Op vrijdag 30 augustus is het Tabletboek Toekomstbestendig decentraal bestuur: Waarden van bestuurlijk en ambtelijk vakmanschap gepresenteerd.
Tabletboek
Het boek probeert antwoord te geven op de volgende vragen:
Wat zijn de belangrijkste trends waar ambtsdragers binnen gemeenten, provincies en waterschappen zich in de komende periode toe moeten verhouden?
Welke waarden van bestuurlijk en ambtelijk vakmanschap hebben in die nabije toekomst – gegeven de trends – prioriteit (vier waarden per ambtsdrager)?
Wat kunnen ambtsdragers en hun beroeps- en belangenverenigingen praktisch doen om het vakmanschap te vergroten?
De makers hopen dat de inhoud burgemeesters, gemeentesecretarissen, griffiers, raadsleden, rekenkamerleden, Statenleden, waterschapsbestuurders en wethouders zal inspireren hun vakmanschap verder te versterken.
Totstandkoming
De publicatie kwam tot stand door De Argumentenfabriek, in opdracht van de beroeps en belangenverenigingen in het decentraal bestuur (Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies, Statenlidnu, Vereniging van Griffiers, Vereniging van Gemeentesecretarissen, Wethoudersvereniging). In samenwerking en met financiële dan wel inhoudelijke steun van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Vereniging Nederlandse Gemeenten, A&O fonds Gemeenten en de Raad voor het Openbaar Bestuur.
Downloaden
Het Tabletboek is via de website van de Argumentenfabriek te downloaden. Elk ZIP-bestand bestaat uit een bundel van drie bestanden. Het complete tabletboek (PDF), de voor de ambtsdrager relevante gespreks- en reflectiekaarten (PPT). En de voor de ambtsdrager relevante dia’s met (alleen) afbeeldingen en kaarten (PPT).
Op maandag 3 juni publiceerde minister De Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) een Kamerbrief over de pensioenen van politieke ambtsdragers, waaronder (voormalig) dagelijks bestuursleden (DB-leden) van de 21 waterschappen. Een aangenomen motie in de Eerste Kamer roept het kabinet op om de pensioenen onder te brengen in het nieuwe pensioenstelsel. In de Kamerbrief beschrijft De Jonge hoe deze overgang eruit zal komen te zien.
Wet toekomst pensioenen
De pensioenen van politieke ambtsdragers vallen momenteel onder de Algemene pensioen- en uitkeringswet politieke ambtsdragers (Appa). De aangenomen motie roept op om deze ook over te zetten naar het nieuwe pensioenstelsel volgens de Wet toekomst pensioenen (Wtp). Hier gaan de pensioenen van alle werknemers die in Nederland pensioen opbouwen vóór 1 januari 2028 naar over.
Wet toekomst pensioenen
In de Kamerbrief staat onder meer dat het bedrag voor reeds opgebouwde pensioenaanspraken van politiek ambtsdragers wordt overgedragen aan pensioenfonds ABP. Daarnaast betalen overheidsorganisaties vanaf 1 januari 2028 premie aan ABP voor politieke ambtsdragers. Vanaf deze datum moeten ook waterschappen de pensioenen van bestuursleden onderbrengen bij het ABP.
In plaats van de overheidsorganisatie betaalt ABP dan de pensioenen. Bijkomstig voordeel is dat individuele waardeoverdrachten niet meer nodig zijn bij overstappen binnen de overheid.
Overgangsproces
Op 1 januari 2028 moeten alle pensioenen zijn overgedragen aan pensioenfonds ABP. Om dat mogelijk te maken, wil het ministerie van BZK het wetsvoorstel eind 2025 indienen bij de Tweede Kamer. Het ministerie werkt in dit proces nauw samen met de Unie van Waterschappen, de VNG en het IPO.
Op woensdag 20 maart lanceert het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) de Projectenkalender Waterschapsmarkt 2024-2025, in opdracht van de werkgroep Samenwerking Waterschapswerken (SWW). De kalender geeft marktpartijen, overheden en waterschappen onderling een overzicht van komende projecten van de waterschappen. Dit draagt bij aan de juiste match van vraag en aanbod van onder meer materieel, capaciteit en kennis.
