Categorie: Grondwater

Nationale aanpak funderingsproblematiek

In het rapport ‘Goed gefundeerd’ zegt de Rli onder meer dat wanneer de overheid niet helpt om het probleem op te lossen, de maatschappelijke kosten op den duur oplopen tot ruim 50 miljard euro. Om te voorkomen dat de funderingsproblematiek ontaardt in een funderingscrisis stelt de Rli dan ook een nationale aanpak funderingsproblematiek voor.

Herstellen van funderingsschade

De huiseigenaar is zelf verantwoordelijk voor het oplossen van funderingsschade. In de praktijk zorgt dit lokaal voor schrijnende gevallen met grote kostenposten. Erik den Hertog, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Door nu niet weg te kijken wordt funderingsschade niet een volgend ‘aardbevingsschade’-dossier. Schade van honderdduizenden euro’s kan een burger niet zomaar ophoesten. Als overheid mogen we de burger niet in de kou laten staan. Daarom is er nu al een fonds duurzaam funderingsherstel. Dit zou breder en directer kunnen worden ingezet. Maatwerk per regio is belangrijk. Zeker omdat de oorzaken heel divers zijn. De aanpak om schade te voorkomen zal per regio verschillen.”

Introductie waterlabel en herstellen waterbalans

De waterschappen vinden daarnaast een goede transparante informatievoorziening belangrijk. Ze stellen daarom voor om een water- of klimaatlabel voor huizen te introduceren. Dit label waarschuwt voor risico’s, zoals overstromingsrisico’s. Ook wijzen de waterschappen erop dat het van groot belang is om de watervraag en waterbeschikbaarheid beter in balans te krijgen om ergere schade in de toekomst te voorkomen. Dit is met name belangrijk voor bestaande huizen die de komende jaren mogelijk met problemen te maken krijgen als de waterhuishouding door droogte of juist te veel water verder onder druk komt te staan.

Toekomstbestendig bouwen

Het is duidelijk dat er in de steden een nijpend tekort is aan woningen. Er zal veel extra gebouwd moeten gaan worden om dit op te lossen. Maar hoe doen we dit slim en toekomstbestendig? Den Hertog: “Vanaf nu moeten we in Nederland slim gaan bouwen. Dat betekent nieuwbouwlocaties kiezen waar ruimte is of wordt gereserveerd voor water, en niet bouwen op plekken die daarvoor ongeschikt zijn (zoals uiterwaarden, slappe bodem en beekdalen). Daarnaast moet het afwegen van het waterbelang minder vrijblijvend worden en moeten nieuwe bouwvoorschriften zorgen voor toekomstbestendige huizen.”

De water- en bodemanalyses die waterschappen met hun gebiedskennis en waterexpertise kunnen bieden, vormen een belangrijk startpunt voor die toekomstbestendige maatregelen.

> Lees meer over het adviesrapport van het Rli

Sluipmoordenaar

Expert Maarten Kuiper van onderzoeks-, ontwerp- en adviesbureau Aveco de Bondt bracht de waterschapsbestuurders op vlieghoogte rond funderingsproblematiek en wateroverlast door grondwater. Uit zijn presentatie bleek dat grondwater steeds problematischer wordt en alles raakt. “Funderingsproblematiek is een sluipmoordenaar en vraagt om maatwerk. Als we niets doen om erger te voorkomen kijken we aan tegen 22 miljard euro te vermijden kosten.”

Water en bodem sturend: tussen droom en daad

Voorkomen is met zulke schadeposten in het verschiet beter dan herstellen, stelt René Vrugt, directeur Water en Bodem bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hij bepleitte dat met de toepassing van het principe ‘water en bodem sturend’ problemen in de toekomst zoveel mogelijk kunnen worden vermeden. “Als water en bodem sturend zijn in ruimtelijke beslissingen, kunnen we slechte keuzes voorkomen.”

In de zaal is er algehele overeenstemming dat water en bodem sturend moeten worden in de ruimte, maar er komen veel praktijkvoorbeelden voorbij waaruit blijkt dat de realiteit vaak weerbarstig is. Vanuit het oogpunt van financiën en snelheid kiezen ontwikkelaars hierdoor toch vaak voor de makkelijkste weg.

Er blijkt een wereld tussen droom en daad te zitten, zoals een van de aanwezigen aangaf. Een van de suggesties uit de zaal om ervoor te zorgen dat het waterbelang beter wordt gehoord, is meer zeggenschap. Bijvoorbeeld dat gemeenten voor hun waterhuishoudingsplan verplicht goedkeuring van het waterschap moeten krijgen. Dat voorkomt dat een waterrobuuste inrichting het toch weer aflegt tegen andere overwegingen. Waterschappen hebben zelf ook het nodige in handen, zo klonk het. “Zet de waterschapsverordening in, toon lef en neem verantwoordelijkheid.”

