Demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat heeft vragen van de Tweede Kamer beantwoord over het wetsvoorstel tot aanpassing van het waterschapsbelastingstelsel.
De minister gaat verder onder meer in op vragen van de PvdA- en GroenLinks-fracties over het gewenste tijdpad voor de inwerkingtreding. Daarop geeft de minister aan dat de regering, om een zorgvuldige voorbereiding mogelijk te maken, uitgaat van inwerkingtreding op 1 januari 2026.
Vervolg
Op 20 december buigt de nieuwe Tweede Kamer zich over hoe en wanneer de behandeling wordt voortgezet. De volgende stap zal hoogstwaarschijnlijk de plenaire behandeling zijn in de eerste maanden van 2024. De waterschappen gaan ervan uit dat de Tweede Kamer de behandeling voortvarend vervolgt, zodat zij voldoende tijd hebben voor een zorgvuldige invoering.
Bekijk de toelichting op de aanpassing van het belastingstelsel:
De waterschappen staan voor steeds grotere uitdagingen. Om Nederland leefbaar te houden voor toekomstige generaties, zijn daardoor steeds meer investeringen nodig. En dat betekent een hogere rekening op de deurmat in 2024. Gezinnen met een eigen huis betalen volgend jaar gemiddeld bijna 50 euro meer aan hun waterschap. Eenpersoonshuishoudens in een huurwoning gaan gemiddeld ongeveer 20 euro meer betalen.
Dit verwacht de Unie van Waterschappen na een inventarisatie onder de 21 waterschappen. De tarieven van de waterschapsbelasting zijn nog niet definitief, maar duidelijk is dat ze volgend jaar flink omhoog gaan. Dat komt vooral door investeringen die nodig zijn om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen en de hogere kosten van ingekochte goederen en diensten. Naast huishoudens gaan ook (agrarische) bedrijven en grondeigenaren meer belasting betalen.
Balanceeract
“Met steeds drogere zomers en tegelijk steeds vaker extreem natte periodes is het waterbeheer steeds meer een balanceeract voor waterschappen”, reageert Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “We werken hard aan veilige dijken en het beperken van watertekorten en -overlast. De waterkwaliteit staat ook nog eens onder druk in Nederland, door intensief landgebruik en doordat er steeds meer schadelijke stoffen in het water terechtkomen. Omdat we de problemen niet vooruit willen schuiven naar volgende generaties, investeren we fors. Bijvoorbeeld in waterbergingen, dijkversterkingen, het verbeteren van de waterkwaliteit en betere rioolwaterzuiveringen. Ook voor de komende jaren verwacht ik dat de tarieven zullen stijgen.”
Rekenvoorbeelden
Een gezin met een eigen huis met een WOZ-waarde van 250.000 euro betaalde in 2023 gemiddeld 371 euro. In 2024 wordt dat gemiddeld 416 euro. Voor een woning van 325.000 euro stijgt de waterschapsbelasting gemiddeld van 392 naar 441 euro. En voor een woning van 400.000 euro stijgt het bedrag gemiddeld van 413 naar 465 euro. De waterschapsbelasting van een alleenstaande huurder stijgt gemiddeld van 168 euro dit jaar naar 188 euro in 2024.
Verschillen per waterschap
De hoogte van de belasting verschilt per waterschap. Dat komt door de verschillende keuzes van de waterschapsbesturen en door de verschillen tussen de gebieden. Factoren zoals laag- of hooggelegen, stedelijk of landelijk gebied, de aanwezigheid van kwetsbare natuur en de hoeveelheid dijken beïnvloeden de opgaven van het waterbeheer. En daarmee ook de kosten in dat gebied.
Regelingen voor minima
Vincent Lokin: “Boven op de opgaven komen nog de hogere kosten van goederen en diensten die de waterschappen inkopen. Het is dus onvermijdelijk dat de belastingen stijgen, hoe vervelend dat voor onze belastingbetalers ook is. De waterschappen hebben oog voor degenen waarvan de bestaanszekerheid onder druk staat. Daarom zijn er voor mensen met een laag inkomen en onvoldoende spaargeld mogelijkheden voor kwijtschelding of betalingsregelingen.”
