Categorie: Digitalisering

Unie van Waterschappen ontwikkelt een AI-kompas voor waterschappen

17 oktober 2024

Op 4 oktober is tijdens de vergadering van de Commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën het AI-kompas goedgekeurd. Hiermee beschikken de waterschappen nu over een bestuurlijk kader dat moet helpen bij het maken van de juiste afwegingen bij het toepassen van kunstmatige intelligentie.

AI-kompas-cover-beeld

“De kansen van artificiële intelligentie (AI) voor de waterschappen zijn groot,” licht Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen toe. “Als sector willen we de volle potentie van AI benutten. Dit is nodig om de uitdagingen in het waterbeheer aan te kunnen, de kosten in de hand te houden en te voldoen aan de eisen die inwoners aan de overheid stellen. Het is ook een belangrijk middel om de krapte op de arbeidsmarkt in de toekomst aan te kunnen.”  Maar hoe zet je AI zorgvuldig, onderbouwd en transparant in? De Unie van Waterschappen ging samen met de waterschappen op zoek naar handvatten voor het gebruik van AI. De bevindingen zijn gebundeld in het AI-kompas.

Uitgangspunten voor AI-gebruik

Het bestuurlijke deel van het AI-kompas, dat nu is goedgekeurd, bevat vijf uitgangspunten voor AI-gebruik binnen de waterschappen: kansengericht, toekomstgericht, solidariteit, uitlegbaar en ethisch afgewogen. Deze uitgangspunten zorgen ervoor dat AI op een verantwoorde, transparante en effectieve manier wordt ingezet. In lijn met de doelen en waarden van de waterschappen en in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving. Ze helpen bij het behouden van publiek vertrouwen en het beschermen van publieke belangen, en bieden richtlijnen voor de richting, grenzen en voorwaarden van AI-gebruik.

Ethiek

Het tweede deel van het AI-kompas gaat over de uitwerking van het bestuurlijk kader. De Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis gaan aan de slag met die uitwerking. Zo wordt er nu gewerkt aan een richtlijn voor het ethische gesprek over het gebruik kunstmatige intelligentie.

Het AI-kompas is een van de uitwerkingen van de ‘Vaarkaart – digitaal op koers’. Het visiedocument van de waterschappen over de digitale transformatie.

> Bekijk het visiedocument ‘Vaarkaart – digitaal op koers’
> Bekijk het AI-kompas

Waterschappen presenteren hun resultaten in Waterschapspeil

8 oktober 2024

Zeespiegelstijging, slechte waterkwaliteit, grote vraagstukken voor de ruimtelijke ordening. Het waterbeheer staat de afgelopen jaren onder steeds grotere druk. Hoe de waterschappen in deze veranderende omstandigheden hun waterbeheertaken uitvoeren, laten de waterschappen zien in Waterschapspeil 2024.

Waterschapspeil-2024-web

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “In Waterschapspeil laten we zien hoe wij als waterschappen werken aan de grote opgaven waar we mee geconfronteerd worden. We hopen te inspireren met onze aanpak en oplossingen. Waterschappen bouwen samen aan toekomstbestendig waterbeheer. We zetten onze gezamenlijke kennis en ervaring in om Nederland veilig en leefbaar te houden, nu en voor toekomstige generaties.”

Waterschapschapspeil

Waterschapspeil is één van de producten die de Unie van Waterschappen samenstelt op basis van de bedrijfsvergelijkingen onder de waterschappen. In de publicatie staan de resultaten van het werk van de 21 waterschappen gezamenlijk over ruwweg de periode 2022-2023. In deze tweejaarlijkse uitgave staan ook de trends en ontwikkelingen in de waterschapssector. De  Unie van Waterschappen publiceert jaarlijks gegevens over de prestaties en kosten per waterschap. Daarnaast zijn er nog bedrijfsvergelijkingen met een specifiek onderwerp, zoals de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer.

> Lees Waterschapspeil 2024 – Water als verbindende factor

Open data

De onderliggende data, die de waterschappen hebben aangeleverd, zijn ontsloten via het Waves-dashboard. Hierin staan de financiën en zijn er gegevens te vinden over bijvoorbeeld prestaties op het gebied van waterveiligheid, schoon en voldoende water en het zuiveren van rioolwater. Via Waves kunnen waterschappen gemakkelijk met elkaar worden vergeleken op verschillende thema’s. Zo zijn de waterschappen transparant over hun kosten en baten én kunnen zij van elkaar leren om zo gezamenlijk te verbeteren.

