Invasieve exoten zijn één van de vijf grootste bedreigingen voor biodiversiteit. Ook moet er meer gedaan worden om de verspreiding te voorkomen én om invasieve soorten intensiever te bestrijden. Dat blijkt uit het rapport van IPBES dat deze week is verschenen.
IPBES
IPBES staat voor Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten. IPBES verzamelt kennis over biodiversiteit en ecosysteemdiensten en maakt belangrijke rapporten over de staat van de biodiversiteit.
Hoge kosten
Het rapport maakt duidelijk dat de bedreiging van invasieve exoten alleen maar toeneemt. Snel meer actie ondernemen is dus noodzakelijk. Jaarlijks kosten invasieve exoten internationaal bijna 400 miljard euro. Ook Nederland heeft steeds hogere kosten als het gaat om (de bestrijding van) invasieve exoten. Duidelijk is dat versterkte samenwerking met verschillende sectoren en tussen landen belangrijk is.
Amerikaanse rivierkreeft
Waterplanten verdwijnen, oevers van sloten zijn net onder de waterlijn doorzeefd met kleine gangetjes en het water is modderbuin: werk van Amerikaanse rivierkreeften die in west- en midden Nederland op diverse plaatsen massaal voorkomen. Waterschappen zitten als waterkwaliteitsbeheerders met de kreeften in hun maag. De invasieve exoten hebben het in Nederland erg naar hun zin, maar zijn een bedreiging voor de waterkwaliteit en de biodiversiteit. Door de massale aanwezigheid van de kreeften verdwijnen de doelen van de Kaderrichtlijn Water voor een goede waterkwaliteit verder uit zicht.
Niet eenvoudig op te lossen
De kreeftenproblematiek is niet eenvoudig op te lossen. Om het grootste deel van een kreeftenpopulatie weg te vangen is een enorme visserij-inspanning nodig. De kreeften reproduceren zeer snel, waardoor periodiek wegvangen nodig blijft. Alleen dan wordt het probleem niet nog groter. Een uitdaging daarbij is dat er nog geen goed vangmiddel ontwikkeld is dat alleen de kreeften vangt. Bovendien mogen op dit moment alleen beroepsvissers kreeften bevissen met fuiken of korven. Waterbeheerders zijn van hen afhankelijk voor bevissing.
Gezamenlijk traject
Gelukkig staan de waterschappen er niet alleen voor om de problemen aan te pakken. In een gezamenlijk traject met de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Infrastructuur en Waterstaat, provincies, vissers, terreinbeherende organisaties wordt gesproken over beheersing van de uitheemse rivierkreeftpopulatie en over hoe verdere verspreiding kan worden afgeremd of tegengegaan. Goed nieuws is dat de organisaties samen een handelingskader hebben ontwikkeld. Dat beschrijft op welke manier verspreiding van exoten als de Amerikaanse rivierkreeft kan worden voorkomen bij beheer en onderhoud van het watersysteem. Toch gebeurt er naast veel overleg en onderzoek nog te weinig in de praktijk. Beheersingsmaatregelen zijn erg duur en waterschappen hebben voor een gedegen aanpak onvoldoende middelen. En wie is nu eigenlijk verantwoordelijk voor beheersing van deze invasieve exoot? Hulp vanuit de andere betrokken partijen is meer dan welkom op dit punt.
Natuurlijke vijanden
In de tussentijd breidt de soort zich verder uit naar de rest van Nederland en is het te hopen dat futen, reigers, snoeken en andere natuurlijke vijanden de kreeften steeds beter weten te vinden als voedselbron. Dat zou de mooiste oplossing zijn: de natuur zelf het evenwicht laten herstellen.
> Het rapport van IPBES (Engels)
> NOS over het rapport van IPBES
Tweede Kamerleden Thom van Campen en Peter Valstar van de VVD hebben schriftelijke vragen gesteld over de bedreiging van de natuur en de waterkwaliteit door de Amerikaanse rivierkreeft. De Kamerleden stelden hun vragen aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en de minister voor Natuur en Stikstof.
Bestrijding van rivierkreeften
De Amerikaanse rivierkreeft komt van nature niet in Nederland voor; het is een ‘invasieve exoot’. Ze vormen een probleem voor de waterkwaliteit, de waterveiligheid en de biodiversiteit. Van Campen en Valstar vragen om spoed bij de aanpak van de verspreiding van deze invasieve exoot. Rivierkreeften zijn inmiddels namelijk een landelijk probleem. Ook de Unie van Waterschappen vindt dat er snel ingegrepen moet worden.
