Geborgde zetels

Het algemeen bestuur van een waterschap bestaat voor het grootste deel uit gekozen vertegenwoordigers. Daarnaast zit er in het bestuur een aantal benoemde vertegenwoordigers vanuit de landbouw, het bedrijfsleven en beheerders van natuurterreinen. Deze benoemde vertegenwoordigers worden geborgde of gereserveerde zetels genoemd. Er is vaak discussie over het afschaffen van deze geborgde zetels.

Alle waterschappen hebben een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur. Het algemeen bestuur bepaalt het beleid van het waterschap. Het dagelijks bestuur moet dit beleid uitvoeren.

Verschillende categorieën belanghebbenden

De taken van waterschappen zijn de zorg voor het watersysteem en de afvalwaterzuivering in een bepaald gebied. Waterschappen zijn daarmee functionele bestuursorganen. In de Waterschapswet staat dat het waterschapsbestuur moet bestaan uit verschillende categorieën belanghebbenden:

  • Ingezetenen (inwoners)
  • Ongebouwd (agrariërs)
  • Bedrijven
  • Beheerders van natuurterreinen

Algemeen belang

Er zitten 18 tot 30 leden in het algemeen bestuur. Het merendeel bestaat uit vertegenwoordigers die bij de waterschapsverkiezingen zijn gekozen. Zij moeten zelf ook inwoner van het waterschap zijn. We noemen dit ook wel ingezetenen. Zij vertegenwoordigen het ‘algemeen belang’.

Specifiek belang

Daarnaast heeft ieder algemeen waterschapsbestuur een aantal geborgde zetels. Die zijn bestemd voor vertegenwoordigers van bedrijven (tot eind 2022), boeren en beheerders van natuurterreinen. Zij worden niet gekozen via verkiezingen, maar aangewezen door de koepelorganisaties VNO-NCW (bedrijfsleven), LTO (agrariërs) en de VBNE (Vereniging van Bos- en Natuureigenaren). Ze vertegenwoordigen een specifiek belang. Het idee hierachter is dat de sectoren die financieel bijdragen en een groot belang hebben bij waterbeheer. Daarom moeten ze verzekerd zijn van zeggenschap in de waterschapsbesturen (het ‘belang-betaling-zeggenschap’-beginsel).

Waarom zijn er geborgde zetels?

Waarom worden niet alle zetels via de verkiezingen ingevuld? De wetgever is van mening dat deze groepen het meeste belang hebben bij het waterbeheer. Daarom moeten ze gegarandeerd vertegenwoordigd zijn in het waterschapsbestuur. Ook betalen deze groepen relatief veel waterschapsbelasting en hebben ze veel gebiedskennis. Daarnaast dragen ze bij aan het vergroten van draagvlak voor de projecten die het waterschap uitvoert.

Discussie over afschaffen geborgde zetels

De discussie over het afschaffen van de geborgde zetels keert regelmatig terug. In 2015 heeft de toenmalige Adviescommissie Water een advies uitgebracht aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat over geborgde zetels. In juni 2020 kwam het rapport ‘Geborgd Gewogen’ van de Adviescommissie Geborgde zetels uit. Deze onafhankelijke commissie adviseerde het systeem van geborgde zetels in het waterschapsbestuur af te schaffen.

Initiatiefwetsvoorstel GroenLinks

Vervolgens kwam GroenLinks in juni 2020 met een initiatiefwetsvoorstel voor het afschaffen van de geborgde zetels. Ook D66 sloot zich aan bij het wetsvoorstel.

Reactie Unie van Waterschappen op rapport

In de zomer van 2020 organiseerde de Unie van Waterschappen 5 klankbordbijeenkomsten. Daarin inventariseerde de Unie de uiteenlopende standpunten van de leden waterschappen over het onderwerp. Hier hebben ongeveer 300 waterschapsbestuurders het gesprek met elkaar gevoerd over het rapport van de ‘Geborgd gewogen’.

