Voor waterschappen is het heel belangrijk om altijd voldoende elektriciteit te hebben voor hun wettelijke taken.
- Geef waterschappen voorrang (*1) bij het toekennen van extra vermogen bij de elektriciteitsvoorziening, vanwege het grote maatschappelijke belang en de veiligheid.
- Sluit de waterschappen bij calamiteiten zoals hoogwater uit van de verplichting de aansluit- en transportovereenkomst na te komen.
- Laat netbeheerders in gesprek gaan met de waterschappen en de omgeving om deel van de oplossing te zijn.
Toekomstige behoefte
De waterschappen hebben steeds meer elektriciteit nodig door groei van de bevolking, strengere kwaliteitseisen voor het zuiveren van afvalwater (*2) en door de impact van weersextremen op het beheer van het oppervlaktewater, zoals droge perioden, hevige buien en een stijgende zeespiegel. Bij het hoogwater van begin 2024 moesten waterschappen bijvoorbeeld volop malen om het water weg te pompen. Om hun taken goed te kunnen blijven uitvoeren is in veel delen van het land in de komende 15 jaar 20 tot 40 procent meer elektriciteit nodig.
Netcongestie
Door het volle elektriciteitsnet (netcongestie) kunnen de waterschappen de komende jaren vaak niet meer de bestaande aansluitingen vergroten of nieuwe aansluitingen aanvragen. Bovendien gebeurt het steeds vaker dat de waterschappen in noodsituaties meer elektriciteit moeten gebruiken dan ze eigenlijk met de netbeheerder hebben afgesproken; dit gebeurde ook tijdens de periode van hoogwater begin 2024.
Poldergemalen
Poldergemalen hebben last van snelle veranderingen in de hoeveelheid water die ze moeten verwerken. Soms draaien ze bijna niet, maar als het veel regent, moeten ze voor een lange tijd op volle kracht werken. Regen laat zich niet plannen en het peilbeheer is dus een uitdaging. Bij de hoogwaterperiode van begin 2024 hebben de gemalen continue aan moeten staan om te zorgen dat Nederland veilig en droog bleef.
Gevolgen netcongestie
Een aantal voorbeelden van gevolgen van netcongestie voor de waterschappen:
- Als de gemalen meer elektriciteit gebruiken dan afgesproken, komt het voor dat netbeheerders dreigen met juridische stappen. Bijvoorbeeld om gevolgen te verhalen of de waterschappen te dwingen zich aan het afgesproken vermogen te houden. De huidige overschrijdingen van het gecontracteerd vermogen bij gemalen variërend van enkele procenten tot 80 procent (vooral ook bij hoogwater).
- Waterschappen die niet tijdig een nieuwe aansluiting kunnen krijgen voor een noodpomp om de hoofdwateren in droge tijden van water te voorzien.
- Huidige overschrijding bij rioolwaterzuiveringen (rwzi’s) van het gecontracteerd vermogen variërend van enkele procenten tot 80 procent.
- Waterschappen hebben een flink aantal rioolwaterzuiveringen dat in de komende jaren moet worden uitgebreid. Ook is er de noodzaak voor de realisatie van nieuwe rioolgemalen. Deze uitbreidingen vragen om meer energie en daarmee een hoger gecontracteerd vermogen. Op diverse locaties lopen de plannen vast door netproblematiek. En krijgt het waterschap van de netbeheerder geen toestemming voor verzwaring van de aansluiting of een nieuwe aansluiting.
- Er is een dreigend tekort aan laadcapaciteit voor elektrisch bouwmaterieel, met name in het stedelijk gebied. Dit levert voor de waterschappen problemen op bij de transitie naar schoon en emissieloos bouwen.
Deel van de oplossing
Waterschappen willen samen met de netbeheerders actief zoeken naar innovatieve mogelijkheden om netcongestie te verminderen. Met netbeheerders gaan waterschappen onderzoeken of ze onder normale omstandigheden meer flexibel de gemalen kunnen aan- en uitzetten om zo onderdeel te worden van de oplossing. Dit heet ‘slim malen’. Ook verkennen waterschappen met netbeheerders de mogelijkheden om rioolwaterzuiveringen in te zetten als smart energyhubs. Bijvoorbeeld door de productie en opslag van duurzame energie die waterschappen zelf opwekken uit rioolslib en met windmolens en zonnepanelen, en door het balanceren van vraag en aanbod.
Voorbeeld Slim malen Rijnland
Het hoogheemraadschap van Rijnland gebruikt al slimme technieken bij bijna de helft van de gemalen. Het oorspronkelijke doel was vooral minder CO2 uit te stoten, maar het blijkt ook te helpen bij het oplossen van problemen met het elektriciteitsnet. Iedere ochtend om acht uur krijgen de medewerkers die het waterpeil regelen een bericht van de energieleverancier. Dit bericht vertelt hen wanneer er de meeste duurzame stroom beschikbaar is. Daarna berekenen ze hoeveel water ze moeten wegpompen voor die periode. Dit koppelen ze vervolgens aan de momenten waarop de duurzame stroom het meest beschikbaar is.
*(1) De Autoriteit Consument & Markt (ACM) geeft netbeheerders de mogelijkheid voorrang te verlenen aan projecten die bijdragen aan belangrijke maatschappelijke doelen en roept netbeheerders op hiermee aan de slag te gaan. Waterschappen willen graag voorrang. Zie ook de brief van de Unie van Waterschappen hierover aan ACM.
*(2) Vanuit de Kaderrichtlijn Water en de EU-richtlijn Stedelijk Afvalwater