De decentrale overheden roepen het kabinet op om snel en krachtig besluiten te nemen om de impasse rond vergunningverlening en natuurherstel te doorbreken. Dat deden de VNG, IPO en Unie van Waterschappen gisteren in het Catshuis tijdens een overleg met de Ministeriële Commissie Economie & Natuurherstel (MCEN). In samenhang met duidelijke keuzes, juridische duidelijkheid en een robuust maatregelenpakket van het Rijk, willen ook de decentrale overheden bijdragen aan de oplossing. En dat moet snel want er dreigt stilstand van economische en maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland.
Impasse
Al maanden liggen duizenden projecten stil en hebben inwoners en ondernemers weinig perspectief. Meer dan 10.000 bedrijven verkeren in onzekerheid. Investeringen stagneren, woningbouw loopt vertraging op en organisatoren annuleren evenementen. Tegelijkertijd blijft natuurherstel achter. Volgens de medeoverheden kunnen we alleen uit deze impasse komen als het kabinet verantwoordelijkheid neemt en een stevig pakket maatregelen en randvoorwaarden vaststelt.
Wens voor gefundeerde stikstokaanpak en natuurherstel
“Voor de veiligheid van Nederland is het cruciaal dat de waterschappen zonder vertraging en onnodige kosten kunnen werken aan het versterken van dijken en het verbeteren van de waterkwaliteit. Daarom is een gefundeerde stikstofaanpak en natuurherstel van groot belang. Waterschappen zijn bereid hieraan bij te dragen vanuit hun verantwoordelijkheden in het waterbeheer. Tegelijkertijd moet het Rijk duidelijke keuzes maken over de wettelijke, ruimtelijke en financiële kaders waarbinnen dit gerealiseerd kan worden,” zegt Erik den Hertog, bestuurslid van de Unie van Waterschappen.
Heldere keuzes en langjarige duidelijkheid nodig
De koepels benadrukken dat waterschappen, provincies en gemeenten alleen aan de slag kunnen als het Rijk in staat is om op landelijk niveau de juridische en politieke ruimte te creëren die nodig is om zowel vergunningverlening als natuurherstel structureel vlot te trekken. Zij vragen onder meer om:
Een wettelijk geborgd maatregelenpakket voor emissiereductie en natuurherstel;
Juridische validatie en ondersteuning van nieuwe (experimentele) maatregelen;
Financiële middelen en bestuurlijke afspraken voor uitvoering;
Langjarig perspectief voor ondernemers, bewoners en overheden.
Klaar voor de uitvoering
Zodra de bovenstaande randvoorwaarden zijn gecreëerd kunnen gemeenten, provincies en waterschappen zich inzetten de vergunningverlening weer breed op te starten. En natuurherstel versneld uit te voeren. Ze beschikken over de benodigde uitvoeringskracht en gebiedskennis, maar kunnen alleen slagen als het Rijk verantwoordelijkheid neemt voor de noodzakelijke systemische keuzes. Zo ontstaat ook weer perspectief voor de inwoners en ondernemers van het landelijke gebied. “Het is van essentieel belang dat het Rijk nu duidelijke ruimtelijke keuzes maakt, om te voorkomen dat de lasten op toekomstige generaties worden afgewenteld,” aldus Jeroen Haan, voorzitter van de Unie van Waterschappen.
In januari start het traject om een gemeenschappelijke visie op de waterketen voor 2050 te formuleren. Dit gebeurt in opdracht van de Unie van Waterschappen, Vewin, IPO, VNG, waterbeheerorganisatie RIONED en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Onderbouwen van keuzes
De visie is bedoeld als onderbouwing van beleids- en investeringskeuzen rond waterkwaliteit, waterkwantiteit, leveringszekerheid, bedrijfszekerheid en financiering in de waterketen. Het proces geeft daarnaast deels invulling aan de uitgangspunten van ‘water en bodem sturend’, specifiek voor de waterketen.
Informatie verzamelen
Er zal zoveel mogelijk informatie worden verzameld uit al lopende projecten. Denk aan programma’s rond drinkwaterbronnen, de aanpak van microverontreinigingen, Europese richtlijnen en de studie naar de KRW-doelen (Kaderrichtlijn Water) voor rioolwaterzuiveringen (rwzi’s). Daarnaast worden al bestaande beelden gebruikt over de circulaire economie en hergebruik van water. De visie zal de verschillende deelonderwerpen met elkaar verbinden en in samenhang bekijken. Het document brengt ook de nog bestaande lacunes en aandachtspunten in kaart.
Planning traject
De uitvoering van het traject ligt bij de adviesbureaus Ambient en Welldra, beide gespecialiseerd in de watersector. Adviesbureaus Witteveen+Bos en AT Osborne voeren de verdiepende studies uit. Het traject trapt af met een startbijeenkomst op donderdag 18 januari. Een aantal afgevaardigden van elke geleding (gemeente, provincie, waterschap, drinkwaterbedrijf en het Rijk) starten dan met de prioritering van de belangrijkste thema’s. Ze voeren verdiepende interviews met mensen op sleutelposities in de waterketen, en werken vervolgens de thema’s uit in 3 expertsessies. Rond de zomer wordt de eindrapportage aangeboden aan de bestuurders van de betrokken partijen en het Bestuurlijk Overleg Water.
Resultaten eerdere trajecten
De Unie van Waterschappen ontvangt graag resultaten van eerdere visietrajecten rond de waterketen, uitgevoerd door andere partijen.
Ministeries, gemeenten, provincies en waterschappen kunnen sinds januari 2023 gebruik maken van de Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden (UDO). Deze toets bevat vragen over de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving.
Bijvoorbeeld: hoe kunnen gemeenten, provincies en/of waterschappen dit beleid goed uitvoeren? Sluit de taak aan op hun bestaande takenpakket en hun deskundigheid? En krijgen ze er genoeg middelen voor van de Rijksoverheid? Een ministerie moet de UDO samen met de betrokken overheden doorlopen.
Niet vrijblijvend
Zijn er voorstellen die de taken en bevoegdheden van gemeente-, provincie- en waterschapsbesturen raken? Dan moet hun oordeel worden gevraagd. En dan is het ook verplicht de gevolgen van het voorstel te beschrijven. Dit gaat over financiële gevolgen én over gevolgen voor de inrichting en werking van de overheden die door dat beleid worden geraakt.
Uitvoerbaarheid van beleid
De toets moet bijdragen aan de uitvoerbaarheid van beleid. De Unie van Waterschappen, IPO en VNG hadden bij de vorming van dit kabinet al aangegeven behoefte te hebben aan een uitvoeringstoets.
Sterk bestuur
De UDO is een van de onderdelen van de Actieagenda Sterk Bestuur, die minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Verbeteren van samenwerking
De Actieagenda bevat meerdere onderdelen die gericht zijn op het verbeteren van de samenwerking tussen Rijksoverheid en de decentrale overheden. Het bevat een geactualiseerde versie van de Code Interbestuurlijke Verhoudingen, waarin de overheden vastleggen hoe ze samenwerken. In het ontwikkelen van beleid helpt een nog op te zetten beleidskader decentraal bestuur bij het bepalen van welke overheid welke taak op zich neemt.