Definitieve tarieven
Dit bericht is gebaseerd op de tariefvoorstellen die de waterschappen momenteel bespreken. In de komende weken nemen de besturen een besluit over de definitieve belastingtarieven voor volgend jaar. Rond 1 maart 2024 versturen de meeste waterschappen hun belastingaanslagen.
Kamerleden Barbara Kathmann en Joris Thijssen (PvdA) stelden schriftelijk vragen aan de Ministers voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen en van Infrastructuur en Waterstaat over kwijtschelding van de waterschapsbelasting. De Kamerleden vroegen hoe kwijtschelding geregeld is voor de lage inkomens.
Bijstandsnorm
Kathmann en Thijssen vroegen of het klopt dat de waterschappen kwijtschelding kunnen verlenen aan mensen met een inkomen op bijstandsniveau. Ook vroegen ze zich af of de ministers zien dat veel mensen boven bijstandsniveau ook moeite hebben om rond te komen. De Kamerleden willen graag dat er kwijtschelding gegeven kan worden aan mensen met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm. Ze vroegen of de minister bereid is de wet hierop aan te passen.
Hulp bieden
Ook vroegen Kathmann en Thijssen aan de ministers of deze het eens zijn dat waterschappen zich sociaal moeten opstellen bij het innen van schulden. Daarnaast informeerden ze naar welke acties de waterschappen ondernemen om mensen met financiële problemen te helpen.
Bijdrage naar draagkracht
Tot slot vroegen de Kamerleden aan de ministers of ze bereid zijn om onderzoek te doen naar waterschapsbelasting naar draagkracht.
Visie waterschappen
De waterschappen zijn zich ervan bewust dat niet iedereen in staat is om de belasting te betalen. Daarom kunnen inwoners bij alle waterschappen kwijtschelding aanvragen van één of meer belastingen. Het belastingtarief dekt de kosten van de kwijtschelding. Om dit tarief voor iedereen beheersbaar te houden, zijn de waterschappen er alert op dat de kosten van de kwijtschelding niet maar blijven toenemen. Zij vinden dat er terughoudend moet worden omgegaan met voorstellen die tot een verruiming van de kwijtschelding kunnen leiden. En als zulke voorstellen worden gedaan, willen zij in ieder geval kunnen kiezen of zij de verruiming wel of niet toepassen.
De 21 waterschappen in Nederland investeren in de periode 2023-2026 gemiddeld 2,25 miljard euro per jaar. Dit is ruim 200 miljoen euro per jaar meer dan in de periode 2022-2025. De waterschappen investeren fors als antwoord op de klimaatverandering. Dit blijkt uit de rapportage ‘Waterschapsbelastingen 2023 - Het hoe en waarom’, die op 21 maart gepubliceerd is.
Extreme omstandigheden
Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De waterschappen werken er hard aan om de extreme omstandigheden aan te kunnen. Waterschappen moeten investeren om in te spelen op ontwikkelingen zoals extremer weer, zeespiegelstijging, bodemdaling, verstedelijking en verzilting. Dijken moeten verhoogd en verstevigd worden en er worden meer gebieden ingericht om water op te slaan.“
Uitdagingen
Volgens Lokin zijn er ook andere uitdagingen: “Denk aan steeds strengere milieunormen vanuit Europa en de stikstofproblematiek. En bij de ruimtelijke ordening speelt het vraagstuk waar je verstandig kunt bouwen, gezien de klimaatverandering.”
Steeds aanpassen
Om bij te dragen aan een duurzamere wereld zijn de waterschappen bezig om zelf circulair, energieneutraal en in 2035 volledig klimaatneutraal te worden. Lokin: “De waterschappen moeten zich steeds aanpassen om hun taken goed en zo duurzaam mogelijk uit te voeren. Daar is geld voor nodig. De investeringen hebben invloed op de hoogte van de waterschapsbelasting.”
