Op 18 november staat een commissiedebat Circulaire Economie gepland in de Tweede Kamer. De waterschappen hebben een aantal aandachtspunten geleverd voor dit debat.
Zo roepen de waterschappen het kabinet op om meer tempo te maken om de doelen van Nederland circulair in 2050 te halen. De waterschappen winnen 18 verschillende grondstoffen terug uit het rioolwater. Maar daarbij lopen ze tegen afvalwet- en regelgeving aan die stamt uit de jaren 70.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is gestart met de voorbereidingen voor specifieke ministeriële regelingen om ervoor te zorgen dat struviet en cellulose niet meer worden aangemerkt als afval. Daarmee kunnen de waterschappen verder geholpen worden, maar dit mag niet zolang gaan duren als de procedure voor het rechtsoordeel, die bijna 6 jaar duurt. De circulaire ambities van de waterschappen worden gedempt door gebrek aan ambitie bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Daarnaast vinden de waterschappen dat er meer aandacht moet komen voor biogrondstoffen en biogebaseerde kunststoffen die uit het rioolwater worden gehaald.
Op 9 november heeft het Planbureau van de Leefomgeving (PBL) een Quick Scan van de voorgestelde beleidspakketten van het demissionaire kabinet om de stikstofproblematiek aan te pakken gepresenteerd. Het PBL geeft hierin onder meer aan dat het systeemherstel groter is wanneer tegelijkertijd wordt ingezet op extensivering van de landbouw.
De Unie van Waterschappen benadrukt in een reactie het belang van een robuust landelijk gebied, dat de stikstofaanpak regionaal maatwerk is, en dat een snelle en integrale aanpak inderdaad hard nodig is.
Beleidspakketten
Het PBL is door het kabinet verzocht om het effect van 2 beleidspakketten te analyseren om de stikstofuitstoot uit de landbouw terug te dringen en de natuur te verbeteren. Beide pakketten leiden tot vermindering van het neerslaan van stikstof op de bodem en in het water, de zogenaamde stikstofdepositie.
Afname broeikasgassen
De potentiële natuurverbetering en systeemherstel zijn groter in het pakket dat gericht is op stikstofreductie én extensivering van de landbouw (pakket A). Pakket A gaat ook verdroging tegen én heeft een betere uitwerking op de afname van broeikasgassen, ondanks dat het smallere pakket een grotere vermindering van de veestapel voorstelt. In beide pakketten is de verbetering afhankelijk van het slagen van een aanzienlijke uitvoeringsopgave in korte tijd.
Robuust landelijk gebied
Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Het is goed dat het nadenken over bronmaatregelen zich in deze richting ontwikkelt. Een meer natuurinclusieve veehouderij is belangrijk voor een robuust landelijk gebied, waarmee niet alleen de stikstofuitstoot wordt gereduceerd, maar die ook ten goede komt aan een weerbaar systeem dat weersextremen beter kan opvangen. Hierbij is het belangrijk dat er een lange termijn perspectief is voor de agrariërs om mee te doen aan deze transitie, zoals in pakket A wordt voorgesteld.”
Slim combineren
Het herstel van de natuurlijke systemen vraagt volgens de Unie van Waterschappen om regionaal maatwerk. De waterschappen hebben veel kennis over specifieke gebieden. Ze zijn daarmee sterke partners in de gebiedsgerichte aanpakken die regionaal worden uitgerold om de staat van de natuur te verbeteren. Daarbij zetten de waterschappen in op maatregelen die bijdragen aan natuurherstel en het verminderen van stikstofuitstoot. Die maatregelen zijn slim te combineren zijn met maatregelen die worden genomen in het kader van de waterkwaliteit, het klimaatakkoord, het aanpassen aan weersextremen en verhogen van de ruimtelijke kwaliteit .
In de Tweede Kamer is op 24 mei een motie van ChristenUnie en CDA aangenomen over de sturende rol van water en bodem. Met hun motie benadrukken de partijen het belang van water en bodem bij de woningbouwopgave.
In het coalitieakkoord is afgesproken dat water en bodem sturend moeten zijn voor de ruimtelijke planvorming. De oproep van deze motie is dat er bij verdere ontwikkeling van de woningmarkt rekening wordt gehouden met het bouwen door heel Nederland waarbij water en bodem een sturende rol hebben.
