Sinds dinsdag 2 april is Mpanzu Bamenga de nieuwe woordvoerder op het waterdossier van D66 in de Tweede Kamer. Na de verkiezingen was Tjeerd de Groot tijdelijk waterwoordvoerder. Hij verving een fractiegenoot tijdens haar zwangerschapsverlof.
Nu het verlof voorbij is, is De Groot vertrokken uit de Kamer en zijn de portefeuilles opnieuw verdeeld over de fractieleden. De Unie van Waterschappen heeft Bamenga uitgenodigd voor een kennismaking en een werkbezoek aan het waterschap De Dommel, waarin hij woont.
Op donderdag 28 maart zaten de gemeenten, provincies en waterschappen aan de onderhandelingstafel bij de formerende partijen. De kernboodschap van de voorzitters van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen is dat zij met het Rijk willen optrekken om de grote vraagstukken van Nederland op te lossen.
Gemeenten, provincies en waterschappen staan dicht bij de inwoners en zijn de sleutel voor onder meer bestaanszekerheid, woningbouw, de energietransitie, droge voeten en schoon water. Het Rijk kan niet zonder de andere decentrale overheden. Maar die kunnen op hun beurt niet zonder voldoende geld en goed bestuur vanuit Den Haag.
De drie koepelvoorzitters vinden het verstandig dat de formerende partijen hen als een van eersten uitnodigen aan de formatietafel. Hierdoor komt hun praktijkkennis vanaf het begin op tafel, wat voorkomt dat het beleid alleen in de Haagse torens wordt uitgewerkt. Ze zien hierin een hoopvolle trendbreuk met de kabinetten-Rutte en hebben aangeboden om op inhoudelijke thema’s door te praten met de formerende partijen.
De uitvoeringskracht van gemeenten, provincies en waterschappen zal voor veel vraagstukken de sleutel zijn. VNG-voorzitter Sharon Dijksma: “Wij hebben een goed bod gedaan aan tafel. We willen als één overheid optrekken om een aantal grote problemen op te lossen. We hebben daar wel een aantal randvoorwaarden bij nodig om het te kunnen waarmaken.”
De decentrale overheden willen samen met het Rijk optrekken bij het belangrijke werk dat moet worden gedaan. Grote thema’s zoals bestaanszekerheid, woningbouw, klimaat en energie, landelijk gebied en water vormen de kern van hun eind januari voorgestelde agenda voor Nederland. “Om in de toekomst te kunnen blijven wonen, werken en recreëren is het belangrijk dat water en bodem sturend worden voor ruimtelijke plannen en dat dit lokaal, regionaal en waar nodig landelijk wordt verankerd”, stelt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen.
De voorzitters van VNG, IPO en Unie van Waterschappen zijn verder in het gesprek ingegaan op het belang van een sterk partnerschap tussen het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. “Scherpe keuzes zijn nodig”, zegt Jaap Smit, voorzitter van het IPO. “Het nieuwe kabinet moet deze keuzes maken – met schaarse fysieke ruimte en beperkte middelen. De provincies staan klaar om het nieuwe kabinet te helpen bij die keuzes vanuit de provinciale kerntaken, met kennis over onze gebieden en de verbinding met de inwoners en organisaties. Daar horen wel goede afspraken bij over samenwerking en gezonde verhoudingen.”
Bekijk in de video met de kernboodschap van de drie voorzitters:
Op 20 maart debatteerde de Tweede Kamer over het eindverslag van informateur Kim Putters en werd gesproken over de mogelijkheden van het vormen van een ‘programkabinet’. In het eindverslag schrijft Putters dat onder meer decentrale overheden betrokken moeten worden bij de uitwerking van een hoofdlijnenakkoord. De voorzitters van de koepels van decentrale overheden onderstrepen dit en willen graag zo snel mogelijk aan tafel.
De nieuwe fase van de kabinetsformatie met de eerste inhoudelijke onderhandelingen tussen PVV, VVD, NSC en BBB begint vandaag onder leiding van de nieuwe informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol. De koepels van de decentrale overheden, VNG, IPO en Unie van Waterschappen, benadrukken dat het hierbij belangrijk is om gemeenten, provincies en waterschappen vroegtijdig te betrekken, omdat zij onmisbaar zijn voor het aanpakken van de grote maatschappelijke opgaven in Nederland.
