Categorie: Waterinnovatieprijs

60 inzendingen

Tot en met 12 november konden waterschappers, bedrijven, start-ups, kennis- en onderwijsinstellingen, non-profitorganisaties en vernieuwers van jong tot oud hun innovatie indienen voor de Waterinnovatieprijs 2023/’24. In totaal werden 60 inzendingen ingestuurd in 4 categorieën: briljantjes, gezonde leefomgeving, water en bodem sturend, en dijken van de toekomst. De prijsuitreiking van zowel de jury- als de publieksprijs is op 1 februari 2024 tijdens het Waterinnovatiefestival in Utrecht.

De jury

Naast juryvoorzitter Annemieke Nijhof bestaat de jury uit:

• Merle de Kreuk, hoogleraar Afvalwaterzuivering en afdelingsvoorzitter Watermanagement aan de TU Delft
• Katja Portegies, directeur Veiligheid en Water bij Rijkswaterstaat
• Lidwin van Velden, CEO bij de Nederlandse Waterschapsbank
• Cees Buisman, wetenschappelijke directeur bij Wetsus
• Katheleen Poels, hoofd adviesgroep Watermanagement bij Royal HaskoningDHV

Waarom nemen jullie deel aan de jury van de Waterinnovatieprijs?

Merle de Kreuk: “Het is interessant en inspirerend om te zien welke innovaties van Nederlandse bodem er allemaal zijn. En ik vind het belangrijk creatieve oplossingen te blijven bedenken voor de watergerelateerde problemen van morgen. Aandacht voor innovatie jaagt innovatie aan.” Lidwin van Velden kan zich daarin vinden: “Ik mag al meerdere keren deelnemen aan de jury en kijk iedere keer uit naar de vele mooie ideeën die het werk van de waterschappen effectiever en duurzamer maken. Deze prijs biedt de innovaties meer bekendheid en draagt daarmee bij aan een bredere inzetbaarheid.”

“Innoveren is essentieel in onze sector”, vindt ook Katheleen Poels. “Met name vanwege de grote uitdagingen waarvoor we staan. Denk aan droogte, hevige buien, de achteruitgaande waterkwaliteit en biodiversiteit. Het is van belang om die uitdagingen als sector gezamenlijk aan te pakken.” Cees Buisman, die voor het eerst plaatsneemt in de jury: “Jureren is een leuke en inspirerende manier om op de hoogte te blijven van de nieuwste innovaties. Innovatie is mijn business, dus dat sluit goed aan.”

Hoe dragen jullie achtergrond en ervaring in de watersector bij in de beoordeling?

“In mijn loopbaan, bij zowel de overheid als in de markt, staat water centraal”, antwoordt Katja Portegies. “Dat in combinatie met de vele actuele en aankomende water- en klimaatuitdagingen geeft mij en goede basis om de inzendingen vanuit meerdere invalshoeken te beoordelen. Dat helpt om hun relevantie en uitvoerbaarheid in te schatten.” Ook Merle de Kreuk loopt al even mee. Ze benadert nieuwe vindingen vanuit een wetenschappelijke invalshoek. “Ik wil begrijpen hoe iets werkt. Daarnaast probeer ik de ontwikkelingsmogelijkheden en opschaalbaarheid van de innovaties te voorzien.”

Lidwin van Velden trekt regelmatig haar regenlaarzen aan om met de waterschappers mee op pad te gaan. “Als financier van de waterschappen volgen we de ontwikkelingen bij de waterschappen op de voet. Die ervaring neem ik mee in de beoordeling.” Vanuit Wetsus, het Europese kenniscentrum voor duurzame watertechnologie, werkt Cees Buisman dagelijks in een broedplaats van nieuwe innovaties op watergebied. “Ik ben gespecialiseerd in toekomstbestendige innovaties die de wereld beter maken. Dat is dan ook mijn bijdrage.” Katheleen Poels, tot slot, hanteert de invalshoek van de adviseur die bij veel verschillende opdrachtgevers binnen kan kijken. “HaskoningDHV is actief in innovatie en productontwikkeling. Die ervaring neem ik mee, samen met mijn kennis van de waterveiligheid, waterketen en het watersysteem.”

Waar letten jullie op bij de beoordeling van de inzendingen?