Meer weten?

Bekijk de animatie over Waves.
Of duik in de data en vergelijk de waterschappen via het Online Waves dashboard en de databank.
Meer informatie over verschillende soorten bedrijfsvergelijkingen vind je op: https://unievanwaterschappen.nl/themas/bedrijfsvergelijkingen/

Waterschappen wekken meer energie op, maar bereiken energieneutraliteit later

19 september 2024

De waterschappen boeken vooruitgang in de energieproductie, op het gebied van CO2-reductie en in verduurzaming. De ambitie om energieneutraal te worden, wordt wel later bereikt dan verwacht, onder meer door netcongestie. Ook steeg in 2023 het energieverbruik, met name door de noodzaak om te malen bij hevige regenval. Dat blijkt uit de Klimaatmonitor Waterschappen - verslagjaar 2023. Het rapport geeft inzicht in de voortgang van de ambities van de waterschappen op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid.



Ambitie waterschappen: in 2025 energieneutraal

“Als waterschappen wekken we steeds meer eigen duurzame energie op”, reageert Erik den Hertog, bestuurslid Unie van Waterschappen. “Maar we hebben ook meer energie nodig. In 2023 bijvoorbeeld voor het wegpompen van water bij de periodes van extreme regenval. Er zijn steeds meer ontwikkelingen die de realisatie van klimaatambities beïnvloeden. Denk aan netcongestie, striktere waterkwaliteitseisen, stijgende kosten en politieke discussies in de regio over bijvoorbeeld locaties voor zon- en windenergieprojecten. Nieuwe energieprojecten lopen daardoor vertraging op. Waterschappen gaan het doel van energieneutraliteit sowieso halen, maar waarschijnlijk wel iets later dan de huidige ambitie van 2025. Wij blijven als waterschappen actief zoeken naar manieren om onze bedrijfsvoering te verduurzamen en uiteindelijk klimaatneutraal te worden, ondanks deze uitdagingen.”

Circulariteit

Ook de toegenomen inzet van waterschappen op circulariteit komt terug in de Klimaatmonitor. Sander Mager, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Als waterschappen streven we ernaar om in 2050 volledig circulair te zijn, met als tussenstap een vermindering van 50 procent in het gebruik van primaire grondstoffen in 2030. We hebben hiervoor een strategie Circulaire Waterschappen en ondersteunen dat met het KCAO-programma, over circulair assetmanagement en duurzaam opdrachtgeverschap. Dit maakt circulariteit bij de waterschappen steeds concreter. In 2023 had 90 procent van de waterschappen circulaire economie-doelstellingen (deels) in hun beleid opgenomen. Driekwart van de waterschappen heeft een nulmeting uitgevoerd om inzicht te krijgen in hun materiaalgebruik en een kwart monitort op circulariteit. De waterschappen verbeteren hun inzicht in de milieu-impact van ingekochte grondstoffen, met meer dan de helft die al concrete stappen heeft gezet.”

> Lees hier de ‘Klimaatmonitor Waterschappen – verslagjaar 2023’

Nog enkele cijfers uit de Klimaatmonitor over 2023

Emissies en energieverbruik

  • De waterschappen hebben CO2-emissies weten te verlagen, zowel voor scope 1 (eigen activiteiten) als scope 2 (indirecte emissies voor energie die is ingekocht).
  • Scope 2-emissies daalden met 56 procent, met name doordat waterschappen meer Nederlandse groen stroom zijn gaan inkopen in plaats van Europese groene stroom.
  • De totale CO2-uitstoot van scope 1 en 2 verminderde met ruim 14 procent tot 684 kton. Hiermee zijn de waterschappen op weg naar klimaatneutraliteit.
  • Stijging totale energieverbruik met bijna 8 procent, grotendeels door het intensievere gebruik van gemalen vanwege de vele neerslag.

Opwekking duurzame energie

  • Stijging eigen opwekking van duurzame energie met 343 TeraJoule (TJ) (8,2 procent) tot 4.505 TJ (met name door nieuwe windturbines).
  • Biogas blijft de grootste bron van duurzame energie, met 66 procent van de eigen opwekking. In totaal is 33 miljoen m³ biogas opgewaardeerd tot 22,5 miljoen m³ groen gas.