Waterschap Woensdag
De lancering van de Projectkalender staat gepland op Waterschap Woensdag. Op deze dag is ook de Aqua Nederland-vakbeurs, waar diverse thema’s rond de samenwerking tussen waterschappen en de markt aan bod komen.
748 projecten in beeld
De Projectenkalender Waterschapsmarkt brengt 748 projecten in beeld die de 21 waterschappen en het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) verwachten voor de periode 2024-2025. Bij de projecten staan onder meer een projectomschrijving, de beoogde contractvorm en de verwachte periode van uitvoering. Daarvan zijn er 641 aangemerkt als werken en 107 als diensten. De totale verwachte bouwsom van deze inventarisatie bedraagt 2,8 miljard euro.
Trends
Opvallend is de toename van projecten rond rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s). Met een geraamde bouwsom van bijna 875 miljoen euro nemen deze een derde van het totaal voor hun rekening. De toename houdt verband met de grote opgave op het gebied van waterkwaliteit, zoals de eisen vanuit de Kaderrichtlijn Water. Een andere opvallende trend zit in de toegepaste contractvormen. Ruim 40 procent van het werkvolume wordt met bouwteams en raamcontracten op de markt gezet. In 2020 was dit nog minder dan een kwart.
Meer inzicht
De jaarlijkse Projectenkalender zorgt voor transparantie op de markt en ondersteunt de dialoog tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, passend bij de marktvisie De waterschapsmarkt van de toekomst. Het biedt marktpartijen meer zicht op de komende projecten van de waterschappen. Daarmee kunnen ze betere besluiten nemen over de benodigde investeringen in materieel, capaciteit en kennis. Ook kunnen opdrachtgevers onderling hun programma’s en projecten afstemmen.
Concurrerende opdrachtgevers
Waterschappen concurreren met andere opdrachtgevers, zoals drinkwaterbedrijven en opdrachtgevers in de infrasector. De brede vraag naar capaciteit onderstreept het belang om goed zicht te hebben op de aankomende projecten. Voor de 21 waterschappen biedt de Projectenkalender inzicht in de mogelijke pieken van gelijksoortige projecten, omdat ze deze bijvoorbeeld gelijktijdig willen aanbesteden. Door dit inzicht en de onderlinge afstemming kunnen waterschappen voorkomen dat er pieken ontstaan waardoor aanbestedingen (mogelijk) mislukken.
Samenwerkingsverband
De werkgroep SWW is een samenwerkingsverband van diverse waterschappen, de Unie van Waterschappen, het HWBP en brancheverenigingen van bedrijven die werken in de waterschapswereld, zoals aannemers en ingenieursbureaus. Het EIB heeft in opdracht van deze partijen een inventarisatie gemaakt van de projecten die de waterschappen nu in voorbereiding of aanbesteding hebben. De Projectenkalender is niet compleet of absoluut, maar maakt vooral inzichtelijk welke opgaven en welk volume de waterschappen de komende jaren in de markt denken te zetten.
Projectenplatform
De SWW werkt aan de ontwikkeling van een online Projectenplatform. In de toekomst kunnen waterschappen in deze digitale omgeving hun projecten het hele jaar door aanmelden, wijzigen en inzien. Op het platform komt ook een totaaloverzicht van alle projecten in een actuele, gebruiksvriendelijke Projectenkalender.
Per 1 juni is Mark van der Werf de nieuwe directeur van STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer). Het STOWA-bestuur heeft dit op woensdag 6 maart besloten. Van der Werf was hiervoor 21 jaar lang werkzaam bij de Unie van Waterschappen, momenteel als programmaleider Waterkwaliteit, Duurzaamheid, Innovatie en Internationaal (WDI). Bij STOWA volgt hij Joost Buntsma op, die na 11 jaar als directeur van STOWA met pensioen gaat.
Draagvlak in watersector
“Ik kijk ernaar uit om aan de slag te gaan bij STOWA”, reageert Van der Werf. “STOWA is een sterk merk en heeft veel draagvlak in de watersector. Dat moeten we behouden door kwaliteit te blijven leveren vanuit een onafhankelijke positie. Het is belangrijk dat we aanjagen en agenderen waar het gaat om kennisleemtes. Dit uiteraard in verbinding met de sector. Maar eerst neem ik vooral een diepe duik in de organisatie. Ik wil de mensen die er werken en het bestuur goed leren kennen en behoeftes verkennen.”
Brede achtergrond in waterbeheer
Geert-Jan ten Brink, de voorzitter van het STOWA-bestuur en dijkgraaf van het waterschap Hunze en Aa’s, zegt over de benoeming van Mark van der Werf: “Met zijn brede achtergrond in het waterbeheer kent hij de thema’s die spelen en beschikt hij over een breed netwerk. Dit, in combinatie met zijn daadkracht en leidinggevende en verbindende kwaliteiten, maakt hem uitermate geschikt om STOWA te helpen in de doorontwikkeling en positionering als hét kenniscentrum voor water. We zijn verheugd dat we met Mark de juiste persoon hebben gevonden als directeur en opvolger van Joost.”
Foto onder: STOWA-voorzitter Geert-Jan ten Brink (l) feliciteert Mark van der Werf met zijn benoeming als nieuwe directeur van STOWA.
Erik den Hertog gaat deel uitmaken van het dagelijks bestuur van de vereniging van de Nederlandse waterschappen. Hij volgt Dirk-Siert Schoonman (dijkgraaf waterschap Drents Overijsselse Delta) op, die de maximale zittingsduur in die functie bij de Unie heeft bereikt. De waterschappen zijn in de ledenvergadering van 6 oktober akkoord gegaan met de benoeming van Den Hertog, die door de selectiecommissie is voorgedragen. De benoeming is voor drie jaar, met mogelijk een verlenging van nog eens drie jaar.
Voorzitter Rogier van der Sande van de Unie van Waterschappen: “De waterschappen zijn Dirk-Siert Schoonman dankbaar voor het vele landelijke bestuurlijke (water)werk dat hij heeft verricht. Denk bijvoorbeeld aan zijn bijdrage aan nationale dossiers, zoals stikstof, NPLG, droogte, klimaatadaptatie en grondwater. Ik ben blij dat Erik den Hertog zijn portefeuille wil overnemen. Ik heb er alle vertrouwen in dat hij met veel frisse energie en toewijding een belangrijke bijdrage gaat leveren aan het behartigen van de belangen van de waterschappen”.
Energie, waterkwantiteit en watersysteem
Per 6 oktober 2023 start Den Hertog als bestuurslid met de portefeuille energie, waterkwantiteit en watersysteem. Hij is dagelijks bestuurslid bij waterschap Vallei en Veluwe. Erik den Hertog: “Ik ben dankbaar en trots dat de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen mij heeft benoemd als lid van het dagelijks bestuur met de portefeuille Energie, Waterkwantiteit en Watersysteem. In die rol wil ik een ambassadeur zijn, voor en samen met alle 21 waterschappen. Met een heldere visie en een nuchtere blik wil ik de komende jaren mede sturing geven aan oplossingen voor de grote (water)opgaven waar wij voor staan. Denk aan het verbeteren van de waterkwaliteit, een toekomstbestendige landbouw, natuurherstel en het opvangen van de gevolgen van extreem weer. Ik ben zeer gemotiveerd om mij daar, samen met andere (water)bestuurders en belanghebbenden, voor in te zetten en verder te bouwen op het werk dat al is verricht. En ik blijf me natuurlijk ook vol inzetten als heemraad van waterschap Vallei en Veluwe.”
Bestuur van de Unie van Waterschappen
De Unie van Waterschappen is de overkoepelende vereniging van alle 21 waterschappen in Nederland. Het Uniebestuur vormt het dagelijks bestuur van de vereniging. Zij zijn gekozen door het hoogste orgaan binnen de Unie; de ledenvergadering. Het beleid op de diverse beleidsterreinen wordt bepaald in 7 commissies. Meer informatie vindt u op Over de Unie.
Op 5 juli heeft de Eerste Kamer ingestemd met het Wetsvoorstel aanpassing van de Wet Bibob (bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur). Waterschappen krijgen hiermee meer mogelijkheden om de Wet Bibob toe te passen. De wetsaanpassing treedt volgens planning op 1 oktober 2022 in werking.
