Op de laatste Kamerdag voor het zomerreces dienden verschillende politieke partijen 15 moties in tijdens het Tweeminutendebat Water. Alle moties gingen over onderwerpen die tijdens het jaarlijkse Commissiedebat water aan de orde kwamen.
Een overzicht van de moties die werden aangenomen door de Tweede Kamer:
Landelijke vergunningsplicht voor grondwateronttrekkingen
D66 kreeg een Kamermeerderheid voor een onderzoek naar een landelijke vergunningsplicht voor grondwateronttrekkingen. Als dit onderzoek positieve uitkomsten heeft, moet het kabinet daarna zo snel mogelijk een landelijke vergunningsplicht of een landelijke meldplicht voor alle grondwateronttrekkingen instellen.
In gesprek over meldplicht grondwateronttrekkingen
De Unie van Waterschappen gaat het gesprek met de 21 waterschappen aan over het instellen van een meldplicht voor grondwateronttrekkingen. Zoals in de Visie op Grondwater is aangegeven willen de waterschappen de grondwatervoorraad goed beschermen. Ook willen ze goed zicht hebben op grondwateronttrekkingen. De waterschappen nemen maatregelen om meer (grond)water vast te houden, het zicht op de onttrekkingen te verbeteren en de regelgeving waar nodig aan te scherpen.
Natuurontwikkeling bij dijkversterking
De ChristenUnie wilde met een motie bereiken dat natuurontwikkeling nadrukkelijk betrokken wordt bij dijkversterkingen. De waterschappen vinden dat een goed idee en doen dit al. Zo is een biodiversiteit grasmat ook goed voor de erosiebestendigheid van waterkeringen.
Onderzoek Chemours
Een onderzoek naar ‘nul uit de pijp’ van Chemours was de inzet van een motie van de Partij voor de Dieren. De Unie van Waterschappen is voorstander van bronbeleid: wat niet in het water komt aan gevaarlijke stoffen, hoeft er later ook niet uit. In het Kamerdebat werd aangegeven dat er een onderzoek naar dit voorstel wordt ingesteld. De Unie van Waterschappen juicht dit toe.
Medicijnresten
Tenslotte vroeg de VVD in een motie om de door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gereserveerde middelen voor de aanpak van medicijnresten in ons water sneller en effectiever in te zetten. Juist op de plekken waar de effecten van de medicijnresten het grootst zijn. De waterschappen voeren al een aantal demoprojecten uit op ongeveer 30 rioolwaterzuiveringen.
Een delegatie van de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging uit Brussel heeft op 15 juni een bezoek gebracht aan de AWZI Leiden Noord van het hoogheemraadschap van Rijnland. Het bezoek stond in het teken van de voorgestelde herzieningen van twee Europese richtlijnen: de Richtlijn stedelijk afvalwater en de prioritaire stoffenlijsten van de Kader Richtlijn Water (KRW).
Gastheren Sander Mager (Unie van Waterschappen) en Bas Knapp (Hoogheemraadschap van Rijnland) ontvingen onder meer de plaatsvervangend permanent vertegenwoordiger Michael Stibbe.
Zero Pollution Action Plan
De Richtlijn stedelijk afvalwater is onderdeel van een pakket aan Europese voorstellen. Het gaat om modernisering van bestaande waterwetgeving in het kader van het ‘Zero pollution action plan’. Deze voorstellen heeft de Europese Commissie eind oktober gepresenteerd.
Steun voor ambities
Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De delegatie uit Brussel is geïnteresseerd in wat de voorgestelde herziene richtlijn in de praktijk betekent voor het werk op de rioolwaterzuiveringen. De richtlijn helpt de waterschappen omdat het moet leiden tot een betere bescherming van de waterkwaliteit en de volksgezondheid. Ook steunt de richtlijn ons in onze ambitie om de zuivering van rioolwater zoveel mogelijk energieneutraal en circulair te maken.”
Schoner en gezonder water
De komende jaren verwachten de waterschappen meerdere miljarden te investeren voor schoner en gezonder water. Sander Mager: “Duidelijk is dat een flinke impuls voor de waterkwaliteit hard nodig is. Er kan en moet nog meer gebeuren, ook van onze kant. Tegelijkertijd roepen we rijk, industrie en agrariërs op tot meer gezamenlijke inspanning voor schoner water voor mens en natuur.”
Medicijnresten
Bas Knapp: “Rijnland heeft acht grote zuiveringen. Op de zuivering Leiden Noord hebben we al een installatie voor het verwijderen van medicijnresten. Door nu bij twee of drie andere grote zuiveringen een medicijnrestenverwijderaar te plaatsen, maken we een goede start. Dat doen we op die locaties waar medicijnrestenverwijderaars nu de meeste impact hebben. Bijvoorbeeld vanwege de kwetsbaarheid van het ontvangende oppervlaktewater of de omvang van de zuivering.”