3,5 miljard euro opbrengst belastingen
Waterschappen brengen in 2023 in totaal ongeveer 3,5 miljard euro aan belastingen in rekening. Een gezin van 4 personen met een eigen woning van 280.000 euro betaalt dit jaar gemiddeld 380 euro aan waterschapsbelasting. Dit is 27 euro meer dan in 2022 en daarmee een grotere verhoging dan in de vorige jaren. Een gezin van 4 personen in een woning van 400.000 euro betaalt dit jaar gemiddeld 413 euro. Naast de opgaven en investeringen waar de waterschappen voor staan, zijn de sterk gestegen prijzen een belangrijke oorzaak van de verhoging.
Niet in 1 keer
De waterschappen berekenen de investeringskosten niet in 1 keer door aan de belastingbetaler. Ze doen dat over een langere periode. Het waterschapsbestuur stelt de tarieven voor de waterschapsbelasting vast.
Inzichtelijke financiën
De Unie van Waterschappen maakt de belastingen, investeringen en kosten van de waterschappen helder via een interactief belastingendashboard. Hierin is per waterschap te zien wat er aan belasting wordt opgehaald, wat inwoners en bedrijven betalen en waar het geld aan wordt besteed.
Gezinnen met een eigen huis betalen volgend jaar gemiddeld 30 euro meer aan hun waterschap. Een alleenstaande huurder gaat gemiddeld ongeveer 12 euro per jaar meer betalen. Dit verwacht de Unie van Waterschappen na een inventarisatie onder de 21 waterschappen. De verhoging wordt vooral veroorzaakt door investeringen om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen en de stijgende prijzen.
Prijsstijgingen
“Waterschappen kregen in 2022 net zoals iedereen in Nederland te maken met grote prijsstijgingen. Vooral de sterk gestegen energiekosten hakken er bij veel waterschappen behoorlijk in. Bij sommige waterschappen zijn de belastingontvangsten dit jaar onvoldoende om alle kosten te dekken”, zegt Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Er zijn waterschappen die 2 en soms wel bijna 3 keer zoveel gaan betalen voor de energie die ze inkopen. Het werk van de waterschappen wordt ook steeds ingewikkelder door bijvoorbeeld extremer weer, de hogere eisen aan schoon en voldoende water en de zuivering van rioolwater. Ook volgend jaar speelt dit. De definitieve tarieven moeten nog worden vastgesteld door de besturen van de waterschappen. Maar het is duidelijk dat de waterschapsbelastingen in 2023 sterker stijgen dan in de afgelopen jaren.”
Verschillen per waterschap
Het bedrag van de waterschapsbelastingen verschilt van waterschap tot waterschap. Vincent Lokin: “Dat komt vooral doordat gebieden van elkaar verschillen. Factoren zoals laag of hoog gelegen in Nederland, stedelijk of landelijk gebied, de aanwezigheid van kwetsbare natuur en veel of weinig dijken bepalen de eisen aan het waterbeheer. En daarmee ook de hoogte van de uitgaven. In 2023 hebben vooral de energiekosten een grote invloed op de verschillen in lastenstijgingen. Bij sommige waterschappen loopt een contract met lage vaste prijzen nog door. Andere waterschappen moesten onlangs een nieuw contract met veel hogere tarieven afsluiten. Door het werk slimmer en innovatiever te doen, houden de waterschappen de kosten zo laag mogelijk. Omdat de uitdagingen waarvoor de waterschappen staan steeds groter worden, ontkomen we niet aan een lastenverhoging, hoe vervelend dat voor onze inwoners en bedrijven ook is.”
Uitdagingen in het waterbeheer
Na de zomer van 2021, met vooral in Zuid-Limburg grote wateroverlast, gaat 2022 de boeken in als een uitzonderlijk droog jaar. Vincent Lokin: “De weersextremen plaatsen de waterschappen voor steeds grotere uitdagingen. De watersystemen moeten immers ingesteld zijn op zowel te veel als te weinig water. De waterschappen ontvangen in 2023 in totaal ongeveer 3,5 miljard euro aan belastingen om hun taak goed uit te kunnen voeren. Een deel hiervan wordt gebruikt voor het klimaatbestendiger maken van Nederland.”