“Het moet concreet, vernieuwend en breed toepasbaar zijn”, vindt Katja Portegies. “En het moet de aandacht trekken.” Cees Buisman let op de nieuwheid van het idee en hoe waardevol het is. “Brengt het ons naar een wereld waarin we willen leven?”

Wat zijn de meest urgente uitdagingen in de watersector op dit moment? En hoe kunnen innovatieve oplossingen bijdragen aan het aanpakken van deze uitdagingen?

Katja Portegies: “We hebben te maken met steeds langere perioden van droogte of juist wateroverschotten. Zulke problemen vragen veel van ons aanpassingsvermogen. Innovatieve oplossingen die onze wendbaarheid vergroten zijn dan ook hard nodig.” Lidwin van Velden vult aan: “De veranderingen in het klimaat en de natuur maken het werk van de waterschappen uitdagender. Het vergt steeds meer inzet om ons land te beschermen tegen droogte en wateroverschotten, en om de waterkwaliteit te bewaken.”

Cees Buisman ziet de watersector en water in het algemeen als belangrijke dragers van duurzaamheid. “Als het water niet in orde is, dan komt de duurzaamheid ook in het gedrang. Om een duurzame wereld te bereiken, moet er zoveel mogelijk hernieuwbaar of circulair zijn. In ieder geval moet alles wat we doen zonder gif zijn.”

Waarom is het voor de watersector belangrijk om innovatie te stimuleren en te belonen?

“De watersector kampt met steeds veranderende uitdagingen”, zegt Merle de Kreuk. “Een beloning kan enthousiasmeren om door te gaan met innoveren en te focussen op wat belangrijk is.” Cees Buisman voegt toe: “Een prijs helpt focussen op waar het echt om gaat, en kan daarmee anderen inspireren om zich daar ook voor in te zetten.” Katheleen Poels sluit af: “De Waterinnovatieprijs biedt belangrijke innovaties een podium. Die positieve aandacht stimuleert en enthousiasmeert anderen om ook aan de slag te gaan met innovaties of ze meer toe te passen.”

> Lees meer over de Waterinnovatieprijs

> Lees ook het interview met juryvoorzitter Annemieke Nijhof

Wat maakt innovatie zo belangrijk voor de watersector?

Nijhof: “Ik zie daarin een drievoudig belang. Ten eerste staan we voor nieuwe waterbeheeruitdagingen om onze reputatie als best beschermde delta en beste drinkwaterleverancier overeind te houden: de klimaatverandering, de veranderende samenleving en de hoge verwachtingen ten aanzien van de dienstbaarheid van de sector. Met zulke uitdagingen is innovatie een must. We kunnen niet op dezelfde manier doorgaan.”

“Ten tweede heeft de publieke sector niet per definitie de neiging tot innoveren: er is geen concurrentie die vernieuwing noodzakelijk maakt. Innoveren helpt om scherp te blijven en optimaal gebruik te maken van nieuwe kennis, technologieën, denkbeelden en paradigma’s. Ten slotte kan de watersector als grote opdrachtgever de markt stimuleren en helpen innoveren.”

Waarom is het belangrijk voor de watersector om innovatie te stimuleren en te belonen?

“Wat nodig is, is het erkennen en belonen van innovatie. Daarvoor is een innovatieprijs een belangrijk middel. Hiermee zetten we organisaties in het zonnetje die het aandurven om te experimenteren. Zo creëren we positieve aandacht voor vernieuwing.”

Hoe helpen uw achtergrond en ervaring in de watersector bij het beoordelen van inzendingen?

“Ik breng een veelzijdige achtergrond mee, met ervaring in het ingenieursbedrijfsleven, bij de overheid en bij een kennisinstelling. En mijn betrokkenheid bij leefomgevingsbeleid heeft mijn inzicht in innovatie verdiept. Ik merk dat inventieve geesten met goede ideeën helaas nog te vaak worden tegengehouden door praktische obstakels. Om ruimte in het beleid te creëren, is het noodzakelijk een dialoog te organiseren tussen marktpartijen, beleid en kennisorganisaties zoals KWR, Deltares en WENR (Wageningen Environmental Research). Uit ervaring ken ik het belang van samenwerking tussen slimme koppen, technologie, beleid, normen en risicoverdeling. Daarom is het voor een succesvolle innovatie cruciaal om de urgentie te initiëren, risico’s te bespreken en de samenleving te betrekken.”

