IPCC-rapport: Snelle klimaatverandering leidt tot fors meer weersextremen, snel ingrijpende maatregelen nodig

9 augustus 2021

Op 9 augustus heeft het IPCC, het klimaatpanel van de VN, een rapport met analyses van klimaatonderzoeken die de afgelopen jaren zijn verschenen gepresenteerd. Het rapport laat zien dat klimaatverandering al tot forse weersextremen leidt en dat er snel ingrijpende maatregelen nodig zijn. De waterschappen ondervinden de gevolgen van klimaatverandering in hun dagelijks werk en onderstrepen de urgentie voor het versnellen van klimaatmaatregelen.



De wetenschappers van het IPCC hebben voor het rapport duizenden internationale klimaatonderzoeken geanalyseerd die in de afgelopen 8 jaar zijn verschenen. Politici kunnen de aanbevelingen van het IPCC gebruiken om keuzes te maken.

Extreem weer heeft grote gevolgen

Het IPCC wijst erop dat de economische en sociale gevolgen van extreem weer erg groot zijn. De waterschappen hebben bij hun zorg voor sterke dijken, schoon en voldoende water steeds meer te maken met de impact van klimaatverandering en extreem weer en investeren daarom in het sneller aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering, door bijvoorbeeld dijken te versterken en regenwaterbuffers aan te leggen. Maar alleen met de maatregelen van de waterschappen zijn we er nog niet. Er is meer nodig om de neerslag en het water uit de zee en de grote rivieren ook in de toekomst voldoende ruimte te kunnen geven.

Klimaatverandering nu al dagelijkse praktijk

Hetty Klavers, bestuurslid van Unie van Waterschappen: “Dat klimaatverandering voor de waterschappen geen toekomstscenario is maar dagelijkse praktijk, heeft de watersnood in Limburg wel aangetoond. Na 3 extreem droge zomers hebben we nu een zomer met extreme wateroverlast door hoosbuien en hoge rivierstanden achter de rug. Zelf investeren de waterschappen jaarlijks 1,8 miljard euro in veilige dijken, schoon en voldoende water om weerbaar te zijn tegenover de veranderende omstandigheden.”

“Om schade door weersextremen te beperken is het nodig dat overheden water sturend laten zijn voor de ruimtelijke inrichting. Waterschappen roepen op toekomstbestendige keuzes te maken in water-, land en bodemgebruik. Van het nieuwe kabinet vragen we dit ordeningsprincipe nadrukkelijk te omarmen en daar structureel financieel aan bij te dragen.”

Niet dweilen met de kraan open

De waterschappen willen daarnaast niet dweilen met de kraan open en zetten daarom ook in op verduurzaming. “De waterschappen werken actief samen met het Rijk om de klimaatambities te halen. Zo bieden de waterschappen alternatieven voor aardgas met aquathermie en biogas. En stellen zij terreinen beschikbaar voor zonnepanelen en windmolens”, aldus Klavers.

Meer inzicht in zeespiegelstijging nodig

Een aspect van klimaatverandering dat het IPCC aanstipt is de zeespiegelstijging. Deze eeuw stijgt de zeespiegel in elk geval met enkele decimeters, maar rond 2150 kan het oplopen met 1 tot 5 meter, als de opwarming sterk doorzet en Antarctica versneld ijs verliest. In 2019 voorzag het IPCC een stijging van 1,1 meter in 2100. De waterschappen werken samen met andere waterbeheerders in het Deltaprogramma aan een kennisprogramma rond zeespiegelstijging om de zeespiegelstijging, effecten en handelingsperspectieven nader in beeld te brengen. “Bij het beleid voor waterveiligheid wordt altijd al ver vooruit gekeken. We nemen de nieuwste wetenschappelijke en technologische inzichten mee in het op orde houden van onze dijken en stellen waar nodig bij”, geeft Klavers aan.

Belangrijke psychologische barrière

Ook het KNMI reageert op het IPCC-rapport op hun site: “In alle IPCC-emissiescenario’s wordt de 1,5 graden temperatuurstijging over circa 10 jaar bereikt, een decennium eerder dan verwacht. Deze temperatuurgrens is een belangrijke psychologische barrière vanwege het in 2015 gesloten Klimaatakkoord van Parijs, waarin wordt gestreefd de temperatuurstijging te beperken tot ruim onder de 2, en liever tot 1,5 graden.”

195 landen

Het IPCC werd in 1988 opgericht door de VN en heeft sindsdien 5 klimaatrapporten uitgebracht. Het rapport van maandag is onderdeel van een omvangrijker rapport dat volgend jaar verschijnt. In het IPCC zitten vertegenwoordigers van 195 landen die experts en wetenschappers opdracht geven om analyses uit te voeren.

Na de Stikstofcrisis Een Watercrisis?