Transparantie met een waterlabel 

In een volgend onderdeel besprak Jan Kadijk van de Dutch Green Building Council de lopende initiatieven voor een waterlabel voor woningen en gebouwen. Waterschappen kunnen met hun gebiedskennis bijdragen aan zo’n label. De aanwezigen zagen de potentie op het gebied van bewustwording en gedragsverandering, maar zien ook praktische bezwaren. Wat doet een label bijvoorbeeld met de waarde van de woning? Wel was er veel lof over het feit dat private partijen de stap naar voren zetten en een verandering teweeg kunnen brengen die bijdraagt aan de publieke zaak: de zorg voor een toekomstbestendig Nederland. 

Signaleren, agenderen, escaleren

Deltacommissaris Co Verdaas hield het slotpleidooi. Hij nodigde de waterschappen uit om vanuit de samenhang te redeneren en vanuit hun kerntaak de positie van waterexpert in te nemen, inclusief regie op het grondwaterbeheer. Als rolvaste en allesomvattende waterexpert ziet hij drie taken voor de waterschappen: signaleren, agenderen en escaleren. Verdaas kan op bijval uit de zaal rekenen, maar hier en daar ook op tegengas. Zo klinkt er: “Geen extra taken zonder knaken” en “wat houdt regie in?” Toch lijkt iedereen zich er wel in te kunnen vinden dat  het waterschap de aangewezen partij is voor deze taak. “Dat je op een verzoek uit de omgeving reageert en anticipeert, wil nog niet zeggen dat je de volledige verantwoordelijkheid draagt.” 

De Steenwegsessie Verzakkingen en Natte voeten werd georganiseerd in aanloop naar de publicatie van een rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur over funderingsproblematiek. De publicatie verschijnt donderdag 29 februari. De waterschappen beraden zich op hun positie en standpunt rond het voorkomen van funderingsschade.

> Bekijk de PowerPointpresentatie van Maarten Kuiper over funderingsproblematiek en wateroverlast door grondwater

> Bekijk de PowerPointpresentatie van Jan Kadijk over het klimaatlabel voor woningen en gebouwen

Regeringscommissaris aanstellen

In de eerste motie verzoeken de partijen het kabinet een coördinerend minister aan te wijzen en een regeringscommissaris funderingsherstel aan te stellen om zo snel mogelijk tot oplossingen te komen.

Kostenverdeling

Een tweede motie stelt dat het herstellen van funderingsproblemen hoge kosten met zich meebrengt. Daarom zou iedere partij een redelijk deel van de kosten op zich moeten nemen. De motie vraagt het kabinet met voorstellen te komen voor een redelijke kostenverdeling tussen alle betrokken partijen, zodat funderingsproblemen snel kunnen worden aangepakt. In het debat werden de waterschappen nadrukkelijk genoemd als betrokken partij.

Bodemdaling en funderingen op staal

Een derde motie (mede ondertekend door de VDD) geeft aan dat funderingsproblemen ook voorkomen als gevolg van bodemdaling en funderingen op staal. De indieners van de motie verzoeken het kabinet daarom ook deze problemen mee te nemen in de aangekondigde analyses die worden uitgevoerd.

Wat vinden de waterschappen?

De Unie van Waterschappen stelt dat we funderingsschade in de toekomst kunnen beperken door goed naar de bodem te kijken voordat erop gebouwd wordt. Het water- en bodemsysteem is inmiddels leidend bij het bepalen waar je gaat bouwen. Bouwen op een slappe bodem wordt afgeraden. Waterschappen zoeken bij peilbesluiten de balans tussen de verschillende belangen en behoeften in een gebied. Doel is altijd om de economische en maatschappelijke functies mogelijk te maken en daarbij schade en overlast zoveel mogelijk te voorkomen.

Waterlabel

Omdat woningeigenaren zich vaak niet bewust zijn van de risico’s op funderingsschade door zakkende grondwaterpeilen, vinden de waterschappen dat de overheid moet werken aan goede informatievoorziening en die ook minder vrijblijvend moet maken. Bijvoorbeeld door een water- of klimaatlabel te ontwikkelen voor woningen. Deze aanbeveling hebben de waterschappen bij het Rijk gedaan.

Het kabinet moet nu aan de slag met de uitvoering van deze moties. Verantwoordelijk minister Hugo de Jonge gaf tijdens het Kamerdebat meerdere keren aan, met nieuw beleid te willen wachten op het advies van de Rli. In het voorjaar van 2024 wordt dat advies verwacht.

Bekijk het Unie-standpunt over funderingsschade

Grenzen van het watersysteem

“Omdat we steeds vaker met langdurige droogte te maken hebben, loopt ons watersysteem tegen de grenzen aan”, zegt Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Daarom moeten we naar een situatie toe waarin het vasthouden en infiltreren van water in evenwicht is met het afvoeren en onttrekken van water. Het grondwaterbeleid van de waterschappen levert daar een belangrijke bijdrage aan. Maar alle gebruikers, niet alleen de waterschappen, moeten hun steentje bijdragen om zuinig om te gaan met water en water en bodem voortaan sturend te laten zijn.”

