De land- en tuinbouw in Nederland moet in 2030 nagenoeg emissieloos zijn.
Waterschappen vinden dat de landbouw in de toekomst in evenwicht moet zijn met de omgeving. Dit houdt in:
- Het watermilieu wordt zo min mogelijk wordt belast met meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen en waterkringlopen zijn zoveel mogelijk gesloten.
- De behoefte aan en beschikbaarheid van oppervlaktewater en grondwater zijn met elkaar in balans.
- Waterbewust ondernemen, inclusief aandacht voor natuur en biodiversiteit op het agrarisch bedrijf en de omgeving, is onderdeel van de goede landbouwpraktijk.
Voor waterkwaliteit betekent dit dat er in 2027 geen normoverschrijdingen van de KRW-normen meer mogen voorkomen en dat de land- en tuinbouw in Nederland in 2030 nagenoeg emissieloos is.
In de landbouw en de tuinbouw worden meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Dit gebeurt om de gewassen te laten groeien en om ziekten en plagen te kunnen bestrijden.
Waarom zijn agrarische emissies slecht voor de waterkwaliteit?
Om gewassen te laten groeien worden bij open teelten mest of kunstmest gebruikt. Als deze meststoffen niet worden opgenomen door het gewas, kunnen ze via de bodem afspoelen en uitspoelen en in het water terechtkomen. Het water wordt hierdoor voedselrijk, waardoor er te veel algen gaan groeien. Ook neemt het zuurstofgehalte van het water af. Dit is slecht voor de waterkwaliteit en voor de planten en dieren die in het water leven.
Ook het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kan negatieve gevolgen hebben voor de waterkwaliteit.
Kaderrichtlijn Water
Het oppervlaktewater in Nederland voldoet nog niet aan de doelstellingen van de Kaderrichtlijn water (KRW), voor zowel de ecologie als de chemische samenstelling van het water. Om de doelstellingen van de KRW in de regionale wateren te behalen, is het nodig om de emissies van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen uit de land- en tuinbouw richting het oppervlaktewater verder te verminderen.
Wat doet de agrarische sector?
In de afgelopen jaren heeft de land- en tuinbouwsector veel inspanningen geleverd en maatregelen genomen om de agrarische emissies van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen terug te dringen. En daarmee de waterkwaliteit te verbeteren. De agrarische sector is op de goede weg, maar is er nog niet.
Om aan de KRW te voldoen, zijn er op landelijk niveau maatregelen opgenomen in het mestbeleid en het gewasbeschermingsbeleid. Daarnaast zijn agrariërs zelf aan zet om de waterkwaliteit te verbeteren. Daarbij kunnen ze gebruikmaken van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW).
Nutriënt-verontreinigde gebieden
Meststoffen zoals nitraat en fosfor zorgen nog altijd voor een flinke druk op de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater. Meer maatregelen zijn daarom nodig. De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) geeft hier deels invulling aan voor 2024. Zo heeft het ministerie nutriënten-verontreinigde gebieden aangewezen en nitraatmaatregelen ingesteld. Waterschappen deelden daarvoor gebiedskennis en waterkwaliteitsdata, om zo de aanwijzingsmethode te helpen verfijnen. Voor de waterkwaliteitsdata gebruiken ze de meest recente data (laatste drie meetjaren) uit de KRW-monitoring. Het ministerie van LNV blijft verantwoordelijk voor de methode en nam niet alle adviezen over van de waterschappen en andere deelnemers in de hiervoor ingestelde werkgroep.
Doordat deze maatregelen gelden voor een groot gebied, treffen ze soms ook agrariërs die al positief bijdragen aan waterkwaliteit. De aanwijzing van nutriënt-verontreinigde gebieden kan zo het draagvlak onder agrariërs voor deelname aan gebiedsprocessen en andere waterkwaliteitsmaatregelen verminderen. Daarnaast vragen de waterschappen aandacht voor de ontbrekende fosformaatregelen in nutriënten-verontreinigde gebieden waar fosfor boven de norm gemeten is. Net als nitraat is deze stof een behoorlijke last voor de waterkwaliteit. De Unie van Waterschappen benadrukt daarom het belang van maatregelen gericht op vermindering van fosfor in het oppervlaktewater.
Een effectieve aanpak vraagt om een combinatie van maatregelen. Dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid met keuzes die pijn kunnen doen, maar ook duidelijkheid geven. Juist zo zet Nederland stappen richting een betere waterkwaliteit voor mensen en de leefomgeving.
Deltaplan Agrarisch Waterbeheer
In het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) werkt LTO, de belangenorganisatie van Nederlandse boeren en tuinders, samen met waterschappen en andere partijen aan schoner en voldoende water en een betere bodem. Qua beleid gaat het om het realiseren van de wateropgaven vanuit de KRW, het gewasbeschermings- en mestbeleid en waterkwantiteitsbeleid. Met Europese subsidies vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid stimuleren waterschappen agrariërs bij het nemen van maatregelen.
Binnen DAW is kennisdeling van belang. Bijvoorbeeld om agrariërs inzicht te geven over hun bodem of hoe nieuwe innovaties in de praktijk werken. Zo stimuleert DAW in het nemen van maatregelen of veranderingen in het management van het bedrijf. Het toepassen van precisiebemesting en speciale spuittechnieken voor gewasbeschermingsmiddelen, het aanleggen van wasplaatsen op het erf, keuze van gewassen en het aanleggen van bufferstroken langs het water, zijn enkele voorbeelden.
Emissies naar nul in glastuinbouw
De glastuinbouwsector en de overheden (Rijksoverheid, gemeenten en waterschappen) hebben afgesproken om de emissies van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen zodanig terug te dringen dat in 2027 nagenoeg een nullozing wordt bereikt. Hiervoor werken de partijen samen in het Platform duurzame glastuinbouw.
> Lees meer op de website Glastuinbouw Waterproof
Wat doen de waterschappen?
De waterschappen meten regelmatig de waterkwaliteit in agrarische gebieden. Ze meten dan hoeveel meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen er in het oppervlaktewater zitten. Zie ook de factsheet met meer informatie over het Meetnet Nutriënten Landbouw Specifiek Oppervlaktewater (MNLSO).
Daarnaast houden de waterschappen toezicht dat landbouw- en tuinbouwbedrijven de maatregelen toepassen die zijn voorgeschreven in de wetgeving. Ook ondersteunen de waterschappen de agrarische sector bij het DAW.
Wat doet de Unie van Waterschappen?
De Unie van Waterschappen vertegenwoordigt en behartigt de belangen van de waterschappen in Den Haag en in Brussel. De Unie zet zich namens de waterschappen in om de waterkwaliteit zodanig te verbeteren dat in 2027 de KRW-doelen worden gehaald en in 2030 de land- en tuinbouw nagenoeg emissieloos is.
Naast lobby-activiteiten werkt de Unie samen met landbouworganisaties, ministeries, politiek en andere betrokken partijen om deze doelstellingen te bereiken. Daarvoor brengen we samen met de waterschappen de problematiek in beeld en de mogelijke oplossingen.