Motie aangenomen over AI-fabriek in Groningen

22 januari 2025

De Tweede Kamer heeft op 21 januari een motie aangenomen van Kamerlid Vermeer van BBB. De motie roept de regering op om regie te nemen over de effecten van een mogelijke AI-fabriek in Groningen op het landschap, het energiesysteem, het watergebruik en het benutten van restwarmte.

voorgevel Tweede Kamer

Wat staat er in de motie?

Tijdens een wetgevingsoverleg op 11 november gaf de Minister van Economische Zaken aan dat Groningen een mogelijke locatie is voor een AI-fabriek. Deze fabriek kan Nederland tot een koploper maken op het gebied van kunstmatige intelligentie en de concurrentiepositie van ons land versterken. De motie vraagt aandacht voor de neveneffecten van een AI-fabriek, zoals de impact op het landschap, het gebruik van energie en water, en de mogelijkheden om restwarmte te benutten.

> bekijk de volledige motie op de website van de Tweede Kamer

Wat vinden de waterschappen?

De waterschappen zien de kansen die AI de maatschappij kan brengen. Wel benadrukken ze dat dit verantwoord en ethisch moet gebeuren. Energie- en watergebruik moeten dus op een verantwoorde manier worden meegewogen, zoals de waterschappen dat ook hebben onderschreven in de ambities uit het visiedocument ‘Vaarkaart – digitaal op koers’ en de uitgangspunten uit het AI-kompas.

Hoe nu verder?

De regering zal de Kamer begin 2025 verder informeren over de plannen voor de AI-fabriek. De Unie van Waterschappen blijft de ontwikkelingen volgen.

Unie van Waterschappen ontwikkelt een AI-kompas voor waterschappen

17 oktober 2024

Op 4 oktober is tijdens de vergadering van de Commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën het AI-kompas goedgekeurd. Hiermee beschikken de waterschappen nu over een bestuurlijk kader dat moet helpen bij het maken van de juiste afwegingen bij het toepassen van kunstmatige intelligentie.

AI-kompas-cover-beeld

“De kansen van artificiële intelligentie (AI) voor de waterschappen zijn groot,” licht Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen toe. “Als sector willen we de volle potentie van AI benutten. Dit is nodig om de uitdagingen in het waterbeheer aan te kunnen, de kosten in de hand te houden en te voldoen aan de eisen die inwoners aan de overheid stellen. Het is ook een belangrijk middel om de krapte op de arbeidsmarkt in de toekomst aan te kunnen.”  Maar hoe zet je AI zorgvuldig, onderbouwd en transparant in? De Unie van Waterschappen ging samen met de waterschappen op zoek naar handvatten voor het gebruik van AI. De bevindingen zijn gebundeld in het AI-kompas.

Uitgangspunten voor AI-gebruik

Het bestuurlijke deel van het AI-kompas, dat nu is goedgekeurd, bevat vijf uitgangspunten voor AI-gebruik binnen de waterschappen: kansengericht, toekomstgericht, solidariteit, uitlegbaar en ethisch afgewogen. Deze uitgangspunten zorgen ervoor dat AI op een verantwoorde, transparante en effectieve manier wordt ingezet. In lijn met de doelen en waarden van de waterschappen en in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving. Ze helpen bij het behouden van publiek vertrouwen en het beschermen van publieke belangen, en bieden richtlijnen voor de richting, grenzen en voorwaarden van AI-gebruik.

Ethiek

Het tweede deel van het AI-kompas gaat over de uitwerking van het bestuurlijk kader. De Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis gaan aan de slag met die uitwerking. Zo wordt er nu gewerkt aan een richtlijn voor het ethische gesprek over het gebruik kunstmatige intelligentie.

Het AI-kompas is een van de uitwerkingen van de ‘Vaarkaart – digitaal op koers’. Het visiedocument van de waterschappen over de digitale transformatie.

> Bekijk het visiedocument ‘Vaarkaart – digitaal op koers’
> Bekijk het AI-kompas

Minister en staatssecretaris ontvangen visiedocument digitale transformatie van de waterschappen

21 december 2023

Op 21 december 2023 is tijdens het bestuurlijk overleg Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening de ‘Vaarkaart, digitale transformatie’ van de waterschappen aangeboden aan demissionair minister Hugo de Jonge (Wonen) en demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering). In het overleg stonden data en digitalisering in de fysieke leefomgeving op de agenda. De waterschappen hebben een visie opgesteld om goed voorbereid te zijn op de digitale ontwikkelingen.

Overhandiging-digitale-Vaarkaart-Van-Huffelen-digitale-transformatie

Digitale transformatie

De wereld verandert en digitaliseert in rap tempo. Dit biedt kansen om dingen anders en slimmer te doen. Tegelijkertijd brengt het digitale tijdperk nieuwe risico’s en dilemma’s met zich mee. Een voorbeeld hiervan is de steeds groter wordende stroom aan digitale gegevens (data). Steeds meer bronnen, zoals sensoren, sociale media platforms en internetgebruik, genereren een explosie van gegevens. Die informatie wordt gebruikt voor verschillende doeleinden, zoals het nemen van geïnformeerde beslissingen, het op afstand besturen van processen, het verbeteren van bedrijfsprocessen of het bieden van gepersonaliseerde diensten aan klanten.

