Er komt een rondetafelgesprek over het initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks en D66 om de geborgde zetels van de waterschappen af te schaffen. Op 29 september stelde CDA deze aanpak in de Tweede Kamer voor en werd daarin gesteund door VVD en SGP. Met een rondetafelgesprek willen partijen meer zicht krijgen op de verschillende invalshoeken van een dossier.
De behandeling van het wetsvoorstel op 10 november zal nu naar achteren schuiven omdat eerst het rondetafelgesprek wordt gepland. GroenLinks, PvdD en PvdA gaven aan een rondetafelgesprek prima te vinden, maar wezen wel op mogelijke vertraging van het wetsvoorstel hierdoor. Het CDA en GroenLinks bereiden het rondetafelgesprek nu voor.
Wat zijn geborgde zetels?
Het waterschapsbestuur bestaat voor het grootste deel uit gekozen vertegenwoordigers, die altijd de meerderheid vormen. Daarnaast zit er in het bestuur een aantal benoemde vertegenwoordigers vanuit de landbouw, het bedrijfsleven en natuurorganisaties. Deze benoemde vertegenwoordigers worden ‘geborgde’ of ‘gereserveerde’ zetels genoemd.
Op 12 april stemde de Tweede Kamer in met een wijziging van de Wet financiering politieke partijen (Wfpp). Met deze wijziging wordt een deel van de adviezen van de commissie Veling omgezet in wetgeving. Deze commissie heeft de Wfpp in 2018 geëvalueerd.
De belangrijkste conclusies van commissie Veling waren:
De Wet financiering politieke partijen (Wfpp) vervult een noodzakelijke functie. Zonder financiële steun is het voor partijen niet mogelijk om essentiële functies in de representatieve democratie te vervullen.
Alle politieke partijen – nationaal en lokaal – en hun neveninstellingen moeten transparant zijn over hun inkomsten.
Lokale partijen komen niet in aanmerking voor subsidie op basis van de Wfpp. Dat leidt tot een ongelijkheid die niet langer te verdedigen is.
Aanbeveling: lokale partijen ook subsidie
Op basis van bovenstaande conclusies deed de commissie Veling een aantal aanbevelingen. De belangrijkste daarvan is dat lokale partijen ook in aanmerking moeten komen voor subsidie. De commissie adviseerde om subsidie toe te kennen aan alle deelnemers van de verkiezingen voor de gemeenteraden, Provinciale Staten of waterschapsbesturen die ten minste één zetel halen. Dit geldt voor de lokale partijen én de afdelingen van de landelijke partijen.
Subsidiëring waterschapspartijen
De commissie adviseerde om subsidiëring voor partijen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen te laten lopen via het Gemeentefonds. Partijen die meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen kunnen het Provinciefonds aanspreken. De waterschappen moeten de subsidiëring voor waterschapspartijen regelen, omdat er geen Waterschapsfonds is.
Wet op de politieke partijen
Ondanks een lobby van VNG en de Unie van Waterschappen wilde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de subsidie voor lokale partijen niet opnemen in de Wfpp. Er wordt gewerkt aan een Wet op de politieke partijen (Wpp) waarin de positie van lokale politieke partijen betrokken wordt. Dan wordt ook onderzocht of subsidie voor lokale partijen mogelijk is.
Meer duidelijkheid
De Tweede Kamer gaf tijdens het debat aan dat de lokale politieke partijen meer duidelijkheid moeten krijgen. Het is van belang dat lokale partijen niet afhankelijk worden gemaakt van giften van derden. Dat kan leiden tot ongewenste praktijken.
Onderzoek ondersteuning politieke ambtsdragers
Op 5 april werden een amendement en een motie ingediend waarmee subsidie voor lokale partijen per 1 januari 2024 geregeld moet worden. Het amendement haalde geen meerderheid, de motie wel. Ook een andere voor de waterschappen relevante motie werd aangenomen. Dat betekent dat er een onderzoek komt naar hoe de overheid politieke ambtsdragers beter kan ondersteunen in hun functioneren.
Decentrale politieke partijen
Ook komt er in de Wpp een regeling voor subsidiëring van decentrale politieke partijen. Die regeling sluit aan bij het advies van de commissie Veling. Er moet daarom worden bekeken of de waterschappen daaronder vallen, aangezien ze geen Waterschapsfonds hebben.
Giften
Tijdens het debat is verder gesproken over giften van buitenlandse organisaties aan politieke partijen en een plafondbedrag voor giften.