Uitstoot lachgas en methaan

  • Waterschappen zetten steeds meer in op het verminderen van broeikasgassen zoals lachgas en methaan. Er zijn programma’s gestart voor verder inzicht en uiteindelijk emissiereductie.
  • Lachgasemissies rapportages zijn 31 procent lager (na wijziging toepassing IPCC model door CBS in 2023.

 Duurzaam opdrachtgeverschap

  • Duurzaam opdrachtgeverschap is in 2023 door bijna 60 procent van de waterschappen vertaald naar een implementatieplan.
  • De CO2-Prestatieladder is een belangrijke tool geworden om duurzaamheid te structureren, met twaalf gecertificeerde waterschappen en nog vijf in de planning.
  • Er is steeds meer aandacht voor biodiversiteit: zes waterschappen nemen biodiversiteit en natuur inclusief bouwen structureel mee.
  • Er zijn verdere stappen gezet in CO2-beprijzing, met elf waterschappen die dit intern toepassen en twee die het gebruiken in aanbestedingen.

Vervoer en mobiliteit

  • Na de tijdelijke verlaging in de coronapandemie is in 2023 het zakelijk verkeer met personenauto’s weer op het niveau van 2019.
  • Woon-werkverkeer met een privéauto is in 2023 terug naar 65 procent van het pre-coronaniveau.
  • Het brandstofverbruik van het eigen wagenpark van waterschappen daalde in 2023 met 11% en de daaraan verbonden CO2-uitstoot verminderde met 16 procent, dankzij vergroening van het wagenpark.
  • Het aantal elektrische auto’s steeg met 56 procent, met als resultaat een jaarlijkse besparing van 500 tot 1000 ton CO2.
  • Het brandstofverbruik voor vrachttransport en onderhoud nam toe met 9 procent, maar door het gebruik van HVO in plaats van diesel steeg de CO2-uitstoot slechts met 3 procent.

Nieuw dit jaar in de Klimaatmonitor zijn de kaartjes in de bijlagen, die laten zien waar aquathermie-projecten en zon-op-waterprojecten zijn gerealiseerd. Ook laten ze zien waar elektriciteit wordt opgewekt en teruggeleverd.

Meer oog voor transparantie bij waterschappen

11 september 2024

Op woensdag 11 september hebben de Unie van Waterschappen, VNG en IPO hun Wet open overheid (Woo-)monitoren overhandigd aan het ministerie van Binnenlandse Zaken. Directeur-generaal Digitalisering en Overheidsorganisatie Eva Heijblom nam de publicatie in ontvangst op het iBestuur Congres. Uit de Woo-monitor van de waterschappen blijkt dat er op het gebied van organisatie en cultuur ontwikkeling nodig is om informatie transparanter en toegankelijker aan te bieden.

Smartphone en laptop in beeld die door een vrouw wordt bediend.

Toenemend aantal Woo-verzoeken

De monitor laat onder meer zien dat het aantal Woo-verzoeken toeneemt. De afhandeltermijn van de verzoeken neemt doorgaans wat meer tijd in beslag dan voorheen. Dit valt vooral te verklaren doordat de verzoeken steeds omvangrijker van aard zijn. Waterschappen onderkennen daarbij steeds meer het belang om transparant te kunnen zijn naar de maatschappij en werken daarom ook toe naar werkwijzen die op een toekomstbestendige manier inzicht geven in het verleden. De waterschappen zetten zich actief in om de Woo goed te implementeren.

> Bekijk hier de Woo-monitor van de waterschappen

Toenemend bewustzijn

“Wij zijn ons bewust van de uitdagingen die er liggen”, zegt Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, op het iBestuur Congres. “We doen veel om onze informatiehuishouding te verbeteren, maar er is ook nog veel te doen. In de monitor zien we dat dit besef echt is ingedaald bij de waterschappen en dat het bewustzijn groeit over wat een goed georganiseerde informatiehuishouding inhoudt.”

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Zo hebben steeds meer waterschappen informatiebeheerplannen en sluiten zij zich aan bij het e-depot. “Een burger of bedrijf mag ervan uitgaan dat we transparant en helder in onze afwegingen zijn,” aldus Lokin. “En dat essentiële informatie betrouwbaar en eenvoudig toegankelijk is. We hebben de verantwoordelijkheid om die handschoen op te pakken. Hierbij zal er samengewerkt worden met de medeoverheden.”

