Ruimtelijke plannen van overheden zijn vaak van invloed op waterbeheerdoelen die waterschappen willen bereiken.
Daarom zouden waterschappen door andere overheden betrokken moeten worden nog voor ruimtelijke plannen gemaakt worden. Op dit moment zijn waterschappen nog nauwelijks betrokken bij exploitatieplannen en exploitatieovereenkomsten terwijl die wel van belang zijn om de afwenteling van kosten voor klimaatadaptatie en het waterbeheer te financieren. Dit moet veranderen. In het coalitieakkoord 2021-2025 staat dat de watertoets een dwingender karakter moet krijgen. De waterschappen zijn betrokken bij de uitwerking hiervan.
Voor waterschappen is het belangrijk dat het watertoetsproces in de Omgevingswet een goede plaats krijgt. De Unie van Waterschappen wil de watertoets daarnaast verbreden met plannen waarvoor de watertoets nu (nog) niet wettelijk verplicht is, zoals omgevingsvisies. Deze verbreding is vastgelegd in het Bestuursakkoord Water, maar verdient ook verankering in de Omgevingswet.
Wat is een watertoets?
De watertoets is een hulpmiddel bij het opstellen van ruimtelijke plannen en besluiten. De toets moet ervoor zorgen dat initiatiefnemers van ruimtelijke plannen en waterbeheerders in een zo vroeg mogelijk stadium van de ruimtelijke plannen met elkaar in contact komen. Het doel daarbij is goede afspraken maken over de toepassing en uitvoering van het ruimtelijk beleid waarbij de waterbelangen gewaarborgd worden.
Meer informatie over de watertoets en het proces eromheen? Lees dan de Handreiking watertoetsproces 3.
Watertoets uitvoeren
Bij een watertoets worden er 2 verplichtingen gesteld aan initiatiefnemers van ruimtelijke plannen. Ten eerste worden ze verplicht de waterbeheerder, zoals een waterschap, vroegtijdig in de planvorming te betrekken. De waterschappen hebben dit voor de initiatiefnemers makkelijk gemaakt met de Digitale Watertoets. Zo kunnen initiatiefnemers van ruimtelijke plannen online nagaan of hun ruimtelijk plan in eerste instantie voldoende rekening houdt met water. Uit de Digitale Watertoets volgt een advies met welke wateraspecten relevant zijn voor het plan en waarom.
De tweede verplichting voor de initiatiefnemers is dat ze in hun plan verantwoording afleggen over de manier waarop is omgegaan met de inbreng van de waterbeheerder. Dit gebeurt meestal in de waterparagraaf van het ruimtelijke plan.
Watertoets onder de Omgevingswet
Vanaf 1 juli 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Het watertoetsproces komt ook onder de Omgevingswet terug. Zo moeten gemeenten bij de totstandkoming van het omgevingsplan, de opvolger van het bestemmingsplan, rekening houden met de gevolgen voor het beheer van watersystemen. De opvattingen van de waterbeheerder moeten daarbij worden betrokken.
Wat doet de Unie van Waterschappen?
Door de Unie van Waterschappen wordt een continue lobby gevoerd om de waterschappen nog eerder bij de ruimtelijke ordeningsprocessen te betrekken en om de watertoets nog beter te verankeren in de Omgevingswet.