Op 25 november vond het Follow UP Festival plaats. Met het festival werd feestelijk stilgestaan bij het einde van 10 jaar samenwerking onder verschillende bodemconvenanten. De waterschappen waren ook van de partij en benadrukten het belang van een gezond watersysteem en een integrale aanpak.
Verschillende overheden, natuur- en milieuorganisaties en vertegenwoordigers uit de landbouw presenteerden hun praktijkervaringen en producten rond bodemverbetering met elkaar. Er werd teruggeblikt op 10 jaar samenwerking en de overgang van saneren van verontreinigingen naar het beheren van de robuuste bodem.
Bestuurlijke afspraken
Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, ging in gesprek met Jaap Slootmaker en Adrie Blom. Slootmaker is directeur-generaal Water en Bodem bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Blom is gedeputeerde bij de provincie Zuid-Holland. Ze bespraken de noodzakelijke samenwerking om tot een gezonde bodem te komen. Ook blikten zij vooruit op bestuurlijke afspraken over bodem en grondwater na 2020 en over de hoeveelheid middelen die beschikbaar komt voor het uitvoeren van de daarbij behorende taken.
Circulair baggeren
Fred de Haan van Waternet presenteerde daarnaast het onderzoek dat hij heeft laten uitvoeren naar circulair baggeren. Wanneer sloten en kanalen niet gebaggerd worden, slibt Nederland dicht en overstromen de watergangen. Om droge voeten te houden is het dus nodig om te baggeren. Het (soms vervuilde) bagger moet wel ergens heen. De Haan is namens de waterschappen onder andere op zoek hoe de waterschappen via baggeren kunnen bijdragen om in 2050 circulair te zijn.
Initiatief Bewust Bodemgebruik
Tijdens het festival werd de nieuwe TerrAgenda gepresenteerd voor 2020-2030 door het Initiatief Bewust Bodemgebruik, waarin de gezamenlijke ambities voor de Nederlandse bodem staan. Dit document werd aangeboden aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Aanwezigen kunnen nog 2 weken producten en presentaties terugkijken in de netwerkapp. Andere geïnteresseerden kunnen nog via Bodemplus producten terugvinden.
Het hoogheemraadschap van Rijnland bewijst dat het kan: grote projecten uitvoeren zonder stik-stofuitstoot. Bij een project om de waterkwaliteit bij de Langeraarsche plassen te verbeteren, gaat het waterschap 470.000 m3 bagger en grond uitstootvrij afgraven door de inzet van elektrisch materieel.
Sinds mei 2019 kwamen veel grote uitvoeringsprojecten in de bouw en in de grond-, weg- en waterbouw stil te liggen. Oorzaak was de uitspraak van de Raad van State dat de Programma-aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met Europese natuurwetgeving. Het oplossen van het stikstofprobleem is een zware kluif voor het kabinet en vraagt nog de nodige tijd. Daarom is er maar één manier waarop op korte termijn projecten kunnen worden uitgevoerd zonder beschermde natuur aan te tasten: geen stikstof uitstoten.
Inzet elektrisch materieel
Aansluitend op de uitspraak van de Raad van State heeft het hoogheemraadschap van Rijnland naar aannemers de ambitie uitgesproken om het project Langeraarsche plassen voor een groot deel uitstootvrij uit te voeren. De aannemers zijn deze uitdaging aangegaan. Het resultaat: de uitstootvrije ontgraving van 360.000 m3 bagger en 110.000 m3 grond door het gebruik van elektrisch materieel. Hierdoor wordt onder andere het nabij gelegen stikstofgevoelige Natura2000-gebied de Nieuwkoopse Plassen zoveel mogelijk ontzien.
Meer uitstootvrij werken
Volgens het hoogheemraadschap van Rijnland laat dit zien dat opdrachtgevers bij hun aanbestedingen de markt kunnen stimuleren om meer uitstootvrij te werken. Dat is in het belang van natuur, bouw en landbouw en van de voortgang van het werk van de waterschappen.
Beschermen van de natuur
Rogier van der Sande, dijkgraaf van het hoogheemraadschap van Rijnland: “Als waterschappen moeten we op een verantwoorde manier omgaan met onze leefomgeving. Dit betekent ook dat we de kwetsbare natuur in ons land moeten beschermen. Dat dit bij de Langeraarsche plassen lukt, is een voorbeeld van de innovatiekracht van de watersector. Dit neemt niet weg dat de opgave groot is en dat de weg naar een stikstofvrije waterbouw een lange is. Maar als de waterschappen zoals hier als launching customer optreden, kan dat de transitie wel versnellen.”
In een brief aan de Tweede Kamer heeft staatssecretaris Stientje van Veldhoven (IenW) laten weten dat de tijdelijke achtergrondwaarde voor PFAS in de bodem is bijgesteld en dat er meer ruimte is voor baggerafzet in diepe plassen.
Nederland is voor een groot deel alleen maar leefbaar door mensenwerk. Wanneer de waterschappen sloten en kanalen niet baggeren, slibt Nederland dicht en overstromen de watergangen en gaat de waterkwaliteit achteruit. Om droge voeten te houden is het dus nodig om te baggeren. Door de nieuwe PFAS-normen konden waterschappen lokaal hun baggerafzet maar beperkt kwijt.
Afzet in diepe plassen weer mogelijk
De afgelopen maanden is er veel meer duidelijk geworden over het gedrag van PFAS in grond en bagger en over het voorkomen van PFAS in Nederland. Het Tijdelijk handelingskader voor PFAS-houdende grond en baggerspecie (THK) is naar aanleiding van deze nieuwe informatie aangepast. Voor waterschappen betekent dit dat er meer mogelijkheden komen om bagger met PFAS-gehalten boven de bepalingsgrens toe te passen. Baggerwerkzaamheden die zijn uitgesteld, omdat er vanwege PFAS geen geschikte bestemming voor de baggerspecie kon worden gevonden, kunnen weer worden opgestart als de baggerspecie voldoet aan de nieuwe, verruimde normen. Zo wordt onder andere het toepassen van grond en bagger met lage concentraties PFAS in diepe plassen weer mogelijk gemaakt.
Verruiming normen voor West-Nederland nog onvoldoende
Voor gebieden in het westen van Nederland kan het zijn dat de verruiming van de normen nog onvoldoende is om de problemen rond de afzet van bagger op te lossen. Dit komt doordat in deze gebieden al een hogere achtergrondwaarde van PFAS aanwezig is dan in overige delen van Nederland. De wens van de Unie van Waterschappen om voor het westen een aparte waarde vast te stellen, heeft de minister niet overgenomen. Het ministerie van IenW zal waterschappen die in hun eigen beleid mogelijkheden zien om extra afzetruimte voor baggerslib te creëren wel ondersteunen.
Zorgwekkende stoffen
De waterschappen vinden het belangrijk dat er nu meer ruimte is voor hun baggerwerkzaamheden, maar benadrukken ook dat dit op een verantwoorde manier moet gebeuren en dus met voldoende bescherming voor het milieu en gezondheid. De Unie van Waterschappen pleit dan ook voor een integrale aanpak voor zeer zorgwekkende stoffen, zoals PFAS. De Unie vraagt aandacht voor de ontwikkeling van een algemene methodiek voor opkomende stoffen in grond- en waterbodems en aanvullende onderzoeken naar de effecten van PFAS op de grond- en oppervlaktewaterkwaliteit.
De Unie van Waterschappen informeert de waterschappen nader over de verruiming van de PFAS-normen in een uitgebreidere ledenbrief.
