Om Nederland veilig en bewoonbaar te houden is het noodzakelijk dat water en bodem leidend zijn in ruimtelijke keuzes.
Klimaatverandering leidt tot het steeds vaker voorkomen van extreem weer, met toenemende periodes van droogte en wateroverlast. We worden geconfronteerd met zeespiegelstijging, verzilting en bodemdaling. Om het hoofd te bieden aan deze uitdagingen is meer ruimte voor water nodig.
Tegelijkertijd is de druk op de ruimte voor onder meer woningbouw, de energietransitie, natuur en landbouw groot. Er zijn ingrijpende keuzes nodig in de ruimtelijke inrichting van Nederland. De waterbeheerder moet vanaf het allereerste begin bij die keuzes betrokken worden. We kunnen water en bodem niet meer zomaar naar onze hand zetten, maar moeten ons aanpassen aan de veranderingen in het klimaat.
Het afwegen van het waterbelang moet daarom minder vrijblijvend worden. Dat kan bijvoorbeeld door toekomstbestendige bouwvoorschriften op te nemen in het Bouwbesluit. Zo zorgen we ervoor dat huishoudens straks niet worden opgezadeld met grote schade door extreem weer.
Wat betekent ruimtelijke ordening?
Ruimtelijke ordening, ook wel ruimtelijke planning of planologie genoemd, is het zo goed mogelijk inrichten en gebruiken van de beschikbare ruimte van een gebied. In Nederland is de beschikbare ruimte schaars. Onder andere woningen, wegen, landbouw en natuur vragen om ruimte. Gemeenten, provincies en het Rijk stellen daarom plannen op om de ruimte te verdelen en gebieden aan te wijzen voor bepaalde bestemmingen.
Hoewel de ruimtelijke ordening in handen is van gemeenten, provincies en het Rijk, vormen de waterschappen belangrijke partners. Water is een belangrijke randvoorwaarde bij de ruimtelijke inrichting, bijvoorbeeld bij locatiekeuze voor woningbouw of voor de keuze voor bepaalde teelten in de landbouw. Waterschappen zetten hun expertise in bij de beslissingen over ruimtelijke ordening. Daarvoor is het wel van belang dat ze in een vroeg stadium betrokken zijn bij het opstellen van ruimtelijke plannen en besluiten. Een instrument daarvoor is het watertoetsproces, waarbij een initiatiefnemer van een ruimtelijk plan en de waterbeheerder met elkaar in gesprek gaan over het evenwichtig meewegen van water bij de planvorming. Een ander instrument is de klimaatstresstest, die laat zien hoe kwetsbaar een gebied is voor extreme neerslag, hitte, droogte en overstroming.
Wetgeving rondom ruimtelijke ordening
De voorschriften ten aanzien van de ruimtelijke ordening zijn wettelijk vastgelegd in Nederland. In de Wet ruimtelijke ordening wordt geregeld hoe ruimtelijke plannen tot stand komen en welke bestuurslaag voor deze plannen verantwoordelijk is. Ook regelt deze wet de verhoudingen in het ruimtelijk domein tussen de verschillende overheden en bestuursorganen in Nederland.
Om de besluitvorming rondom ruimtelijke projecten sneller en makkelijker te maken, is er sinds 1 januari 2024 de Omgevingswet. De Unie van Waterschappen is blij met de nieuwe wet. Deze voorziet namelijk in een meer samenhangend stelsel dat inzet op de essentie van ruimtelijke ordening: het transparant en in samenhang wegen van belangen en functies.
Plannen in Nederland
Het bestemmingsplan is een belangrijk plan in de Nederlandse ruimtelijke ordening. Dit plan beschrijft wat er met de ruimte in een bepaalde gemeente mag gebeuren.
Meer informatie over de ruimtelijke plannen in Nederland? Kijk dan op Ruimtelijkeplannen.nl.
Wat doet de Unie van Waterschappen?
- De Unie van Waterschappen stimuleert waterschappen om hun expertise in te zetten bij beslissingen over ruimtelijke inrichting en omgevingsbeleid. Ook zorgt de Unie ervoor dat de nationale partners de waterschappen beter betrekken bij gebiedsprocessen.
- De Unie van Waterschappen zet zich in voor een betere verbinding tussen ruimte en water door partijen bij elkaar te brengen. Zo is er een leerkring Omgevingsagenda georganiseerd voor de waterschappen.
- Vanuit het betrekken van nationale partners en het Interbestuurlijke Programma (IBP) heeft de Unie van Waterschappen ook een bijdrage aan de Nationale Woonagenda geleverd. Hierin staat nu dat nieuwbouwwoningen klimaatbestendig moeten worden opgeleverd.
- De Unie van waterschappen is nauw betrokken bij het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie, waarin samen met andere overheden gewerkt wordt aan het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van Nederland.
> Bekijk hier onze aanpak: ‘Water en bodem sturend, hoe dan?’ De oogst van de Watertop 2024