Tijdens een lunchsessie op vrijdag 6 december informeerde de Unie van Waterschappen Eerste en Tweede Kamerleden over de digitale transformatie en informatieveiligheid bij de waterschappen. Lunchsessies worden regelmatig georganiseerd om Kamerleden bij te praten over actuele onderwerpen.
Kansen en risico’s van digitalisering
De ontwikkelingen op het gebied van digitalisering gaan razendsnel, ook binnen de (decentrale) overheid. Provincies, gemeenten en waterschappen werken hard om de kansen van digitalisering te benutten en de bijbehorende risico’s te beheersen. Daarom organiseerde de Unie van Waterschappen samen met het IPO en de VNG een informele lunchbijeenkomst om kennis te maken met de Eerste en Tweede Kamerleden die digitalisering in hun portefeuille hebben. Onder meer Tweede Kamerleden Jesse Six Dijkstra (NSC) en Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) waren aanwezig.
Kansen van AI
Het IPO besprak de kansen van kunstmatige intelligentie (AI) voor provincies. AI is voor hen een onmisbaar hulpmiddel: het stelt ze in staat om natuurmonitoring, verkeersdoorstroming en de integratie van een nieuw energiesysteem efficiënter en nauwkeuriger aan te pakken.
Datagedreven werken
Vervolgens sprak de VNG over datagedreven werken en gegevensuitwisseling. Hierbij ging het vooral over praktische belemmeringen om data te delen. De systemen die overheidsbreed worden gehanteerd, zijn niet altijd op elkaar afgesteld. Ook is de informatiehuishouding niet altijd op orde, wat de kwaliteit van data in het geding brengt. Overheidsbreed regisseren, investeren en standaardiseren is daarom van groot belang om maatschappelijke opgaven aan te pakken, aldus de gemeenten.
Informatieveiligheid
De Unie van Waterschappen ging tenslotte in op het belang van informatieveiligheid. De waterschappen worden steeds afhankelijker van goed werkende ICT-systemen. Bovendien komen cyberaanvallen steeds vaker voor. Om voorbereid te zijn op digitale dreigingen en afhankelijkheden is het voor de decentrale overheden belangrijk om informatieveiligheid goed in te richten als continu proces. Dit maakt onderdeel uit van de implementatie van de Europese NIS2-richtlijn en de vertaling daarvan in de Nederlandse Cyberbeveiligingswet.
Voor de decentrale overheden is het belangrijk dat overheden hierin samenwerken en dat het Rijk regie neemt. “De waterschappen zijn al ruim tien jaar bezig met het verbeteren van hun informatieveiligheid. Het zijn processen van de lange adem,” zei Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Ons aanpassen naar nieuwe wet- en regelgeving zal dan ook niet van de een op andere dag kunnen plaatsvinden. Maar omdat het belang groot is en dagelijks groeit, zitten de waterschappen er bovenop.”
Maandag 11 november vindt het Wetgevingsoverleg Digitalisering plaats in de Tweede Kamer. De ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Justitie en Veiligheid en Economische Zaken bespreken hierin hun begrotingen voor digitalisering. Samen met de gemeenten en provincies sturen de waterschappen enkele aandachtspunten naar de Kamerleden.
Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS)
De koepelorganisaties vinden dat het huidige regeerprogramma te weinig aandacht besteedt aan digitalisering. De medeoverheden blijven graag samenwerken aan een transparante overheid, versterkte cyberweerbaarheid, verantwoorde inzet van AI en data, en de versterking van digitale open strategische autonomie. Daarbij benadrukken ze het belang van zorgvuldige implementatie van nationale en Europese digitale wet- en regelgeving.
Onder leiding van de staatssecretaris van BZK werken de koepels nauw samen met de betrokken ministeries bij de totstandkoming van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). Ze waarderen de overheidsbrede aanpak van de staatssecretaris en zetten deze samenwerking graag door. In het kader van de NDS hebben de koepels drie aandachtspunten.