Het wetsvoorstel gaat nu voor behandeling naar de Eerste Kamer.
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen op 22 en 23 september werd er veel gesproken over onder meer de verhuurderheffingen en de zorgsalarissen. Maar wie de beschouwingen goed volgde, merkte dat ook het onderwerp ‘water’ aan bod kwam.
Zo was Rob Jetten (D66) blij dat Geert Wilders (PVV) begon over migratie. Want volgens Jetten is klimaatverandering de komende 5 decennia de grootste oorzaak van vluchtelingenstromen en migratiestromen. Veel conflicten in de wereld zijn volgens hem gedreven door klimaatverandering, door een stijgende zeespiegel en door een gebrek aan voedsel en schoon drinkwater. Jetten: “Dus als de heer Wilders wil dat we minder migranten en vluchtelingen naar Europa krijgen, dan zou hij eigenlijk de klimaatkampioen van deze Kamer moeten zijn.”
Investeren in waterkwaliteit
Daarnaast benoemde Jetten het feit dat Nederland niet voldoet aan de richtlijnen van de Europese Unie als het gaat om natuurkwaliteit en waterkwaliteit. Hij pleitte ervoor dat Nederland daar de komende jaren flink in investeert. Waarop Caroline van der Plas (BBB) vroeg ook te investeren in zoetwatervoorziening, water vasthouden in tijden van overvloed, wateroverlast voor burgers beperken en hittestress in de steden tegengaan.
Ruimte voor de Rivier
Ook Geert Wilders zag het belang van goed waterbeheer en toonde zich al een beetje een klimaatkampioen: “Zorg er voor dat we onze dijken en onze duinen verstevigen. Zorg ervoor dat we, zoals we in Limburg en Gelderland al voor een deel hebben gedaan, ruimte geven aan de rivier. Het programma daarvoor heet ook Ruimte voor de Rivier. Als de temperatuur stijgt, moeten we zorgen dat we erop voorbereid zijn.”
Klimaatadaptatie
Joost Eerdmans (JA21) pleitte vooral voor klimaatdaptatie. Hij twijfelt eraan of de doelen van het Akkoord van Parijs wel gehaald worden. “En als het al lukt, is het effect op de wereldtemperatuur nog minimaal. Dus steek geld in de adaptatie aan dat probleem, zoals het verhogen van de dijken en watermanagement.”
Slim bouwen met de natuur
Volgens premier Mark Rutte (VVD) is het echter en-en. Hij vindt dat we én de opwarming van de aarde moeten tegengaan om Nederland te beschermen én ervoor moeten zorgen dat je mét de natuur bouwt. “Niet overal lelijke betonnen dijken waar alle huizen achter verdwijnen, maar slim bouwen mét de natuur zodat je ons land blijft beschermen tegen het water.” Want volgens Rutte is Nederland op dat vlak gewoon nummer 1 in de wereld.
Op 31 maart bracht de Unie van Waterschappen een bezoek aan Rob Jetten, minister van Klimaat en Energie. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, en bestuurslid Dirk-Siert Schoonman spraken met hem over de samenwerking op de korte en lange termijn. Ze waren elkaar al bij eerdere bijeenkomsten tegengekomen, maar dit was de officiële kennismaking.
Een actueel onderwerp dat werd besproken is de aardgaslevering van het Russische Gazprom aan de waterschappen. De waterschappen zijn zelf een van de grootste producenten van biogas in Nederland, waardoor ze slechts beperkt afhankelijk zijn van de levering van aardgas. Ongeveer de helft van de waterschappen heeft een contract bij Gazprom die in totaal ongeveer 2% levert van de totale hoeveelheid energie die de waterschappen gebruiken. Deze waterschappen onderzoeken nu de mogelijkheden en effecten van het overgaan op alternatieve leveranciers.
Klimaatakkoord
Een ander onderwerp dat werd besproken met de minister is de bijdrage die de waterschappen leveren aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord. De waterschappen voeren al jaren een ambitieus klimaat- en energiebeleid. Met de productie van groen gas en aquathermie leveren de waterschappen een bijdrage aan de opgaven van het kabinet. Minister Jetten sprak zijn waardering uit voor de ambities van de waterschappen op energiegebied.