Digitaal op koers

Eind 2023 presenteerden de waterschappen hun visie op de digitale transformatie ‘De Vaarkaart – digitaal op koers’. Een van de doelen uit de Vaarkaart richt zich op het risico-gestuurd werken en zorgen voor transparante besluitvorming en processen, nageleefde wet- en regelgeving en continuïteit in de dienstverlening. Hier maakt de implementatie van de Woo onderdeel van uit. Met de Vaarkaart stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen

Waterschappen reageren op wetsvoorstellen Wet weerbaarheid kritieke entiteiten en Cyberbeveiligingswet

18 juli 2024

In een brief aan de minister van Justitie & Veiligheid, minister van IenW en staatssecretaris van Digitalisering hebben de waterschappen op twee wetsvoorstellen gereageerd: de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten en de Cyberbeveiligingswet.



Wet Weerbaarheid kritieke entiteiten

Doel van de Wet Weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke) is het verhogen van de weerbaarheid van kritieke entiteiten die een essentiële dienst verlenen in Nederland. Hiermee geeft Nederland invulling aan de Europese Critical Entities Resilience Directive (CER-richtlijn) die eind 2022 is aangenomen.

Aandachtpunten waterschappen Wwke

De Wwke benoemt ondernemingen die verantwoordelijk zijn voor het proces Afvalwater als kritieke entiteit, zodat de waterschappen in dit kader verwachten een meldplicht, zorgplicht en toezichthouder te krijgen. Omdat het proces Afvalwater op dit moment nog niet als vitaal is aangemerkt, maken de waterschappen zich grote zorgen over de impact die dit met zich mee zal brengen. Daarnaast missen de waterschappen het vitale proces Keren en beheren waterkwantiteit in de Wwke. Ook is het nog onduidelijk of waterschappen ook als kritieke entiteit voor Wegen worden aangewezen.

Cyberbeveiligingswet

Met de Cyberbeveiligingswet (Cbw) geeft Nederland invulling aan de nieuwe Europese Network Information Security (NIS2) richtlijn. Deze richtlijn beoogt de cyberveiligheid in de Europese Unie naar een hoger gemeenschappelijk niveau te brengen door de digitale weerbaarheid van essentiële en belangrijke entiteiten in de lidstaten te versterken.

Aandachtspunten waterschappen Cbw

In de consultatiereactie hebben de waterschappen aandacht gevraagd voor de bestuurlijke eindverantwoordelijkheid. Volgens het wetsvoorstel wordt de secretaris-directeur als hoogste ambtenaar verantwoordelijk voor de benodigde kennis en vaardigheden rondom cybersecurity. Dit kan tot ongewenste situaties leiden, want volgens de Waterschapswet is het bestuur van een waterschap verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van de benodigde middelen om noodzakelijk geachte maatregelen te kunnen treffen.

Een ander aandachtspunt betreft de ketensamenwerking: hoe moeten de waterschappen invulling geven aan het toezicht op hun leveranciers en hoe moet in dit kader worden omgegaan met waterschapsoverstijgende opdrachten?

Resterende aandachtspunten

Aan het einde van hun brief hebben de waterschappen nog enkele belangrijke aandachtspunten geconstateerd die voor Wwke en Cbw gelden:

  • het gebrek aan samenhang tussen beide wetten;
  • het uitblijven van de aanwijzing van een toezichthouder;
  • het uitblijven van een Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden;
  • de uitvoerbaarheid van de stapeling van wetgeving.

> Lees de volledige reactie van de waterschappen op de consultatievraag

Minister en staatssecretaris ontvangen visiedocument digitale transformatie van de waterschappen

21 december 2023

Op 21 december 2023 is tijdens het bestuurlijk overleg Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening de ‘Vaarkaart, digitale transformatie’ van de waterschappen aangeboden aan demissionair minister Hugo de Jonge (Wonen) en demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering). In het overleg stonden data en digitalisering in de fysieke leefomgeving op de agenda. De waterschappen hebben een visie opgesteld om goed voorbereid te zijn op de digitale ontwikkelingen.