Standaardisering voor betere informatiepositie
De koepels vinden vergaande standaardisering essentieel voor effectieve en efficiënte samenwerking tussen verschillende bestuurslagen, en om het werken aan de gezamenlijke opgaven te versnellen. Het digitale Huis van Thorbecke verdient grondig onderhoud. Dit vereist onder meer uniforme werkwijzen en heldere afspraken over gegevensuitwisseling.
Nationale en Europese digitaliseringswetgeving
De Europese Unie heeft een toenemende invloed op het nationale digitaliseringsbeleid. De koepels pleiten daarom voor een gezamenlijke aanpak richting Europa om de belangen van lokale uitvoering te waarborgen en kansen te benutten. Daarnaast vragen ze aandacht voor de uitvoerbaarheid van zowel Europese als nationale digitaliseringswetgeving.
Uitvoerbaarheid NDS
Tot slot maken de koepels zich zorgen over de uitvoerbaarheid van de NDS. Hiervoor zijn onvoldoende financiële middelen op de begroting gereserveerd. Ze zien daarom een risico op onvoldoende middelen voor belangrijke thema’s, zoals data-gedreven werken, verantwoorde inzet van AI en de uitvoerbaarheid van de grote hoeveelheid digitaliseringswetten.
Per 17 oktober moeten EU-landen de Network and Information Security Directive (NIS2-richtlijn) hebben omgezet in nationale wetgeving. De richtlijn heeft belangrijke implicaties voor overheden als het gaat om informatiebeveiliging en de meld- en zorgplicht rondom (cyber)incidenten.
Haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar
De richtlijn moet door EU-lidstaten worden omgezet in nationale wetgeving. In Nederland gebeurt dit via de Cyberbeveiligingswet. De wet is deze zomer in consultatie geweest en zal medio 2025 van kracht worden. Voor de decentrale overheden staan de haalbaarheid, betaalbaarheid en uitvoerbaarheid van de wet voorop.
Vragen over de implementatie
Voor de periode dat de richtlijn van kracht is maar de wet nog niet, geldt dat organisaties die onder de richtlijn vallen al wel rechten hebben, maar nog geen wettelijke plichten. Nog niet alle plichten uit de nieuwe wet zijn duidelijk. Samen met VNG en IPO is de Unie van Waterschappen hierover voortdurend in contact met het Rijk. De ministeries van Binnenlandse Zaken, Justitie en Veiligheid, Infrastructuur en Waterstaat en Volksgezondheid, Welzijn en Sport stellen nadere regels. Denk hierbij bijvoorbeeld aan verkeer, weg- en waterbeheer. Deze processen staan in de NIS2-richtlijn en zijn in Nederland lokaal georganiseerd. De exacte scope van deze deze nadere regelgeving is nog niet duidelijk, en dus ook niet wat de impact op voor decentrale overheden zal zijn.
Medeoverheden: samen optrekken
Vraagstukken als toezicht, meldplicht, zorgplicht en vitaal verklaringen van de sector zijn relevant. Deze kunnen niet zonder de betrokkenheid van de medeoverheden uitgedacht en geïmplementeerd worden. De Unie van Waterschappen wenst daarbij een duidelijke tijdslijn voor implementatie in nationale wet- en regelgeving en pleit voor helderheid en tijdigheid. Ook vinden de waterschappen het belangrijk dat alle overheden hierin samen optrekken. Alleen zo kan er immers gewerkt worden aan een weerbaar Nederland, een veilige overheid en een sterke informatiebeveiliging in de sector.
Hoe kunnen decentrale overheden beter samenwerken aan digitalisering? Die vraag stond centraal op een gezamenlijke heidag van de Unie van Waterschappen, het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Op woensdag 9 oktober kwamen vertegenwoordigers van de drie koepelorganisaties bij elkaar om te praten over digitalisering. Ze stelden gezamenlijke prioriteiten en maakten werkafspraken in het versterken van elkaars ambities.