Kennismakingsgesprekken
Nu het nieuwe kabinet aan de slag is, wil de Unie van Waterschappen graag kennismaken met nieuwe ministers en staatssecretarissen die een deel van het brede werkterrein van de waterschappen in hun portefeuille hebben. Maar liefst 10 bewindspersonen hebben raakvlakken met het werk van de waterschappen. Eerder maakten de waterschappen al kennis met minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat, minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof, minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Op 7 april vindt het commissiedebat Financiën decentrale overheden en versterking lokaal bestuur plaats. De waterschappen vragen aandacht voor een aantal onderwerpen dat dan wordt besproken, zoals de versterking van de positie van decentrale volksvertegenwoordigers.
In de Kamerbrief over de versterking van de positie van decentrale volksvertegenwoordigers wordt alleen gesproken over gemeente- en provinciebesturen. Waterschapsbesturen ontbreken. De Unie van Waterschappen blijft aandringen op meer scholing en ondersteuning voor volksvertegenwoordigers van waterschappen. Ook moet er meer aandacht komen voor goede informatievoorziening en democratische controle op regionale samenwerkingsverbanden. Bijvoorbeeld bij samenwerkingen tussen waterschappen voor slibverbranding.
Verbeteren voorwaarden
Er komt een nieuwe verlof- en vervangingsregeling voor provincies en gemeenten waar de waterschappen graag bij aansluiten. Een verruiming van de verlofmogelijkheden kan de functie van bestuurder aantrekkelijker maken.
Ook wordt er op 7 april gesproken over de verhoging van de vergoedingen van algemeen bestuursleden. Het Adviescollege rechtspositie politieke ambtsdragers zal hierover als eerste advies uitbrengen. Met het oog op de waterschapsverkiezingen in 2023 is het belangrijk dat er snel duidelijkheid komt. Zo wordt het voor potentiële kandidaten makkelijker om zich kandidaat te stellen.
De Unie van Waterschappen en Vewin, de vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland, hebben de Waterpoort heropgericht. De eerste Poort op 30 mei in Perscentrum Nieuwspoort heeft als thema ‘Kaderrichtlijn Water: hoe staan we ervoor?’
Tussen de grote opgaven op het vlak van klimaat, energie, natuur, ruimtelijke ordening en woningbouw is water de verbindende factor. Deze wateropgaven vragen politieke urgentie, samenwerking en brede maatschappelijke consensus. Om die redenen is de Waterpoort opnieuw opgericht. Rond 2010 bestond er ook een Waterpoort.
Kaderrichtlijn Water centraal
Tijdens de Waterpoort op 30 mei staan de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) centraal. Wat is er nodig van de politiek om de doelen te halen? En hoe voorkomen we dat de KRW een tweede stikstofdossier wordt?
Panelleden
De panelleden zijn Fahid Minhas, Tweede Kamerlid VVD en onder meer waterwoordvoerder; Sander Mager, portefeuillehouder waterkwaliteit bestuur Unie van Waterschappen; en Wim Drossaert, bestuurslid Vewin.
Op 22 maart heeft de Tweede Kamer de Wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen aangenomen. Dit wetsvoorstel wijzigt de Kieswet en introduceert een nieuwe manier voor de vaststelling van verkiezingsuitslagen. Wat betekent dat voor de waterschapsverkiezingen van 2023?
De nieuwe procedure moet de uitslagvaststelling transparanter en beter controleerbaar maken. Ook kunnen fouten in het telproces snel gevonden en hersteld worden .
Waterschapsverkiezingen
Dit wetsvoorstel heeft een paar belangrijke gevolgen voor de waterschapsverkiezingen op 15 maart 2023.
Centraal tellen
Met dit wetsvoorstel wordt voor de gemeentes juridisch geregeld dat zij centraal mogen tellen. Tot nu toe is dat maar voor bepaalde gemeentes toegestaan op basis van een experimentenwet. Centraal tellen houdt in dat alle uitgebrachte stemmen naar één plek worden gebracht waar de stemmen geteld worden. Dat is anders dan de huidige situatie: de stemmen worden nu op het stembureau geteld.
Verlenging termijn
De termijn tussen de dag van stemming en het aftreden van zittende leden van het gekozen orgaan wordt verlengd van 8 naar 14 dagen. Voor de waterschappen betekent dit dat het ‘oude’ algemeen bestuur een week langer in functie blijft.
Bedrijfsgebouwde zetels
Het wetsvoorstel voorziet ook in aanpassing van de manier waarop de categorie gebruikers van bedrijfsruimten in het algemeen bestuur van een waterschap worden benoemd. De Kamer van Koophandel draagt nu nog de waterschapsbestuurders voor ter benoeming. Die taak wordt overgenomen door VNO-NCW en MKB Nederland.