Overhandiging-digitale-Vaarkaart-Van-Huffelen-digitale-transformatie

Digitale transformatie

De wereld verandert en digitaliseert in rap tempo. Dit biedt kansen om dingen anders en slimmer te doen. Tegelijkertijd brengt het digitale tijdperk nieuwe risico’s en dilemma’s met zich mee. Een voorbeeld hiervan is de steeds groter wordende stroom aan digitale gegevens (data). Steeds meer bronnen, zoals sensoren, sociale media platforms en internetgebruik, genereren een explosie van gegevens. Die informatie wordt gebruikt voor verschillende doeleinden, zoals het nemen van geïnformeerde beslissingen, het op afstand besturen van processen, het verbeteren van bedrijfsprocessen of het bieden van gepersonaliseerde diensten aan klanten.

Vraagstukken rond data

Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De dataficering en het datagedreven werken brengen echter ook vraagstukken met zich mee over privacy, beveiliging, ethiek en representatie. Hoe voorkomen we datalekken? Hoever gaan we bijvoorbeeld met het verzamelen van data uit rioolwater; waar ligt de grens? En in hoeverre klopt het beeld dat de data geeft met de werkelijkheid? Hierover moeten we weloverwogen keuzes maken, zodat we van daaruit als sector en als individuele waterschappen datagedreven kunnen werken en de meerwaarde van data optimaal kunnen benutten.”

Organisatieontwikkeling

Lokin: “Voor de digitale transformatie is een ontwikkeling op het gebied van organisatie en cultuur nodig. Een waterschap van vandaag de dag opereert proactief en omgevingsgericht. Een burger of bedrijf mag ervan uit gaan dat de we transparant en helder in onze afwegingen zijn. En dat essentiële informatie betrouwbaar en eenvoudig toegankelijk is. We hebben de verantwoordelijkheid om die handschoen op te pakken.”

Voortouw digitalisering

Demissionair minister Hugo de Jonge: “Ik ben blij met dit visiedocument van de Unie van Waterschappen. Hiermee nemen zij het voortouw om digitalisering op een verantwoorde manier in te zetten voor actuele maatschappelijke opgaven rond waterbeheer, zoals een beperkte klimaat- en voetafdruk. Digitalisering en data veranderen het werk van de overheid. In de mooi vormgegeven digitale vaarkaart laten de waterschappen dit zien.”

Digitaal op koers

Met de Vaarkaart stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen

Ledenvergadering Unie van Waterschappen akkoord met visie op digitale transformatie

15 december 2023

Vrijdag 15 december is de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen akkoord gegaan met het visiedocument ‘Vaarkaart, digitaal op koers’. De 21 waterschappen formuleren hierin samen hun ambities om zo goed mogelijk in te spelen op de digitale ontwikkelingen van vandaag en morgen. Ze zetten in op een organisatieontwikkeling die dit optimaal faciliteert.

twee mannen met de publicatie "Vaarkaart" in hun hand en op de achtergrond poster van de Vaarkaart

Digitale transformatie

De digitale transformatie heeft een grote impact op ons dagelijks leven. Steeds vaker bieden digitale innovaties ook slimme oplossingen voor waterbeheer. Rioolwaterzuiveringen, gemalen, rioleringen, stuwen en sluizen zijn inmiddels complexe informatiesystemen, vaak op afstand bestuurd. Dijken zijn ’slim‘ gemaakt en bevatten sensoren die de waterschappen van waardevolle informatie voorzien. Daarnaast is digitaal contact met de waterschappen voor inwoners vanzelfsprekend, en verwacht men dat relevante informatie 24 uur per dag toegankelijk is.

Kansen van de informatiesamenleving

Vincent Lokin, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Om alle kansen van de informatiesamenleving te benutten, moeten we leren ons sneller aan te passen aan de voortdurende veranderingen in de digitale wereld. We hebben de digitale transformatie nodig om de grote opgaven van de waterschappen te realiseren. Het is belangrijk dat er binnen onze sector een klimaat is dat digitale transformatie stimuleert en dat medewerkers de ruimte krijgen om met innovaties aan de slag te gaan. Dit vraagt geen technologische oplossingen, maar organisatieontwikkeling. Het gesprek over die ontwikkeling is de volgende stap na de ontwikkeling van de Vaarkaart.”