15 juli 2021

Als de doelen van de Kaderrichtlijn Water niet worden gehaald, dreigt er dan een watercrisis die vergelijkbaar is met de stikstofcrisis? Daarover stelde Kamerlid Derk Jan Eppink (JA21) Kamervragen aan de demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen.



Eppink stelde de vragen naar aanleiding van artikelen in Trouw en het Nederlands Dagblad.

Kaderrichtlijn Water

De minister antwoordde dat Nederland risico’s loopt als we in 2027 niet voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Volgens haar is het onder bepaalde voorwaarden wel mogelijk om minder strenge doelen vast te stellen voor specifieke waterlichamen.

Nederland niet op slot

De minister verwacht niet dat een rechter Nederland vóór 2027 ‘op slot gaat zetten’. Of dit na 2027 gebeurt, hangt af van de volledigheid van het maatregelenpakket tot 2027. En het hangt ook af van de mate waarin Nederland in staat is om de motivatie voor het gebruik van de uitzonderingsgronden goed te onderbouwen.

Waterschappen

Ook de waterschappen moeten zich nog inspannen om hun deel van de KRW-doelen te halen. Het gaat daarbij in de eerste plaats om het uitvoeren van de maatregelen die de waterschappen hebben opgevoerd in de stroomgebiedbeheerplannen. Daarnaast spelen de waterschappen een rol bij het goed in kaart brengen van de effecten van landbouwemissies op de waterkwaliteit.

Bekijk de antwoorden van de minister

Klimaatverandering wordt meegenomen in de woningbouwopgave

9 juli 2021

De Tweede Kamer heeft op 8 juli 2 moties van de ChristenUnie aangenomen. In deze moties wordt het belang van klimaatverandering in de woningbouwopgave beter geborgd.



Met deze moties geeft de Tweede Kamer richting aan de grote woningbouwopgave. De Unie van Waterschappen is blij met deze richting. Zij werkt graag met andere overheden aan de invulling van deze moties. De waterschappen vinden het belangrijk om hun kennis vroegtijdig in te brengen bij de keuze voor nieuwe woningbouwlocaties. Dat is in veel gevallen nog niet zo.

Klimaatadaptief en waterrobuust

In de ene motie wordt de regering gevraagd om een klimaatadaptieve en waterrobuuste inrichting als voorwaarde te stellen bij door haar (mee)gefinancierde woningbouwprojecten. In een tweede motie wordt de demissionair minister van Binnenlandse Zaken gevraagd om de bouwvoorschriften te controleren op de mate waarin deze waterrobuust en klimaatadaptatief zijn tegen het licht te houden .

Overstromingsrisico

De ChristenUnie vindt dat bij het doorlichten van bouwvoorschriften gelet moet worden op de mate waarin ze waterrobuust en klimaatadaptief zijn. Voor te bouwen woningen met een overstromingsrisico kunnen lessen getrokken worden uit woningen die buitendijks gebouwd zijn.

Lees de eerste motie van de ChristenUnie

Lees de tweede motie van de ChristenUnie

Tweede Kamer vraagt aandacht voor klimaatadaptief bouwen

25 juni 2021

Tijdens het commissiedebat Woningbouwopgave op 24 juni in de Tweede Kamer heeft demissionair minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) toegezegd klimaatadaptatie te betrekken bij de woningbouwopgave.

rivier met riet en bootjes en erachter nieuwbouwhuizen

De invulling hiervan is regionaal maatwerk en verschilt per stad. Daarnaast kijkt de minister vanuit de invalshoek van klimaatadaptief bouwen naar het Bouwbesluit en het programma Conceptuele bouw en industriële productie. De minister deed deze toezeggingen na vragen van Kamerleden Laura Bromet (Groenlinks) en Pieter Grinwis (ChristenUnie). Ze vraagt ook advies aan de Deltacommissaris over klimaatadaptief bouwen.

Ruimtelijke keuzes

Er zijn in Nederland 1 miljoen nieuwe woningen nodig. Deze grote woningbouwopgave leidt tot ingrijpende ruimtelijke keuzes voor de lange termijn. Daarom bekijken de waterschappen de woningbouwopgave vanuit toekomstbestendigheid in het licht van een veranderend klimaat. Ze vinden dat water- en bodemgesteldheid meegewogen moeten worden in de besluiten over waar en hoe te bouwen. De waterschappen hadden dit pleidooi in de inbreng voor dit debat naar voren gebracht.

Waterschappen betrekken bij besluitvorming

Ook Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, bracht dit onderwerp onder de aandacht in de NRC van 23 juni. Hij pleit ervoor dat de waterschappen in een vroeg stadium in de besluitvorming worden betrokken. Zo kunnen investeringen waar we later spijt van hebben voorkomen worden.

Waterschappen: ‘Bouw huizen op klimaatbestendige plekken’

18 juni 2021

De commissie Binnenlandse zaken van de Tweede Kamer praat op 24 juni over de woningbouwopgave. Waterschappen, gemeentes en provincies hebben hun zorgen in een gezamenlijke inbreng onder de aandacht van Kamerleden gebracht.