Ruimte voor water
De Unie van Waterschappen is blij dat deze motie is aangenomen. Om Nederland veilig en bewoonbaar te houden is het noodzakelijk dat water en bodem leidend zijn in ruimtelijke keuzes. Klimaatverandering leidt tot het steeds vaker voorkomen van extreem weer, met toenemende periodes van droogte en wateroverlast. We worden geconfronteerd met zeespiegelstijging, verzilting en bodemdaling. Om het hoofd te bieden aan deze uitdagingen is meer ruimte voor water nodig.
Druk op de ruimte
Tegelijkertijd is de druk op de ruimte voor onder meer woningbouw, de energietransitie, natuur en landbouw groot. Er zijn ingrijpende keuzes nodig in de ruimtelijke inrichting van Nederland. De waterbeheerder moet vanaf het allereerste begin bij die keuzes betrokken worden. We kunnen water en bodem niet meer zomaar naar onze hand zetten. We moeten ons aanpassen aan de veranderingen in het klimaat.
Klimaatbestendig nieuwe normaal
Daarom willen de waterschappen dat klimaatbestendig het nieuwe normaal wordt. Er moeten snel slimme en waterbewuste keuzes worden gemaakt. Belangrijk is dat hierbij opgaven in het ruimtelijk domein aan elkaar worden verbonden.
Komend najaar start op initiatief van het NWB Fonds het nieuwe KIWI-programma voor de periode 2022 – 2024. KIWI staat voor Kennismakings- en Introductieprogramma Waterschappen Internationaal. Het is een opleidingsprogramma voor waterschappers die bij internationale projecten willen werken. Geïnteresseerde waterschappers kunnen tot 17 juni solliciteren voor dit programma.
Het is de tweede keer dat een groep waterschappers start met dit opleidingsprogramma. Dit keer ligt de nadruk op klimaatadaptatie. Deze groep wordt daarom de KIWI Climate Game Changers genoemd.
1 deelnemer per waterschap
Vanuit elk waterschap en de Unie van Waterschappen is er plaats voor 1 deelnemer. De deelnemers zijn professionals in hun vakgebied. Ze beschikken over kennis en vaardigheden om klimaatadaptatie een versnelling te geven in internationale waterschapsprojecten. Ze volgen het internationale opleidingsprogramma naast hun ‘gewone’ werk bij hun waterschap.
Meedoen aan Blue Deal-partnerschap
Het programma combineert theorie en praktijk. Daarom worden alle deelnemers gekoppeld aan een Blue Deal-partnerschap. Op deze manier doen ze kennis en ervaring op en wordt de capaciteit bij de Blue Deal uitgebreid. Zo wil de Blue Deal professionals opleiden die weten wat het betekent om internationaal voor de waterschappen te werken. Bijvoorbeeld hoe het is om te werken in andere culturen.
Wat is de Blue Deal?
De Blue Deal is het internationale programma van de 21 waterschappen, samen met de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat. Het doel: 20 miljoen mensen wereldwijd toegang geven tot voldoende, schoon en veilig water.
NWB Fonds
KIWI is een initiatief van het NWB Fonds. Het NWB Fonds co-financiert internationale samenwerkingsprojecten van de waterschappen.
Solliciteren
Alleen waterschappers kunnen meedoen aan het KIWI-programma. Daarom de oproep aan waterschappen om kandidaten te werven in hun organisatie. Kandidaten kunnen tot uiterlijk 17 juni reageren.
Gezinnen met een eigen woning betalen in 2022 gemiddeld 9 euro meer voor het werk van de waterschappen dan dit jaar. Dit verwacht de Unie van Waterschappen na een inventarisatie onder de waterschappen. Om de gevolgen van hevige regen en droge periodes op te kunnen vangen, moeten de waterschappen steeds meer maatregelen nemen om Nederland klimaatbestendig te houden.
De besturen van de 21 waterschappen behandelen deze weken de voorstellen voor de hoogte van de waterschapsbelastingen in 2022. Op grond van deze voorstellen verwacht de Unie van Waterschappen dat gezinnen met een eigen woning gemiddeld 75 cent per maand meer aan waterschapsbelastingen gaan betalen dan in 2021. De verhoging ligt 0,7% boven de inflatie die door het Centraal Planbureau voor 2022 wordt geraamd.
Uitdagingen in het waterbeheer
“De ernstige wateroverlast in Limburg, Noord-Holland en Friesland in de afgelopen zomer laat duidelijk zien dat het klimaat verandert”, zegt Toine Poppelaars, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Het KNMI heeft recent in het Klimaatsignaal aangegeven dat de klimaatverandering in Nederland sneller gaat dan eerder verwacht en grote effecten gaat hebben. In juli was er te veel water. Maar ook de droogte heeft de waterschappen de afgelopen jaren al zwaar op de proef gesteld. De waterschappen ontvangen in totaal in 2022 ruim 3,2 miljard euro aan belastingen om te kunnen investeren in onder meer het klimaatbestendiger maken van Nederland. Dat doen we bijvoorbeeld door dijken te versterken, waterbergingen aan te leggen en zoetwater vast te houden, zoals met regenwaterbuffers.”
