De interesse in de provinciale en waterschapspolitiek is de laatste jaren toegenomen, maar blijft erg beperkt. Dat blijkt uit een gezamenlijk kiezersonderzoek van de Universiteit Utrecht, de Universiteit Twente en de Universiteit Leiden. Aanleiding voor het onderzoek waren de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen van afgelopen maart.
Waterschap minder bekend dan provincie
De onderzoekers onder leiding van Hans Vollaard, hoofddocent politicologie aan de Universiteit Utrecht, concludeerden dat minder dan de helft van de inwoners interesse heeft in de provinciale en waterschapspolitiek. Onder inwoners blijkt het waterschap nog minder bekend dan de provincie.
Interesse toegenomen
De onderzoekers zien wel een toegenomen interesse in de provinciale en waterschapspolitiek in de afgelopen drie jaar. Over het algemeen zijn ouderen, mensen met een hbo- of wo-achtergrond en inwoners van minder stedelijke gebieden bekender met het reilen en zeilen van de provinciale en/of waterschapspolitiek.
Grote bereidheid voor Provinciale Staten en algemeen bestuur
Daarnaast zijn veel meer inwoners dan dat er zetels zijn bereid zich kandidaat te stellen voor de Provinciale Staten en het algemeen bestuur van het waterschap. De bereidheid om zich te kandideren is bovengemiddeld onder mannen, theoretisch opgeleiden, mensen met een hoger inkomen en jongeren.
Opkomstcijfer onder de loep
De onderzoekers analyseerden ook het opkomstcijfer van de verkiezingen van 15 maart 2023. Voor de waterschapsverkiezingen was dat 53,7 procent. De opkomst is vooral toegenomen in de niet-stedelijke gebieden in het oosten van het land. In het westen daalde die opkomst juist in enkele stedelijke gebieden. De algehele opkomst is in 2023 slechts een paar procentpunten hoger dan voorheen, omdat er veel meer kiesgerechtigden wonen in het meer verstedelijkte westen. Het onderzoek laat zien dat de BBB meer dan andere partijen kiezers wist te mobiliseren die in het verleden niet gingen stemmen.
Onbekendheid blijft groot
Over het algemeen concluderen de wetenschappers: “Ondanks de toegenomen media-aandacht en de hogere opkomst, zijn de provinciale en waterschapsdemocratie maar weinig (meer) tot leven gekomen bij de verkiezingen van 2023. De interesse in provinciale en waterschapspolitiek is weliswaar wat gegroeid, maar de provincie en het waterschap blijven toch vooral onbekend onder inwoners, terwijl de nationale politiek dominant blijft in het stemgedrag.”
De op 29 maart verkozen algemeen besturen van de 21 waterschappen hadden tot en met 29 juni de tijd om een dagelijks bestuur (DB) te vormen. Dat is in alle waterschappen gelukt.
Bestuursprogramma
Sommige algemeen besturen maakten eerst een bestuursprogramma en zochten daar vervolgens een dagelijks bestuur bij. In andere waterschappen werd eerst het dagelijks bestuur samengesteld dat vervolgens een bestuursprogramma maakte.
De BoerBurgerBeweging (BBB) is vertegenwoordigd in 16 van de 21 dagelijks besturen met in totaal 18 dagelijks bestuursleden. WaterNatuurlijk zat in 2019 in 16 dagelijks besturen en nu in 12 (met 13 dagelijks bestuursleden). In 7 waterschappen zitten BBB en WaterNatuurlijk samen in de coalitie. Het CDA zag het aantal plekken in de dagelijks besturen van de waterschappen flink afnemen. In 2019 zaten zij in 9 DB’s, nu nog in 5. De Partij van de Arbeid zat in 2019 in 7 DB’s en nu in 10.
Verschil algemeen en dagelijks bestuur
Het algemeen bestuur van een waterschap bestaat uit vertegenwoordigers van categorieën inwoners, boeren en beheerders van natuurterreinen. Het algemeen bestuur stelt het beleid van het waterschap vast. Het controleert ook of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert. Het dagelijks bestuur van een waterschap bestaat uit de dijkgraaf en een aantal andere leden. Meestal ligt dit aantal rond de 5 personen. Het dagelijks bestuur wordt samengesteld uit het algemeen bestuur en is verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van het beleid van het waterschap.
Op 23 maart waren de definitieve uitslagen van de waterschapsverkiezingen 2023 bekend. Na de benoeming van de nieuwe algemeen bestuurders gingen de onderhandelingen tussen partijen van start om te komen tot nieuwe dagelijks besturen voor de 21 waterschapsbesturen. De Unie van Waterschappen deelt hiervan een tussenstand.
In de Waterschapswet is geregeld dat de waterschappen tot 3 maanden na de installatie van het nieuwe algemeen bestuur hebben om het dagelijks bestuur te vormen. Omdat de algemeen besturen op 29 maart geïnstalleerd zijn, treden de huidige dagelijks besturen uiterlijk 29 juni af.
De definitieve uitslag voor de waterschapsverkiezingen is bekend. De opkomst voor de waterschapsverkiezingen is 53,1 procent. BoerBurgerBeweging (BBB) en WaterNatuurlijk komen uit de bus als de grote winnaars. Het politieke landschap bij de waterschappen verandert sterk ten opzichte van 2019. Op 29 maart worden de nieuwe waterschapsbestuurders geïnstalleerd.
Opkomstcijfers bekend
Nu alle stemmen geteld zijn, is ook de definitieve opkomst bekend: 53,1 procent. In 2019 was de opkomst 51,3 procent. In waterschap Drents Overijsselse Delta was de opkomst het hoogst met 65 procent en in het hoogheemraadschap van Delfland het laagst met 44,8 procent. Voor de Provinciale Staten is de opkomst 58,3 procent tegenover 56,2 procent in 2019. De opkomst is in zijn geheel dus hoger uitgevallen dan in 2019.
De winnaars
Tijdens de waterschapsverkiezingen waren er 518 zetels te verdelen in de waterschapsbesturen van de 21 waterschappen. De BBB komt als nieuwkomer met 118 zetels de besturen binnen. Zij hebben daarmee 23 procent van alle gekozen zetels gewonnen. WaterNatuurlijk komt na deze verkiezingsuitslag op 91 zetels. In 2019 wonnen zij nog 85 zetels. Hiermee zijn deze 2 partijen de grote winnaars van deze verkiezingen. In 13 waterschappen is BBB aanzet om het bestuur te formeren, in 5 waterschappen neemt WaterNatuurlijk het voortouw.
Politieke verschuivingen
Ook de Partij van de Dieren kent een goede verkiezingsuitslag en is gegroeid van 17 naar 37 zetels in de waterschapsbesturen. De partij deed deze verkiezingen mee in meer waterschappen. Hun aandeel in de waterschapsbesturen is daarmee gegroeid van 4 naar 7 procent. Het CDA, de VVD en 50PLUS zijn de grote verliezers deze waterschapsverkiezingen. Het CDA gaat van 60 naar 35 zetels en de VVD van 70 naar 55 zetels. 50PLUS levert ook veel zetels in en gaat van 32 naar 10 zetels. Ook de lokale partijen leveren in ten opzichte van 2019. Toen hadden ze een aandeel van 17 procent in de besturen, dat is nu gezakt naar 11 procent. Belang van Nederland (BvNL) en JA21 deden voor het eerst mee aan de waterschapsverkiezingen. BvNL krijgt 1 zetel in 6 waterschappen. JA21 deed in 5 waterschappen mee en wint in die waterschappen ook 1 zetel.
Formatie waterschapsbesturen
Op 29 maart worden alle verkozen waterschapsbestuurders geïnstalleerd. Bij de vorige verkiezingen in 2019 waren in juni in alle waterschappen de bestuurssamenstellingen bekend.
De voorlopige opkomst voor de waterschapsverkiezingen is 53,7 procent. Dit is hoger dan de opkomst van de waterschapsverkiezingen in 2019. De BoerBurgerBeweging (BBB) lijkt de grote winnaar en wordt in ieder geval in 13 waterschappen de grootste partij.
De voorlopige opkomst op basis van 15 van de 21 waterschappen is met 53,7 procent hoger dan de opkomst in 2019. Toen wist 51,3 procent van de stemgerechtigden de weg naar stembus voor de waterschapsverkiezingen te vinden. Over hoe dit opkomstcijfer zich verhoudt met de opkomst voor de Provinciale Statenverkiezingen is nog niet aan te geven. Het definitieve opkomstcijfer is nog niet bekend. Er worden op dit moment namelijk nog steeds stemmen geteld. De stemhulp MijnStem.nl voor de waterschapsverkiezingen werd 2,7 miljoen keer ingevuld. In 2019 was dat nog 1,9 miljoen keer.
Hogere opkomst
Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “We zijn blij dat veel Nederlanders van hun democratische recht gebruik hebben gemaakt en hiermee mee beslissen over de toekomst van het waterbeheer in hun regio. Onze taken zijn helder: de zorg voor sterke dijken, schoon en voldoende water. En de uitdagingen zijn gezien de toenemende kans op langdurige droogte of extreme hoosbuien en de aanstaande zeespiegelstijging groot. We hopen dat dit mensen heeft gemotiveerd hun stem te laten horen.”
BBB en WaterNatuurlijk grote winnaars
Gisteren maakte de Unie van Waterschappen al bekend dat de BBB in tenminste 6 waterschappen de grootste partij lijkt te zijn geworden. Op basis van het totaaloverzicht van de voorlopige uitslagen en enkele tussenstanden valt op te maken dat BBB in 13 waterschappen het meeste aantal zetels lijkt te behalen. WaterNatuurlijk wint vooralsnog in 5 waterschappen. Nieuwkomer JA21 komt ook meerdere waterschapsbesturen binnen. Verder halen de PvdA en de Partij van de Dieren goede resultaten. Het beeld voor de VVD wisselt sterk per waterschap en CDA verliest over de hele linie. Ook lijkt 50PLUS zetels te verliezen in de waterschapsbesturen.
Vervolg
Op zijn vroegst op 23 maart volgt de definitieve uitslag van de waterschapsverkiezingen. De voorlopige uitslag is op basis van de telling van partijlijsten. In de week van 23 maart zijn de uitslagen op kandidaatniveau bekend. De uitslagen van de waterschapsverkiezingen lieten op zich wachten, omdat de gemeenten eerst de stemmen voor de Provinciale Staten hebben geteld.
Op basis van de getelde stemmen lijkt de BoerBurgerBeweging ook bij de waterschapsverkiezingen grote winst te behalen. Ook WaterNatuurlijk en de PvdA lijken goed te scoren. 50plus, CDA en VVD blijven achter en verliezen zetels ten opzichte van de verkiezingen in 2019. Dit beeld is op te maken uit de gegevens van 12 van de 21 waterschappen.
Veel waterschappen hebben nog niet alle uitslagen doorgekregen van de gemeenten. Het stemmen tellen gaat langzamer dan gebruikelijk bij verkiezingen. Dit heeft meerdere redenen. Vermoeidheid van de tellers, het grote aantal partijen en dus grote stembiljetten en de hoge opkomst zijn mogelijke oorzaken.
BBB boekt winst
De voorlopige uitslagen die al binnen zijn laten zien dat BBB de grootste partij wordt in tenminste 6 waterschappen. BBB deed voor het eerst mee bij alle waterschappen en komt vooralsnog overal binnen met zetels. WaterNatuurlijk, een water specifieke partij die wordt gesteund door de landelijke partijen GroenLinks, D66 en Volt, kent ook een goede verkiezingsuitslag. De partij lijkt in ieder geval in 4 waterschappen de grootste te worden. Ook PvdA lijkt zetels te winnen in de waterschapsbesturen. Het CDA lijkt daarentegen veel zetels te verliezen. Ook VVD en 50Plus blijven achter ten opzichte van de resultaten in 2019.
Nog geen opkomstcijfer bekend
Omdat er nog maar weinig uitslagen binnen zijn, valt er nog geen opkomstcijfer op te maken. De opkomst van de gegevens van 12 waterschappen loopt uiteen van 47 tot 59 procent.
Nieuwsoverzicht van de waterschapsverkiezingsdag met o.a. 'Premier Rutte brengt zijn stem uit op het kantoor van de Unie van Waterschappen' en 'Stemhulp waterschappen 1000 keer per minuut ingevuld'
15 maart – 16.30 uur
Voorlopige verkiezingsuitslag volgt morgenmiddag
De voorlopige verkiezingsuitslag van de waterschapsverkiezingen volgt morgenmiddag laat. Vanavond worden eerst de stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen geteld en daarna pas die voor de waterschapsverkiezingen. Verschillende waterschappen organiseren daarom morgen pas uit hun uitslagenavonden.
15 maart – 15.00 uur
Ook hogere opkomst voor waterschappen dan Provinciale Staten bij Delfland
In het stembureau op het kantoor van het hoogheemraadschap van Delfland, hebben tot 15.00 uur iets meer mensen gestemd voor de waterschapsverkiezingen dan voor de Provinciale Statenverkiezingen.
15 maart – 14.45 uur
Jeugdbestuurder Vallei en Veluwe stemt voor het eerst
15 maart –14.00 uur
Inclusief stemmen bij de gemeente Woerden
Jeroen Haan, dijkgraaf van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, was vandaag op het stembureau van de gemeente Woerden. Hier wordt stemmen ook voor mensen met een beperking toegankelijk gemaakt: breed stemhokje, audiovisuele ondersteuning, stem mal.
15 maart –13.30 uur
Dijkgraaf Amstel, Gooi en Vecht langs stembureaus
15 maart – 12.05 uur
Hogere opkomst voor waterschappen dan Provinciale Staten in Apeldoorn
In de gemeente Apeldoorn hebben vanmorgen tot 10:45 iets meer mensen gestemd voor de waterschapsverkiezingen dan voor de Provinciale Statenverkiezingen. Het verschil is maar klein, met een voorlopige opkomst van 5 procent voor de Provinciale Staten en 5,5 procent voor de waterschapsverkiezingen.
Een woordvoerder van de gemeente Apeldoorn vermoedt dat het verschil wordt veroorzaakt doordat in de gemeente meer mensen voor de waterschappen mogen stemmen dan voor de Provinciale Staten.
15 maart –12.00 uur
Stemhulp waterschappen 1000 keer per minuut ingevuld
Op dit moment wordt stemhulp MijnStem voor de waterschapsverkiezingen ongeveer 1.000 keer per minuut ingevuld. Voor vandaag hadden al ruim 2 miljoen mensen de stemhulp ingevuld. De stemhulp voor het hoogheemraadschap van Rijnland is tot nu toe het meest ingevuld.
15 maart – 11.45 uur
Dijkgraaf Scheldestromen gaat langs bij stembureaus
15 maart – 11.00 uur
Dijkgraaf Zuiderzeeland spreekt met studenten over belang waterschapsverkiezingen
15 maart – 10.40 uur
Burgemeester van Rotterdam stemt op waterschapskantoor
15 maart – 10.35 uur
Dijkgraaf en burgemeester openen bijzonder stembureau hoogheemraadschap
15 maart – 10.20 uur
Deltacommissaris brengt stem uit op waterschapskantoor
15 maart – 10.10 uur
Dijkgraaf Wetterskip Fryslân gaat de gemeenten langs
15 maart – 9.30 uur
Premier Rutte brengt zijn stem uit op het kantoor van de Unie van Waterschappen
15 maart – 9.15 uur
Stemmen in de molen bij waterschap Hollandse Delta
15 maart – 9.00 uur
Dijkgraaf Zuiderzeeland stemt samen met commissaris van de Koning en burgemeester
15 maart – 8.00 uur
Waterschap de Dommel legt blauwe loper uit voor stemmers
15 maart – 7.30 uur
Hoe zie jij de toekomst van ons water? Stem ook!
Ruim 8 miljoen reizigers hebben op Utrecht Centraal de expositie van de waterschappen kunnen zien. 13 februari, met de aftrap van de opkomst bevorderende campagne van de waterschappen, is de expositie uit de doeken gedaan. De laatste dagen staan medewerkers van de Unie van Waterschappen bij de expositie, om vragen te beantwoorden en meer informatie te geven.
Vanaf 07.30 uur kan iedereen zijn stem uitbrengen voor de waterschapsverkiezingen op 15 maart. Minister-president Mark Rutte bracht in Den Haag bij de Unie van Waterschappen zijn stem uit. De stembureaus zijn geopend tot 21.00 uur. De stemhulp voor de waterschappen is sinds de livegang al 2 miljoen keer ingevuld.
Mark Rutte, minister-president en politiek leider VVD: “Normaal gesproken stem ik bij de basisschool Wolters bij mij in de buurt. Vandaag heb ik mijn stem uitgebracht bij de Unie van Waterschappen. Want naast dat er vandaag verkiezingen zijn voor de Provinciale Staten, zijn er ook waterschapsverkiezingen. En het is heel belangrijk ook voor de waterschappen te gaan stemmen. Zij zorgen er immers voor dat we schoon water hebben, droge voeten houden en dat Nederland veilig blijft, ook wat water betreft. Heel belangrijke verkiezingen dus!”
Hulp bij het kiezen
Uit onderzoek van de Unie van Waterschappen blijkt dat 56% van de Nederlanders van plan is om te gaan stemmen voor de waterschapsverkiezingen op 15 maart. Mensen hebben een sterke mening over waterbeheer in hun regio, maar weten vaak (nog) niet welke partij daarbij past. Voor hulp bij het maken van een keuze voor welke partij in de eigen regio kan worden gestemd, hebben de waterschappen de stemhulp mijnstem.nl gelanceerd. De waterschapsstemhulp is sinds de livegang al 2 miljoen keer ingevuld. Op de websites van de waterschappen is informatie over de politieke partijen en kandidaten te vinden.
Stempas en identiteitsbewijs meenemen
Kiezers hebben op hun huisadres een stempas ontvangen om te stemmen. Met een stempas kan op 15 maart in elk stembureau binnen de gemeente worden gestemd. De kiezer neemt deze pas op verkiezingsdag mee naar het stembureau, samen met een identiteitsbewijs. Niet in de gelegenheid zelf te stemmen? Dan kan dit bij volmacht door iemand anders worden gedaan.
De waterschappen willen jongeren betrekken bij de waterschapsverkiezingen en ze goed informeren over de keuzes die ze op 15 maart kunnen maken. Daarom organiseren ze onder meer 2 landelijke events op 9 maart. De keuzes die de waterschappen maken, raken immers iedere Nederlander, maar vooral de toekomstige generaties.
Die dag brengen De Kiesmannen De grote – wat nou waterschappen?! – verkiezingsshow. En ook wordt Nieuwspoort tijdelijk omgetoverd tot Waterpoort: een debatavond met Kamerleden en jonge waterschapsbestuurders over de belangrijkste waterdilemma’s.
De grote – wat nou waterschappen?! – verkiezingsshow
Podium LUX in Nijmegen organiseert in samenwerking met waterschap Rivierenland en De Kiesmannen op donderdag 9 maart De grote – wat nou waterschappen?! – verkiezingsshow. Experts Lotte Kaatee (Waterschap Rivierenland), Co Verdaas (Dijkgraaf Waterschap Rivierenland), Ciana Mayam (presentatrice) en Herman Havekes (expert Unie van Waterschappen) staan stil bij wat de waterschappen nou precies doen en wat je stem waard is. Ook de grote vraagstukken van de toekomst komen aan bod in deze interactieve show met mini-reportages, een quiz en kunst.
Gratis toegang en landelijke livestream
De verkiezingsshow is op 9 maart om 20.00 uur gratis te bekijken in de zaal van LUX én via een landelijke livestream. Het reserveren van een ticket is in beide gevallen noodzakelijk. Dat kan via lux-nijmegen.nl.
Nieuwspoort wordt Waterpoort
Op 9 maart organiseert de Unie van Waterschappen in Nieuwspoort in Den Haag ook een debatavond met Tweede Kamerleden en jonge waterschapsbestuurders. Ze debatteren over allerlei waterdilemma’s: hoe beschermen we de mens tegen het water? En het water tegen de mens? Bepaalt het water waar onze huizen komen, of bepalen onze huizen waar het water mag komen? De keuzes die de waterschappen hierover maken, raken iedere Nederlander, maar hebben zeker effect op toekomstige generaties.
Kamerleden in gesprek met jongeren
Kamerleden Eva van Esch (Partij voor de Dieren), Laura Bromet (GroenLinks), Tjeerd de Groot (D66) en Pieter Grinwis (ChristenUnie) gaan in debat met jonge (kandidaat) waterschapsbestuurders, waaronder Bas Peeters (voor de VVD in waterschap De Dommel), Anieke Kranenburg (voor Water Natuurlijk in waterschap Vechtstromen) en Julia Goets (voor het CDA in waterschap Aa en Maas). Deze bijeenkomst is alleen toegankelijk voor mensen onder de 35 jaar.
56 procent van de Nederlanders is van plan om te gaan stemmen voor de waterschapsverkiezingen op 15 maart. Door te stemmen hebben Nederlanders invloed waar de waterschapsbelasting aan wordt besteed. Mensen hebben een sterke mening over waterbeheer in hun regio, maar weten vaak nog niet welke partij daarbij past. Dit blijkt uit onderzoek van de Unie van Waterschappen.
Grote waterschapsthema’s belangrijk
Uit het onderzoek blijkt ook dat 85 procent van de Nederlanders de grote waterschapsthema’s belangrijk vindt. De keuzes die de waterschappen maken over actuele thema’s hebben impact op het dagelijks leven van iedereen. Bijvoorbeeld extreem weer, de inrichting van Nederland en de zuivering van rioolwater.
De plek waar je woont
De meningen over hoe om te gaan met deze thema’s lopen uiteen. Welke thema’s Nederlanders belangrijk vinden en waarvoor ze eventueel meer belasting willen betalen, hangt af van de plek waar ze wonen. De inwoners van waterschappen aan de kust focussen op de bouw en het onderhoud van dijken. Inwoners van meer landinwaarts gelegen waterschappen vinden de afvoer van water bij extreem weer belangrijker en willen het water de ruimte geven.
Stemhulp
62 procent van de Nederlanders geeft aan niet te weten welke partij het best bij hun standpunt past. Daarom hebben de waterschappen de stemhulp mijnstem.nl gelanceerd, om mensen te helpen met het maken van een keuze voor een passende partij in hun regio.
Boswachters en meteorologen
Verschillende bekende meteorologen, boswachters en wetenschappers hebben zich aangesloten bij de verkiezingscampagne. Zij benadrukken vanuit hun eigen ervaring het belang van het stemmen. Zo vertelt Arjan Postma, boswachter, televisiepersoonlijkheid en schrijver van natuurboeken: “Wat wij doen met het water is bepalend voor hoe Nederland eruit ziet in de toekomst. De natuur staat onder druk en ons waterbeheer bepaalt hoe we dat kunnen herstellen. Meer leven? Of meer beton? Het is belangrijk dat we op 15 maart allemaal meebeslissen.” Andere bekende Nederlanders die betrokken zijn bij de campagne zijn onder andere Amara Onwuka, Dennis Wilt en Camilla Dreef.
Over het onderzoek
Onderzoeksbureau Citisens heeft in opdracht van de Unie van Waterschappen 2 onderzoeken uitgevoerd. De onderzoeken zijn uitgezet onder het Citisens-panel. Dit panel bestaat uit een groep van 62.000 Nederlanders die iedere maand hun mening geven over een actueel onderwerp. De panelleden zijn verdeeld over heel Nederland. De antwoorden van respectievelijk 14.479 en 7.529 respondenten staan in het onderzoeksrapport en het verdiepend onderzoeksrapport. De inzichten staan in deze infographic.