Voorstellen
De richtlijn schrijft voor aan welke eisen de inzameling en de behandeling van huishoudelijk rioolwater moet voldoen. Bij de herziening worden de normen voor de lozing van stikstof en fosfaat verscherpt. De Europese Commissie stelt daarbij voor om de inzameling en zuivering van rioolwater binnen een aantal jaar energieneutraal te maken.
Ook is voorgesteld de kosten voor het verwijderen van medicijnresten mede te financieren met een bijdrage van de farmaceutische industrie. Daarnaast wordt er voor alle grote rioolwaterzuiveringen een aanvullende zuivering van medicijnresten verplicht gesteld.
Op 31 maart bracht Fahid Minhas, Tweede Kamerlid voor de VVD, een bezoek aan het hoogheemraadschap van Rijnland. Het werkbezoek stond in het teken van waterkwaliteit en medicijnresten.
Innovatieve PACAS-installatie
Minhas is woordvoerder water van de VVD-fractie in de Tweede Kamer en wilde meer weten over het onderwerp waterkwaliteit en medicijnresten. Tijdens de rondleiding over het terrein kreeg hij uitleg over de PACAS-installatie in Leiden. Zo’n installatie is een extra zuiveringsstap die medicijnresten en andere microverontreinigingen verwijdert uit stedelijk afvalwater. Ook werd er uitgebreid gesproken over de invloed van medicijnresten op de waterkwaliteit in Nederland.
De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Deze zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele politieke onderwerpen.
Tweede Kamerleden Kiki Hagen en Tjeerd de Groot (D66) hebben een motie ingediend over medicijnresten. Hierin vragen zij het kabinet om in samenwerking met medicijnproducenten een Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) voor medicijnen in te stellen. Deze motie werd op 14 maart aangenomen door de Tweede Kamer.
Medicijnresten oppervlaktewater
Jaarlijks belandt er 190.000 kilo medicijnresten in het oppervlaktewater. Door het wegspoelen van oude medicijnen door de gootsteen, maar ook via ontlasting en urine, komen er medicijnresten in het rioolwater terecht. Jaarlijks is dit ongeveer 509 ton. De rioolwaterzuiveringen zuiveren het grootste deel ervan.
Ecologische waterkwaliteit
Toch komt er dus nog 190.000 kilo medicijnresten in het oppervlaktewater terecht. Dit komt omdat de rioolwaterzuiveringsinstallaties de medicijnresten niet goed kunnen verwijderen. De medicijnresten in het oppervlaktewater vormen een mogelijk probleem voor de waterkwaliteit.
De vervuiler betaalt
Op dit moment betaalt de belastingbetaler de zuiveringskosten. De waterschappen zijn voorstander van een UPV voor medicijnfabrikanten. Daarmee worden de verantwoordelijkheid en de kosten voor het voorkómen van milieuschade immers neergelegd bij de producent van stoffen. De vervuiler betaalt.
Medicijnen over? Laat het milieu niet in de steek, lever ze in bij de apotheek! Dat is de boodschap van de geneesmiddelen- en watersector tijdens de Week van Ons Water (16 – 31 oktober 2021). Medicijnresten in het oppervlaktewater vormen een bedreiging voor de dieren en planten die in het oppervlaktewater leven en bemoeilijken het maken van schoon drinkwater.
Het komt geregeld voor dat mensen thuis medicijnen overhouden. Helaas worden deze overgebleven medicijnen vaak weggegooid of door de gootsteen gespoeld. Maar medicijnresten horen niet tussen het gewone huisafval en moeten zeker niet worden weggespoeld via gootsteen of toilet. Om dit probleem aan te pakken moeten in de hele medicijnketen – van productie, gebruik, inzameling en zuivering – stappen worden gezet.
Medicijnafval inleveren
Tijdens de Week van Ons Water doen de water- en geneesmiddelensector een beroep op het publiek om overgebleven medicijnen in te leveren bij de apotheek. Medicijnresten vormen een lastig probleem voor de waterkwaliteit en bij de bereiding van schoon drinkwater. Door medicijnafval in te leveren bij de apotheek helpen mensen mee om ons water zo schoon mogelijk te houden. De apotheker zorgt, samen met de gemeente, voor een verantwoorde afvoer.
Waterschappen werken aan oplossingen
Hoewel het dus belangrijk is dat iedereen zijn medicijnresten inlevert, werken de waterschappen ook aan oplossingen voor medicijnresten in het rioolwater. Want die resten komen niet alleen via de gootsteen in het rioolwater, maar ook via de ontlasting en urine.
Testfabriek
Zo wordt er in Garmerwolde in Groningen een testfabriek gebouwd. Daar onderzoekt waterschap Noorderzijlvest straks wat de beste methode is om medicijnresten uit het water te krijgen. Alleen al in Garmerwolde gaat het elke dag om 7 kilo medicijnresten, die via het Eemskanaal in de Waddenzee terechtkomen. De verwachting is dat de testfabriek in Garmerwolde in 2022 gaat draaien.