Rekenvoorbeelden
Op basis van de huidige tariefsvoorstellen stijgt de waterschapsbelasting van een alleenstaande huurder van gemiddeld 156 euro dit jaar naar 168 euro in 2023. Een stijging van 12 euro per jaar, dat is 1 euro per maand. Een gezin met een eigen huis met een WOZ-waarde van 250.000 euro betaalde in 2022 gemiddeld 353 euro. In 2023 wordt dat gemiddeld 381 euro. Voor een woning van 325.000 euro stijgt de waterschapsbelasting gemiddeld van 376 naar 405 euro. En voor een woning van 400.000 euro stijgt het bedrag gemiddeld van 398 naar 429 euro.
Definitieve tarieven en waterschapsverkiezingen
Dit nieuwsbericht is gebaseerd op de tariefvoorstellen die eind oktober in de besturen van de 21 waterschappen werden besproken. De waterschappen nemen in de komende weken een definitief besluit over de belastingtarieven voor volgend jaar. Rond 1 maart 2023 worden de meeste belastingaanslagen verstuurd. Kort daarna, op 15 maart, zijn de waterschapsverkiezingen. Dan kan iedereen van 18 jaar en ouder het nieuwe bestuur van zijn of haar waterschap kiezen.
Gezinnen met een eigen woning betalen in 2022 gemiddeld 9 euro meer voor het werk van de waterschappen dan dit jaar. Dit verwacht de Unie van Waterschappen na een inventarisatie onder de waterschappen. Om de gevolgen van hevige regen en droge periodes op te kunnen vangen, moeten de waterschappen steeds meer maatregelen nemen om Nederland klimaatbestendig te houden.
De besturen van de 21 waterschappen behandelen deze weken de voorstellen voor de hoogte van de waterschapsbelastingen in 2022. Op grond van deze voorstellen verwacht de Unie van Waterschappen dat gezinnen met een eigen woning gemiddeld 75 cent per maand meer aan waterschapsbelastingen gaan betalen dan in 2021. De verhoging ligt 0,7% boven de inflatie die door het Centraal Planbureau voor 2022 wordt geraamd.
Uitdagingen in het waterbeheer
“De ernstige wateroverlast in Limburg, Noord-Holland en Friesland in de afgelopen zomer laat duidelijk zien dat het klimaat verandert”, zegt Toine Poppelaars, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Het KNMI heeft recent in het Klimaatsignaal aangegeven dat de klimaatverandering in Nederland sneller gaat dan eerder verwacht en grote effecten gaat hebben. In juli was er te veel water. Maar ook de droogte heeft de waterschappen de afgelopen jaren al zwaar op de proef gesteld. De waterschappen ontvangen in totaal in 2022 ruim 3,2 miljard euro aan belastingen om te kunnen investeren in onder meer het klimaatbestendiger maken van Nederland. Dat doen we bijvoorbeeld door dijken te versterken, waterbergingen aan te leggen en zoetwater vast te houden, zoals met regenwaterbuffers.”
Verschillen per waterschap
Gezinnen met een eigen woning van € 250.000 betalen volgend jaar gemiddeld € 359 euro aan hun waterschap. Het bedrag van de belastingen verschilt van waterschap tot waterschap. Toine Poppelaars: “Dit komt vooral doordat gebieden van elkaar verschillen en daarom de eisen aan het waterbeheer anders zijn. Er zijn waterschappen waar in 2022 de lastenontwikkeling onder het gemiddelde ligt, maar ook waterschappen met een hogere dan de gemiddelde stijging. Door het werk slimmer en innovatiever te doen, houden de waterschappen de kosten zo laag mogelijk. Omdat de uitdagingen waarvoor de waterschappen staan steeds groter worden, ontkomen we niet aan enige lastenverhoging.”
Definitieve tarieven
Dit bericht is gebaseerd op de tariefvoorstellen die momenteel in de besturen van de 21 waterschappen worden besproken. Zij nemen in de komende weken een besluit over de uiteindelijke belastingtarieven voor 2022. Rond 1 maart 2022 worden de meeste belastingaanslagen verstuurd.
Op 8 september praat de Tweede Kamer over de vermogensnormen voor kwijtschelding van lokale heffingen. De waterschappen vinden het belangrijk dat mensen die hun belastingaanslag niet kunnen betalen, kwijtschelding krijgen.