Vraagstukken rond data

Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De dataficering en het datagedreven werken brengen echter ook vraagstukken met zich mee over privacy, beveiliging, ethiek en representatie. Hoe voorkomen we datalekken? Hoever gaan we bijvoorbeeld met het verzamelen van data uit rioolwater; waar ligt de grens? En in hoeverre klopt het beeld dat de data geeft met de werkelijkheid? Hierover moeten we weloverwogen keuzes maken, zodat we van daaruit als sector en als individuele waterschappen datagedreven kunnen werken en de meerwaarde van data optimaal kunnen benutten.”

Organisatieontwikkeling

Lokin: “Voor de digitale transformatie is een ontwikkeling op het gebied van organisatie en cultuur nodig. Een waterschap van vandaag de dag opereert proactief en omgevingsgericht. Een burger of bedrijf mag ervan uit gaan dat de we transparant en helder in onze afwegingen zijn. En dat essentiële informatie betrouwbaar en eenvoudig toegankelijk is. We hebben de verantwoordelijkheid om die handschoen op te pakken.”

Voortouw digitalisering

Demissionair minister Hugo de Jonge: “Ik ben blij met dit visiedocument van de Unie van Waterschappen. Hiermee nemen zij het voortouw om digitalisering op een verantwoorde manier in te zetten voor actuele maatschappelijke opgaven rond waterbeheer, zoals een beperkte klimaat- en voetafdruk. Digitalisering en data veranderen het werk van de overheid. In de mooi vormgegeven digitale vaarkaart laten de waterschappen dit zien.”

Digitaal op koers

Met de Vaarkaart stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen

Ledenvergadering Unie van Waterschappen akkoord met visie op digitale transformatie

15 december 2023

Vrijdag 15 december is de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen akkoord gegaan met het visiedocument ‘Vaarkaart, digitaal op koers’. De 21 waterschappen formuleren hierin samen hun ambities om zo goed mogelijk in te spelen op de digitale ontwikkelingen van vandaag en morgen. Ze zetten in op een organisatieontwikkeling die dit optimaal faciliteert.

twee mannen met de publicatie "Vaarkaart" in hun hand en op de achtergrond poster van de Vaarkaart

Digitale transformatie

De digitale transformatie heeft een grote impact op ons dagelijks leven. Steeds vaker bieden digitale innovaties ook slimme oplossingen voor waterbeheer. Rioolwaterzuiveringen, gemalen, rioleringen, stuwen en sluizen zijn inmiddels complexe informatiesystemen, vaak op afstand bestuurd. Dijken zijn ’slim‘ gemaakt en bevatten sensoren die de waterschappen van waardevolle informatie voorzien. Daarnaast is digitaal contact met de waterschappen voor inwoners vanzelfsprekend, en verwacht men dat relevante informatie 24 uur per dag toegankelijk is.

Kansen van de informatiesamenleving

Vincent Lokin, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Om alle kansen van de informatiesamenleving te benutten, moeten we leren ons sneller aan te passen aan de voortdurende veranderingen in de digitale wereld. We hebben de digitale transformatie nodig om de grote opgaven van de waterschappen te realiseren. Het is belangrijk dat er binnen onze sector een klimaat is dat digitale transformatie stimuleert en dat medewerkers de ruimte krijgen om met innovaties aan de slag te gaan. Dit vraagt geen technologische oplossingen, maar organisatieontwikkeling. Het gesprek over die ontwikkeling is de volgende stap na de ontwikkeling van de Vaarkaart.”

Lerende organisatie

In de Vaarkaart schrijven de waterschappen lerende en wendbare organisaties te willen zijn die op alle niveaus verantwoord omgaan met data en digitale technologie. Daarnaast wil de sector meer datagedreven werken en de meerwaarde van data optimaal benutten. Ook willen de 21 waterschappen dit meer uniform aanpakken, bijvoorbeeld op het gebied van datatoegankelijkheid. Naast de kansen is er in de Vaarkaart ook veel aandacht voor het beheersen van de risico’s van de digitale transformatie.

Informatieveiligheid

Piet-Hein Daverveldt, bestuursvoorzitter van het Waterschapshuis: “De digitale transformatie vindt niet geïsoleerd in de ICT-kolom plaats. Informatievoorziening en de ondersteunende ICT-systemen zijn een fundamenteel onderdeel geworden van de primaire processen van waterschappen. Deze processen zijn en worden steeds meer informatie gedreven, zodat het werk nauwkeuriger, duurzamer en efficiënter verloopt. Tegelijkertijd zijn ze hierdoor kwetsbaar geworden voor digitale aanvallen van binnen of buitenaf. Mits goed toegepast gaat datagedreven en procesmatig werken juist bijdragen aan de (informatie)veiligheid en bedrijfscontinuïteit. Waarmee we dus ook de opdracht hebben geen halfslachtige keuzes te maken, maar in te zetten op een integrale digitale transformatie.”

Ambities Vaarkaart behalen

Met de ‘Vaarkaart, digitaal op koers’ stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen