Op vrijdag 11 april kwam de bestuurlijke Commissie Crisisbeheersing en Integriteit (CCI) van de Unie van Waterschappen voor het eerst bijeen. Deze eerste vergadering markeerde de start van deze nieuwe commissie. De leden van de CCI zijn de voorzitters van de 21 waterschappen in Nederland.
“Weerbaarheid, crisisbeheersing en integriteit worden steeds belangrijker op onze bestuurlijke agenda’s”, zegt Jeroen Haan, voorzitter van de Unie van Waterschappen en van de CCI. “Het is belangrijk dat de waterschappen daar gezamenlijk het gesprek over voeren. Dat heb ik ook ervaren bij het opstarten van de Commissie en de eerste commissievergadering.”
Crisisbeheersing
De leden van de CCI spreken en nemen besluiten over de voorbereiding op dreigende gebeurtenissen waar de waterschappen hun crisisorganisatie moeten inzetten. De voorzitter van een waterschap is in het geval van calamiteiten bevoegd om noodmaatregelen te treffen. Deze noodmaatregelen mogen zelfs afwijken van wettelijke voorschriften, met uitzondering van de Grondwet en internationaal rechtelijke verplichtingen. Klimaatverandering en geopolitieke dreigingen maken het belangrijker dan ooit dat de voorzitters kennis en ervaring uitwisselen over het handelen ten tijde van (dreigende) calamiteiten. De commissie besteedt in het kader van crisisbeheersing onder andere aandacht aan de multidisciplinaire aanpak, de besluitvorming en de nazorg.
Eerste bijeenkomst CCI
Tijdens de eerste CCI spraken de leden over de vraag wat waterschappen nodig hebben om te werken aan de eigen weerbaarheid en een weerbare samenleving. De huidige visie op crisisbeheersing vraagt om een hernieuwde blik en eventuele aanpassingen op weerbaarheid. De waterschappen hebben een sterke band met de veiligheidsregio’s en het veiligheidsberaad. Dat maakt het belangrijk om op grond van een risicoanalyse de positie en ambitiebepaling voor de waterschappen helder te krijgen.
Integriteit
De leden van de CCI gaan ook met elkaar in gesprek over integriteit. Een integer en stabiel bestuur van de waterschappen draagt bij aan de legitimiteit en effectiviteit van het openbaar bestuur. In de CCI stond de rol van de voorzitter bij de screening van kandidaat dagelijks bestuursleden op de agenda. Voor de verkiezingen is het goed om het Algemeen Bestuur helder te informeren over de procedures, hun rol en de tijdlijnen. Daarbij zou het sterk zijn als alle waterschappen dezelfde procedures volgen.
De Tweede Kamer heeft op 15 april de Wet kwaliteitsbevordering verkiezingsproces aangenomen. Met deze wijziging van de Kieswet krijgt de Kiesraad nieuwe taken ter ondersteuning van waterschappen bij de organisatie van de waterschapsverkiezingen. Ook krijgt de Kiesraad een grotere rol in het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de verkiezingen.
De Kiesraad kan de kwaliteit van de verkiezingen in de toekomst onder meer bevorderen en bewaken via waarnemingen, kwaliteitsstandaarden en het vaststellen van modellen. Hoe de Kiesraad die taken invult en hoe ze samenwerkt met waterschappen komt in een samenwerkingsplan te staan. Hierin staat ook op welke ondersteuning de waterschappen kunnen rekenen voorafgaand aan een specifieke verkiezing.
Samenwerkingsplan
De Kiesraad stemt het samenwerkingsplan af met de Unie van Waterschappen. Hiervoor is al een eerste verkennend overleg geweest. De Kiesraad heeft aangegeven dat zij ook graag in overleg gaat met projectleiders van de waterschapsverkiezingen om daar ook waardevolle informatie op te halen voor het samenwerkingsplan.
Vervolg
De Kiesraad streeft ernaar het samenwerkingsplan in het najaar van 2025 te delen. De Wet kwaliteitsbevordering uitvoering verkiezingsproces gaat naar verwachting op 1 januari 2026 in.
Op vrijdag 11 april heeft de ledenvergadering Annette van Velde benoemd tot de nieuwe portefeuillehouder Waterveiligheid in het dagelijks bestuur van de Unie van Waterschappen. Zij neemt per direct de portefeuille over van Vincent Lokin, die deze sinds 1 januari 2025 tijdelijk waarnam na de benoeming van Jeroen Haan als voorzitter van de Unie. De benoeming geldt voor drie jaar, met de mogelijkheid tot verlenging met nog eens drie jaar. Annette van Velde is sinds 2019 lid van het dagelijks bestuur van Waterschap Noorderzijlvest.
Voorzitter Jeroen Haan van de Unie van Waterschappen: “Ik ben blij met de benoeming van Annette van Velde. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij met veel enthousiasme en toewijding een belangrijke bijdrage gaat leveren aan het behartigen van de belangen van de waterschappen. Ze is een complete bestuurder met een verbindende bestuursstijl, die het Uniebestuur en het programmabestuur van het Hoogwaterbeschermingsprogramma zal versterken. Ook als voorzitter van de commissie Waterveiligheid gaat zij een goede en constructieve rol spelen.”
Uitdagingen genoeg
Binnen haar nieuwe portefeuille gaat Van Velde zich onder meer bezighouden met waterveiligheid, wegenbeheer, het Deltaprogramma met onder andere het Hoogwaterbeschermingsprogramma. “Met veel energie wil ik me inzetten als portefeuillehouder waterveiligheid van de vereniging van de 21 waterschappen,” zegt Annette van Velde over haar benoeming. “Uitdagingen genoeg, nu de manier waarop we leven met water steeds meer tegen grenzen aanloopt. Door extremere periodes van regen én droogte ligt er een grote opgave om de veiligheid van onze leefomgeving te verbeteren, bijvoorbeeld door het versterken van de dijken.”
Achtergrond
Annette van Velde is sinds april 2019 lid van het dagelijks bestuur van Waterschap Noorderzijlvest. Ze vertegenwoordigt de combinatie Geborgd Ongebouwd–VVD–CDA en bekleedt de functie van tweede loco-dijkgraaf. Haar portefeuille omvat onder andere waterveiligheid, voldoende en schoon water, bodemdaling en het beheer van muskus- en beverratten.
De decentrale overheden roepen het kabinet op om snel en krachtig besluiten te nemen om de impasse rond vergunningverlening en natuurherstel te doorbreken. Dat deden de VNG, IPO en Unie van Waterschappen gisteren in het Catshuis tijdens een overleg met de Ministeriële Commissie Economie & Natuurherstel (MCEN). In samenhang met duidelijke keuzes, juridische duidelijkheid en een robuust maatregelenpakket van het Rijk, willen ook de decentrale overheden bijdragen aan de oplossing. En dat moet snel want er dreigt stilstand van economische en maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland.
Impasse
Al maanden liggen duizenden projecten stil en hebben inwoners en ondernemers weinig perspectief. Meer dan 10.000 bedrijven verkeren in onzekerheid. Investeringen stagneren, woningbouw loopt vertraging op en organisatoren annuleren evenementen. Tegelijkertijd blijft natuurherstel achter. Volgens de medeoverheden kunnen we alleen uit deze impasse komen als het kabinet verantwoordelijkheid neemt en een stevig pakket maatregelen en randvoorwaarden vaststelt.
Wens voor gefundeerde stikstokaanpak en natuurherstel
“Voor de veiligheid van Nederland is het cruciaal dat de waterschappen zonder vertraging en onnodige kosten kunnen werken aan het versterken van dijken en het verbeteren van de waterkwaliteit. Daarom is een gefundeerde stikstofaanpak en natuurherstel van groot belang. Waterschappen zijn bereid hieraan bij te dragen vanuit hun verantwoordelijkheden in het waterbeheer. Tegelijkertijd moet het Rijk duidelijke keuzes maken over de wettelijke, ruimtelijke en financiële kaders waarbinnen dit gerealiseerd kan worden,” zegt Erik den Hertog, bestuurslid van de Unie van Waterschappen.
Heldere keuzes en langjarige duidelijkheid nodig
De koepels benadrukken dat waterschappen, provincies en gemeenten alleen aan de slag kunnen als het Rijk in staat is om op landelijk niveau de juridische en politieke ruimte te creëren die nodig is om zowel vergunningverlening als natuurherstel structureel vlot te trekken. Zij vragen onder meer om:
Een wettelijk geborgd maatregelenpakket voor emissiereductie en natuurherstel;
Juridische validatie en ondersteuning van nieuwe (experimentele) maatregelen;
Financiële middelen en bestuurlijke afspraken voor uitvoering;
Langjarig perspectief voor ondernemers, bewoners en overheden.
Klaar voor de uitvoering
Zodra de bovenstaande randvoorwaarden zijn gecreëerd kunnen gemeenten, provincies en waterschappen zich inzetten de vergunningverlening weer breed op te starten. En natuurherstel versneld uit te voeren. Ze beschikken over de benodigde uitvoeringskracht en gebiedskennis, maar kunnen alleen slagen als het Rijk verantwoordelijkheid neemt voor de noodzakelijke systemische keuzes. Zo ontstaat ook weer perspectief voor de inwoners en ondernemers van het landelijke gebied. “Het is van essentieel belang dat het Rijk nu duidelijke ruimtelijke keuzes maakt, om te voorkomen dat de lasten op toekomstige generaties worden afgewenteld,” aldus Jeroen Haan, voorzitter van de Unie van Waterschappen.
Woensdag 2 april staat het commissiedebat Stikstof en Natuur op de agenda van de Tweede Kamer. In aanloop naar dit debat brengt de Unie van Waterschappen een aantal belangrijke aandachtspunten naar voren.
Zorg voor een geborgde stikstofaanpak en natuurherstel
Voor natuurherstel moet breder gekeken worden dan naar stikstof alleen: water heeft daar een belangrijke rol. Het halen van de KRW-doelen in 2027 kan al een hele belangrijke bijdrage zijn.
Ook zorgen waterschappen voor waterveiligheid. Het is daarom belangrijk dat waterschappen zonder vertraging kunnen werken aan het versterken van de dijken. Voor de waterkwaliteit zijn de uitbreidingen van rioolwaterzuiveringsinstallaties essentieel.
Contouren landelijk aanvalsplan invasieve exoten
De Amerikaanse rivierkreeft, een invasieve exoot, is een van de oorzaken van een slechte waterkwaliteit. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) is vanuit de exotenverordening systeemverantwoordelijke en de waterschappen verwachten daarom inzet en middelen.
Daarnaast is er sprake van een continue instroom van muskus- en beverratten uit Duitsland. Ze zijn gevaarlijk omdat ze holen en gangen in dijken graven en zijn schadelijk voor de biodiversiteit. De waterschappen hebben de hulp van LVVN nodig om tot werkafspraken met Duitsland te komen.
De waterschappen willen:
Een stikstofaanpak zodat waterschapsprojecten zoals dijkversterkingen en de uitbreiding van rioolwaterzuiveringsinstallaties niet vertraagd worden.
Inzet en middelen van LVVN voor de korte en lange termijn voor de aanpak van de Amerikaanse rivierkreeft.
Dat het ministerie in overleg gaat met Duitsland om de uitstroom van muskus- en beverratten naar Nederland te voorkomen.
Op 7 maart heeft de Commissie Bestuur, Digitalisering en Financiën (CBDF) van de Unie van Waterschappen vergaderd. Een korte samenvatting van de hoofdpunten:
Benoemingsprocedure voorzitters waterschappen
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), de Unie van Waterschappen, de Kring Voorzitters van Waterschappen (KVW) en de Kring van Commissarissen van de Koning (CdK’s), onderzoek gedaan naar gesignaleerde knelpunten in de benoemingsprocedure voor dijk- en watergraven en het adviesrapport ‘Benoemingsprocedure voorzitter waterschap’ uitgebracht. Een aantal leden van de commissie heeft op het adviesrapport gereageerd. De overige leden kunnen hun reactie nog tot 1 mei a.s. geven. De commissie vraagt ten aanzien van de rol van de CdK in de benoemingsprocedure aandacht voor de autonomie van het algemeen bestuur en de vertrouwenscommissie. Daarnaast zien meerdere leden van de commissie een neutrale procesrol van de CdK -als kroonbenoemde bestuurder- als een kans voor de kwaliteit van de benoemingprocedure.
Deze reactie is ingebracht in een overleg over het adviesrapport met de ministers van IenW en BZK, de Kring van CdK’s, een vertegenwoordiger van de KVW en de voorzitter van de Unie.
Inkoop- en aanbestedingsbeleid waterschappen
Op verzoek van de commissie heeft de Unie samen met de waterschappen het afgelopen jaar het inkoop- en aanbestedingsbeleid uit 2016 herijkt. Dit heeft geresulteerd in het nieuwe inkoopbeleid waterschappen 2025 ‘Professioneel inkopen met maatschappelijke impact’. Hierin zijn nieuwe elementen opgenomen om te komen van een geharmoniseerd naar uniform inkoopbeleid. En om impactvol, professioneel en slim in te kopen.
De commissie ziet met het nieuwe inkoopbeleid kansen voor een krachtiger positie van de waterschappen en de markt. Een aantal leden van de commissie ziet echter ook een flinke impact op de organisatie van de waterschappen wanneer het uitgangspunt ‘comply or explain’ een verplicht onderdeel uitmaakt van het beleid. Het voorstel is daarom aangehouden om nader te onderzoeken hoe deze waterschappen tegemoet gekomen kunnen worden.
Verdiepende bedrijfsvergelijking waterveiligheid
De waterschappen voeren gezamenlijk bedrijfsvergelijkingen uit onder verantwoordelijkheid van de commissie. Het doel daarvan is om inzicht te geven in het werk van de waterschappen en de voortgang daarvan. In 2024 is de verdiepende bedrijfsvergelijking waterveiligheid uitgevoerd. Dit heeft geresulteerd in een rapportage en opname van de gegevens in de besloten WAVES databank. De commissie heeft de rapportage en de gegevens in de databank vrijgegeven.
Jaarrekening 2024 Unie van Waterschappen
De commissie geeft aan de Ledenvergadering een positief advies over de jaarstukken van de Unie van Waterschappen over 2024. De commissie heeft vragen gesteld over het onderscheid in structurele en incidentele lasten en baten. En over de waardering van het kantoorpand die naar tevredenheid zijn beantwoord.
Verder besproken in de commissie
De commissie heeft in het kader van de herziening van het belastingstelsel een positief advies aan de Ledenvergadering gegeven over twee modelverordeningen. Daarnaast heeft de commissie in dit kader ook een handreiking vastgesteld.
De commissie heeft ingestemd met het bestuursakkoord Wet stroomlijning keten derdenbeslag en het overheidsbrede standpunt met betrekking tot generatieve AI.
Op 13 maart bespreekt de Tweede Kamer tijdens het commissiedebat Ruimtelijke Ordening belangrijke keuzes over de inrichting van Nederland. De Unie van Waterschappen benadrukt dat water en bodem hierin een sturende rol moeten spelen.
Heldere keuzes voor waterbeheer en bodemkwaliteit
Het landelijk gebied heeft dringend behoefte aan duidelijke kaders voor waterbeheer en bodemkwaliteit. Dit is noodzakelijk om Nederland toekomstbestendig in te richten en duurzaam om te gaan met ons watersysteem. De waterschappen vragen daarom onder andere aandacht voor:
Betere regulering van grondgebruik: Het omzetten van grasland naar akkerbouw of boomteelt brengt risico’s voor de waterkwaliteit met zich mee. Verpachting aan de hoogste bieder leidt vaak tot intensievere landbouw.
Overgangszones rond natuurgebieden: Deze zones zijn nodig om verdroging van natuur en kwel op landbouwgronden te voorkomen.
Woningbouw en waterbeheer hand in hand
Nieuwe woningen moeten worden gebouwd met aandacht voor water- en bodembeheer. Dit voorkomt verzakkingen en schimmelproblemen en draagt bij aan de waarde van vastgoed. Goed waterbeheer is een kans voor toekomstbestendige en duurzame woningbouw.
Zoetwatervoorziening veiligstellen
Om Nederland klimaatbestendig te houden, moeten er ruimtelijke reserveringen worden gemaakt voor zoetwatervoorziening. Dit betekent onder andere dat diepe polders en lage zandgronden niet volgebouwd mogen worden en dat er ruimte rond steden moet blijven voor waterberging.
De Unie van Waterschappen roept de Tweede Kamer op om deze aandachtspunten mee te nemen in het debat en te zorgen voor beleid dat bijdraagt aan een klimaatbestendig Nederland.
Op vrijdag 14 februari brachten Eerste Kamerleden Tekke Panman en Ilona Lagas van BBB en Tweede Kamerlid Cor Pierik, ook van BBB, een werkbezoek aan waterschap Drents Overijsselse Delta. Centraal stond het beheer en onderhoud door de waterschappen en de daarbij behorende landelijke gedragscode die hiervoor in ontwikkeling is.
Waterschappen zijn het hele jaar door actief met beheer en onderhoud. Denk aan het maaien van oevers en keringen, het schonen en baggeren van watergangen en het onderhouden van stuwen, gemalen en verhardingen. Hans Pereboom, dagelijks bestuurslid van waterschap Drents Overijsselse Delta: “Door te zorgen dat de watergangen niet overwoekeren of dichtslibben, kunnen we water bij extreme regenbuien goed blijven afvoeren. Beheer en onderhoud zijn de hoekstenen van onze strategie om wateroverlast zoveel mogelijk te beperken.”
Nieuwe gedragscode
Onderwerp van gesprek was de nieuwe gedragscode voor bestendig beheer en onderhoud door de waterschappen die nu ter internetconsultatie ligt. De gedragscode regelt dat de waterschappen vaste regels hebben voor hun beheer en onderhoud en maakt het eenvoudiger om op een zorgvuldige manier om te gaan met de natuur.
Erik den Hertog, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De inzet is dat de waterschappen per 1 april een nieuwe gedragscode hebben. Deze gedragsode geeft de waterschappen regels en handvatten voor beheer en onderhoud. Hierdoor hoeven ze niet voor al hun beheer- en onderhoudswerkzaamheden omgevingsvergunningen aan te vragen bij de provincies. In de nieuwe gedragscode zijn bijvoorbeeld regels opgenomen over het rekening houden met broedende vogels bij maaiwerkzaamheden.”
Werkbezoeken
De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Deze zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele onderwerpen en de uitdagingen en belangen van de waterschappen goed op de politieke agenda te zetten.
Tijdens een werkbezoek op 31 januari aan waterschap Aa en Maas liet Tweede Kamerlid Mpanzu Bamenga (D66) zich bijpraten over het thema waterkwaliteit. Kamerlid Bamenga en zijn beleidsmedewerker Doris Huitink werden door dijkgraaf Mario Jacobs ontvangen op de rioolwaterzuivering Den Bosch.
Op de foto v.l.n.r. Edwin Hes, Doris Huitink, Tessa Maas, Mpanzu Bamenga en Mario Jacobs.
Het bezoek kreeg uitleg over de Kaderrichtlijn Water en de waterkwaliteitsdoelen voor 2027. Beleidsadviseur Edwin Hes vertelde welke concrete acties waterschap Aa en Maas onderneemt om de waterkwaliteit te verbeteren in de 52 waterlopen die het in beheer heeft. Bijvoorbeeld door beken te herinrichten, waterlopen meer te laten meanderen en ruimte te geven, zodat het planten- en dierenleven zich kan herstellen.
Samenwerking
Samen met bedrijven kijkt het waterschap welke stoffen er nu geloosd worden die slecht zijn voor de waterkwaliteit, zodat deze niet meer in het oppervlaktewater terechtkomen. Dit vraagt om een goede samenwerking tussen overheden, bedrijven en milieu- en natuurorganisaties.
Medicijnresten
Daarna volgde een rondleiding over de rioolwaterzuivering (rwzi) Den Bosch. Het is een van de zeven zuiveringsinstallaties van Aa en Maas. Hier zuivert Aa en Maas dagelijks 40.000 kubieke meter afvalwater. Een van de uitdagingen die aan bod kwamen, was het verwijderen van medicijnresten.
Waterfabriek
Het bezoek kreeg ook een toelichting op een pilot die Aa en Maas samen met andere waterschappen uitvoert: de Waterfabriek. Gezuiverd rioolwater uit de rwzi wordt ingezet voor glastuinbouw of als proceswater voor de industrie. Hergebruik van gezuiverd restwater (effluent) is een antwoord op het slinken van de grondwatervoorraad die onder Brabant verborgen ligt en nu wordt aangewend voor drinkwater.
Werkbezoeken
De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Deze zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele onderwerpen en de uitdagingen en belangen van de waterschappen goed op de politieke agenda te zetten.
Op 13 februari praat de Tweede Kamer over funderingsproblematiek. De Unie van Waterschappen wijst erop dat water en bodem meer sturend moeten worden in ruimtelijke ontwikkelingen, om schade door bodemdaling en watertekorten te beperken.
Klimaatbestendige bouw
Klimaatverandering zorgt voor langere periodes van droogte én hevigere neerslag. Dit vraagt om maatregelen die niet alleen het grondwaterpeil stabiliseren, maar ook gebouwen en infrastructuur weerbaarder maken: funderingen op orde, kelders en kruipruimten waterdicht en de directe omgeving van gebouwen geschikt maken om zoveel mogelijk water vast te houden. Bij nieuwbouw moet water en bodem een leidende rol spelen, zodat toekomstige funderingsproblemen worden voorkomen.
Gezonde waterhuishouding
Voor bestaande woningen is een gezonde waterhuishouding cruciaal om verzakkingen en vochtschade te beperken. Daarom pleiten de waterschappen ervoor dat bij verstoring van het grondwatersysteem de balans zo snel mogelijk hersteld wordt. Bijvoorbeeld door meer infiltratie in de bodem op verdichte of afgedekte plekken. Ook is het belangrijk dat er meer grondwater wordt vastgehouden en minder wordt onttrokken en afgevoerd rond verdrogingsgevoelige gebieden.
Transparantie met een waterlabel
Ook is goede, transparante informatievoorziening belangrijk. Bijvoorbeeld met een water- of klimaatlabel voor woningen, zodat bewoners en kopers beter geïnformeerd zijn over risico’s zoals overstromingen, droogte en funderingsproblemen.