Wel wijzen ze op de gevolgen hiervan: het verlenen van kwijtschelding heeft immers gevolgen voor wat andere mensen moeten betalen.
Verruiming AOW’ers en arbeidsongeschikten
De waterschappen kunnen leven met een verruiming van de vermogensnormen voor AOW’ers en arbeidsongeschikten. Het gaat hier om een te overzien aantal mensen. Daarom is de impact op de kosten van de kwijtschelding te overzien.
Knelpunt
De waterschappen zien wel een knelpunt voor wat betreft arbeidsongeschikten. Zij weten namelijk niet wie door het UWV langdurig arbeidsongeschikt zijn verklaard. Het Inlichtingenbureau, dat gemeentes en waterschappen bij de geautomatiseerde kwijtscheldingstoets ondersteunt, heeft deze informatie wel, maar mag die niet delen als het gaat om kwijtschelding. Voor een goede uitvoering is het dus nodig dat het Inlichtingenbureau de bevoegdheid krijgt om die informatie wél te kunnen delen.
Softwareaanpassingen
De waterschappen willen snel duidelijkheid over de aanpassing van de ‘Nadere regels kwijtschelding gemeenten en waterschappen’. De software van de belastingkantoren moet namelijk worden aangepast. Het is al zeer de vraag of softwareleveranciers de aanpassingen vóór 1 januari 2022 kunnen doorvoeren. De waterschappen vragen daarom of de datum kan worden opgeschoven naar 1 januari 2023.
Waterschappen willen, met ondersteuning van het Rijk, de openstaande belastingschulden kwijtschelden van ouders die slachtoffer zijn geworden van de kinderopvangtoeslagenaffaire. Dat besloot de commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën van de Unie van Waterschappen op 26 februari, na een oproep van staatssecretaris Van Huffelen van het ministerie van Financiën.
Toine Poppelaars, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, benadrukt dat alle waterschappen het er over eens zijn dat ze de groep gedupeerden zo goed mogelijk willen helpen: “Zo kunnen deze ouders hun toekomst met een schone lei beginnen.”
Positie private schuldeisers
Poppelaars vindt het belangrijk dat de ouders écht worden geholpen. Dit betekent dat het Rijk helderheid moet geven over de positie van private schuldeisers: “Op dit moment is een adempauze van een jaar afgesproken waarin onder andere private schuldeisers geen oude schulden kunnen innen bij de gedupeerden. Het kan niet zo zijn dat private schuldeisers hun vorderingen na deze verplichte afkoelingsperiode toch weer bij de gedupeerde ouders gaan incasseren. Dat zou ook betekenen dat de ruimte die de overheid creëert door een stap terug te doen, door private schuldeisers wordt benut. Daarmee zijn de ouders niet geholpen.”
Voorwaarden
De commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën besprak ook dat aan bepaalde voorwaarden moet zijn voldaan voordat de waterschappen de kwijtschelding daadwerkelijk kunnen realiseren:
Waterschappen vragen het Rijk om te zorgen voor een spoedige en zo praktisch mogelijke uitwisseling van de persoonsgegevens van de gedupeerde ouders, zodat de kwijtschelding zo snel mogelijk in gang kan worden gezet.
Waterschappen moeten door het Rijk gecompenseerd worden voor de belastingschulden die zij als gevolg van de toeslagenaffaire niet meer kunnen innen.
Waterschappen moeten door het Rijk gecompenseerd worden voor de kosten die zij maken om de kwijtscheldingsregeling uit te voeren.
Het Rijk moet duidelijkheid bieden over de positie van private schuldeisers.
Juridische grondslag
De commissie heeft daarnaast nadrukkelijk aangegeven dat er een juridische grondslag moet zijn voor deze kwijtschelding waar het Rijk zorg voor moet dragen. Ook is het wenselijk dat waterschappen vanwege de belastingsamenwerking met gemeenten de manier waarop de kwijtschelding wordt uitgevoerd gelijk trekken. Bijvoorbeeld over de periode waarover kwijtschelding wordt verleend.