Alleen beroepsvissers
Op dit moment mogen alleen beroepsvissers de rivierkreeften vangen. De 2 Kamerleden vragen zich af of deze regels volstaan. Daarnaast vragen ze zich af of de beroepsvissers voldoende Amerikaanse rivierkreeften kunnen vangen om ze effectief te bestrijden.
De Kamerleden vragen aan de ministers of zij een regierol voor het Rijk zien.
Onderzoek
Van Campen en Valstar willen graag weten wat de status is van het onderzoek naar de schade die de rivierkreeften aan de oevers aanbrengen. Ook willen ze graag de status weten van de juridische verkenning waarin onderzocht wordt of er meer ruimte mogelijk is voor vangst van de Amerikaanse rivierkreeft.
‘Het rode gevaar’
Rivierkreeften eten waterplanten. Ook woelen ze in de bodem en in de oevers. Het water wordt hierdoor troebel en er komt geen licht meer bij de bodem. Het gevolg is dat de waterplanten verdwijnen en het natuurlijk evenwicht verstoord raakt. De waterkwaliteit gaat dan achteruit. Ook de waterveiligheid kan door de kreeften in het nauw komen, wanneer ze graven in bijvoorbeeld dijken.
Wat doet de Unie?
De Unie van Waterschappen is in gesprek met de ministeries van LNV en Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over een nationale aanpak en regie vanuit het Rijk.
Over welke maatregelen waar het meest effectief zijn, bestaan nog veel vragen. Onderzoek kan helpen bij het vinden van oplossingen voor het probleem, waarbij steeds de vraag blijft tot op welke hoogte kosten opwegen tegen de baten van maatregelen zoals bijvoorbeeld het wegvangen van kreeften. Daarnaast – parallel aan onderzoek – is ook nu al actie en aanpak van dit urgente, groeiende probleem geboden.
>Schriftelijke vragen: De bedreiging van de inheemse natuur door het rode gevaar: ‘de Amerikaanse rivierkreeft’
In juli 2021 is er in Reeuwijk een stuk dijk gaan schuiven. Daardoor ontstond een gat in de dijk en liep een deel van een polder onder. Omwonenden dachten dat de dijkafschuiving misschien zou komen door de Amerikaanse rivierkreeft. Er werden zelfs Kamervragen over gesteld. Maar uit onderzoek blijkt nu dat de kreeft niet de oorzaak is.
In samenwerking met Deltares, Wageningen Universiteit en de TU Delft heeft het hoogheemraadschap van Rijnland de mogelijke oorzaken onderzocht. Dit waterschap is verantwoordelijk voor de betreffende dijk.
Verlies van stabiliteit
Uit het onderzoek blijkt dat de dijk diep in de ondergrond is afgeschoven. Dit komt door verlies van stabiliteit. Die verminderde stabiliteit is het gevolg van uitgevoerde werkzaamheden in het verleden, langzaam verlies van gewicht door het uitdrogen van het veen op de dijk en de bijzondere opbouw van de bodem op deze locatie.
‘Geen buitensporige graverij’
Hoogheemraad Bas Knapp: “Er is geen buitensporige graverij van rivierkreeften geconstateerd en de afschuiving zit veel dieper dan waar de rivierkreeften graven. Daarmee kunnen we de rivierkreeft als oorzaak uitsluiten.”
> Lees het uitgebreide bericht op de website van Rijnland
Derk Boswijk, Tweede Kamerlid voor het CDA, heeft de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vragen gesteld over de overlast die wordt veroorzaakt door de Amerikaanse rivierkreeft.
Door deze rivierkreeft gaat de waterkwaliteit en de biodiversiteit achteruit. De kreeften eten namelijk de waterplanten op. Ook woelen ze in de bodem en oevers waardoor het water troebel wordt. Er dringt dan geen licht meer tot op de bodem door. Gevolg: waterplanten verdwijnen, het ecologisch evenwicht wordt verstoord en de waterkwaliteit verslechtert. Ook kost het extra geld om bijvoorbeeld de oevers te herstellen.
Financiële schade
Boswijk vraagt de minister om de financiële schade in beeld te brengen. Ook wil hij graag weten of de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) niet in gevaar komen door de achteruitgang van de waterkwaliteit veroorzaakt door de rivierkreeft.
Waterkeringen
Een ander risico is volgens Boswijk dat waterkeringen doorbreken door de aanwezigheid van de rivierkreeft. Het Kamerlid is benieuwd hoe de minister daar tegenaan kijkt.