Volgens de koepels van de decentrale overheden biedt de aanpak om te werken met een hoofdlijnenakkoord en een programkabinet kansen. “Er kan meer ruimte ontstaan om hoofdlijnen in deelakkoorden of afspraken uit te werken, waarbij gemeenten, provincies, waterschappen, bedrijven, uitvoeringsorganisaties en maatschappelijke organisaties betrokken zijn,” aldus Sharon Dijksma, voorzitter van de VNG. “Het is hoogtijd voor een maatschappelijk kabinet.“
“De grote maatschappelijke opgaven vragen om veel regionale uitvoeringskracht. Daarom is het belangrijk dat de gemeenten, provincies en waterschappen vroeg aan tafel zitten om te zorgen dat ambities ook daadwerkelijk haalbaar zijn in de praktijk,” vult Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen aan. “Daarnaast is voor thema’s als de woningbouwopgave en de transitie van het landelijk gebied de gebiedskennis van de decentrale overheden essentieel om te komen tot uitvoerbare plannen. En het is nu tijd voor actie!”
“Alle grote opgaven vragen in de uitvoering om voldoende ruimte. Denk aan woningbouw, energietransitie en de transitie van het landelijk gebied. De oplossingen liggen op dezelfde vierkante kilometer. Decentrale overheden kennen hun gebieden het beste, en kunnen slimme keuzes maken over het combineren van opgaven in de ruimte. Benut dat, want decentrale overheden zijn onmisbaar in de uitvoering!” zegt Jaap Smit, voorzitter van het Interprovinciaal Overleg (IPO).
IPO, VNG en Unie van Waterschappen willen daarom graag aanschuiven bij de formatie wanneer deze inhoudelijke thema’s en de doelen en kaders op tafel komen. “Een goed begin is het halve werk,” aldus Van der Sande. De VNG, IPO en Unie van Waterschappen hebben een gezamenlijke inzet richting de formatie opgesteld ‘Naar een agenda voor Nederland’.
Op vrijdag 1 maart bracht Olger van Dijk, Tweede Kamerlid voor de NSC, een bezoek aan waterschap Vallei en Veluwe op uitnodiging van de Unie van Waterschappen. Het werkbezoek stond in het teken van waterveiligheid en ‘water en bodem sturend’ als uitgangspunt bij de ruimtelijke ordening.
Van Dijk werd ontvangen door een delegatie onder leiding van dijkgraaf Marijn Ornstein en heemraad Bert van Vreeswijk. Ze bezochten onder andere de dijkversterking van de Grebbedijk, die 250.000 inwoners beschermt tegen het water van de Nederrijn. Het waterschap Vallei en Veluwe maakt niet alleen de dijk veiliger, maar kijkt tegelijk naar de herinrichting van het gebied samen met allerlei betrokken partijen, waaronder provincies, gemeenten, water- en natuurbeheerders. Bijvoorbeeld op het gebied van recreatie, natuurontwikkeling en ondernemerschap.
De waterschappen doen de oproep aan een nieuwe kabinet om nu extra ruimte en geld te reserveren voor dijkversterkingen om Nederland veilig te houden. Onvoorspelbaardere rivierpeilen en extreem weer vragen om een langetermijnperspectief voor waterveiligheid in Nederland. Anders is veilig wonen en werken in onze laaggelegen delta niet langer vanzelfsprekend. Dat vraagt investeringen, zowel financieel als in ruimtegebruik. Het is daarom belangrijk dat het Deltafonds meegroeit met de verwachte kostenstijging als gevolg van klimaatverandering.
Tijdens het werkbezoek werd ook aandacht besteed aan een woningbouwproject in Veenendaal Oost. Dit wordt aangelegd in combinatie met een waterbergend natuurgebied. De waterschappen pleiten ervoor dat nieuwe woningen en bedrijfsterreinen voorbereid zijn op extreem weer.