De belangrijkste wijziging is dat het voor waterschapsbesturen mogelijk wordt om de Wet Bibob ook toe te passen bij het verlenen van omgevingsvergunningen op grond van de waterschapsverordening.
Vuist maken tegen criminaliteit
Dit is nodig om samen met andere overheden een vuist te kunnen maken tegen ondermijnende criminaliteit. Gemeenten konden vergunningsaanvragen al weigeren vanwege een ernstig gevaar op grond van de Wet Bibob. Voor waterschappen was dat bij omgevingsvergunningen niet mogelijk. Op grond van inhoudelijke, waterhuishoudkundige criteria heeft het waterschap over het algemeen namelijk geen mogelijkheid om de aanvraag te weigeren.
Overheidsbreed
Met deze wetswijziging wordt het voor waterschapsbesturen mogelijk om de Wet Bibob ook toe te passen bij het verlenen van omgevingsvergunningen op grond van de waterschapsverordening. Zo wordt voorkomen dat kwaadwillende personen voet aan de grond krijgen door bij verschillende overheden aan te kloppen totdat ze een overheid hebben gevonden die de Wet Bibob niet toepast.
Op 24 juni heeft de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen gesproken over de ad hoc Commissie toekomstbestendige vereniging. Het bestuur van de Unie heeft deze commissie ingesteld. De commissie geeft eind dit jaar advies over hoe de vereniging meer toekomstbestendig kan worden.
De ledenvergadering en het bestuur hebben de volgende aandachtspunten aan de commissie meegegeven:
De rol en positie van de ledenvergadering binnen de vereniging;
Het moment en de manier waarop Uniebestuurders worden benoemd;
Diversiteit in het Uniebestuur;
De vraag hoe visie- en strategievorming in de vereniging geborgd kan worden;
Eventuele overige aandachtspunten voor de verenigingsstructuur en -processen.
Als de commissie het advies heeft opgeleverd, wordt het besproken in de vereniging. Zo kunnen de adviezen nog voor de waterschapsverkiezingen van 2023 gewogen en geïmplementeerd worden.
Commissieleden
De commissie bestaat uit de volgende mensen:
Erik de Ridder (dijkgraaf waterschap De Dommel en voorzitter van de commissie)
Geert Jan ten Brink (dijkgraaf waterschap Hunze en Aa’s)
Sander Mager (bestuurder waterschap Amstel Gooi en Vecht en Unie van Waterschappen)
Marjan Leijen (Dagelijks bestuurder hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)
Patrick Gaynor (Dagelijks bestuurder waterschap Vallei en Veluwe)
Leo Stehouwer (Algemeen bestuurder waterschap Hollandse Delta)
De Unie van Waterschappen verwelkomt 3 nieuwe bestuursleden. Luzette Kroon, Jeroen Haan en Vincent Lokin gaan deel uitmaken van het dagelijks bestuur van de vereniging van de Nederlandse waterschappen. Rogier van der Sande is herkozen als voorzitter.
De vacatures komen vrij omdat de bestuursleden Hein Pieper, Hetty Klavers en Toine Poppelaars hun maximale zittingsduur hebben bereikt of binnenkort bereiken. De waterschappen zijn in de ledenvergadering van 17 december akkoord gegaan met de kandidaten die de selectiecommissie heeft voorgedragen. Ook hebben de leden de termijn van Rogier van der Sande als voorzitter met 3 jaar verlengd.
Uitdaging in het waterbeheer
Rogier van der Sande: “Ik vind het een eer om mijn rol als voorzitter nog een termijn te mogen vervullen. Juist nu de waterschappen voor de grote uitdaging staan om het waterbeheer op peil te houden, terwijl de gevolgen van klimaatverandering steeds sterker merkbaar worden in ons dagelijks werk. Ik ben erg blij met de nieuwe bestuursleden. Stuk voor stuk brengen zij veel kennis en ervaring mee. Ik heb er alle vertrouwen in dat we samen met veel frisse energie en toewijding een bijdrage kunnen leveren aan het behartigen van de belangen van de waterschappen.”
