Waterschappen: als 1 overheid aan de slag met digitalisering

27 september 2021

Op 28 september organiseert de Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken een rondetafelbijeenkomst. Ook voor de waterschappen zijn digitalisering en de digitale transformatie belangrijke thema’s.



Steeds vaker biedt digitalisering namelijk slimme oplossingen voor waterbeheer. Zo gebruiken de waterschappen satellietbeelden en sensoren om beter te kunnen inspringen op mogelijke problemen. Sommige waterschappen zetten drones in voor dijkinspecties.

Digitalisering is belangrijk

Ook verzamelen waterschappen steeds meer gegevens van bijvoorbeeld rioolwaterzuiveringsinstallaties, dijken en gemalen. De waterschappen delen die gegevens. Denk bijvoorbeeld aan de waterstanden in waterlopen waar boeren graag gebruik van maken. Digitalisering is voor de waterschappen dus belangrijk. Het onderwerp staat bij de waterschappen dan ook hoog op de bestuurlijke agenda. Zonder digitalisering zijn de grote opgaven rondom het klimaat en de energietransitie niet te realiseren.

1.000 cyberaanvallen per dag

Door de digitalisering worden de waterschappen wel afhankelijker van een goed functionerende ICT-infrastructuur en -dienstverlening. Daardoor zijn ze kwetsbaar voor aanvallen van buitenaf. Elke dag vinden er wel 1.000 cyberaanvallen plaats bij een waterschap.

Uitvoerbaarheid van wetten

Vanuit Brussel en Den Haag komt ook veel wet- en regelgeving over digitalisering op de waterschappen af. De waterschappen zien de noodzaak van deze wetten en regels uiteraard in, maar ze vragen zich af of ze alles op tijd kunnen invoeren. Verschillende wetten hangen nauw met elkaar samen. De waterschappen vragen de Tweede Kamer dan ook om de voortgang van en de samenhang tussen nieuwe wetten in de gaten te houden, net als de uitvoerbaarheid ervan voor de waterschappen.

Nieuwe vaardigheden medewerkers

De digitale transformatie vraagt ook andere kennis en nieuwe vaardigheden van de medewerkers van de waterschappen. In plaats van iemand die met een stok het waterpeil meet, is er nu behoefte aan dronepiloten en informatieveiligheidsexperts. Waterschappen kunnen vaak moeilijk de juiste mensen vinden. Ze pleiten daarom voor een goede samenwerking binnen de overheid op het gebied van de arbeidsmarkt.

Financiering

De waterschappen benadrukken dat de overheid zich moet houden de financiële afspraken die zijn gemaakt. Een financieel arrangement en goede ondersteuning helpen om de invoering van wet- en regelgeving te versnellen. Daardoor wordt de digitalisering bij de waterschappen bevorderd.

Kansen

De waterschappen vinden dat we de kansen van digitalisering moeten grijpen, maar ook de risico’s het hoofd moeten bieden. Daarom moeten we als 1 overheid met onderwerpen aan de slag als digitale dienstverlening, datagedreven werken, archivering, informatieveiligheid, privacy en ethiek.

Lees de volledige inbreng van de waterschappen aan de Tweede Kamer

CDA stelt vragen over Amerikaanse rivierkreeft

5 april 2022

Derk Boswijk, Tweede Kamerlid voor het CDA, heeft de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vragen gesteld over de overlast die wordt veroorzaakt door de Amerikaanse rivierkreeft.

rivierkreeft

Door deze rivierkreeft gaat de waterkwaliteit en de biodiversiteit achteruit. De kreeften eten namelijk de waterplanten op. Ook woelen ze in de bodem en oevers waardoor het water troebel wordt. Er dringt dan geen licht meer tot op de bodem door. Gevolg: waterplanten verdwijnen, het ecologisch evenwicht wordt verstoord en de waterkwaliteit verslechtert. Ook kost het extra geld om bijvoorbeeld de oevers te herstellen.

Financiële schade

Boswijk vraagt de minister om de financiële schade in beeld te brengen. Ook wil hij graag weten of de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) niet in gevaar komen door de achteruitgang van de waterkwaliteit veroorzaakt door de rivierkreeft.