Informatiehuishouding, data en transparantie
Tijdens de heidag spraken de koepels onder meer over het op orde krijgen van de informatiehuishouding, het optimaal inzetten van data en het bieden van transparantie als overheid. Een van de conclusies luidde dat het altijd goed is om eerst te bekijken of het mogelijk is om bepaalde zaken gezamenlijkheid op te pakken. Dit om het werk beter te verdelen en van elkaar te leren. Ook werd het belang onderstreept van elkaar transparant informeren.
Samen optrekken in lobby
Concreet spraken de Unie van Waterschappen, IPO en VNG af dat zij als koepels samen optrekken in de lobby over betaalbaarheid van datastelsels. “De baten van de datastelsels komen op een andere plek dan de claims voor financiering,” legt Meindert Smallenbroek, algemeen directeur van de Unie van Waterschappen, uit. “Dit speelt bijvoorbeeld bij het handelsregister en bij het beeldmateriaal, en is niet houdbaar voor de koepelorganisaties en achterban.”
Ruimte voor kennisdeling
De koepelorganisaties willen samenwerken aan concrete casussen waar digitalisering wordt ingezet voor de opgaven, bijvoorbeeld in het ruimtelijke domein. Ook willen ze meer samen optrekken om het werk te verdelen dat vanuit het Rijk en Europa op hen afkomt. Het streven is om dit overleg in de toekomst vaker te laten plaatsvinden, om de voortgang van de besproken werkafspraken te monitoren en ruimte te maken voor kennisdeling op dit thema.
Op 4 oktober is tijdens de vergadering van de Commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën het AI-kompas goedgekeurd. Hiermee beschikken de waterschappen nu over een bestuurlijk kader dat moet helpen bij het maken van de juiste afwegingen bij het toepassen van kunstmatige intelligentie.
“De kansen van artificiële intelligentie (AI) voor de waterschappen zijn groot,” licht Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen toe. “Als sector willen we de volle potentie van AI benutten. Dit is nodig om de uitdagingen in het waterbeheer aan te kunnen, de kosten in de hand te houden en te voldoen aan de eisen die inwoners aan de overheid stellen. Het is ook een belangrijk middel om de krapte op de arbeidsmarkt in de toekomst aan te kunnen.” Maar hoe zet je AI zorgvuldig, onderbouwd en transparant in? De Unie van Waterschappen ging samen met de waterschappen op zoek naar handvatten voor het gebruik van AI. De bevindingen zijn gebundeld in het AI-kompas.
Uitgangspunten voor AI-gebruik
Het bestuurlijke deel van het AI-kompas, dat nu is goedgekeurd, bevat vijf uitgangspunten voor AI-gebruik binnen de waterschappen: kansengericht, toekomstgericht, solidariteit, uitlegbaar en ethisch afgewogen. Deze uitgangspunten zorgen ervoor dat AI op een verantwoorde, transparante en effectieve manier wordt ingezet. In lijn met de doelen en waarden van de waterschappen en in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving. Ze helpen bij het behouden van publiek vertrouwen en het beschermen van publieke belangen, en bieden richtlijnen voor de richting, grenzen en voorwaarden van AI-gebruik.
Ethiek
Het tweede deel van het AI-kompas gaat over de uitwerking van het bestuurlijk kader. De Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis gaan aan de slag met die uitwerking. Zo wordt er nu gewerkt aan een richtlijn voor het ethische gesprek over het gebruik kunstmatige intelligentie.
Het AI-kompas is een van de uitwerkingen van de ‘Vaarkaart – digitaal op koers’. Het visiedocument van de waterschappen over de digitale transformatie.
Zeespiegelstijging, slechte waterkwaliteit, grote vraagstukken voor de ruimtelijke ordening. Het waterbeheer staat de afgelopen jaren onder steeds grotere druk. Hoe de waterschappen in deze veranderende omstandigheden hun waterbeheertaken uitvoeren, laten de waterschappen zien in Waterschapspeil 2024.
Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “In Waterschapspeil laten we zien hoe wij als waterschappen werken aan de grote opgaven waar we mee geconfronteerd worden. We hopen te inspireren met onze aanpak en oplossingen. Waterschappen bouwen samen aan toekomstbestendig waterbeheer. We zetten onze gezamenlijke kennis en ervaring in om Nederland veilig en leefbaar te houden, nu en voor toekomstige generaties.”
Waterschapschapspeil
Waterschapspeil is één van de producten die de Unie van Waterschappen samenstelt op basis van de bedrijfsvergelijkingen onder de waterschappen. In de publicatie staan de resultaten van het werk van de 21 waterschappen gezamenlijk over ruwweg de periode 2022-2023. In deze tweejaarlijkse uitgave staan ook de trends en ontwikkelingen in de waterschapssector. De Unie van Waterschappen publiceert jaarlijks gegevens over de prestaties en kosten per waterschap. Daarnaast zijn er nog bedrijfsvergelijkingen met een specifiek onderwerp, zoals de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer.
De onderliggende data, die de waterschappen hebben aangeleverd, zijn ontsloten via het Waves-dashboard. Hierin staan de financiën en zijn er gegevens te vinden over bijvoorbeeld prestaties op het gebied van waterveiligheid, schoon en voldoende water en het zuiveren van rioolwater. Via Waves kunnen waterschappen gemakkelijk met elkaar worden vergeleken op verschillende thema’s. Zo zijn de waterschappen transparant over hun kosten en baten én kunnen zij van elkaar leren om zo gezamenlijk te verbeteren.
De waterschappen boeken vooruitgang in de energieproductie, op het gebied van CO2-reductie en in verduurzaming. De ambitie om energieneutraal te worden, wordt wel later bereikt dan verwacht, onder meer door netcongestie. Ook steeg in 2023 het energieverbruik, met name door de noodzaak om te malen bij hevige regenval. Dat blijkt uit de Klimaatmonitor Waterschappen – verslagjaar 2023. Het rapport geeft inzicht in de voortgang van de ambities van de waterschappen op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid.
Ambitie waterschappen: in 2025 energieneutraal
“Als waterschappen wekken we steeds meer eigen duurzame energie op”, reageert Erik den Hertog, bestuurslid Unie van Waterschappen. “Maar we hebben ook meer energie nodig. In 2023 bijvoorbeeld voor het wegpompen van water bij de periodes van extreme regenval. Er zijn steeds meer ontwikkelingen die de realisatie van klimaatambities beïnvloeden. Denk aan netcongestie, striktere waterkwaliteitseisen, stijgende kosten en politieke discussies in de regio over bijvoorbeeld locaties voor zon- en windenergieprojecten. Nieuwe energieprojecten lopen daardoor vertraging op. Waterschappen gaan het doel van energieneutraliteit sowieso halen, maar waarschijnlijk wel iets later dan de huidige ambitie van 2025. Wij blijven als waterschappen actief zoeken naar manieren om onze bedrijfsvoering te verduurzamen en uiteindelijk klimaatneutraal te worden, ondanks deze uitdagingen.”
Circulariteit
Ook de toegenomen inzet van waterschappen op circulariteit komt terug in de Klimaatmonitor. Sander Mager, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Als waterschappen streven we ernaar om in 2050 volledig circulair te zijn, met als tussenstap een vermindering van 50 procent in het gebruik van primaire grondstoffen in 2030. We hebben hiervoor een strategie Circulaire Waterschappen en ondersteunen dat met het KCAO-programma, over circulair assetmanagement en duurzaam opdrachtgeverschap. Dit maakt circulariteit bij de waterschappen steeds concreter. In 2023 had 90 procent van de waterschappen circulaire economie-doelstellingen (deels) in hun beleid opgenomen. Driekwart van de waterschappen heeft een nulmeting uitgevoerd om inzicht te krijgen in hun materiaalgebruik en een kwart monitort op circulariteit. De waterschappen verbeteren hun inzicht in de milieu-impact van ingekochte grondstoffen, met meer dan de helft die al concrete stappen heeft gezet.”
