Categorie: Digitalisering

Bij digitaal werken is het belangrijk dat er veilig en overzichtelijk samengewerkt kan worden. De Wdo maakt het mogelijk om straks via publieke én private inlogmiddelen digitaal zaken te doen met bijvoorbeeld gemeenten en waterschappen. Er mogen dan alleen middelen gebruikt worden die de overheid heeft gecontroleerd op veiligheid en betrouwbaarheid.

Elektronische identificatiemiddelen

Burgers en bedrijven kunnen elektronische identificatiemiddelen (eID) van de overheid gebruiken die een hoge mate van betrouwbaarheid hebben. In de nieuwe wet staat dat publieke dienstverleners, waaronder de waterschappen, verplicht zijn om deze identificatiemiddelen te gebruiken om toegang te geven tot hun online diensten. Zo krijgen zij meer zekerheid over iemands identiteit.

Voldoen aan verplichtingen

Publieke dienstverleners moeten voldoen aan de verplichtingen in de Wdo zodra ze zijn aangesloten op digitale toegangsmiddelen zoals DigiD en eHerkenning. Dat aansluiten gebeurt de komende tijd in overleg met de dienstverleners, zodat rekening kan worden gehouden met de uitvoerbaarheid.

Betrouwbaarheidsniveaus

Publieke dienstverleners, zoals de waterschappen, bepalen per online dienst op welk betrouwbaarheidsniveau gebruikers moeten inloggen. Dat doen ze op basis van de conceptregeling betrouwbaarheidniveaus. Hierin staan de regels en criteria die leiden tot een keuze voor een betrouwbaarheidsniveau dat past bij de risico’s die aan een dienst zijn verbonden.

Regelhulp

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ontwikkelde samen met RVO een Regelhulp betrouwbaarheidniveaus op basis van de conceptregeling betrouwbaarheidsniveaus. Deze regelhulp helpt de waterschappen in het keuzeproces voor het juiste betrouwbaarheidsniveau.

Kaderwet

De Wdo is een zogeheten kaderwet: de wet regelt algemene principes, verantwoordelijkheden en procedures, maar geen gedetailleerde regels. De wet zorgt zo voor flexibiliteit bij nieuwe ontwikkelingen. Maar ook dat belangrijke waarden en zekerheden voor burgers en bedrijven altijd goed geregeld zijn. Denk aan gebruikersvriendelijkheid, betrouwbaarheid, veiligheid, privacy en digitale inclusie.

De staatssecretaris kreeg op de rioolwaterszuiveringsinstallatie (rwzi) een toelichting op het zuiveringsproces van rioolwater, het verwijderen van ongewenste stoffen zoals medicijnresten en het bemonsteren van water. Het zuiveringsproces kan interessante data opleveren, de zogeheten big brown data.

Nieuwe technologieën

Bij het optimaliseren van de zuivering en bemonstering spelen digitalisering en digitale transformatie een grote rol. De inzet van onder meer nieuwe technologieën en datagedreven werken, zorgen voor nieuwe en andere inzichten en keuzes. Ook kan steeds meer op afstand gestuurd worden, wat invloed heeft op de manier van werken.

Meer inzicht

Medewerkers van het hoogheemraadschap vertelden hoe ze digitalisering inzetten om een aantal thema’s verder te ontwikkelen. Zoals een catalogus waarin je zelf je data en analyses bij elkaar kunt zoeken. Of dashboards waaruit de gebruiker zelf meer inzichten kan genereren. Zo krijgen alle betrokkenen meer inzicht in de waterketen.

Interbestuurlijke samenwerking

Er ontstond een levendig gesprek over het belang van interbestuurlijke samenwerking bij de digitale transformatie en bij de ethische dilemma’s die spelen bij de toepassing van nieuwe technologieën. Het is belangrijk dat overheden dezelfde kaders gebruiken in de afwegingen bij het gebruik van data en technologie.

Vaarkaart

De Unie presenteerde ook haar bestuurlijke visie op digitale transformatie, de zogeheten ‘Vaarkaart, digitaal op koers’. Deze Vaarkaart beschrijft de digitale transformatie voor de waterschappen en randvoorwaarden om digitale innovaties te gebruiken en ermee om te gaan. Dit vraagt begeleiding en training van medewerkers en bestuurders, maar ook standaardisatie van data en processen.

Samenhang

Van Huffelen zag een samenhang tussen de Vaarkaart van de waterschappen, haar Werkagenda Waardegedreven Digitaliseren en haar agenda Digitale Samenleving. Er is dan ook afgesproken hierop nauw te blijven samenwerken.

Bart de Zwart van het A&O fonds Waterschappen besprak de verkenning naar de impact van nieuwe technologieën op werk bij de waterschappen. Een belangrijke bevinding was hoe een waterschap kan inventariseren welke skills het waterschap voor de toekomst nodig heeft. Dat kan met behulp van strategische personeelsplanning (SPP) en een werkkwadranten model.