Eerste Kamer
Nu de Tweede Kamer het wetsvoorstel heeft aangenomen, buigt de Eerste Kamer zich over het wetsvoorstel.
De rioolwaterzuivering is belangrijk voor de volksgezondheid in Nederland, maar heeft inmiddels veel meer functies. Bijvoorbeeld als Energiefabriek of als goudmijn voor big brown data. Hoe ziet de rioolwaterzuivering van de toekomst eruit en wat vraagt dit van de waterschappen? Deze vraag stond centraal tijdens de Waterschapsdag op 21 maart.
De Waterschapsdag van de Unie van Waterschappen is de relatiedag voor de waterschappen en hun politiek-bestuurlijke netwerk in Den Haag. Dit jaar was het centrale thema: de maatschappelijke meerwaarde van de rioolwaterzuivering.
Randvoorwaarde voor gezond leven
Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, focuste in zijn jaarrede op het belang van schoon water. “Er sterven wereldwijd meer mensen aan vervuild water dan aan oorlogen, conflicten en natuurrampen. Dat blijkt uit het rapport ‘The Geography of Water Challenges’ van het Planbureau van de Leefomgeving. De toegang tot schoon water is een randvoorwaarde voor een gezond leven.”
Groen gas
Tijdens de Waterschapsdag kwam aan bod dat de rioolwaterzuivering van de toekomst veel meer functies kan hebben dan alleen het zuiveren van het rioolwater. “De rioolwaterzuivering is meer dan een wasserette. Met het opwekken van biogas op onze rioolwaterzuiveringen zijn de waterschappen een van de grootste producenten van biogas in Nederland”, zei Van der Sande. “Steeds vaker zetten waterschappen het biogas om in groen gas om het te leveren aan de omgeving. Dat is zeker gezien de actuele situatie steeds belangrijker. We dragen zo ook bij aan het onafhankelijk worden van Russisch gas. We zijn als waterschappen hard op weg zelfvoorzienend en klimaatneutraal te worden. Ook winnen we schaarse grondstoffen terug uit rioolwater en zuiveringsslib. Denk aan struviet, het duurzame alternatief voor kunstmest.”
Niet naar de teststraat, wel naar de wc
Ook de buitenwereld ziet steeds beter de meerwaarde van de rioolwaterzuiveringinstallatie. In de strijd tegen het coronavirus is de rioolwaterbemonstering een belangrijke graadmeter voor de verspreiding van dit virus. Want: niet iedereen gaat naar de teststraat, maar iedereen gaat wel naar de wc. Door coronadeeltjes in het rioolwater op te sporen, kan vroegtijdig worden gesignaleerd hoe het virus zich verspreidt. Naast virusdeeltjes bevat rioolwater nog veel meer andere big brown data.
Rioolwaterbemonstering
Ana Maria de Roda Husman van het RIVM vertelde bijvoorbeeld over mogelijkheden om met rioolwaterbemonstering informatie op te halen over medicijngebruik, gezondheidsindicatoren en drugsgebruik. Hoogleraar ethiek Neelke Doorn sprak over de ethische dilemma’s die hierbij komen kijken.
Identiteitsvragen
Behalve dat waterschappen ook over die ethische dilemma’s moeten nadenken, krijgen ze ook steeds meer te maken met identiteitsvragen. Juist omdat de rioolwaterzuiveringen allerlei andere maatschappelijke functies kunnen vervullen. Van der Sande: “Worden we ook energie- en grondstoffenproducent? Worden we databeheerder? En is de zuivering van nu opgewassen tegen alle opgaven die er zijn? Daar moeten we ook kritisch naar durven kijken en durven investeren.”
Niet wachten op Brusselse wetgeving
Volgens Sander Mager, portefeuillehouder waterkwaliteit bij de Unie van Waterschappen, is het belangrijk dat de waterschappen de komende jaren aan de slag gaan met deze vragen en hierbij hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. “Er zijn misschien problemen die op dit moment groter zijn dan de waterkwaliteit, zoals klimaatverandering, de luchtkwaliteit en de afname van de biodiversiteit. Maar als waterschappen zijn we van de waterkwaliteit en is dat dus onze focus. We moeten niet proberen voor elke stof een norm te formuleren en dan daar krampachtig op gaan sturen, maar naar het totale watersysteem kijken. Hierin moeten wij zelf het voortouw nemen en niet Brusselse wetgeving afwachten.”