Nog enkele cijfers uit de Klimaatmonitor over 2023
Emissies en energieverbruik
De waterschappen hebben CO2-emissies weten te verlagen, zowel voor scope 1 (eigen activiteiten) als scope 2 (indirecte emissies voor energie die is ingekocht).
Scope 2-emissies daalden met 56 procent, met name doordat waterschappen meer Nederlandse groen stroom zijn gaan inkopen in plaats van Europese groene stroom.
De totale CO2-uitstoot van scope 1 en 2 verminderde met ruim 14 procent tot 684 kton. Hiermee zijn de waterschappen op weg naar klimaatneutraliteit.
Stijging totale energieverbruik met bijna 8 procent, grotendeels door het intensievere gebruik van gemalen vanwege de vele neerslag.
Opwekking duurzame energie
Stijging eigen opwekking van duurzame energie met 343 TeraJoule (TJ) (8,2 procent) tot 4.505 TJ (met name door nieuwe windturbines).
Biogas blijft de grootste bron van duurzame energie, met 66 procent van de eigen opwekking. In totaal is 33 miljoen m³ biogas opgewaardeerd tot 22,5 miljoen m³ groen gas.
Uitstoot lachgas en methaan
Waterschappen zetten steeds meer in op het verminderen van broeikasgassen zoals lachgas en methaan. Er zijn programma’s gestart voor verder inzicht en uiteindelijk emissiereductie.
Lachgasemissies rapportages zijn 31 procent lager (na wijziging toepassing IPCC model door CBS in 2023.
Duurzaam opdrachtgeverschap
Duurzaam opdrachtgeverschap is in 2023 door bijna 60 procent van de waterschappen vertaald naar een implementatieplan.
De CO2-Prestatieladder is een belangrijke tool geworden om duurzaamheid te structureren, met twaalf gecertificeerde waterschappen en nog vijf in de planning.
Er is steeds meer aandacht voor biodiversiteit: zes waterschappen nemen biodiversiteit en natuur inclusief bouwen structureel mee.
Er zijn verdere stappen gezet in CO2-beprijzing, met elf waterschappen die dit intern toepassen en twee die het gebruiken in aanbestedingen.
Vervoer en mobiliteit
Na de tijdelijke verlaging in de coronapandemie is in 2023 het zakelijk verkeer met personenauto’s weer op het niveau van 2019.
Woon-werkverkeer met een privéauto is in 2023 terug naar 65 procent van het pre-coronaniveau.
Het brandstofverbruik van het eigen wagenpark van waterschappen daalde in 2023 met 11% en de daaraan verbonden CO2-uitstoot verminderde met 16 procent, dankzij vergroening van het wagenpark.
Het aantal elektrische auto’s steeg met 56 procent, met als resultaat een jaarlijkse besparing van 500 tot 1000 ton CO2.
Het brandstofverbruik voor vrachttransport en onderhoud nam toe met 9 procent, maar door het gebruik van HVO in plaats van diesel steeg de CO2-uitstoot slechts met 3 procent.
Nieuw dit jaar in de Klimaatmonitor zijn de kaartjes in de bijlagen, die laten zien waar aquathermie-projecten en zon-op-waterprojecten zijn gerealiseerd. Ook laten ze zien waar elektriciteit wordt opgewekt en teruggeleverd.
Op woensdag 11 september hebben de Unie van Waterschappen, VNG en IPO hun Wet open overheid (Woo-)monitoren overhandigd aan het ministerie van Binnenlandse Zaken. Directeur-generaal Digitalisering en Overheidsorganisatie Eva Heijblom nam de publicatie in ontvangst op het iBestuur Congres. Uit de Woo-monitor van de waterschappen blijkt dat er op het gebied van organisatie en cultuur ontwikkeling nodig is om informatie transparanter en toegankelijker aan te bieden.