Komt overal terug

Over de verkenning naar de impact van nieuwe technologieën ontstond een inspirerend gesprek. Daarbij spraken de leden over werk en de digitale transformatie. Ook sprak men over de rol van het A&O fonds op dit onderwerp. Er werd gediscussieerd over de vraag waar de regie op digitale transformatie ligt. De conclusie is volgens de leden dat digitale transformatie overal terugkomt, maar dat op dit vlak de eigen organisatie een grote rol speelt.

Impact op democratie en waterschapsverkiezingen

Aan de hand van zijn boek ‘Alive & Clicking: Er is hoop voor de democratie’ besprak Rudy van Belkom, directeur van de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT), de impact van digitalisering op de democratie. Met het oog op de ontstaansgeschiedenis van het internet en de invloed hiervan op technologie wierpen de aanwezigen een blik op de toekomst. Dit leidde tot interessante gesprekken over bijvoorbeeld een digitale burgerzetel bij de waterschappen, de inzet van digitale tools om de inspraak van burgers te stimuleren, en het actief mee laten denken van burgers aan het begin van processen.

Verkiezingen

De digitale transformatie is zo impactvol dat het thuishoort in het inwerkprogramma van nieuwe bestuurders. De leden wisselden van gedachten over de komende verkiezingen. Wat moeten de nieuwe bestuurders weten over digitalisering bij de waterschappen? Allereerst moet uitgelegd worden wat digitale transformatie is. En natuurlijk wat het kan betekenen voor de waterschappen, bijvoorbeeld door middel van een video. Ook stonden de aanwezigen stil bij de volgende verkiezingen en kwamen er interessante en inspirerende ideeën los.

Digitaliseringsberaad

Het Digitaliseringsberaad wordt georganiseerd door de Unie van Waterschappen en bestaat uit bestuurders, (secretaris-)directeuren en de Chief Digital Officers van de waterschappen.

Foto: Rudy van Belkom (rechts) biedt zijn boek Alive & Clicking; Er is hoop voor de democratie aan Vincent Lokin (links) aan.

Alexandra van Huffelen gaf aan blij te zijn kennis te maken met de waterschappen. Ze vindt het belangrijk om te bespreken hoe we elkaar kunnen helpen en gezamenlijk kunnen optrekken op dit thema.

Mens en digitale transformatie

De waterschappen zien digitalisering niet alleen als iets ‘technologisch’, de uitdaging zit ook in de processen eromheen. Want digitalisering heeft invloed op de manier waarop waterschappen werken en dat vraagt veel van de kennis en vaardigheden van onze medewerkers. Een zorgpunt, gezien de krapte op de arbeidsmarkt.

Traineeprogramma’s

De staatssecretaris herkent de zorgpunten van de waterschappen. Ze wil graag doorpraten over hoe we kunnen samenwerken, bijvoorbeeld met traineeprogramma’s. Er was ook aandacht voor de mensen die niet mee kunnen komen in de digitale samenleving. Voor deze mensen moet er altijd een niet-digitaal loket open staan, waar mensen met vragen terecht kunnen.

Ethiek en veiligheid

“Digitalisering en digitale transformatie gaan niet alleen over technologie, maar ook over de processen eromheen. Het heeft invloed op onze manier van werken en op de kennis en vaardigheden van de medewerkers. Door digitalisering gaan processen sneller en worden beslissingen geautomatiseerd. Dan is het des te belangrijker om stil te staan bij de beveiliging, privacy en proportionaliteit,” aldus Vincent Lokin.

Bewustwording

Om hier bewustwording voor te creëren en het gesprek hierover te faciliteren, organiseren de Unie en het Waterschapshuis verschillende bijeenkomsten en lezingen. Een voorbeeld hiervan zijn de bestuurlijke ethieksessies. Lokin refereerde ook aan de vele data die waterschappen hebben als ze bijvoorbeeld dijkinspecties met drones uitvoeren. Maar ook aan de waardevolle informatie die waterschappen kunnen halen uit de rioolwaterzuiveringen, bijvoorbeeld voor het coronadashboard. Onze ‘big brown data’. “Bij het inwinnen en verwerken van data is het van belang dat je aan het begin al goed nadenkt wat de ethische gevolgen hiervan kunnen zijn. Maar ook de informatieveiligheid is van groot belang.”
De staatssecretaris herkende dit en gaf aan dat we zo sterk zijn als de zwakste schakel in het geheel.

Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren en wet-en regelgeving

“De werkagenda gaat over de kansen die digitalisering biedt maar wel waardengedreven,” aldus de staatssecretaris, “Waarden als veiligheid, democratie, zelfbeschikking, privacy en transparantie staan hierin centraal.”

Vincent Lokin is blij om te horen dat de werkagenda vanuit waarden is opgesteld en herkent de geschetste waarden. Hij legde het verband met de grote hoeveelheid wet- en regelgeving die vanuit Europa en Neder-land op de decentrale overheden afkomen. Hij wil hierin graag samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) onderzoeken wat dit voor impact heeft op de waterschappen. En ook of alle regelgeving uitvoerbaar is, ook gezien de schaarste op de arbeidsmarkt. De staatssecretaris agendeert dit vraagstuk in het overheidsbrede beleidsoverleg digitale overheid, ook wel afgekort als het OBDO.