Dijkgraaf Marijn Ornstein: “Door de enorme woningbouwopgave wordt er soms ook op minder geschikte plekken gebouwd, bijvoorbeeld omdat er wateroverlast kan ontstaan. Als waterschappen willen we zorgen voor een veilige leefomgeving voor huidige en toekomstige generaties, en dat heeft gevolgen voor waar en hoe je bouwt. Het is daarom van belang om een sturende rol van water en bodem in de inrichting van Nederland te verankeren in landelijke wetgeving. Alleen zo kunnen we schade door extreem weer zoveel mogelijk voorkomen.”
De Unie van Waterschappen nodigt nieuwe waterwoordvoerders van de politieke partijen in de Tweede Kamer altijd uit voor een werkbezoek. Dit doen ze in het waterschap van de woonplaats van de woordvoerder. De waterschappen ontvangen de waterwoordvoerders graag om hen kennis te laten maken met het waterschapswerk. Ook nemen ze de woordvoerders mee in de grote opgaven van de waterschappen.
Op de foto van links naar rechts: Wietse Visser (Vallei en Veluwe), Tessa Maas (lobbyist Unie van Waterschappen), Maurits de Lint (NSC), Marijn Ornstein (Vallei en Veluwe), Adriaan Smeenk (Vallei en Veluwe), Olger van Dijk (NSC), Bert van Vreeswijk (Vallei en Veluwe).
Gemeenten, provincies en waterschappen presenteren dinsdag 30 januari een agenda die Nederland klaarstoomt voor de grote uitdagingen van deze tijd. In een brief aan informateur Ronald Plasterk tonen de decentrale overheden hun bereidheid om samen met het nieuwe kabinet op te trekken in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.
VNG, IPO en de Unie van Waterschappen benadrukken hun rol als essentiële partners bij het realiseren van oplossingen voor de uiteenlopende vraagstukken. Regionale uitvoeringskracht zal voor veel vraagstukken de sleutel zijn.
De aanzet voor de agenda omvat een ambitieus plan om Nederland sterker en veerkrachtiger te maken. Belangrijke thema’s zoals bestaanszekerheid, woningbouw, klimaat en energie, landelijk gebied en water vormen de kern van de voorgestelde agenda. Voor de decentrale overheden is het daarbij belangrijk dat water en bodem sturend worden voor ruimtelijke plannen en dat dit lokaal, regionaal en waar nodig landelijk in de wet wordt verankerd.
De decentrale overheden benadrukken het belang van een sterk partnerschap tussen het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. Ze willen gezamenlijk werken aan uitvoerbare oplossingen. Het oproepen tot heldere keuzes, betrouwbare financiële verhoudingen en meer zekerheden in de uitvoering staat centraal in de aan de informateur gepresenteerde agenda. De aanzet voor de agenda vormt een uitnodiging aan het nieuwe kabinet om samen met de decentrale overheden de basis te leggen voor een toekomstgerichte samenwerking.
> Lees de brief ‘Naar een agenda voor Nederland’ van VNG, IPO en Unie van Waterschappen
De nieuwe Tweede Kamer is ruim een maand aan de slag en inmiddels zijn alle waterwoordvoerders van de partijen bekend. Bij een aantal partijen zijn dit dezelfde Kamerleden als in de vorige periode, maar er zijn ook veel nieuwe gezichten die het onderwerp water voor hun rekening nemen. De Unie van Waterschappen heeft de nieuwe woordvoerders gefeliciteerd en plant komende tijd kennismakingsgesprekken en werkbezoeken in.
Bij de VVD, BBB, Partij voor de Dieren, NSC, PVV en GroenLinks-PvdA zijn er nieuwe waterwoordvoerders. Voor de VVD is dat Peter de Groot uit Harderwijk, bij de BBB Cor Pierik uit Genemuiden en bij NSC Olger van Dijk uit Amersfoort. Bij de Partij voor de Dieren Ines Kostić uit Hilversum. Voor de PVV gaat Hidde Heutink water doen en bij GroenLinks-PvdA is Geert Gabriëls de nieuwe waterwoordvoerder.