Samenwerken
Gelukkig is de aanpak van medicijnresten niet alleen iets waar de waterschappen mee bezig zijn. Waterschappen, de drinkwaterbedrijven, gemeenten, de farmaceutische industrie en partijen uit de zorgsector werken samen aan het terugdringen van medicijnresten in oppervlakte- en grondwater.
De World Future Council heeft de prijswinnaars van de Future Policy Award bekend gemaakt. De Nederlandse Ketenaanpak Medicijnresten uit Water was 1 van de 12 finalisten. Kirgizië en Zweden wonnen de prijs.
Elk jaar reikt The World Future Council (WFC) de Future Policy Award uit aan beleidsoplossingen die bijdragen aan een duurzame en chemicaliënvrije samenleving. De WFC bestaat uit 50 topmensen uit overheden, politiek, belangenorganisaties, wetenschap, kunst en bedrijfsleven die zich inzetten voor een gezonde en duurzame planeet. Het WFC wordt ondersteund door de Verenigde Naties en de Interparlementaire Unie (IPU).
Terugdringen van medicijnresten in water
In de Ketenaanpak Medicijnresten werkt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat samen met alle partijen die in deze keten een rol spelen. Ziekenhuizen, artsen, apothekers, farmaceuten, waterschappen en drinkwaterbedrijven werken samen om de hoeveelheid medicijnresten in het water terug te dringen. De nominatie betekende voor de betrokken partijen een erkenning van hun gezamenlijke werk.
Regionale samenwerking
De waterschappen en de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) doen mee in de ketenaanpak. Door onderzoek brengen ze beter in kaart hoe groot het probleem van medicijnresten in het oppervlaktewater is. Ook onderzoeken de waterschappen hoe ze medicijnresten beter uit rioolwater kunnen verwijderen. Het komende jaar worden hiervoor 14 demonstratieprojecten opgestart. Regionale samenwerking met ziekenhuizen, huisartsen en apothekers is daarbij belangrijk voor het delen van kennis over de effecten van medicijnresten in water en het ontwikkelen van bronmaatregelen.
Winnaars Future Policy Award
De Future Policy Award is gewonnen door Kirgizië en Zweden. Kirgizië won met het plan om chemicaliën te classificeren en met datamonitoring vervuiling door chemicaliën tegen te gaan. Zweden kreeg de prijs voor de regionale samenwerking om de toepassing van chemische zorgwekkende stoffen uit te faseren.
Nederland en Duitsland zijn binnen Europa relatief ver met de aanpak van medicijnresten uit het water, maar er is ook nog veel werk aan de winkel. Dat is een van de conclusies uit een bijeenkomst van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) over dit onderwerp. Sander Mager, bestuurslid bij de Unie van Waterschappen, vertelde daar over de effecten voor de waterketen.
Ieder jaar komt er via het riool zo’n 509 ton aan medicijnresten in het oppervlaktewater terecht. Daarvan kunnen de rioolwaterzuiveringsinstallaties circa 190 ton niet goed afbreken. Dat heeft een negatieve invloed op de natuur.
Visstand
Zo is de visstand in Nederland aan het vervrouwelijken onder invloed van medicijnresten. En sommige vissoorten ruiken door resten van antidepressiva in het water hun natuurlijke vijand niet meer. Een betere zuivering van het rioolwater is mogelijk, maar kost zo’n 10 euro per inwoner per jaar extra.
Kwaliteitseisen
“Nederland voldoet nog steeds aan alle kwaliteitseisen voor het drinkwater”, zei Sander Mager tijdens de bijeenkomst. “Maar de waterschappen zien wel dat het moeilijker wordt om het afvalwater goed te zuiveren. Het medicijngebruik neemt in Nederland nog steeds toe, mede door de vergrijzing.”
Samenwerking
“Daarom is samenwerking binnen de keten cruciaal”, zei Cathy van Beek in haar presentatie. Zij is kwartiermaker Duurzame Zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. “Iedereen heeft een rol in de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water: farmaceuten, geneesmiddelenbureaus, artsen en apothekers. Zij kunnen hun patiënten vertellen hoe schadelijk het is om overgebleven medicijnen door de gootsteen of het toilet te spoelen, en ze adviseren ze terug te brengen naar de apotheek.”
Retourboxen
In Nederland zijn al diverse initiatieven om de medicijnresten in het water terug te dringen. Zo moeten medicijnretourboxen bij apothekers verspilling tegengaan. En vanuit de Green Deal Duurzame Zorg werken tientallen zorgpartijen aan duurzaamheid. Zij doen bijvoorbeeld een proef met plaszakken. Daarin plassen patiënten gedurende de 24 uur nadat ze röntgencontrastvloeistof hebben geslikt. Die plaszakken kunnen bij het grijze afval.
Proefprojecten
De waterschappen werken in 14 proefprojecten aan oplossingen om het probleem aan te pakken. Deze projecten zijn gericht op een betere zuivering van huishoudelijk afvalwater via innovatieve technieken als actieve koolfiltratie en ozonbehandeling.