Toenemend aantal Woo-verzoeken
De monitor laat onder meer zien dat het aantal Woo-verzoeken toeneemt. De afhandeltermijn van de verzoeken neemt doorgaans wat meer tijd in beslag dan voorheen. Dit valt vooral te verklaren doordat de verzoeken steeds omvangrijker van aard zijn. Waterschappen onderkennen daarbij steeds meer het belang om transparant te kunnen zijn naar de maatschappij en werken daarom ook toe naar werkwijzen die op een toekomstbestendige manier inzicht geven in het verleden. De waterschappen zetten zich actief in om de Woo goed te implementeren.
“Wij zijn ons bewust van de uitdagingen die er liggen”, zegt Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, op het iBestuur Congres. “We doen veel om onze informatiehuishouding te verbeteren, maar er is ook nog veel te doen. In de monitor zien we dat dit besef echt is ingedaald bij de waterschappen en dat het bewustzijn groeit over wat een goed georganiseerde informatiehuishouding inhoudt.”
Maatschappelijke verantwoordelijkheid
Zo hebben steeds meer waterschappen informatiebeheerplannen en sluiten zij zich aan bij het e-depot. “Een burger of bedrijf mag ervan uitgaan dat we transparant en helder in onze afwegingen zijn,” aldus Lokin. “En dat essentiële informatie betrouwbaar en eenvoudig toegankelijk is. We hebben de verantwoordelijkheid om die handschoen op te pakken. Hierbij zal er samengewerkt worden met de medeoverheden.”
Digitaal op koers
Eind 2023 presenteerden de waterschappen hun visie op de digitale transformatie ‘De Vaarkaart – digitaal op koers’. Een van de doelen uit de Vaarkaart richt zich op het risico-gestuurd werken en zorgen voor transparante besluitvorming en processen, nageleefde wet- en regelgeving en continuïteit in de dienstverlening. Hier maakt de implementatie van de Woo onderdeel van uit. Met de Vaarkaart stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden.
In een brief aan de minister van Justitie & Veiligheid, minister van IenW en staatssecretaris van Digitalisering hebben de waterschappen op twee wetsvoorstellen gereageerd: de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten en de Cyberbeveiligingswet.
Wet Weerbaarheid kritieke entiteiten
Doel van de Wet Weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke) is het verhogen van de weerbaarheid van kritieke entiteiten die een essentiële dienst verlenen in Nederland. Hiermee geeft Nederland invulling aan de Europese Critical Entities Resilience Directive (CER-richtlijn) die eind 2022 is aangenomen.
Aandachtpunten waterschappen Wwke
De Wwke benoemt ondernemingen die verantwoordelijk zijn voor het proces Afvalwater als kritieke entiteit, zodat de waterschappen in dit kader verwachten een meldplicht, zorgplicht en toezichthouder te krijgen. Omdat het proces Afvalwater op dit moment nog niet als vitaal is aangemerkt, maken de waterschappen zich grote zorgen over de impact die dit met zich mee zal brengen. Daarnaast missen de waterschappen het vitale proces Keren en beheren waterkwantiteit in de Wwke. Ook is het nog onduidelijk of waterschappen ook als kritieke entiteit voor Wegen worden aangewezen.
Cyberbeveiligingswet
Met de Cyberbeveiligingswet (Cbw) geeft Nederland invulling aan de nieuwe Europese Network Information Security (NIS2) richtlijn. Deze richtlijn beoogt de cyberveiligheid in de Europese Unie naar een hoger gemeenschappelijk niveau te brengen door de digitale weerbaarheid van essentiële en belangrijke entiteiten in de lidstaten te versterken.