Lerende organisatie

In de Vaarkaart schrijven de waterschappen lerende en wendbare organisaties te willen zijn die op alle niveaus verantwoord omgaan met data en digitale technologie. Daarnaast wil de sector meer datagedreven werken en de meerwaarde van data optimaal benutten. Ook willen de 21 waterschappen dit meer uniform aanpakken, bijvoorbeeld op het gebied van datatoegankelijkheid. Naast de kansen is er in de Vaarkaart ook veel aandacht voor het beheersen van de risico’s van de digitale transformatie.

Informatieveiligheid

Piet-Hein Daverveldt, bestuursvoorzitter van het Waterschapshuis: “De digitale transformatie vindt niet geïsoleerd in de ICT-kolom plaats. Informatievoorziening en de ondersteunende ICT-systemen zijn een fundamenteel onderdeel geworden van de primaire processen van waterschappen. Deze processen zijn en worden steeds meer informatie gedreven, zodat het werk nauwkeuriger, duurzamer en efficiënter verloopt. Tegelijkertijd zijn ze hierdoor kwetsbaar geworden voor digitale aanvallen van binnen of buitenaf. Mits goed toegepast gaat datagedreven en procesmatig werken juist bijdragen aan de (informatie)veiligheid en bedrijfscontinuïteit. Waarmee we dus ook de opdracht hebben geen halfslachtige keuzes te maken, maar in te zetten op een integrale digitale transformatie.”

Ambities Vaarkaart behalen

Met de ‘Vaarkaart, digitaal op koers’ stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen

Commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën: terugkoppeling november

30 november 2023

Op 20 en 23 november vergaderde de Uniecommissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen. Een korte samenvatting van de hoofdpunten.

Polder landschap met weide, water en natuur- stikstof

Vaarkaart Digitale Transformatie

De commissie geeft aan de ledenvergadering van de Unie een positief advies over de Vaarkaart Digitale Transformatie met bijbehorende producten. De Vaarkaart bepaalt de agenda voor de gezamenlijke thema’s van de waterschappen. Daarnaast wordt de agenda binnen de afzonderlijke waterschappen gebruikt om de koers te bepalen richting een digitaal getransformeerd waterschap.

Na vaststelling van de Vaarkaart begint de concretisering. Wat wordt gezamenlijk en wat wordt individueel opgepakt? Hoe vindt monitoring en rapportage over de Vaarkaart plaats?

Begroting 2024

De CBCF geeft aan de ledenvergadering een positief advies over de begroting 2024 van de Unie. De commissie ziet dat het Uniebureau goed werk doet en een investering noodzakelijk is, maar is wel kritisch op de voorgestelde contributieverhoging. De commissie heeft daarom besloten dat aan het begrotingsvoorstel aan de ledenvergadering een verdeling van de kostenstijging over de verschillende aandachtsgebieden wordt toegevoegd.

Ook besproken in de commissie

De commissie is onder andere akkoord gegaan met de Intentieverklaring Stroomlijning keten voor derdenbeslag. Dit betreft een mogelijkheid om sneller vast te kunnen stellen of het zinvol is een aanslag waterschapbelastingen in te vorderen in verband met samenloop met de invordering van andere belastingen.

Verder lezen

De volledige agenda en stukken van deze vergadering staan op iBabs.

> Naar de vergaderstukken op iBabs

Waterschappen maken hoge duurzaamheidsambities waar

3 oktober 2023

De waterschappen hebben in 2022 goede stappen gezet op het gebied van duurzaamheid. Zowel het energieverbruik als de klimaatvoetafdruk van waterschappen dalen en de opwek van duurzame energie stijgt. Ook op het gebied van circulariteit en duurzaam opdrachtgeverschap zetten de waterschappen stappen. Dat blijkt uit de publicatie van de Klimaatmonitor Waterschappen.

Een windmolen op het terrein van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

De Klimaatmonitor Waterschappen brengt ieder jaar de voortgang van de geboekte resultaten voor klimaat en duurzaamheid bij de waterschappen in beeld. Het onderzoek naar de resultaten over 2022 is uitgevoerd door Arcadis, onder begeleiding van enkele waterschappers en met een bijdrage van de Nederlandse Waterschapsbank (NWB).

Lat nog hoger

Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “Als waterschappen zijn we dagelijks bezig om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Het is dan ook logisch dat juist wij de lat nog hoger leggen dan de landelijke ambities om verdergaande klimaatverandering zoveel mogelijk te voorkomen. Wij hopen andere partijen hiermee te inspireren.”