De waterschappen leggen bij de woningbouwopgave vooral de nadruk op de locaties van de te bouwen huizen. Huizen moeten op klimaatbestendige plekken gebouwd worden. Nederland is immers kwetsbaar voor overstromingen en weersextremen. Bouwen op verkeerde plekken leidt tot grote financiële schade.

Nieuwbouwwijken

Naast de locatiekeuze gaat het ook om de inrichting van de nieuwbouwwijken. Bij de inrichting moeten straten en gebouwen zo ontworpen en gebouwd worden dat water zoveel mogelijk buiten de deur wordt gehouden.

Samenwerkingsafspraken NOVI ondertekend

4 maart 2021

Op 3 maart ondertekenden VNG, IPO, de Unie van Waterschappen en het rijk de samenwerkingsafspraken bij de Nationale Omgevingsvisie (NOVI).



De NOVI is de langetermijnvisie van het rijk op de toekomstige inrichting en ontwikkeling van de leefomgeving in Nederland. Hiermee moeten grote opgaven, zoals de bouw van 1 miljoen nieuwe woningen, de strijd tegen klimaatverandering en de energietransitie, opgepakt worden. Met de ondertekening van de samenwerkingsafspraken onderschrijven de overheden de ambities en principes uit de NOVI en spreken ze af deze gezamenlijk, als 1 overheid, uit te voeren. Dat is nodig, omdat de opgaven om een gebiedsgerichte en bestuurlijk grensoverschrijdende aanpak vragen.

Hoe?

Hoe de overheden dat willen doen staat in de samenwerkingsafspraken. Er wordt uitgelegd wat ze verstaan onder regie en gelijkwaardig partnerschap. En er is de afspraak gemaakt dat alle overheden vroegtijdig betrokken worden bij de ontwikkeling van instrumenten en financiële arrangementen. Ook zullen de overheden elkaar rechtstreeks aanspreken op prestaties, het nakomen van afspraken en de spelregels uit de samenwerkingsafspraken.

Bekijk de samenwerkingsafspraken

Rogier van der Sande, voorzitter Unie van Waterschappen: “De opgaven in de ruimte zijn groot en we kunnen het ons niet veroorloven om hierin verkokerd op te treden. We hebben elkaar nodig en deze samenwerkingsafspraken bieden houvast voor deze noodzakelijke integrale benadering. Waarbij de waterschappen erop wijzen dat het huidige watersysteem aan zijn grenzen raakt. Schrijnende watertekorten of verpletterende hoosbuien liggen op de loer en vragen om preventief watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes in de ruimte.”

31 maart NOVI-conferentie

Op 31 maart gaan de Unie, IPO, VNG en het rijk in gesprek over de samenwerkingsafspraken, tijdens de eerste NOVI-conferentie. Dan worden ook de NOVI-instrumenten toegelicht aan een breed publiek.

Meer informatie en aanmelden

Minister Ollongren ondersteunt klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving

23 februari 2021

Demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Kajsa Ollongren, onderstreept het belang van het maken van klimaatbestendige keuzes bij (nieuw)bouwactiviteiten. Dat schrijft zij in een brief aan de Tweede Kamer

Kajsa Ollongren

De Vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken vroeg de minister eind december om deze brief. Aanleiding was de inbreng die de Unie van Waterschappen begin december aanleverde voor het Algemeen overleg Bouwen op 9 december. Daarin hield de Unie een pleidooi voor klimaatbestendig bouwen.

Watervriendelijke keuzes

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “De leefomgeving staat onder grote druk. Onder meer door de grote woningbouwopgave. De waterschappen dringen erop aan om bij nieuwbouwprojecten een schrijnend watertekort of een verpletterende hoosbui niet af te wachten, maar preventief watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes te maken.”

Klimaatadaptatie stimuleren

In haar brief van 22 februari schrijft de minister dat zij klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving wil stimuleren en faciliteren. Daarom heeft zij een aantal acties in gang gezet. Zo vraagt zij alle gemeentes om een stresstest uit te voeren op de criteria wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen om potentiële kwetsbaarheden in beeld te brengen. Ook heeft ze een handreiking decentrale regelgeving klimaatadaptief bouwen en inrichten laten opstellen. Daarnaast noemt de minister in haar brief nog 11 andere acties.

Water als sturend principe

Om schade door weersextremen te beperken is het nodig dat overheden water sturend laten zijn voor de ruimtelijke inrichting. Waterschappen roepen op om bij het invullen van de woningbouwopgave toekomstbestendige keuzes te maken in water-, land en bodemgebruik. Ze zijn dan ook blij met deze brief. Van het nieuwe kabinet vraagt de Unie van Waterschappen dit ordeningsprincipe nadrukkelijk te omarmen en daar structureel financieel aan bij te dragen.

Foto: Kajsa Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

> Brief van de minister aan de Tweede Kamer