De Unie heeft in oktober 2020 met een brief aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat een reactie gegeven op het rapport ‘Geborgd Gewogen’. In de brief vroeg de Unie de minister om de verschillende gezichtspunten te betrekken bij de verdere besluitvorming over het rapport van de adviescommissie.

Rapport OFL

Het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) heeft via een uitgebreid consultatieproces zo breed mogelijk meningen, standpunten en sentimenten opgehaald bij belanghebbenden. Zo konden burgers en organisaties via een internetconsultatie reageren voor of tegen het voorstel. De opbrengst staat in het rapport ‘Open blik, helder beeld‘. De minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft dat in januari 2021 aangeboden aan de Tweede Kamer.

Behandeling wetsvoorstel

Op 18 november 2021 startte de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer met een rondetafelgesprek. Hier konden Kamerleden vragen stellen over de geborgde zetels en het wetsvoorstel aan verschillende experts. Vervolgens konden Kamerleden op 24 november 2021 schriftelijke inbreng leveren op het wetsvoorstel. Op 21 februari 2022 werd de reactie op de schriftelijke inbreng naar de Kamer gestuurd. Op 23 februari besloot de Tweede Kamer om het wetsvoorstel aan te melden voor plenaire behandeling.

Amendement ChristenUnie

Op 31 mei 2022 werd het wetsvoorstel in de Tweede Kamer door een amendement van de ChristenUnie gewijzigd aangenomen. Ongebouwd en natuur krijgen elk 2 geborgde zetels, de zetels voor bedrijven vervallen. In de Eerste Kamer startte hierna de behandeling met een schriftelijke ronde op 21 juni. Er volgde een deskundigenbijeenkomst op 13 september.

Raad van State

Hierna besloot de Eerste Kamer de Raad van State om een zogenaamde voorlichting te vragen. Ook werden resterende vragen in een tweede schriftelijke ronde op 4 oktober gesteld. Met het oog op de waterschapsverkiezingen van 2023 besloot de Eerste Kamer een voorlopige datum voor de plenaire behandeling te kiezen: 8 november. Voorwaarde voor de behandeling was dat er een aantal zaken bij de Eerste Kamer moesten liggen. Dat waren de voorlichting van de Raad van State, de antwoorden van de initiatiefnemers op de tweede schriftelijke ronde en de reactie van de regering.

Uitstel stemming

Begin november werd duidelijk dat de Raad van State rond 11 november de voorlichting klaar zou hebben. Daarom werd op 1 november besloten om te kijken naar een nieuwe datum voor plenaire behandeling. De plenaire behandeling in de Eerste Kamer vond plaats op maandag 21 november. De dag erna zou er worden gestemd over het wetsvoorstel. Dan kon het op 1 december in het Staatsblad worden gepubliceerd. De ingangsdatum zou dan 1 januari 2023 kunnen zijn. Maar op 22 november besloot de Eerste Kamer om de stemming over het initiatiefwetsvoorstel met een week uit te stellen.

Wetsvoorstel aangenomen

Op 29 november 2022 nam de Eerste Kamer het initiatiefwetsvoorstel geborgde zetels aan. Op aandringen van de Tweede Kamer is het wetsvoorstel op 16 december gepubliceerd in het Staatsblad. Daarmee is de wet op 17 december 2022 in werking getreden. Hij geldt dus al voor de waterschapsverkiezingen van 15 maart 2023. Dit zijn de veranderingen:

  • De categorie bedrijven krijgt geen zetels meer in het algemeen bestuur.
  • De categorie ongebouwd krijgt 2 zetels in het algemeen bestuur.
  • De categorie natuurterreinen krijgt 2 zetels in het algemeen bestuur.
  • De omvang van het algemeen bestuur blijft gelijk totdat de provincies de reglementen hebben aangepast.
  • De verplichte geborgde zetel in het dagelijks bestuur van het waterschap vervalt.

Medewerkers bij dit thema

Communicatieadviseur