Zijn dat ook de aspecten waar u op let bij het beoordelen van de inzendingen?

“We toetsen iedere inzending op vooraf vastgestelde criteria. Aan de hand daarvan gaan we met elkaar in gesprek; het resultaat is een optelsom van de scores en individuele meningen. Ik let op een aantal dingen bij het boordelen, zoals de vraag: is het inventief? We kijken ook altijd naar de impact op de sector en hoe het de samenleving vooruit kan helpen. Een klein idee heeft soms een geweldige impact. En het moet natuurlijk uitvoerbaar zijn. We kijken dus ook naar het realiteitsgehalte.”

Wat zijn de meest urgente uitdagingen in de watersector op dit moment?

“De watersector staat voor aanzienlijke uitdagingen, vooral op het gebied van klimaatverandering. De leefbaarheid van ons land is afhankelijk van een goed functionerend systeem. Daarom beheren we het water zo nauwkeurig als een Zwitsers zakhorloge. De toenemende onzekerheid, met variaties in droogte en zware buien, vormt een groeiende uitdaging. Dat vraagt van ons om kritisch na te denken over hoe we de belofte van veilig wonen en voldoende water voor de gebruiksfuncties kunnen nakomen. De technische vraagstukken, risico’s en financierbaarheid zijn daarin cruciaal. En als sector is bewustzijn nodig van de toenemende impact op de ruimtelijke ordening. Daarnaast denk ik dat we met een aanvalsplan moeten komen om de waterkwaliteit te optimaliseren.”

Hoe kan innovatie hieraan bijdragen?

“Door innovatie reflecteren we op bestaande werkwijzen en denken we proactief na over veranderingen in waterbeheer. Zeker op het gebied van waterkwaliteit zie ik veel ruimte voor technologische vernieuwing en preventie, bijvoorbeeld rond nieuwe verontreinigende stoffen. Ik denk dat ons nog veel te doen staat op het raakvlak van waterkwaliteit en waterbeheer.”

Naast Nijhof bestaat de jury uit Merle de Kreuk (hoogleraar waterkwaliteit aan de TU Delft), Katja Portegies (directeur Veiligheid en Water bij Rijkswaterstaat), Lidwin van Velden (CEO bij de Nederlandse Waterschapsbank), Cees Buisman (wetenschappelijk directeur bij Wetsus) en Katheleen Poels (hoofd adviesgroep watermanagement bij Royal HaskoningDHV). Binnenkort stellen zij zich uitgebreid voor.

> Lees meer over de waterinnovatieprijs

Nieuw: briljante oplossingen van klein formaat

Dagelijks bedenken waterschappers allerlei slimme, technische of praktische oplossingen om het werk voor schoon, voldoende en veilig water nog efficiënter te doen. Als vanzelfsprekend worden deze uitvindingen toegepast in de praktijk, maar eigenlijk verdienen ze veel meer aandacht. Veel medewerkers bestempelen hun eigen ideeën niet snel als innovaties, want ‘oplossingen bedenken hoort toch gewoon bij het werk?’ Daarbij vergeten ze dat andere waterschappen ook kunnen leren en profiteren van hun waardevolle ideeën. Daarom is er dit jaar een nieuwe categorie toegevoegd aan de Waterinnovatieprijs: Lokale briljantjes.

Ken jij zo’n kleine, maar succesvolle uitvinding van een collega waarvan andere waterschappen ook kunnen profiteren? Of heb je zelf een oplossing bedacht om waterschapswerk of een ondersteunende dienst beter, goedkoper of sneller uit te voeren? Meld ze aan voor de waterinnovatieprijs!

Grotere, ingenieuze ideeën

Ook zijn we op zoek naar nieuwe oplossingen voor onze taken en wateropgaven voor goed waterbeheer. Binnen de categorieën Gezonde leefomgeving, De ‘dijken’ van de toekomst en Water en bodem sturend gaan we die verzamelen. Kijk op waterinnovatieprijs.nl voor een uitgebreide uitleg over de categorieën en hoe je kunt meedoen.