Met de woordvoerders van VVD, Partij voor de Dieren, GroenLinks-PvdA en NSC staan al kennismakingen ingepland. De andere kennismakingsgesprekken volgen. De werkbezoeken worden gepland in het waterschap waarin de woordvoerder woont.
De andere partijen houden dezelfde waterwoordvoerders als in de vorige kabinetsperiode. Dat zijn Pieter Grinwis voor de ChristenUnie, Chris Stoffer bij de SGP en Eline Vedder bij het CDA. Voor D66 is Tjeerd de Groot de komende maanden nog waterwoordvoerder. Hij werd net niet gekozen na de afgelopen verkiezingen, maar vervangt een gekozen Kamerlid dat met zwangerschapsverlof is.
Zie de tabel hieronder voor het complete overzicht:
| VVD | Peter de Groot |
| NSC | Olger van Dijk |
| GL-PvdA | Geert Gabriëls |
| PVV | Hidde Heutink |
| BBB | Cor Pierik |
| CU | Pieter Grinwis |
| PvdD | Ines Kostić |
| SGP | Chris Stoffer |
| D66 | Tjeerd de Groot |
| CDA | Eline Vedder |
> Lees meer over de formatie en de lobby van de Unie van Waterschappen richting een nieuw kabinet
De Unie van Waterschappen heeft met VNG en IPO inbreng geleverd voor het debat over de verkiezingsuitslag op 13 december. De 3 partijen vragen hierin om aandacht voor de uitvoerbaarheid van plannen en om vroegtijdig betrokken te worden bij de formatie.
“Veel van het beleid dat in Den Haag wordt gemaakt vindt zijn uitwerking in de gemeenten, provincies en waterschappen”, schrijven ze in hun brief aan de Kamer. “De betrokkenheid van gemeenten, provincies en waterschappen is daarom onmisbaar bij de informatie om de uitvoerbaarheid van beleid te waarborgen. Gemeenten, provincies en waterschappen zijn het eerste gezicht van de overheid. Onze uitvoeringskracht is daarom onmisbaar. Wij kunnen daarom op basis van ervaring en onze dagelijkse contacten met inwoners, ondernemers, bouwers en boeren bijdragen aan het uitvoerbaar maken van daadkrachtig beleid.”
Om een effectieve bijdrage te kunnen leveren vragen de 3 partijen om in een vroeg stadium aan te schuiven aan de formatietafel. Ze wijzen daarbij op een eerder dit jaar gemaakte afspraak om tijdens de informatie de voorzitters van IPO, VNG en de Unie van Waterschappen te consulteren. Vooral over de gezamenlijke maatschappelijke opgaven in de nieuwe kabinetsperiode en de interbestuurlijke en financiële verhoudingen daarbij.
De Kamer sprak zich in 2021 hierover ook al uit in een motie. Die verzocht de regering, ter voorbereiding op de kabinetsformatie, met decentrale overheden in gesprek te gaan. Het zou hierbij gaan over een gedeelde probleemanalyse en mogelijke oplossingen. En over het onderscheiden van verantwoordelijkheden en beleidsopties over het takenpakket van decentrale overheden aan te vullen met een gezamenlijke interbestuurlijke toelichting. “Wij gaan ervan uit dat u in de opdracht aan de informateur(s) vroegtijdige betrokkenheid van de decentrale overheden bij de formatie borgt”, schrijven de partijen tot slot.
> Lees hier de volledige inbreng voor het debat verkiezingsuitslag en verslag verkenner
De afgelopen weken analyseerden we de verkiezingsprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november. We bekeken op hoofdlijnen wat er in de programma’s staat over het thema water. Nu delen we de volledige analyse.
In de analyse staan de 15 grootste partijen volgens de Peilingwijzer. De partijen staan op volgorde van de lijstnummers op het stembiljet: VVD, D66, GroenLinks-PvdA, PVV, CDA, SP, Forum voor Democratie, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, Volt, JA21, SGP, DENK, BBB en NSC.