Verschillen per waterschap
Gezinnen met een eigen woning van € 250.000 betalen volgend jaar gemiddeld € 359 euro aan hun waterschap. Het bedrag van de belastingen verschilt van waterschap tot waterschap. Toine Poppelaars: “Dit komt vooral doordat gebieden van elkaar verschillen en daarom de eisen aan het waterbeheer anders zijn. Er zijn waterschappen waar in 2022 de lastenontwikkeling onder het gemiddelde ligt, maar ook waterschappen met een hogere dan de gemiddelde stijging. Door het werk slimmer en innovatiever te doen, houden de waterschappen de kosten zo laag mogelijk. Omdat de uitdagingen waarvoor de waterschappen staan steeds groter worden, ontkomen we niet aan enige lastenverhoging.”
Definitieve tarieven
Dit bericht is gebaseerd op de tariefvoorstellen die momenteel in de besturen van de 21 waterschappen worden besproken. Zij nemen in de komende weken een besluit over de uiteindelijke belastingtarieven voor 2022. Rond 1 maart 2022 worden de meeste belastingaanslagen verstuurd.
Veel waterschappen zijn al volop bezig met de overgang naar een circulaire economie. Waterschappen met mooie circulaire projecten maken nu kans op de Circular Award Public. Inschrijven kan tot en met 10 december 2021.
Waterschappen spelen een cruciale rol bij het realiseren van een circulaire economie. Kringlopen moeten namelijk vaak op lokaal of regionaal niveau gesloten worden. Bovendien zijn waterschappen koplopers op het gebied van het terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater.
Impactvolle voorbeelden
Waterschappen kunnen daarom meedoen aan de Circular Awards 2022, een wedstrijd die door Versnellingshuis Nederland Circulair! wordt georganiseerd. Het doel is om elkaar te inspireren met impactvolle voorbeelden en circulaire koplopers op het schild te hijsen. Tijdens de Circular Awards worden meerdere prijzen uitgereikt: voor bedrijven (Circular Award Business) en voor publieke partijen (Circular Award Public).
Circular Award Public
Voor de Circular Award Public komen alle circulaire projecten van gemeentes, waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat in aanmerking. Dit kan variëren van een circulaire gebiedsontwikkeling tot een circulaire tender of een circulair ‘kunstwerk’. Inschrijven kan tot en met 10 december 2021 via de website van de Circular Awards. Daar is ook meer informatie te vinden over de criteria en procedure.
Op 24 mei zou de Tweede Kamer stemmen over het wetsvoorstel geborgde zetels van GroenLinks en D66. Die stemming is uitgesteld.
Tijdens het debat van 18 mei diende de ChristenUnie een amendement in op het wetsvoorstel. Daarin staat het voorstel om de geborgde zetels te beperken tot 2 per categorie (ongebouwd, bedrijven en natuur). Ook de verplichte zetel voor de geborgden in het dagelijks bestuur komt dan te vervallen.
Uitstel stemming
GroenLinks en D66 hebben nu uitstel gevraagd voor de stemming over hun wetsvoorstel. Er is overleg nodig over de mogelijke gevolgen van het amendement voor het wetsvoorstel. Naar verwachting wordt er nu op dinsdag 31 mei gestemd.
Het werkbezoek stond in het teken van circulaire economie, een van de onderwerpen waar de Tweede Kamer zich mee bezighoudt.
Rioolwater als bron van grondstoffen
De Kamerleden lieten zich bijpraten over de mogelijkheden van het terugwinnen van grondstoffen uit rioolwater. Waterschappen zijn al jaren actief in de terugwinning van grondstoffen en energie uit het rioolwater. Ze zien rioolwater allang niet meer als afval, maar als bron van grondstoffen en energie. Zo winnen de waterschappen 18 verschillende grondstoffen uit dit water terug, zoals struviet, cellulose, fosfaat, bioplastics, Kaumera en biomassa.
Kansen en struikelblokken
Tijdens de rondleiding door de afvalwaterzuivering werd duidelijk hoe Groen gas en struviet wordt teruggewonnen. Aan de hand van verschillende presentaties en gesprekken werden de kansen, mogelijkheden en struikelblokken van het terugwinnen van grondstoffen besproken. AquaMinerals, dat voor de waterschappen de product- en marktontwikkeling voor deze stoffen verzorgt, ging in op de uitdagingen bij het vermarkten.