Inzenden via Winnovatie.nl

Via Winnovatie.nl worden de inzendingen voor de Waterinnovatieprijs verzameld. Dit online platform biedt waterschappen en drinkwaterbedrijven de mogelijkheid om hun innovaties en pilots te delen, waardoor ze op de hoogte blijven van elkaars werk en van elkaar kunnen leren. Hierdoor is Winnovatie.nl een geschikt platform om de innovatieve inzendingen voor de Waterinnovatieprijs in de schijnwerpers te zetten. Winnovatie.nl is tot stand gekomen door een samenwerking tussen het Waterschapshuis, de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) en de Unie van Waterschappen.

Waarom een innovatieprijs?

Door continu te innoveren worden de taken en opgaven voor voldoende, schoon en veilig water nog slimmer, beter en goedkoper opgelost. Op Winnovatie.nl, met de Waterinnovatieprijs en het Waterinnovatiefestival wisselen de 21 waterschappen innovaties, kennis en ervaringen uit. Met elkaar en met en de bedrijven waarmee ze samenwerken. Zo leren ze van elkaar!

De inschrijving voor de waterinnovatieprijs 2023-2024 is vanaf 26 juni geopend. De prijs wordt tweejaarlijks uitgereikt.

> Meer informatie Waterinnovatieprijs

> Inzenden innovaties

Als mensen zijn we geneigd om een lineair toekomstbeeld aan te houden. We denken over de toekomst op basis van hoe het vandaag is. Cramer haalde als voorbeeld IBM-baas Thomas Watson aan, die in 1943 meende dat er in de wereld maar plaats zou zijn voor 5 computers. Daarom is volgens haar verbeeldingskracht belangrijk als we over de toekomst nadenken.

Tussenruimte nemen

Hoe word je vaardig in toekomstdenken? Om goed na te kunnen denken, hebben we volgens Cramer behoefte aan ’tussenruimte’. Daarin neem je de tijd om je oordeel uit te stellen, om nog even niet te weten hoe iets in elkaar zit. “Die ruimte zouden we vaker moeten nemen”, zei Cramer. “Deze tussenruimte inspireert tot nieuwe inzichten.”

Naar buiten kijken

Via een online enquête vroeg zij de online aanwezigen wat hun beste tip was om die tussenruimte te creëren. Er kwamen veel suggesties terug: wandelen, een college volgen in een ander vakgebied, naar buiten kijken of zelfs verstelwerk doen.

Rust en stilte

De tweede vraag die Cramer stelde was: welke mindset heb je nodig om over de toekomst na te denken? De wereld verandert zo snel, hoe kun je daarin meegaan? Stel eerst de vraag: moet je wel meedoen met die snelheid? Volgens haar is er meer rust en stilte nodig. Bijvoorbeeld door het nemen van een ’tech shabbat’: iedere week 1 dag offline. “En laten we, net als Eisenhower, onderscheid maken tussen belangrijke en urgente taken. Zet de ruis uit die je afleidt om na te denken over wat er echt toe doet.”

Geweldloze communicatie

Cramer bepleitte verder geweldloze communicatie in het denken over de toekomst. “Er wordt veel gepolariseerd, en dat drijft mensen uit elkaar. Wees benieuwd naar de ander. In onze Westerse wereld moeten we altijd meteen een mening klaar hebben. Maar stel je aannames gewoon eens uit.”

Samengevat

De 3 belangrijkste punten van haar betoog vatte Cramer als volgt samen:

• Leer zien wat je aannames zijn. En probeer een lineair toekomstbeeld te voorkomen door uit je bubbel te stappen.
• Stel jezelf continu de vraag wat ertoe doet en zoek manieren om er gestalte aan te geven.
• Cultiveer het ongemak, stel de vragen die nodig zijn en doe dat zo compassievol mogelijk.

> Bekijk hier de hele rede van Tessa Cramer

Tessa Cramer (PhD) is lector Designing the future bij Fontys.

Dit jaar werden de prijzen uitgereikt in categorieën die de grootste uitdagingen in de watersector centraal zetten: Aanpassen aan weersextremen, Gezond water en een gezonde bodem en Klimaatneutraliteit. Als vierde categorie werd het thema van het Waterinnovatiefestival toegevoegd: Het waterschap van de toekomst.

