Waterschappen zijn niet alleen verantwoordelijk voor waterbeheer, maar ook voor het beheer van watererfgoed. Dit vertelt het verhaal over hoe Nederlanders al eeuwenlang leven met water.
Watererfgoed
Dit watererfgoed kent veel verschillende vormen. Het bestaat uit:
- Historische waterwerken, zoals dijken, sluizen, gemalen en polders.
- Oude kaarten, documenten en archieven van waterschapsbesturen.
- Landschappelijke elementen gevormd door waterbeheer, zoals een polder of de Deltawerken.
- Verhalen en tradities over waterbeheer en overstromingen.
Het is belangrijk zorgvuldig om te gaan met dit erfgoed, omdat het de ontwikkeling van het waterbeheer door de eeuwen heen laat zien. Uit dit verleden zijn waardevolle lessen voor de toekomst te leren. Zo kunnen oude oplossingen inspireren bij hedendaagse uitdagingen. Denk bijvoorbeeld aan klimaatadaptatie. Erfgoed heeft ook ruimtelijke kwaliteit: het maakt het landschap leesbaar en versterkt de identiteit van een gebied.
Erfgoed bij waterschappen
Erfgoed is bij waterschappen op uiteenlopende manieren een thema: van praktisch in de uitvoering tot ambitieus in het omgevingsmanagement. Het raakt op dezelfde manier de primaire taken van de waterschappen als klimaatadaptatie, biodiversiteit en circulariteit. Ook erfgoed is een versterking en verrijking voor de waterschappen. Historische waterstructuren kunnen functionele inspiratie bieden voor hedendaagse oplossingen. Bijvoorbeeld: oude overloopgebieden of weteringen kunnen opnieuw worden ingezet voor waterberging of ecologie.
Behoud en hergebruik van erfgoed past binnen een duurzame benadering van gebiedsontwikkeling. Het voorkomt sloop en verspilling, en stimuleert het circulair denken.
Themagroep Cultuurhistorie
Binnen de Unie van Waterschappen is voor watererfgoed de themagroep Cultuurhistorie actief. Hierin bundelen de 21 waterschappen, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Rijkswaterstaat hun krachten.
Watererfgoed Pact
De themagroep Cultuurhistorie heeft het Watererfgoed Pact opgesteld. Met dit pact spreken de waterschappen hun gedeelde ambitie uit om watererfgoed te benutten voor nu en in de toekomst. Door erfgoed gezamenlijk een plek te geven, bevorderen de waterschappen bewustzijn, kennisdeling, beleving, inspiratie en de verrijking van hun taken en opgaven. Elk waterschap geeft een eigen invulling aan het pact met actiepunten die aansluiten bij het werkgebied en de organisatie. Dit doen de waterschappen in nauwe samenwerking met partners in de omgeving.
Momenteel stuurt de themagroep aan op bestuurlijke vaststelling van het Watererfgoed Pact. Elk waterschap bepaalt zelf hoe erfgoed in projecten wordt meegenomen. Vooral de manier waarop waterschappen de kerntaken uitvoeren met aandacht voor erfgoed, binnen de beschikbare budgetten, maakt het verschil.
Erfgoed Deal
De Unie van Waterschappen speelt sinds 2023 een actieve en strategische rol in de Erfgoed Deal. Dit samenwerkingsverband tussen overheden en maatschappelijke organisaties verbindt erfgoed met ruimtelijke opgaven zoals klimaatadaptatie, waterveiligheid en duurzaamheid.
Het ondertekenen van de deal betekent dat waterschappen nu ook als hoofdindiener van projecten kunnen optreden en in aanmerking komen voor financiering. Daarnaast is er een team binnen het programmabureau van de Erfgoed Deal dat de verbinding tussen wateropgaven en erfgoed structureel bewaakt. De Unie zet zich ervoor in om erfgoed niet alleen incidenteel, maar duurzaam te integreren in het beleid van waterschappen.