Ter afsluiting nodigden Rogier van der Sande en Vincent Lokin de staatssecretaris uit voor een werkbezoek aan de waterschappen. “Daarin kunnen we in de praktijk laten zien hoe we omgaan met data en ethiek op een inspirerende locatie.”

Voor de waterschappen zijn er enerzijds de bekende vraagstukken rondom duurzaamheid en klimaat, veiligheid en de eerlijke verdeling van de lasten voor een toekomstbestendige waterhuishouding. Anderzijds roepen technologische ontwikkelingen ook nieuwe vragen op over beveiliging, privacy en proportionaliteit. Zeker nu door digitalisering processen sneller gaan en beslissingen geautomatiseerd worden, is het belangrijk om stil te staan bij de mogelijke gevolgen daarvan. Om hier bewustwording voor te creëren hebben de Unie van Waterschappen en Het Waterschapshuis de afgelopen weken bijeenkomsten en lezingen georganiseerd.

Kunnen, mogen en willen

Op 29 september was er een lezing voor juridische medewerkers met als thema: wat kan (techniek), wat mag (wet en regelgeving) en wat willen we (ethiek). Op 6 oktober vond de eerste bestuurlijke ethieksessie plaats. De dagelijkse bestuurders, directeuren en Chief Data Officers (CDO) kregen hier uitleg van prof. dr. ir. Jeroen de Ridder, universitair hoofddocent filosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. De Ridder ging in op het belang van ethiek en de verschillende methoden die gebruikt kunnen worden om het ethisch gesprek te voeren. De deelnemers konden dit vervolgens direct toepassen op zelf ingebrachte casussen vanuit de praktijk.

Ethics by design

Belangrijke les is dat ethiek een plek verdient binnen de hele organisatie. Ethiek is niet iets voor bestuurder of management alleen. Ook moet ethiek vanaf het begin van een project meegenomen worden: ethics by design.

Ook volgend jaar veel aandacht voor ethiek

De Unie en het Waterschapshuis zetten in 2023 een training op voor begeleiders die de waterschappen kunnen ondersteunen bij het voeren van het ethische gesprek.

Op 9 december is de tweede bestuurlijke ethieksessie.

Meer informatie over de training en ethieksessie

Vincent Lokin is bestuurslid bij de Unie van Waterschappen en heeft onder meer digitalisering in zijn portefeuille. In een video van het Overheidsbreed Cyberpogramma vertelt hij over het belang van audits van geautomatiseerde processen: “Als we door middel van audits weten waar we staan, kunnen we ook gericht maatregelen nemen om de cyberveiligheid te verbeteren.”

De hele keten sterk

Lokin benadrukt het belang van samenwerking om de hele keten sterk te houden en geeft het advies aan alle overheden om hun taken op het gebied van cyberveiligheid uiterst serieus te nemen. “Investeer in de beveiliging van je gegevens en zorg voor verantwoorde verwerking.”

Tekst loopt door onder de video

Overheidsbrede cyberoefening

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties organiseert op 31 oktober ’s middags een overheidsbrede cyberoefening. Ook waterschappen kunnen online meedoen aan deze interactieve cyberoefening en in de eigen organisatie simultaan mee oefenen.

> Meer informatie in de agenda

Rechtspositie politieke ambtsdragers

Een onafhankelijk Adviescollege gaat kijken naar de hoogte van de vergoeding voor Statenleden en algemeen bestuursleden van de waterschappen. Met het oog op de verkiezingen in 2023 is het wenselijk dat het college rond deze zomer een advies geeft. De waterschappen hopen dat de planning gehaald wordt.

Lokale democratie

De Unie van Waterschappen maakt zich samen met de VNG hard voor versterking van de lokale democratie. Ze pleiten onder meer voor subsidie voor politieke partijen die meedoen aan lokale verkiezingen. In het coalitieakkoord staat niets over versterking van de lokale democratie. De waterschappen willen graag weten hoe de minister tegen dit onderwerp aankijkt.

Digitale transformatie

De waterschappen zijn blij dat het onderwerp digitalisering als 1 van de 3 grote transities in het coalitieakkoord staat, naast circulaire economie en klimaat & energie. De waterschappen missen in het akkoord wel aandacht voor de digitale transformatie. Het gaat immers niet alleen om de techniek maar ook om de processen eromheen.

Financiële onderbouwing

De waterschappen zien ook een toenemende afhankelijkheid van een goed functionerende ICT-infrastructuur en -dienstverlening. Daardoor zijn ze kwetsbaar voor cybercrime: aanvallen van buitenaf. Informatieveiligheid en privacy staan hoog in het vaandel bij de waterschappen. Onderwerpen die ook in het coalitieakkoord expliciet worden genoemd. De financiële onderbouwing om activiteiten rond informatieveiligheid uit te voeren, ontbreekt echter in het coalitieakkoord.

Lees de hele inbreng