De winnaars van 2021

Er waren maar liefst 99 inzendingen. Die werden door een deskundige jury onder leiding van Annemieke Nijhof teruggebracht naar 12 genomineerden, drie per categorie. Op 2 december viel het beslissende oordeel. Dit zijn de winnaars van de Waterinnovatieprijs 2021:

Het roterend kunststof duikerschot

In de categorie ‘Aanpassen aan weersextremen’ won het roterende kunststof duikerschot. Dit instelbare, draaibare schot van waterschap De Dommel kan op een goedkope, duurzame en eenvoudige manier in duikers worden geplaatst. Daardoor kan water beter en langer worden vastgehouden in dit door droogte geteisterde stukje Noord-Brabant. De jury vindt de innovatie ingenieus, betekenisvol en ziet de opschalingsmogelijkheid.

AdOx, een manier om medicijnresten uit afvalwater te zuiveren

Met de vergrijzing zien we het medicijngebruik in Nederland toenemen. Daarmee komen er ook steeds meer medicijnresten in het water terecht met negatieve effecten voor de ecologie als gevolg. De TU Delft bedacht AdOx, een techniek waarmee zonder schadelijke effecten medicijnresten uit het afvalwater kunnen worden gezuiverd. Een vooruitstrevende technologie die concrete problemen bij onder meer het hoogheemraadschap van Delfland direct kan oplossen. De jury ziet deze innovatie als een belangrijke stap vooruit in de medicijnverwijdering en bekroont het idee met de Waterinnovatieprijs in de categorie ‘Gezond water en een gezonde bodem’.

De Energie Damwand

Met de Energie Damwand van Crux Engineering worden 2 vliegen in één klap geslagen. De damwand kan worden ingezet als waterkering én zorgt in combinatie met een warmtepomp voor de levering van thermische energie uit oppervlaktewater. Volgens de jury geeft de Energie Damwand een gezicht aan de grote potentie van warmte uit water. Ook prijst de jury de cross-sectorale benadering: de innovatie brengt twee werelden samen en wint daarom de Waterinnovatieprijs in de categorie ‘Klimaatneutraliteit’.

Big Brown Data

Niet iedereen gaat naar de teststraat, maar iedereen gaat wel naar de wc. Daarom bleek het rioolwater een hele goede indicatie te geven over de verspreiding van het coronavirus. Door dagelijks alle rioolwaterzuiveringsinstallaties van de waterschappen te laten bemonsteren, hebben de 21 waterschappen samen met het RIVM en het ministerie van VWS met Big Brown Data gezorgd voor nauwkeurig inzicht in de verspreiding van het virus. Daarmee is een belangrijke bijdrage geleverd aan de strijd tegen het virus. De jury heeft gezien dat deze innovatie Nederland internationaal op de kaart heeft gezet en prijst de snelheid waarin het dagelijks bemonsteren is gerealiseerd. De jury ziet enorme potentie in data uit rioolwater. Een terechte winnaar in de categorie ‘Waterschap van de toekomst’.

Publieksprijs

Met 20% van de stemmen sleepte de innovatie Superkritische vergassing van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de Publieksprijs in de wacht. Met deze innovatie worden de reststromen die ontstaan in het zuiveringsproces op een rioolwaterzuiveringsinstallatie omgezet naar groen gas.

‘Innovaties zijn onmisbaar’

Juryvoorzitter van de Waterinnovatieprijs is Annemieke Nijhof, algemeen directeur van Deltares. “Zoals de recente jaren van droogte en de overstromingen in het stroomgebied van de Maas hebben laten zien, leidt klimaatverandering tot nieuwe uitdagingen in het waterbeheer en voor de toekomst van waterschappen”, zei ze bij de uitreiking van de prijzen. “Innovaties zijn onmisbaar om ons watermanagement te vernieuwen en te verbinden met andere ruimtelijke en maatschappelijke opgaven. De Waterinnovatieprijs vormt daarmee een platform voor bestaande én nieuwe partijen, nieuwe allianties, nieuwe technologieën en concepten.”

De Waterinnovatieprijs

De Unie van Waterschappen organiseert om het jaar de Waterinnovatieprijs in samenwerking met de Nederlandse Waterschapsbank, het Waterschapshuis en STOWA. Vanwege de huidige coronasituatie vond de feestelijke uitreiking dit jaar online plaats.