Materialen en milieueffecten van waterschapsobjecten in kaart gebracht

2 juni 2022

Voor het eerst is in kaart gebracht hoeveel materialen de waterschappen beheren in hun objecten, en wat de milieueffecten daarvan zijn.

Polderlandschap met klein gemaal

In totaal hebben de 21 waterschappen in Nederland naar schatting 570 megaton aan materialen in beheer, voornamelijk grond en klei in waterkeringen. Als de grond in waterkeringen niet wordt meegerekend, is de materiaalvoorraad zo’n 10 megaton, bestaande uit bouwmaterialen als beton, staal, hout en kunststoffen.

Circulair beheren

In 2030 moet Nederland voor 50 procent circulair zijn en in 2050 volledig circulair. Waterschappen beheren objecten zoals rwzi’s, persleidingen, gemalen, beschoeiing en waterkeringen, en daarmee een grote voorraad aan materialen. Deze objecten worden assets genoemd. Er ligt een grote uitdaging om deze assets circulair te beheren. Want wat is nu de omvang van deze materiaalvoorraad? Wat is het effect hiervan op de circulaire economie en het milieu? Hoe kunnen deze assets circulair beheerd worden?

Analyse bouwmaterialen

Deze vragen waren aanleiding voor het materialenonderzoek ‘Circulaire assets waterschappen’, uitgevoerd door Witteveen+Bos en Metabolic in opdracht van Stowa en de Unie van Waterschappen. In het onderzoek zijn de bouwmaterialen geanalyseerd in de assets van 6 waterschappen: waterschappen Noorderzijlvest, Vallei en Veluwe, Zuiderzeeland en Amstel, Gooi en Vecht en hoogheemraadschappen Delfland en Hollands Noorderkwartier.

Milieu-impact

Gemiddeld bedraagt de materiaalvoorraad 27 megaton per waterschap. Zonder waterkeringen is dat 0,5 megaton. Voor het winnen van deze materialen en het maken van objecten zijn energie en grondstoffen verbruikt. Hierdoor is er een milieu-impact ‘ingebed’ in deze assets. De gemiddelde ingebedde klimaatimpact van de totale materiaalvoorraad per waterschap bedraagt circa 1,2 megaton CO2-equivalent. Een meer volledige vertegenwoordiging van milieu-impact is de MilieuKostenIndicator (MKI). Deze bedraagt gemiddeld 127 miljoen euro per waterschap. De mate van circulariteit is ook bepaald op basis van de Material Circularity Index en is nog slechts 13 procent.

Taai proces

“We zijn in september 2020 gestart met het onderzoek”, vertelt Rob Dijcker van Witteveen+Bos. “En het is een taai proces gebleken om areaaldata en referentieontwerpen te verzamelen, te verifiëren en vervolgens te analyseren. Toch geeft het eindresultaat voor het eerst en in de volle breedte een overzicht van materiaalgebruik en milieu-impact van assets in beheer van waterschappen.”

Strategie circulaire waterschappen

Bas Nanninga heeft het onderzoek vanuit de Unie van Waterschappen begeleid. Hij verwacht dat het onderzoek helpt om verder richting te geven aan de strategie Circulaire waterschappen die de Unie aan het ontwikkelen is. “Een uitdaging voor de komende maanden is om voor de belangrijkste objecten concrete doelen en circulaire oplossingen uit te werken. Hierbij zoeken we zeker de samenwerking met andere infrabeheerders, zoals Rijkswaterstaat en Prorail.”

> Hoofdrapport Circulair assetmanagement waterschappen

> Achtergrondrapportage rekenmethodiek circulair assetmanagement waterschappen

Leidraden Circulair Inkopen en Circulair Ontwerpen beschikbaar

2 juli 2021

De waterschappen hebben de ambitie om bij te dragen aan de transitie naar een circulaire (bouw)economie. Dat kan door circulair in te kopen en de aanleg- en onderhoudsprojecten van de waterschappen circulair uit te voeren.



Het Platform Circulair Bouwen in 2023 (CB’23) heeft 2 leidraden uitgebracht die de waterschappen helpen deze ambitie om te zetten in concrete acties. Dat zijn de leidraad ‘Circulair Inkopen’ en de leidraad ‘Circulair Ontwerpen’.

Platform CB’23 verbindt

Platform CB’23 wil bouwbreed partijen met circulaire ambities met elkaar verbinden. Dat doet het platform in de grond- weg- en waterbouw én in de bouw en utiliteit. Het streven is om vóór 2023 nationale, bouwsectorbrede afspraken op te stellen voor circulair bouwen.

Circulaire economie

Nederland wil toewerken naar een circulaire economie: een economie waarin materiaalverbruik en de bijbehorende milieu-impact zijn teruggedrongen. De bouwsector neemt 40 procent van het materiaalverbruik én 40 procent van het afval voor zijn rekening neemt. Dit betekent dat er in deze sector veel moet veranderen. Ook in de bouwprojecten van de waterschappen.

Leidraad Circulair Ontwerpen

Circulaire ambities krijgen concreet vorm in een project op het moment van ontwerpen. De keuzes die dan worden gemaakt, zijn van doorslaggevende invloed op het uiteindelijke resultaat. De leidraad geeft antwoorden op vragen als:

  • Welke ontwerpstrategieën zijn er en hoe kun je ze het beste toepassen?
  • Welke actoren zijn bij het proces betrokken?
  • Welke randvoorwaarden maken circulaire ontwerpprocessen gemakkelijker?

De leidraad geeft handreikingen en hulpmiddelen om circulair ontwerpen gemeengoed te laten worden.

Download hier de leidraad Circulair Ontwerpen

Leidraad Circulair Inkopen

Als onderdeel van de transitie naar een circulaire bouweconomie moeten waterschappen opdrachten anders in de markt zetten. Ze moeten circulaire principes meenemen in hun inkoop- en aanbestedingstrajecten. De afgelopen jaren is er veel ontwikkeld op het gebied van circulair inkopen. Verschillende partijen hebben handreikingen, stappenplannen en principes gepubliceerd. Al deze publicaties hebben tot doel om circulaire principes beter en structureler mee te nemen in inkoop- en aanbestedingstrajecten.

De leidraad Circulair Inkopen vertaalt inzichten uit die verschillende publicaties naar leidende principes. Partijen die met circulair inkopen aan de slag willen, kunnen zich aan die principes conformeren. Ze vormen de basis voor organisatiebeleid en procesaanpakken op projectniveau.

Download hier de leidraad Circulair Inkopen

Kennissessie Leidraden

Op 8 juli organiseert Platform WOW een bijeenkomst over de leidraad Circulair Inkopen. In die bijeenkomst is ook aandacht voor een andere leidraad van Platform CB’23, namelijk de leidraad Meten van Circulariteit.

Meer informatie en aanmelden