De 4 gezamenlijke ambities zijn:

1. Grondwater in balans

Elke druppel telt. Het evenwicht in de waterbalans moet worden hersteld. Dit evenwicht ontstaat door neerslag, verdamping en aan- en afvoer van water. Waterschappen willen dat er minder grondwater wordt afgevoerd en onttrokken, met name rond gebieden die gevoelig zijn voor verdroging. Waterschappen willen ook de grondwatervoorraad aanvullen door regenwater zoveel mogelijk vast te houden en te infiltreren in de bodem. Om dit te kunnen doen zijn gezonde bodems nodig en ruimte om water op te vangen. Tot slot willen waterschappen het bewustzijn bij ondernemers en consumenten vergroten om zuinig om te gaan met (grond)water.

2. Goede grondwaterkwaliteit

Wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit. Het voorkomen van verontreiniging heeft de voorkeur boven achteraf verwijderen. Waterschappen zetten zich in om vervuiling van grondwater te voorkomen en verwachten dat ook andere partijen zich tot het uiterste inspannen om dat te bereiken. Als grondwater verontreinigd is, moet de veroorzaker daarvan dit bij de bron aanpakken.

3. Voldoende middelen en kennis voor grondwaterbeheer

De beschikbare middelen voor grondwaterbeheer en de instrumenten die een waterschap ter beschikking heeft, zijn beperkt in vergelijking met de opgave. Daarom willen de waterschappen de komende jaren de capaciteit, middelen en kennis uitbreiden.

4. Grondwaterdata op orde

Waterschappen willen de registratie van het oppompen van grondwater verbeteren en de opgepompte hoeveelheid grondwater in beeld krijgen. Daarnaast willen ze afspraken maken met de provincies en gemeenten over het delen van data over bodem- en grondwaterverontreinigingen.

Grondwaterbeheer is complex

De verantwoordelijkheden voor grondwater zijn verdeeld over gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk, maar liggen deels ook bij huis- en terreineigenaren. Dat maakt dit onderwerp complex en vraagt om goede samenwerking. De landelijke Studiegroep Grondwater heeft 10 adviezen gegeven om de grondwaterproblematiek aan te pakken. De Unie van Waterschappen heeft deze adviezen opgenomen in de geactualiseerde grondwatervisie en werkt mee aan de uitvoering ervan.

Wat doen de waterschappen?

Waterschappen richten zich vooral op het in stand houden van de grondwatervoorraad, het beschermen van de grondwaterkwaliteit en het tegengaan van nadelige effecten door oppompen van grondwater. Ieder waterschap heeft hier beleidsregels voor opgesteld. De waterschappen zullen hun beleid toetsen aan de ambities uit de grondwatervisie en hun regels waar nodig bijstellen. Daarbij zijn er door de regionale verschillen op de hoog gelegen zandgronden andere afspraken en maatregelen nodig dan in de laag gelegen klei- en veengebieden van Nederland.

> Volledige geactualiseerde grondwatervisie van de 21 waterschappen

De waterschappen herkennen zich in de hoofdlijnen van het advies van de Studiegroep Grondwater. Ze sluiten aan bij de ambities van de waterschappen voor de aanpak van de grondwaterproblematiek. Het is belangrijk om de waterbalans in het (grond)watersysteem te herstellen, grondwater en onttrekkingen beter in beeld te krijgen en het waterbewustzijn van Nederlanders te vergroten.

Water en bodem sturend

Het advies over grondwater vraagt niet alleen wat van waterbeheer. Het vraagt ook om aanpassingen in land- en watergebruik en ruimtelijke functies. Grondwater moet als onderdeel van ‘water en bodem sturend’ en het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) een plek te krijgen in de afweging van ruimtelijke ontwikkelingen in het stedelijke én landelijke gebied.

Uitvoeringsparagraaf

Het advies bevat nog geen uitvoeringsparagraaf. En die is wel heel belangrijk om de inhoudelijke aanbevelingen tot uitvoering te brengen. Die paragraaf wordt de komende maanden met de partijen uit de studiegroep uitgewerkt. De Unie van Waterschappen werkt daar graag aan mee.

Het (grond)watersysteem is uit balans

Het grondwaterbeleid van de waterschappen is gericht op het in stand houden van de grondwatervoorraad, het beschermen van de grondwaterkwaliteit en het tegengaan van nadelige effecten door grondwater(onttrekkingen). De droogte van de afgelopen jaren zijn aanleiding om het grondwaterbeleid te herijken en waar nodig aan te passen. Door de toename van de onttrekkingen en de stijgende watervraag in combinatie met de afnemende waterbeschikbaarheid staat het watersysteem en de watervoorraad onder druk. In deze video zie je wat de problematiek inhoudt.