Innovatie en internationaal
Luzette Kroon, dijkgraaf van Wetterskip Fryslân, wordt bestuurslid innovatie en internationaal per 17 december. Zij is in het verleden burgemeester en wethouder geweest en algemeen bestuurslid bij waterschappen. Bij de VNG was zij bestuurslid en vicevoorzitter van de commissie Europa en Internationaal. Onder de portefeuille innovatie en internationaal vallen onder meer Dutch Water Authorities, het programma Blue Deal, Bureau Brussel en de overkoepelende innovatiethema’s.
Waterveiligheid
Als bestuurslid waterveiligheid wordt Jeroen Haan benoemd per 1 januari 2022. Hij heeft vanuit diverse functies brede -bestuurlijke- ervaring opgedaan, als hoogheemraad en als (vice)voorzitter/lid van onder meer het Bestuurlijk Platform Zoetwater, het Deltaprogramma zoetwater en de stuurgroep Deltaprogramma. Hij is sinds 2019 dijkgraaf van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Binnen zijn nieuwe portefeuille gaat hij zich onder meer bezig houden met waterveiligheid, wegenbeheer, het Deltaprogramma en de samenwerking met Rijkswaterstaat.
Financiën en digitalisering
Per 1 april 2022 wordt Vincent Lokin bestuurslid financiën en digitalisering en tevens penningmeester. Hij is dagelijks bestuurder bij waterschap De Dommel en heeft eerder jarenlang bij een bankinstelling gewerkt. Naast financiële inzichten heeft hij veel ervaring opgedaan met governance-vraagstukken en samenwerking in verenigingsverband. De portefeuille bestaat naast financiën en digitalisering onder meer uit bedrijfsvergelijkingen, arbeidsvoorwaarden, de Omgevingswet, juridische zaken en personeelszaken.
Een motie van JA21 en BBB over de subsidiëring van lokale politieke partijen heeft het bij de stemming in de Tweede Kamer niet gehaald. De motie werd ingediend bij de begrotingsbehandeling van Binnenlandse Zaken op 2 november.
JA21 vindt dat er sprake is van een ongelijk speelveld. Daarom zouden lokale partijen net als landelijke partijen subsidie moeten krijgen.
Financiële consequenties
Minister Ollongren is het eens met JA21, maar subsidie voor lokale partijen heeft ook financiële consequenties. Daar is op dit moment geen dekking voor. Ze wil dit regelen bij de nieuwe Wet op de politieke partijen.
Inzet Unie en VNG
De Unie van Waterschappen zet zich met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) in voor subsidiëring van lokale partijen.
Per 1 november loopt de bestuurstermijn van de huidige vicevoorzitter Hein Pieper in het bestuur van de Unie van Waterschappen af. Het bestuur heeft besloten dat bestuurslid Sander Mager de rol van vicevoorzitter overneemt.
De portefeuille internationaal en innovatie die Pieper had in het Uniebestuur wordt tijdelijk door voorzitter Rogier van der Sande waargenomen tot medio december een opvolger aantreedt. De selectieprocedure daarvoor loopt nu.
Waterschap Amstel, Gooi en Vecht
Sander Mager is dagelijks bestuurslid bij waterschap Amstel, Gooi en Vecht. In 2019 is Mager toegetreden tot het bestuur van de Unie als portefeuillehouder van waterkwaliteit, waterketen, emissiebeheer, duurzaamheid (grondstoffen en circulaire economie) en vergunningverlening en handhaving. Ook is Mager politiek actief voor waterschapspartij Water Natuurlijk en voor GroenLinks.
Gekozen vanwege bestuurlijke kwaliteit
Als vicevoorzitter neemt Mager de taken van de voorzitter over wanneer deze afwezig is. Het is de eerste keer dat een dagelijks bestuurslid van de waterschappen vicevoorzitter wordt. Het bestuur heeft Mager gekozen vanwege zijn bestuurlijke kwaliteit en om continuïteit te waarborgen.
Toekomst bestuur
Naast Hein Pieper vertrekken binnenkort ook Hetty Klavers en Toine Poppelaars uit het bestuur van de Unie van Waterschappen. In de ledenvergadering van december wordt een besluit genomen over de opvolging van deze 3 bestuurders. Tot die tijd zal Rogier van de Sande de portefeuille van Pieper overnemen.