Hoge ambities

Waterschappen streven naar energieneutraliteit in 2025 en klimaatneutraliteit in 2035. Zij werken daarom onder andere aan het verminderen van de uitstoot van methaan en lachgas op rioolwaterzuiveringen. Daarop is een versnelling ingezet. De waterschappen willen in 2050 volledig circulair zijn, met als tussenstap 50 procent reductie van het gebruik van primaire grondstoffen in 2030. Waterschappen willen als opdrachtgevers in 2023 100 procent circulair uitvragen en in 2030 100 procent circulair aanbesteden. Ze hebben de ambitie om in 2030 in de infraprojecten klimaatneutraal en circulair te werken met zo min mogelijk uitstoot van schadelijke emissies uit het ingezette materieel. Er zijn wel zorgen over het realiseren van de doelstellingen, onder meer door overbelasting van het elektriciteitsnet, kostenstijgingen en doordat de wateropgave toeneemt (bijvoorbeeld medicijnresten verwijderen).

Meer duurzame energie

Waterschappen wekken zoveel mogelijk duurzame energie zelf op, bijvoorbeeld uit rioolwater. De totale duurzame opwek is sterk gestegen van 58,5 naar 64,3 procent. Er is met name een sterke toename van windenergie (60 procent) en zonne-energie (54 procent). Waterschappen zetten hiervoor hun eigen terreinen in, of stellen hun terreinen open voor gebruik door derden. De groengasproductie is gestegen van 18,2 naar 19,2 miljoen m3. En tegelijkertijd is de inkoop van aardgas gedaald met 25 procent. De omvang van aquathermie in de eigen opwekking is sterk gestegen (factor 8), maar relatief gezien nog beperkt. De waterschappen zijn hiervoor voornamelijk faciliterend. Aquathermie wordt vooral ingezet voor derden op het terrein van het waterschap.

Klimaatvoetafdruk

Waterschappen zetten vol in op energiebesparing. Zo is het energieverbruik gedaald met 3,5 procent, waarbij vooral de daling van 25 procent van aardgas opvallend is. Na de coronaperiode is er weer een duidelijke stijging van personenvervoer van werknemers van de waterschappen, zowel per auto en het openbaar vervoer als vliegreizen. Wel zijn de afstanden die worden afgelegd in het woon-werkverkeer met de helft gedaald ten opzichte van vóór corona. Met het digitale werken is de verwachting dat deze daling (deels) structureel zal zijn. Driekwart van de waterschappen heeft beleid op het verduurzamen van personenmobiliteit of is dat aan het ontwikkelen. De totale klimaatvoetafdruk (scope 1 en 2) van de waterschappen is verkleind met 1 procent.

Duurzaam opdrachtgeverschap

De waterschappen hebben een gezamenlijke strategie Duurzaam Opdrachtgeverschap. Daarin staat hoe de waterschappen hun duurzame ambities vertalen naar opdrachten aan de markt. 16 van de 21 waterschappen hebben een team en coördinator Duurzaam Opdrachtgeverschap aangesteld, om de strategie te implementeren. Iets meer dan de helft van de waterschappen (13) heeft concrete inkoopdoelen gesteld op het gebied van duurzaamheid. Waterschappen monitoren en meten de inspanning en resultaten ook steeds vaker.

Circulair materialengebruik

Hoeveel grondstoffen er gebruikt worden, houdt rechtstreeks verband met energieverbruik en klimaatbeleid. Daarom is er een strategie Circulaire Waterschappen opgesteld, die ook bijdraagt aan het voorkomen van verontreiniging van het water. Waterschappen zetten in op het gebruik van minder en duurzamere materialen, zodat minder CO2-uitstoot plaatsvindt. Alle 21 waterschappen geven aan beleid te hebben gevormd rond circulariteit, dat bij 17 waterschappen ook al bestuurlijk is vastgesteld.

Om klimaatneutraal en circulair werken bij infraprojecten te stimuleren is de Unie een traject gestart: Klimaatneutraal & Circulair Assetmanagement en Opdrachtverlening (KCAO). Het doel is om circulair assetmanagement en duurzaam opdrachtgeverschap te vertalen naar de praktijk van de waterschappen.