In deze analyse staan per waterthema de passages uit het verkiezingsprogramma over het betreffende onderwerp. De thema’s zijn:
Als een partij niet wordt genoemd bij een thema, is dat omdat die partij niets in het programma heeft staan over dat thema. Er zijn ook andere thema’s die raken aan het werk van de waterschappen. Denk aan klimaat, circulaire economie, bodem en energie. Deze thema’s zijn in deze analyse buiten beschouwing gelaten.
Deze analyse geeft een globaal beeld. Bekijk voor een volledig beeld ook altijd het betreffende verkiezingsprogramma.
> Bekijk de analyse van de verkiezingsprogramma’s op waterthema’s (PDF)
Eerder keken we al op hoofdlijnen wat VVD, CDA, SP, Partij voor de Dieren, JA21, Volt en GroenLinks-PvdA in hun verkiezingsprogramma’s hebben staan op het gebied van water.
Ook maakten we een samenvatting van de programma’s van BBB, ChristenUnie, Forum voor Democratie en PVV.
> Bekijk de samenvatting met daarin BBB, ChristenUnie, Forum voor Democratie en PVV
En tot slot bekeken we D66, SGP en NSC.
Alle verkiezingsprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen zijn bekend. We bekijken van de laatst verschenen programma’s wat ze schrijven over water. In deze analyse de programma’s van D66, SGP en NSC.
Wat zeggen de verkiezingsprogramma’s over waterthema’s als schoon en voldoende water, waterveiligheid, water en bodem sturend en over de waterschappen? Deze analyse geeft een aantal highlights, maar is niet volledig. Kijk voor de volledige verkiezingsprogramma’s op de websites van de politieke partijen.
Eerder keken we al wat VVD, CDA, SP, Partij voor de Dieren, JA21, Volt en GroenLinks-PvdA in hun verkiezingsprogramma’s hebben staan op het gebied van water.
> Bekijk de analyse van VVD, CDA, SP, Partij voor de Dieren, JA21, Volt en GroenLinks-PvdA
Ook maakten we een analyse van de programma’s van BBB, ChristenUnie, Forum voor Democratie en PVV.
> Bekijk de analyse van BBB, ChristenUnie, Forum voor Democratie en PVV
SGP schrijft over de Kaderrichtlijn Water (KRW): “Doelen voor de KRW moeten snel zodanig aangepast worden dat ze rekening houden met de haalbaarheid en achtergrondbelasting (dit zijn belastingen als gevolg van natuurlijke processen, zoals nutriënten door veenafbraak, red.). Het one out – all out-principe moet van tafel. Met tientallen normen per waterlichaam is het in een dichtbevolkt land als Nederland lastig om een honderd procent score te realiseren.” D66 wil dat Nederland zich maximaal inspant om aan de KRW te voldoen. NSC wil “strengere afspraken maken met buurlanden over de waterkwaliteit van de Rijn, de Maas en de Schelde”.
D66 besteedt in het verkiezingsprogramma veel aandacht aan (grond)waterpeilen en waterbuffers. Er staat onder andere: “We hebben meer ruimte nodig om water op te slaan. Door ruimte aan te wijzen voor wateropslag (buffers) kunnen we het water beter beheren (…). We kijken zowel naar ruimte in het buitengebied als in stedelijk gebied.” SGP schrijft over dit onderwerp: “Vasthouden van water verdient meer aandacht in planprocessen en de gebiedsprogramma’s op basis van het nationaal programma landelijk gebied. In stedelijk gebied en op hoge gronden zijn waterinfiltrerende voorzieningen nodig.” En NSC: “De beschikbaarheid van zoet water moeten we vergroten door water langer vast te houden en meer ruimte te creëren voor waterberging.”
Ook over waterveiligheid hebben de 3 partijen hun opvattingen. “We blijven inzetten op het verbeteren van de bescherming tegen wateroverlast. (…) We maken daarbij gebruik van natuurlijke oplossingen in lijn met de filosofie van Ruimte voor de Rivieren”, schrijft D66. NSC vindt dat er een nieuw Deltaplan nodig is om het land te beschermen tegen overstroming en om in te spelen op wateroverlast, bodemdaling én droogte. De SGP wil dat het budget voor het Deltafonds meebeweegt met de opgave. En dat bij waterveiligheidsprojecten gekeken wordt naar de koppeling met andere doelen, zoals een betere leefomgeving.
