Het grondwatersysteem is uit balans.
Het watersysteem is namelijk de afgelopen decennia vooral geoptimaliseerd voor het afvoeren van water, terwijl de druk op het grondwater toeneemt door intensiever gebruik en een veranderend klimaat. Overheden en maatschappelijke partners moeten deze uitdagingen samen aangaan; iedereen draagt een deel van de verantwoordelijkheid voor het grondwater. Voor goede samenwerking is een heldere, gemeenschappelijke visie nodig op de aanpak van grondwatervraagstukken en de rol van de waterschappen daarin.
Ook is een watertransitie nodig. De grenzen van technische maatregelen komen in zicht en niet alles kan overal worden gefaciliteerd. Om het grondwatersysteem robuust en klimaatbestendig te krijgen, moet er letterlijk en figuurlijk ruimte worden gemaakt voor water.
En om beter zicht te krijgen op grondwateronttrekkingen, vinden de waterschappen het belangrijk dat de registratie hiervan wordt verbeterd. Dit geldt met name voor gebieden waar de watervoorraad onder druk staat. Een landelijke vergunningplicht voor alle grondwateronttrekkingen vinden de waterschappen niet doelmatig. Het leidt tot onnodige regeldruk en is moeilijk uitvoerbaar. De waterschappen zoeken de oplossing daarom in een gebiedsgerichte aanpak, waarbij de focus in eerste instantie ligt op de droogtegevoelige gebieden.
Wat is grondwater?
Grondwater is water dat in de grond zit. Het bestaat uit water dat, soms al duizenden jaren geleden, via het oppervlaktewater of als regenwater in de bodem is gezakt. Dit water zakt tot het een niveau bereikt waar de bodem geen water doorlaat. Het niveau waaronder de grond vol is met water, wordt het grondwaterpeil of de grondwaterstand genoemd. De grondwaterstand kan per gebied wisselen in hoogte. Soms zit het bijna aan het maaiveld en soms zit het wel meters diep. Het water onder de grondwaterstand noemen we grondwater.
Grondwater wordt gebruikt voor onder meer de drinkwaterwinning, landbouw, industrie, natuur en energie. Het is daarom belangrijk dat er voldoende grondwater is en dat het van goede kwaliteit is. Als waterbeheerder van de regionale watersystemen zijn de waterschappen medeverantwoordelijk voor het grondwaterbeheer en streven zij naar een goede grondwaterbalans. De provincies geven de waterschappen strategische kaders voor het grondwaterbeheer en zien toe op de kwaliteit van het grondwater.
> Bekijk hier de infographic ‘Visie op grondwater’
Een goede grondwaterbalans
Een te hoog grondwaterpeil kan voor grondwateroverlast zorgen. Maar een te laag grondwaterpeil kan leiden tot problemen als verdroging, inklinken van veengrond, schade aan funderingen, landbouwschade en uitdroging van gevoelige plantensoorten. Het is dus belangrijk om te zorgen voor een goede grondwaterbalans. Daarvoor is het belangrijk om de boven- en ondergrondse functies goed af te stemmen op het grondwatersysteem.
Hoge of lage grondwaterstand
De grondwaterstand of het grondwaterpeil is niet overal even hoog. In het westen van Nederland kan de grondwaterstand enkele decimeters onder het maaiveld liggen, terwijl het in andere gebieden tientallen meters diep zit. Het kan dus wisselen in hoogte. Verschillende factoren zijn van invloed op de grondwaterstand. Denk aan neerslag, de waterdoorlatendheid van verschillende bodemlagen, de waterdruk uit diepere bodemlagen, constructies onder de grond en lokale grondwaterwinningen.
Om de beperkte hoeveelheid grondwater te beschermen, controleren de waterschappen de grondwaterstand continu. Dit doen ze door de grondwaterstand te meten via een peilbuis. Hiervoor zijn over het hele land meetpunten.
Duurzaam grondwaterbeheer
Zoet grondwater van goede kwaliteit is beperkt beschikbaar. Verschillende partijen maken hier gebruik van, waaronder drinkwaterbedrijven, industrie en landbouw. Een duurzaam grondwaterbeheer is daarom belangrijk. Voor dit duurzame beheer is inzicht nodig in de processen die van invloed zijn op de kwaliteit van grondwater.
Van grondwater naar drinkwater
Meer dan de helft van ons drinkwater is afkomstig uit grondwater. Drinkwaterbedrijven geven de voorkeur aan grondwater omdat ze dit eenvoudig kunnen zuiveren tot drinkwater. Het grondwater wordt van grote dieptes opgepompt. Daarvoor heeft het grondwater er heel lang over gedaan om tot die diepte te komen. Het water is dan al grotendeels gezuiverd door klei- en zandlagen. Bovendien zit er geen zuurstof meer in, waardoor er geen bacteriën en virussen in zitten.
Actueel grondwaterpeil
Meer informatie over de actuele grondwaterstanden in Nederland? Kijk dan naar het droogteportaal.
>Bekijk en/of download de infographic ‘Samenwerking grondwater’
Wat doet de Unie van Waterschappen?
De Unie van Waterschappen ziet dat grondwater het waterbeheer beïnvloedt en dat er in de ondergrond en bodem kansen liggen om dit waterbeheer te verbeteren. Daarom werkt de Unie samen met andere overheden aan het versterken van het gezamenlijke grondwaterbeheer en zal de Unie, samen met de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) aansluiten bij het landelijke kennisnetwerk voor bodem, grondwater en ondergrond, zodat de verbinding kan worden gelegd tussen de kennisvragen van nu en de beleidsopgaven van morgen.
De Unie vraagt ook om aandacht voor het gezamenlijk op orde brengen van grondwaterdata bij IPO en VNG. De waterschappen willen afspraken maken met de provincies en gemeenten om hun data over bodem- en grondwaterverontreinigingen inzichtelijk te maken voor de waterschappen. Zo kunnen deze gegevens worden gebruikt bij het uitvoeren van de grondwatertaken van het waterschap.