Waterkeringen

Een ander risico is volgens Boswijk dat waterkeringen doorbreken door de aanwezigheid van de rivierkreeft. Het Kamerlid is benieuwd hoe de minister daar tegenaan kijkt.

Grootschalige bestrijding

Daarnaast is er het probleem dat volgens de wet alleen beroepsvissers kreeften mogen vangen. Hierdoor is grootschalige bestrijding niet mogelijk. Bij een proef met het op grote schaal vangen van rivierkreeften in de Krimpenerwaard zijn 80.000 kreeften uit het water gevist. Dat was naar schatting de helft van het aantal volwassen kreeften in het gebied. Boswijk vraagt de minister of het bij dit soort aantallen wel een effectieve beheermaatregel is als alleen beroepsvissers op kreeften mogen vissen.

Extra geld

De CDA’er vraagt ook of de minister bereid is om samen met waterschappen en provincies extra geld vrij te maken om versneld een effectieve aanpak te ontwikkelen waarmee de rivierkreeft bestreden kan worden.

Standpunt

De waterschappen vinden dat de verantwoordelijke partij, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), het voortouw moet nemen om het kreeftenprobleem aan te pakken.

> De antwoorden van de minister (11 mei 2022)

Ook aandacht voor water tijdens Politieke Beschouwingen

24 september 2021

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen op 22 en 23 september werd er veel gesproken over onder meer de verhuurderheffingen en de zorgsalarissen. Maar wie de beschouwingen goed volgde, merkte dat ook het onderwerp ‘water’ aan bod kwam.



Zo was Rob Jetten (D66) blij dat Geert Wilders (PVV) begon over migratie. Want volgens Jetten is klimaatverandering de komende 5 decennia de grootste oorzaak van vluchtelingenstromen en migratiestromen. Veel conflicten in de wereld zijn volgens hem gedreven door klimaatverandering, door een stijgende zeespiegel en door een gebrek aan voedsel en schoon drinkwater. Jetten: “Dus als de heer Wilders wil dat we minder migranten en vluchtelingen naar Europa krijgen, dan zou hij eigenlijk de klimaatkampioen van deze Kamer moeten zijn.”

Investeren in waterkwaliteit

Daarnaast benoemde Jetten het feit dat Nederland niet voldoet aan de richtlijnen van de Europese Unie als het gaat om natuurkwaliteit en waterkwaliteit. Hij pleitte ervoor dat Nederland daar de komende jaren flink in investeert. Waarop Caroline van der Plas (BBB) vroeg ook te investeren in zoetwatervoorziening, water vasthouden in tijden van overvloed, wateroverlast voor burgers beperken en hittestress in de steden tegengaan.

Ruimte voor de Rivier

Ook Geert Wilders zag het belang van goed waterbeheer en toonde zich al een beetje een klimaatkampioen: “Zorg er voor dat we onze dijken en onze duinen verstevigen. Zorg ervoor dat we, zoals we in Limburg en Gelderland al voor een deel hebben gedaan, ruimte geven aan de rivier. Het programma daarvoor heet ook Ruimte voor de Rivier. Als de temperatuur stijgt, moeten we zorgen dat we erop voorbereid zijn.”

Klimaatadaptatie

Joost Eerdmans (JA21) pleitte vooral voor klimaatdaptatie. Hij twijfelt eraan of de doelen van het Akkoord van Parijs wel gehaald worden. “En als het al lukt, is het effect op de wereldtemperatuur nog minimaal. Dus steek geld in de adaptatie aan dat probleem, zoals het verhogen van de dijken en watermanagement.”

Slim bouwen met de natuur

Volgens premier Mark Rutte (VVD) is het echter en-en. Hij vindt dat we én de opwarming van de aarde moeten tegengaan om Nederland te beschermen én ervoor moeten zorgen dat je mét de natuur bouwt. “Niet overal lelijke betonnen dijken waar alle huizen achter verdwijnen, maar slim bouwen mét de natuur zodat je ons land blijft beschermen tegen het water.” Want volgens Rutte is Nederland op dat vlak gewoon nummer 1 in de wereld.

> Algemene Politieke Beschouwingen 2021

Pleidooi voor Europese einde-afvalstatus voor grondstoffen uit rioolwater

23 september 2021

Europarlementariër Jan Huitema (VVD) heeft gepleit voor einde-afvalcriteria voor grondstoffen uit rioolwater en zuiveringslib. Dat deed hij in schriftelijke vragen aan de Europese Commissie.



De Europese Commissie onderzoekt momenteel voor welke afvalstromen op korte termijn EU-brede einde-afvalcriteria kunnen worden ontwikkeld. Huitema pleit ervoor om prioriteit te geven aan grondstoffen uit het zuiveringsproces voor huishoudelijk afvalwater.

Actieplan voor circulaire economie

Jan Huitema was als rapporteur betrokken bij het Europese Actieplan voor circulaire economie. In zijn rapport werd de Europese Commissie opgeroepen om snel te komen met een lijst van afvalstromen die prioriteit zouden krijgen bij eventuele vaststelling van nieuwe Europese einde-afvalcriteria. De Europese Commissie is hiermee aan de slag gegaan en komt nu in een fase om keuzes te maken.

Energie- en grondstoffenfabriek

De Unie van Waterschappen is blij met het pleidooi van Huitema. Waterschappen hebben met hun energie- en grondstoffenfabrieken grote ambities om het circulaire potentieel van rioolwater en -slib beter te kunnen benutten en de kringloop te sluiten. Naast teruggewonnen water en bemestingsproducten kunnen er ook stikstof- en zwavelcomponenten, fosforzouten, biopolymeren, bioplastics, vezels, eiwitten en algen uit afvalwater en rioolslib gehaald worden.

Afval-label

Nu kan dat maar beperkt, omdat rioolwater en slib nog het juridische label ‘afval’ uit de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen hebben. Dat beperkt de mogelijkheden voor de afzet van deze materialen en het ontwikkelen van een goede business case. Zonder criteria die bepalen dat deze grondstoffen niet langer als afval worden gezien, blijft handel en verdere verwerking in productieprocessen ontzettend lastig.

Lees hier de schriftelijke vragen van Jan Huitema

Op de foto: Jan Huitema (tweede van rechts) bracht in september 2020 een werkbezoek aan waterschap Amstel, Gooi en Vecht.

Waterschappen: Betrek ons bij de bouw van datacenters

5 april 2022

Op 21 april spreekt de Commissie voor Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer over datacenters. De waterschappen willen graag betrokken worden bij bouwplannen voor datacenters. Dat hebben ze bij de commissie onder de aandacht gebracht.



Er komt een tijdelijke stop op de bouw van nieuwe megadatacenters. Het kabinet werkt aan beleid voor dit soort datacenters. Er wordt onderzocht of hyperscalers (datacenters die speciaal gebouwd worden voor de servers van techreuzen) voortaan alleen nog aan de kust kunnen worden gebouwd. Daar kunnen ze worden aangesloten op windenergie.

Waterveiligheid

Omdat datacenters ingrijpende gevolgen voor het waterbeheer hebben, zijn waterschappen terughoudend over de bouw van grootschalige datacenters. Er zijn namelijk gevolgen voor de waterveiligheid. Door de bouw van datacenters neemt de economische waarde in een gebied toe. Dit betekent dat er ook veiliger, sterkere en dus duurdere dijken nodig zijn om het gebied te beschermen.

Watervoorziening

Er zijn ook effecten voor de watervoorziening. Een datacenter heeft veel koelwater nodig. In de droge zomers van afgelopen jaren stond de beschikbaarheid van (zoet)water onder druk. Landbouw, natuur en drinkwaterbedrijven hebben ook water nodig. Worden zij niet de dupe van de komst van een datacenter?

Waterkwaliteit

Tot slot zijn er ook effecten voor de waterkwaliteit. Het opgewarmde koelwater stroomt weer terug naar het oppervlaktewater. Daardoor stijgt de watertemperatuur en verslechtert de waterkwaliteit. Zo raken de waterkwaliteitsdoelen uit de Kaderrichtlijn Water uit zicht.

Expertise waterschappen

De waterschappen willen daarom vooraf betrokken worden bij bouwplannen voor datacenters. Zij hebben veel expertise, waardoor gemeentes en provincies besluiten over bouwplannen niet alleen hoeven te nemen.

> Lees de hele inbreng

De Archiefwet 2021 komt eraan

4 april 2022

Op 7 april kan de Vaste Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) inbreng leveren op de Archiefwet 2021. De waterschappen en provincies hebben de commissie een aantal aandachtspunten gestuurd.



De Archiefwet 2021 is een modernisering van de Archiefwet 1995. Door de modernisering sluit de wet beter aan bij de praktijk van het digitale informatiebeheer. Het wetsvoorstel bevat ook een uitbreiding van het toezicht. De waterschappen en de provincies zijn blij met de komst van de nieuwe wet, maar ze hebben ook een aantal opmerkingen.

Samenhang tussen wetten

De waterschappen en de provincies vinden dat er aandacht nodig is voor de uitvoerbaarheid en de samenhang met andere wetgeving. Er ligt bijvoorbeeld een voorstel om een Kaderwet voor informatie en informatiehuishouding te maken. Die wet kan de paraplu zijn voor de Archiefwet en een aantal andere wetten, zoals de Wet Open Overheid (Woo). De waterschappen en provincies zijn benieuwd wat de minister daarvan vindt.

Ontheffing bij overbrengen documenten

Overheidsinstellingen zijn verplicht om veel documenten over te dragen aan een archiefinstelling. Dat heet ‘overbrengen’. De archiefinstelling zorgt ervoor dat de documenten openbaar gemaakt worden. Onder documenten vallen ook Whatsappberichtjes en databases.

Verplichting uit de wet

In de Archiefwet staat dat waterschappen en provincies ontheffing moeten vragen als ze documenten niet willen overbrengen. Die ontheffing komt van Gedeputeerde Staten (waterschappen) of de minister van OCW (provincies). De waterschappen en provincies vinden dat niet zinvol en vragen de minister om deze verplichting uit de wet te halen.

Ondersteuning bij implementatie

Digitalisering vraagt veel van de waterschappen en provincies. Daarom vragen de waterschappen en provincies ondersteuning voor de implementatie van de Archiefwet. Ze vragen een bijdrage in de kosten en een centrale handreiking met een nadere uitwerking van het wetsvoorstel en communicatiemateriaal. Ook willen waterschappen en provincies graag in aanmerking komen voor een subsidie voor innovatieve projecten op het gebied van archivering.

Beroepsregister archivarissen

Door de digitalisering wordt van een archivaris meer kennis verwacht dan van de klassieke archivaris. Maar in de nieuwe Archiefwet vervalt de diploma-eis. De Koninklijke Vereniging Archiefsector Nederland (KVAN) is momenteel een beroepsregister voor archivarissen aan het opzetten. De waterschappen en de provincies vragen de minister om dit initiatief te steunen.

> Lees de hele inbreng

Waterschappen zetten een prijs op CO2

1 april 2022

De waterschappen starten met het intern beprijzen van CO2. Bij interne CO2–beprijzing reken je een prijs voor de klimaatkosten (uitstoot van broeikasgassen) van een activiteit. Het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen krijgt hiermee een financiële waarde.



Bij de waterschappen gaat dit in beginsel om 100 tot 140 euro per ton CO2-equivalent. Wanneer een hogere prijs gepast is, zetten waterschappen die in.

Tegengaan klimaatverandering

Waterschappen zetten zich in voor het tegengaan van klimaatverandering. Ze kunnen impact maken in hun rol als opdrachtgever voor inkoop en aanbesteding. Uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen zorgt voor schade. Door die schade te vertalen naar een CO2-prijs kunnen waterschappen de impact op het klimaat meewegen in investeringsbeslissingen. Dan kan een duurzame oplossing bij aanbestedingen of kosten-batenanalyses zomaar wél interessant worden.

Milieu-impact voor eigen rekening

Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “Interne CO2-beprijzing is een eerste opstap naar het daadwerkelijk meenemen van ecologische en sociaal-maatschappelijke waarden bij de keuzes die waterschappen maken bij budgettering, investeringsprojecten en aanbestedingen. Niet alleen om te vergelijken welke alternatieven het minst schadelijk zijn voor mens en milieu. Maar ook om de daadwerkelijke milieu-impact die waterschappen veroorzaken door hun werkzaamheden voor eigen rekening te nemen. En ze niet door te schuiven naar de omgeving en de toekomstige generatie.”

Stimulans voor klimaatvriendelijke oplossingen

Bij interne CO2-prijzen wordt de CO2-uitstoot vertaald naar de kosten die nodig zijn om de effecten van de betreffende uitstoot van broeikasgassen op te vangen. Zo wordt de impact van de CO2-uitstoot in geld uitgedrukt. Dit geeft meer inzicht en leidt in veel gevallen tot een CO2-bewuste keuze. En het stimuleert de markt om met klimaatvriendelijke oplossingen te komen.

49 procent CO2-reductie

De prijs is gekoppeld aan de doelen die de waterschappen hanteren op het gebied van CO2-reductie. Hierbij is uitgegaan van de ambitie om 49 procent CO2-reductie te halen in 2030. Hogere doelstellingen leiden tot een hogere CO2-prijs. De passende aanbevolen prijsrange van 100-140 euro per ton CO2 voor de periode 2020-2030 is gecombineerd met een jaarlijkse indexatie. Waterschappen met relatief meer ambitie kunnen aan de bovenkant van deze prijsrange gaan zitten, dus op 140 euro per ton CO2. In sommige gevallen kunnen zelfs nog hogere prijzen passend zijn.

> Handreiking Werken met interne CO2-beprijzing

Unie van Waterschappen maakt kennis met minister Rob Jetten

31 maart 2022

Op 31 maart bracht de Unie van Waterschappen een bezoek aan Rob Jetten, minister van Klimaat en Energie. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, en bestuurslid Dirk-Siert Schoonman spraken met hem over de samenwerking op de korte en lange termijn. Ze waren elkaar al bij eerdere bijeenkomsten tegengekomen, maar dit was de officiële kennismaking.



Een actueel onderwerp dat werd besproken is de aardgaslevering van het Russische Gazprom aan de waterschappen. De waterschappen zijn zelf een van de grootste producenten van biogas in Nederland, waardoor ze slechts beperkt afhankelijk zijn van de levering van aardgas. Ongeveer de helft van de waterschappen heeft een contract bij Gazprom die in totaal ongeveer 2% levert van de totale hoeveelheid energie die de waterschappen gebruiken. Deze waterschappen onderzoeken nu de mogelijkheden en effecten van het overgaan op alternatieve leveranciers.

Klimaatakkoord

Een ander onderwerp dat werd besproken met de minister is de bijdrage die de waterschappen leveren aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord. De waterschappen voeren al jaren een ambitieus klimaat- en energiebeleid. Met de productie van groen gas en aquathermie leveren de waterschappen een bijdrage aan de opgaven van het kabinet. Minister Jetten sprak zijn waardering uit voor de ambities van de waterschappen op energiegebied.

Kennismakingsgesprekken

Nu het nieuwe kabinet aan de slag is, wil de Unie van Waterschappen graag kennismaken met nieuwe ministers en staatssecretarissen die een deel van het brede werkterrein van de waterschappen in hun portefeuille hebben. Maar liefst 10 bewindspersonen hebben raakvlakken met het werk van de waterschappen. Eerder maakten de waterschappen al kennis met minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat, minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof, minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Droge start droogteseizoen, maar neerslag is onderweg

Het is nog vroeg in het seizoen, maar het is al behoorlijk droog.



Dit blijkt uit de eerste droogtemonitor dit droogteseizoen van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN-LCW) met bijdragen van de waterschappen, Rijkswaterstaat, het KNMI, de provincies, het ministerie van LNV en Vewin. De eerste droogtemonitor van het seizoen verschijnt elk jaar rond 1 april en beschrijft de uitgangssituatie voor het droogteseizoen.

Gedaalde grondwaterstanden

De grote hoeveelheden neerslag deze winter (o.a. in februari) leidden aanvankelijk tot een gunstige uitgangspositie voor het droogteseizoen. Het grondwater werd ruimschoots aangevuld, regionale watersystemen zaten vol en de afvoeren van de Rijn en Maas waren hoger dan gemiddeld.

In maart viel echter uitzonderlijk weinig neerslag. Hierdoor zijn de grondwaterstanden in korte tijd sterk gedaald en is het grondwater nu met name op de hoge zandgronden in het oosten en het zuiden van het land laag tot zeer laag. Ook de afvoeren van de Rijn en de Maas zijn zeer laag voor de tijd van het jaar.

Omdat de watervraag zo vroeg in het jaar nog relatief laag is en er nog voldoende oppervlaktewater beschikbaar is in het hoofdwatersysteem en de regionale watersystemen, is er landelijk gezien geen sprake van een (dreigend) watertekort. Wel is door het uitblijven van regen op veel plaatsen de bovenste laag van de bodem zeer droog.

Omslag verwacht

Vanaf begin april is een omslag in de droogtesituatie waarschijnlijk. In Nederland en in de stroomgebieden van de Rijn en de Maas worden significante hoeveelheden neerslag verwacht. Daardoor zal de waterbeschikbaarheid in de bodem toenemen. Ook de afvoer van de rivieren zal toenemen. Gezien de start van het groeiseizoen per 1 april en de toenemende watervraag is de neerslag zeer welkom voor de landbouw en de natuur.

Voorzorgsmaatregelen

De peilen van het IJsselmeer en het Markermeer worden door Rijkswaterstaat maximaal opgezet. Hiermee wordt een waterbuffer gecreëerd. Deze buffer kan worden ingezet als er later in het seizoen langdurige droogte optreedt. Ook de waterschappen nemen standaardmaatregelen. Zo worden op de hoge zandgronden de waterpeilen zoveel mogelijk opgezet (hoog gehouden). In deze zuidelijke en oostelijke delen van het land zijn ook standaard beregeningsverboden vanuit grond- en oppervlaktewateren van kracht. De waterschappen bekijken de komende tijd of een uitbreiding van deze sproeiverboden nodig is.

Een actueel beeld van de droogtesituatie wordt gedeeld op de website van de Droogtemonitor.

Waterschappen willen betere ondersteuning volksvertegenwoordigers

30 maart 2022

Op 7 april vindt het commissiedebat Financiën decentrale overheden en versterking lokaal bestuur plaats. De waterschappen vragen aandacht voor een aantal onderwerpen dat dan wordt besproken, zoals de versterking van de positie van decentrale volksvertegenwoordigers.

Bestuurszaken

In de Kamerbrief over de versterking van de positie van decentrale volksvertegenwoordigers wordt alleen gesproken over gemeente- en provinciebesturen. Waterschapsbesturen ontbreken. De Unie van Waterschappen blijft aandringen op meer scholing en ondersteuning voor volksvertegenwoordigers van waterschappen. Ook moet er meer aandacht komen voor goede informatievoorziening en democratische controle op regionale samenwerkingsverbanden. Bijvoorbeeld bij samenwerkingen tussen waterschappen voor slibverbranding.

Verbeteren voorwaarden

Er komt een nieuwe verlof- en vervangingsregeling voor provincies en gemeenten waar de waterschappen graag bij aansluiten. Een verruiming van de verlofmogelijkheden kan de functie van bestuurder aantrekkelijker maken.

Ook wordt er op 7 april gesproken over de verhoging van de vergoedingen van algemeen bestuursleden. Het Adviescollege rechtspositie politieke ambtsdragers zal hierover als eerste advies uitbrengen. Met het oog op de waterschapsverkiezingen in 2023 is het belangrijk dat er snel duidelijkheid komt. Zo wordt het voor potentiële kandidaten makkelijker om zich kandidaat te stellen.

Lees de hele inbreng