Op 28 september behandelt de Eerste Kamer de Wet open overheid. Deze wet geldt ook voor de decentrale overheden, waaronder de waterschappen. Samen met gemeentes en provincies geven zij de senaat een aantal inzichten mee voor het debat.
De decentrale overheden ondersteunen de komst van de Wet open overheid (Woo). Deze wet is de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Ze moeten straks documenten in 11 informatiecategorieën openbaar maken. Daarom zijn ze daarmee hard aan het werk. Toch hebben ze zorgen of alles haalbaar is.
Tijdige aansluiting op systemen
De vroegst mogelijke ingangsdatum van de Woo is 1 mei 2022. Het Platform Open Overheidsinformatie (PLOOI) wordt het verplichte platform om documenten openbaar te maken. De decentrale overheden maken zich zorgen of dit platform op 1 mei 2022 voldoende is ontwikkeld. Er is nu nog geen aansluitstrategie op PLOOI. Kunnen de overheden wel tijdig worden aangesloten? En is het vanaf 1 mei mogelijk om informatiecategorieën via PLOOI actief openbaar te maken?
Kosten onduidelijk
Vanwege de onduidelijkheden rondom PLOOI is het voor de decentrale overheden lastig om de juiste voorbereidingen te treffen. Daarnaast is onduidelijk welke kosten ermee gemoeid zijn.
Kritisch kijken
De decentrale overheden vragen de Eerste Kamer daarom om kritisch te kijken naar de uitvoerbaarheid van de Woo op korte termijn. Ook vragen ze de Eerste Kamer om de minister van Binnenlandse Zaken te verzoeken om helderheid te geven over de zorgpunten rondom PLOOI.
Rudmer Heerema is sinds de verkiezingen van maart de nieuwe waterwoordvoerder voor de VVD in de Tweede Kamer. Op 13 september bracht hij een werkbezoek aan het hoogheemraadschap van Rijnland.
Heerema werd ontvangen door dijkgraaf Rogier van der Sande. Tijdens een boottocht werd gesproken over het werk van de waterschappen en vertelde Van der Sande over het boezemgemaal Katwijk en de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Katwijk.
Belang water in de ruimtelijke ordening
“Voldoende en schoon water is essentieel en daar zorgen de waterschappen voor”, lichtte Rogier van der Sande toe. Heerema: “Ik zie een rol voor de waterschappen in de zorg voor voldoende water en waterveiligheid, ook naar de toekomst toe”. Ook benadrukte Van der Sande het belang van water in de ruimtelijke ordening en vond hiervoor een luisterend oor bij Heerema.
Droge voeten in de Randstad
Het boezemgemaal Katwijk is een beschermd rijksmonument en zorgt voor droge voeten in de Randstad. Het gemaal heeft de grootste capaciteit van de vier boezemgemalen van Rijnland. Dit gemaal én topmonument bemaalt via het Katwijks kanaal de boezem van Rijnland en loost in eerste instantie op een tussenkanaal (de Uitwatering), dat via spuisluizen in de waterkering in verbinding staat met de Noordzee.
Duurzame zuivering
De (RWZI) Katwijk is één van de 19 rioolwaterzuiveringsinstallaties in Rijnlands gebied. Hier wordt rioolwater van inwoners en bedrijven gezuiverd. Het schone water komt weer terug in het watersysteem. Naast de zuivering, op een stuk grond van twee hectare, staan maar liefst 5.572 zonnepanelen. Samen wekken deze panelen ruim een derde op van de energie die de waterzuivering nodig heeft. De zuivering in Katwijk staat er al 42 jaar. Het is de oudste zuivering van Rijnland, maar door het verminderde stroomverbruik én dankzij de nieuwe beluchtingsinstallatie die het gebruik van chemicaliën overbodig maakt, is het nu ook een duurzame zuivering.
Er zijn verschillende werkbezoeken met de nieuwe waterwoordvoerders gepland om hen kennis te laten maken met de waterschappen. Om het bezoek goed aan te laten sluiten, is gekozen voor een werkbezoek aan het waterschap waar hun woonplaats onder valt. De waterschappen ontvangen de waterwoordvoerders graag om hen mee te nemen in de grote opgaven van de waterschappen, zoals toenemende weersextremen, het verbeteren van de waterkwaliteit en de uitvoering van de grootste dijkversterkingsopgave sinds de Deltawerken.