CO2-besparing

Ongeveer de helft van de waterschappen past CO2-beprijzing toe of heeft dat in voorbereiding. 10 waterschappen zijn gecertificeerd op de CO2-Prestatieladder en 18 waterschappen gebruiken de CO2-Prestatieladder in aanbestedingen. Waterschappen gebruiken tools als DuboCalc en MKI om de milieukosten van ontwerpvarianten van grond-, weg- en waterwerken te berekenen en dit zorgt voor andere, duurzamere keuzes. Bijvoorbeeld door bij het versterken van dijken baggerspecie uit de regio opnieuw te gebruiken, of onderdelen van zuiveringsinstallaties te hergebruiken. Dat is circulair en levert ook CO2-besparing op, omdat er minder transport nodig is.

Waterschapsspiegel

Waterschappen maken bedrijfsdata openbaar voor een transparante bedrijfsvoering en willen van andere waterschappen kunnen leren om de resultaten te verbeteren. Naast de gegevens over duurzaamheid, is een overzicht van de voortgang van het werk van de waterschappen op alle terreinen gepubliceerd in de bedrijfsvergelijking Waterschapsspiegel. Een overzicht van de belangrijkste indicatoren en cijfers is te vinden in het WAVES-dashboard (Waterschap Analyse- en Verbetersysteem) en de bijbehorende databank.

> Bekijk de Klimaatmonitor Waterschappen 2022
> Bekijk de Bedrijfsvergelijking Waterschapsspiegel
> Bekijk het WAVES-dashboard

Eerste Commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën in nieuwe samenstelling

2 oktober 2023

Op 21 september vergaderde de Uniecommissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen voor het eerst sinds de waterschapsverkiezingen in nieuwe samenstelling. Een korte samenvatting van de hoofdpunten.



Vaarkaart Digitale Transformatie

De commissie heeft gereageerd op de 5 overkoepelende thema’s van de Vaarkaart ‘Digitaal op Koers’. De thema’s zijn: een getransformeerd waterschap, de meerwaarde van data, uniforme sector naar een hoger plan, betrouwbaar (digitaal) waterschap en toekomstbestendig digitaal. Er is brede steun voor de bestuurlijke ambities die zijn opgenomen in de Vaarkaart. Er zijn wel ook zorgen over de ambities en daaraan verbonden tijdlijn. De definitieve versie van de Vaarkaart wordt ter besluitvorming voorgelegd aan de CBCF op 23 november.

Financiële afspraken Omgevingswet

Eerder dit jaar heeft de Eerste Kamer besloten dat de Omgevingswet op 1 januari 2024 in werking treedt. In het voorjaar van 2023 is een geactualiseerd Integraal Financieel Beeld Stelselherziening Omgevingswet uitgebracht. Waarin vanaf 2024 een hogere bijdrage nodig is van de 4 overheden aan het beheer van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en het Informatiepunt Leef Omgeving (IPLO).

De Unie heeft samen met VNG en IPO overeenstemming bereikt met de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) over een verhoging van de beheerbijdragen Omgevingswet. Voor de waterschappen betekent dit dat zij met ingang van 2025 € 0,725 miljoen per jaar meer gaan betalen bovenop de verhoging op grond van de Beheerovereenkomst DSO.

De commissie heeft geadviseerd deze verhoging van de beheerbijdragen Omgevingswet met een positief advies aan de ledenvergadering voor te stellen. Onder de voorwaarde dat de minister expliciet de bestuurlijke afspraak herbevestigt dat bij de volgende financiële evaluatie van de Omgevingswet in 2024 de 10-jaarstermijn van de terugverdientijd van de transitiekosten als essentiële voorwaarde wordt meegenomen.

En verder

In de commissie is verder onder andere akkoord gegaan met de:

  • reactie aan de Tweede Kamer op het wetsvoorstel aanpassing belastingstelsel
  • consultatiereactie wijziging Besluit vervuilingswaarde ingenomen water 2009
  • consultatiereactie op wetsvoorstel tot aanpassing aanbestedingswet 2012
  • voortzetting van de anti-afhaakregeling met marktconformiteitstoets
  • vrijgegeven gegevens van de bedrijfsvergelijking Waterschapsspiegel 2023, met de cijfers over het jaar 2022

> Bekijk de volledige agenda en stukken van deze vergadering op iBabs