Grootschalige bestrijding
Daarnaast is er het probleem dat volgens de wet alleen beroepsvissers kreeften mogen vangen. Hierdoor is grootschalige bestrijding niet mogelijk. Bij een proef met het op grote schaal vangen van rivierkreeften in de Krimpenerwaard zijn 80.000 kreeften uit het water gevist. Dat was naar schatting de helft van het aantal volwassen kreeften in het gebied. Boswijk vraagt de minister of het bij dit soort aantallen wel een effectieve beheermaatregel is als alleen beroepsvissers op kreeften mogen vissen.
Extra geld
De CDA’er vraagt ook of de minister bereid is om samen met waterschappen en provincies extra geld vrij te maken om versneld een effectieve aanpak te ontwikkelen waarmee de rivierkreeft bestreden kan worden.
Standpunt
De waterschappen vinden dat de verantwoordelijke partij, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), het voortouw moet nemen om het kreeftenprobleem aan te pakken.
> De antwoorden van de minister (11 mei 2022)
Hoe blijf je op de hoogte van de verspreiding, bestrijding en beheersing van soorten planten en dieren die een plaag vormen voor het waterbeheer in Nederland? Sinds kort is alle kennis over plaagsoorten te vinden op plaagsoorten.nl.
Ieder jaar maken waterbeheerders hoge kosten voor het bestrijden van plaagsoorten die een bedreiging vormen voor de waterhuishouding, de ecologie of de waterkeringen. Het kan gaan om planten (bijvoorbeeld de Aziatische duizendknoop) of dieren (bijvoorbeeld de Amerikaanse rivierkreeft). Vroege bestrijding van deze soorten leidt later tot lagere kosten. Delen van kennis over verspreiding en bestrijding draagt bij aan het voorkomen van problemen.
Achtergronden en nieuws
Op de nieuwe website plaagsoorten.nl staan artikelen met achtergrondinformatie over plaagsoorten, nieuws over bestrijdingsmethodes, en berichten over actuele wet- en regelgeving. Daarnaast bevat de website ook interviews met beheerders en blogs van waterschappers.
Werkgroep plaagsoorten
Deze website is een initiatief van de werkgroep plaagsoorten van de Unie van Waterschappen en gerealiseerd met hulp van kenniscentrum Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Ga naar plaagsoorten.nl
De Commissie Watersystemen (CWS) van de Unie van Waterschappen heeft op 10 maart gesproken over uitheemse rivierkreeften. De commissie wil in een gezamenlijk traject, onder leiding van het ministerie van LNV, onderzoeken hoe de problemen die ontstaan door de aanwezigheid van uitheemse rivierkreeften aangepakt kunnen worden.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) wil samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, IPO, VNG en de Unie een programma opzetten rondom uitheemse rivierkreeften. Daarin moeten de thema’s wetgeving, onderzoek en beheersmaatregelen aan bod komen. De wens is dat ook de landbouw-, visserij- en natuursector betrokken worden. In juni zijn de contouren van het programma klaar.
Problematiek
Uitheemse rivierkreeften veroorzaken in toenemende mate schade aan het watersysteem, vooral in West- en Midden Nederland. De kreeften eten de onderwatervegetatie op en woelen in de bodem en oevers waardoor het water troebel wordt. Hierdoor kan er geen licht meer tot op de bodem doordringen en hebben waterplanten geen kans meer.
Onderzoeksplan
In de CWS van 10 maart is een onderzoeksplan van de waterschappen, Unie en het ministerie van LNV besproken dat ingaat op de problemen die uitheemse rivierkreeften veroorzaken. In het onderzoeksplan komen de volgende zaken aan bod:
- De vraag of de wet- en regelgeving aangepast kan worden zodat het eenvoudiger wordt om uitheemse rivierkreeften te bestrijden, en zo ja, hoe dan;
- Onderzoek naar ecologische omstandigheden waarbij kreeften minder of zelfs geen schade veroorzaken;
- Onderzoek naar de omvang van de schade zelf;
- Aandacht voor de zoektocht naar effectieve beheersmaatregelen.
Bestrijding en preventie
Welke maatregelen effectief zijn bij de beheersing van de populatie tot een niveau waarin de schade die ze veroorzaken acceptabel is, is nog onvoldoende bekend. Ook is nog niet bekend wat er gedaan kan worden om verdere verspreiding van rivierkreeften tegen te gaan. De komende periode is hier meer onderzoek voor nodig. Deze vragen over effectieve bestrijding en preventie uit het onderzoeksplan worden ingebracht in het op te stellen programma.