Om dure ingrepen in de toekomst te voorkomen en huizen, voorzieningen, bedrijven en andere functies op de juiste plek neer te zetten, is het principe ‘bodem en water sturend’ leidend, schrijft D66. NSC wil in landsdelen die kwetsbaar zijn voor overstroming vanuit zee en rivieren geen vitale functies concentreren.
NSC schrijft dat ze de waterschappen koesteren. “Ze waarborgen de bestuurlijke aandacht voor veiligheid tegen overstroming en waterbeheer. Dit is een bestaansvoorwaarde voor ons land.” SGP is het hiermee eens: “De waterschappen spelen al eeuwenlang een cruciale rol in het waterbeheer. Aan de eigensoortige positie van dit bestuursorgaan mag daarom niet getornd worden!” De partij is bovendien voorstander van geborgde zetels voor boeren, natuurorganisaties en bedrijven. D66 wil dat de vergoeding van raads- en Statenleden en leden van het algemeen bestuur van de waterschappen wordt verhoogd.
Maandag 6 november was het Verkiezingsdebat Water in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Onder leiding van moderator Maarten Bouwhuis gingen 8 (kandidaat-)Kamerleden met elkaar in gesprek over 3 stellingen rond het thema waterkwaliteit. De Unie van Waterschappen en Vewin organiseerden het debat voor 145 aanwezigen.
In hun openingswoord pleitten voorzitters Rogier van der Sande (Unie van Waterschappen) en Peter van der Velden (Vewin) voor verstandige keuzes rond waterkwaliteit. Ze vragen om actiegericht beleid van de aankomende politici. Aanwezig bij het Verkiezingsdebat Water waren Erik Haverkort (VVD), Tjeerd de Groot (D66), Pieter Grinwis (ChristenUnie), Geert Gabriëls (GroenLinks-PvdA), Eva van Esch (Partij voor de Dieren), Henk van der Wind (SGP), Jan Swaag (BBB) en Johan Goos (CDA). Ook Mario Jacobs, dijkgraaf van waterschap Aa en Maas, en Paulien Pistor, algemeen directeur van drinkwaterbedrijf PWN, namen deel aan het gesprek.
Meerdere partijen, waaronder GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Partij voor de Dieren, willen strengere handhaving en de vergunningen voor PFAS-lozing aan banden leggen. Over de rol van het bedrijfsleven verschillen de partijen van mening: de VVD wil samen optrekken, de Partij voor de Dieren juist een landelijke regie.
De vervuiler betaalt: dat is de gedeelde reactie van de Partij voor de Dieren en de ChristenUnie. Zij vinden dan ook dat juist de farmaceutische industrie moet bijdragen. De VVD wil voorkomen dat de medicijnen hierdoor duurder worden. Ook de BBB wil voorkomen dat de rekening bij de burger terechtkomt.
Over dit punt zijn de meningen het meest verdeeld. Zo is D66 voor een kringlooplandbouw: minder regels voor de boeren. Ook de ChristenUnie wil voorkomen dat we doorschieten in extra regels. GroenLinks-PvdA denkt juist dat we niet aan dwang ontkomen om de doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen. De SGP wil meer stimulerende maatregelen en blijvend grasland als natuurlijk waterfilter.
De waterschappen investeren jaarlijks € 640 miljoen in steeds betere rioolwaterzuivering. Tegelijkertijd komen er nog steeds te veel schadelijke stoffen in het Nederlandse oppervlaktewater terecht. Pas wanneer die stoffen minder of helemaal niet meer in het water komen, kan de waterkwaliteit in Nederland echt verbeteren.
“We investeren volop in zuivering, maar wanneer er schadelijke stoffen in het water terecht blijven komen, zijn die investeringen nooit voldoende,” concludeert Rogier van der Sande. “De waterschappen pleiten daarom voor een bronaanpak: wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit. De waterschappen willen een milieubewust stoffenbeleid verankerd zien in wetgeving. Met als uiterste middel wettelijke verboden op schadelijke stoffen en nutriënten.”