Aandachtspunten waterschappen Cbw
In de consultatiereactie hebben de waterschappen aandacht gevraagd voor de bestuurlijke eindverantwoordelijkheid. Volgens het wetsvoorstel wordt de secretaris-directeur als hoogste ambtenaar verantwoordelijk voor de benodigde kennis en vaardigheden rondom cybersecurity. Dit kan tot ongewenste situaties leiden, want volgens de Waterschapswet is het bestuur van een waterschap verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van de benodigde middelen om noodzakelijk geachte maatregelen te kunnen treffen.
Een ander aandachtspunt betreft de ketensamenwerking: hoe moeten de waterschappen invulling geven aan het toezicht op hun leveranciers en hoe moet in dit kader worden omgegaan met waterschapsoverstijgende opdrachten?
Resterende aandachtspunten
Aan het einde van hun brief hebben de waterschappen nog enkele belangrijke aandachtspunten geconstateerd die voor Wwke en Cbw gelden:
het gebrek aan samenhang tussen beide wetten;
het uitblijven van de aanwijzing van een toezichthouder;
het uitblijven van een Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden;
de uitvoerbaarheid van de stapeling van wetgeving.
Op 21 december 2023 is tijdens het bestuurlijk overleg Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening de ‘Vaarkaart, digitale transformatie’ van de waterschappen aangeboden aan demissionair minister Hugo de Jonge (Wonen) en demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering). In het overleg stonden data en digitalisering in de fysieke leefomgeving op de agenda. De waterschappen hebben een visie opgesteld om goed voorbereid te zijn op de digitale ontwikkelingen.
Digitale transformatie
De wereld verandert en digitaliseert in rap tempo. Dit biedt kansen om dingen anders en slimmer te doen. Tegelijkertijd brengt het digitale tijdperk nieuwe risico’s en dilemma’s met zich mee. Een voorbeeld hiervan is de steeds groter wordende stroom aan digitale gegevens (data). Steeds meer bronnen, zoals sensoren, sociale media platforms en internetgebruik, genereren een explosie van gegevens. Die informatie wordt gebruikt voor verschillende doeleinden, zoals het nemen van geïnformeerde beslissingen, het op afstand besturen van processen, het verbeteren van bedrijfsprocessen of het bieden van gepersonaliseerde diensten aan klanten.
Vraagstukken rond data
Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De dataficering en het datagedreven werken brengen echter ook vraagstukken met zich mee over privacy, beveiliging, ethiek en representatie. Hoe voorkomen we datalekken? Hoever gaan we bijvoorbeeld met het verzamelen van data uit rioolwater; waar ligt de grens? En in hoeverre klopt het beeld dat de data geeft met de werkelijkheid? Hierover moeten we weloverwogen keuzes maken, zodat we van daaruit als sector en als individuele waterschappen datagedreven kunnen werken en de meerwaarde van data optimaal kunnen benutten.”
Organisatieontwikkeling
Lokin: “Voor de digitale transformatie is een ontwikkeling op het gebied van organisatie en cultuur nodig. Een waterschap van vandaag de dag opereert proactief en omgevingsgericht. Een burger of bedrijf mag ervan uit gaan dat de we transparant en helder in onze afwegingen zijn. En dat essentiële informatie betrouwbaar en eenvoudig toegankelijk is. We hebben de verantwoordelijkheid om die handschoen op te pakken.”
Voortouw digitalisering
Demissionair minister Hugo de Jonge: “Ik ben blij met dit visiedocument van de Unie van Waterschappen. Hiermee nemen zij het voortouw om digitalisering op een verantwoorde manier in te zetten voor actuele maatschappelijke opgaven rond waterbeheer, zoals een beperkte klimaat- en voetafdruk. Digitalisering en data veranderen het werk van de overheid. In de mooi vormgegeven digitale vaarkaart laten de waterschappen dit zien.”
Digitaal op koers
Met de Vaarkaart stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.