Tweede Kamer
Ook werd besproken wat de Tweede Kamer kan doen om het terugwinnen en op de markt brengen van kostbare grondstoffen soepeler te laten verlopen. De waterschappen willen af van het stempel ‘afval’ voor de reststromen van de rioolwaterzuiveringen.
Werkbezoeken voor Kamerleden
De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Die zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele politieke onderwerpen.
De Tweede Kamer heeft de signalen van de watersector over de wetswijziging gewasbeschermingsmiddelen goed opgepakt. Het verslag van de Tweede Kamer over het wetsvoorstel sluit aan bij het standpunt van de drinkwaterbedrijven en waterschappen.
Eerder was er al een verbod op gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw, maar door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag was het sinds vorig jaar weer mogelijk buiten de land- en tuinbouw bestrijdingsmiddelen te gebruiken. De Tweede Kamer wil deze uitspraak met een wetswijziging nu terugdraaien.
Debat in de Kamer
De watersector roept op ook aanvullende beperkingen op te leggen voor particulier gebruik. In het algemeen vindt de commissie het wetsvoorstel nu voldoende voorbereid. Er kan binnenkort in een plenaire vergadering over gedebatteerd worden en later stemt de Kamer over het wetsvoorstel
Te hoge concentraties in oppervlaktewater
De drinkwaterbedrijven en waterschappen roepen de staatssecretaris op deze wetswijziging zo snel mogelijk in werking te stellen. Op de helft van de meetlocaties in oppervlaktewater worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties aangetroffen. Bovendien staat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw haaks op de afspraak die 10 partijen uit de land- en tuinbouw, fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, watersector en natuur- en milieubescherming vorig jaar met de overheid hebben gemaakt.
Gebruik door particulieren
De wijziging in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden biedt ook een basis voor het gebruik van dergelijke middelen door particulieren. Zij zijn vaak niet goed op de hoogte van de risico’s voor mens, dier en milieu en de voorschriften voor zorgvuldig gebruik. De waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn daarom voorstander van een verbod voor particuliere gebruikers.
Het KNMI heeft voor vrijdagmiddag 20 mei voor Limburg code oranje afgekondigd. Waterschap Limburg is in verhoogde staat van paraatheid en er zijn preventieve maatregelen genomen.
Medewerkers van het waterschap zijn op strategische plekken aanwezig. In werkloodsen in Horst en Sittard liggen grote hoeveelheden zandzakken klaar, die in geval van nood direct beschikbaar zijn voor gemeenten. Op centrale plekken in het Heuvelland worden vrachtwagens gestationeerd met materiaal waarmee snel nooddijken kunnen worden aangelegd.
Preventieve maatregelen
Waterschap Limburg heeft daarnaast preventieve inspecties uitgevoerd bij de waterbuffers in het Heuvelland en omliggend gebied, die zijn aangelegd om te voorkomen dat water te snel afstroomt en in lager gelegen gebieden voor overlast zorgt. Duikers in Zuid-Limburg zijn gecontroleerd op doorstroming. Diverse stuwen zijn omlaag gezet en er zijn beverdammen verlaagd, zodat regenwater snel kan afstromen.
Veel neerslag
Het KNMI heeft van 13 tot 16 uur code oranje afgegeven voor Limburg. Er is gedurende die tijd kans op zware onweersbuien, mogelijk met grote hagel en (zeer) zware windstoten van 90 tot ruim 100 km/uur. Ook wordt er veel neerslag verwacht, met lokale uitschieters tot 50 mm. Die waarschuwing geldt in versterkte mate voor Zuid-Limburg.
Droge bodem
Op dit moment is niet te voorspellen waar de neerslag precies gaat vallen en wat de duur en kracht ervan zal zijn. De droogte van de afgelopen weken heeft gezorgd voor verdroging van de bodem. Hierdoor kan neerslag moeilijker in de bodem infiltreren, waardoor er een kans is dat plaatselijk enige wateroverlast kan ontstaan.
Tips voor inwoners
De Veiligheidsregio Limburg raadt inwoners aan maatregelen te nemen om mogelijke wateroverlast te voorkomen. Ze verwijzen naar de website WachtNietOpWater.nl voor handige tips. Op de website van de brandweer is meer informatie te vinden over wie inwoners wanneer moeten bellen bij wateroverlast.
