Gewasbeschermingsmiddelen

Chemische gewasbeschermingsmiddelen, ook wel bestrijdingsmiddelen of pesticiden genoemd, zijn schadelijk voor het oppervlaktewater. Op de helft van de meetlocaties worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties in het oppervlaktewater gevonden. Dit heeft negatieve gevolgen voor de in het water levende planten en dieren.

Gewasbeschermingsmiddelen, ook wel bestrijdingsmiddelen of pesticiden genoemd, worden gebruikt om planten te beschermen tegen schadelijke organismen of om onkruid tegen te gaan. Ze worden vooral in de landbouw en tuinbouw gebruikt om groente, fruit, bloemen en planten te beschermen, maar ook door particulieren in de tuin of moestuin.

Wetgeving

Om mens, dier en milieu te beschermen moeten gewasbeschermingsmiddelen aan wettelijke eisen voldoen. Sinds 1962 geldt hiervoor wetgeving. De Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Wgb) regelt samen met de Europese verordening gewasbescherming de toelating, het op de markt brengen en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Deze wet is nodig omdat gewasbeschermingsmiddelen schadelijk kunnen zijn voor de planten en dieren die in het water leven.

De Nederlandse wetgeving volgt de Europese wetgeving. Op Europees niveau bepaalt de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) of de werkzame stof veilig is voor mens, dier en milieu. Is dit het geval? Dan kan deze stof gebruikt worden als gewasbeschermingsmiddel. Vervolgens wordt er ook nog op nationaal niveau gekeken of de stof wordt toegelaten. In Nederland besluit het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) daarover. Als het college besluit dat het middel werkt en veilig is, dan kan het middel verkocht en gebruikt worden. De lijst met toegelaten gewasbeschermingsmiddelen en biociden staan in de toelatingendatabank.

Slecht voor waterkwaliteit

De kwaliteit van het oppervlaktewater in Nederland is nog onvoldoende om in 2027 de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) te halen. Op de helft van de meetlocaties worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties in het oppervlaktewater gevonden. Op de website van de Bestrijdingsmiddelenatlas is te zien waar de stoffen worden aangetroffen in het oppervlaktewater. Gewasbeschermingsmiddelen komen via verschillende routes in het oppervlaktewater terecht. Ze kunnen afspoelen en uitspoelen uit de bodem. Of door werkzaamheden op het erf en in de gebouwen in het water komen.

Afstemmen op doelen Kaderrichtlijn Water

Het kabinet-Rutte IV wil natuur en landbouw in balans brengen door de transitie naar kringlooplandbouw voort te zetten. Voor gewasbeschermingsmiddelen wil het kabinet de omslag naar geïntegreerde gewasbescherming intensiveren en de normen voor het gebruik van middelen afstemmen op de Kaderrichtlijn Water.

Hiervoor zijn acties opgenomen in het Pakket van maatregelen emissiebeperking gewasbescherming open teelten. Deze acties moeten ervoor zorgen dat er in 2027 geen normoverschrijdingen van de KRW-normen meer voorkomen. En dat de land- en tuinbouw in Nederland in 2030 nagenoeg emissieloos is. Deze acties moeten zo snel mogelijk worden uitgevoerd.

Gebruik in landbouw en tuinbouw

Voor de land- en tuinbouw streven de waterschappen naar bedrijven die in 2030 in evenwicht zijn met de omgeving en kringlopen zoveel mogelijk hebben gesloten. Waterbewust ondernemen is onderdeel van de goede landbouwpraktijk met nauwelijks emissies van schadelijke stoffen, zoals gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen, naar het oppervlaktewater.

Gebruik door particulieren

Ook particulieren gebruiken gewasbeschermingsmiddelen, bijvoorbeeld in hun tuin en moestuin. Zij zijn vaak niet goed op de hoogte van de risico’s voor mens, dier en milieu en de voorschriften voor zorgvuldig gebruik. De waterschappen zijn daarom voorstander van een verbod voor particuliere gebruikers.

Wat doen de waterschappen?

De waterschappen meten regelmatig de waterkwaliteit in agrarische gebieden. Daarnaast houden de waterschappen toezicht dat landbouw- en tuinbouwbedrijven de maatregelen toepassen die zijn voorgeschreven in de wetgeving en vanuit de toelating van gewasbeschermingsmiddelen. Ook ondersteunen de waterschappen de agrarische sector bij het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). In het DAW werken de land- en tuinbouw met hulp van allerlei betrokken partijen aan schoner en voldoende water en een betere bodem.

Wat doet de Unie van Waterschappen?

De Unie van Waterschappen vertegenwoordigt en behartigt de belangen van de waterschappen in Den Haag en in Brussel. Namens de waterschappen zetten we ons in om de waterkwaliteit zodanig te verbeteren dat in 2027 de KRW-doelen worden gehaald en in 2030 de land- en tuinbouw nagenoeg emissieloos is. Naast lobbyactiviteiten werkt de Unie van Waterschappen samen met landbouworganisaties, ministeries, politiek en andere betrokken partijen om deze doelstellingen te bereiken. Daarvoor brengt de Unie van Waterschappen samen met de waterschappen de problematiek in kaart en de mogelijke oplossingen.

De Unie van Waterschappen ondersteunt de website OnkruidVergaat.nl. Deze website focust op niet-chemische bestrijding door particulieren en professionals buiten de landbouw. De website deelt kennis over onkruidbestrijding en gewasbescherming zonder pesticiden en geeft voorbeelden van alternatieven.


Medewerkers bij dit thema

Beleidsadviseur Landbouw
Beleidsadviseur Waterbeleid