Categorie: Digitalisering

Waterschappen: als 1 overheid aan de slag met digitalisering

27 september 2021

Op 28 september organiseert de Tweede Kamercommissie voor Digitale Zaken een rondetafelbijeenkomst. Ook voor de waterschappen zijn digitalisering en de digitale transformatie belangrijke thema’s.



Steeds vaker biedt digitalisering namelijk slimme oplossingen voor waterbeheer. Zo gebruiken de waterschappen satellietbeelden en sensoren om beter te kunnen inspringen op mogelijke problemen. Sommige waterschappen zetten drones in voor dijkinspecties.

Digitalisering is belangrijk

Ook verzamelen waterschappen steeds meer gegevens van bijvoorbeeld rioolwaterzuiveringsinstallaties, dijken en gemalen. De waterschappen delen die gegevens. Denk bijvoorbeeld aan de waterstanden in waterlopen waar boeren graag gebruik van maken. Digitalisering is voor de waterschappen dus belangrijk. Het onderwerp staat bij de waterschappen dan ook hoog op de bestuurlijke agenda. Zonder digitalisering zijn de grote opgaven rondom het klimaat en de energietransitie niet te realiseren.

1.000 cyberaanvallen per dag

Door de digitalisering worden de waterschappen wel afhankelijker van een goed functionerende ICT-infrastructuur en -dienstverlening. Daardoor zijn ze kwetsbaar voor aanvallen van buitenaf. Elke dag vinden er wel 1.000 cyberaanvallen plaats bij een waterschap.

Uitvoerbaarheid van wetten

Vanuit Brussel en Den Haag komt ook veel wet- en regelgeving over digitalisering op de waterschappen af. De waterschappen zien de noodzaak van deze wetten en regels uiteraard in, maar ze vragen zich af of ze alles op tijd kunnen invoeren. Verschillende wetten hangen nauw met elkaar samen. De waterschappen vragen de Tweede Kamer dan ook om de voortgang van en de samenhang tussen nieuwe wetten in de gaten te houden, net als de uitvoerbaarheid ervan voor de waterschappen.

Nieuwe vaardigheden medewerkers

De digitale transformatie vraagt ook andere kennis en nieuwe vaardigheden van de medewerkers van de waterschappen. In plaats van iemand die met een stok het waterpeil meet, is er nu behoefte aan dronepiloten en informatieveiligheidsexperts. Waterschappen kunnen vaak moeilijk de juiste mensen vinden. Ze pleiten daarom voor een goede samenwerking binnen de overheid op het gebied van de arbeidsmarkt.

Financiering

De waterschappen benadrukken dat de overheid zich moet houden de financiële afspraken die zijn gemaakt. Een financieel arrangement en goede ondersteuning helpen om de invoering van wet- en regelgeving te versnellen. Daardoor wordt de digitalisering bij de waterschappen bevorderd.

Kansen

De waterschappen vinden dat we de kansen van digitalisering moeten grijpen, maar ook de risico’s het hoofd moeten bieden. Daarom moeten we als 1 overheid met onderwerpen aan de slag als digitale dienstverlening, datagedreven werken, archivering, informatieveiligheid, privacy en ethiek.

Lees de volledige inbreng van de waterschappen aan de Tweede Kamer

De Archiefwet 2021 komt eraan

4 april 2022

Op 7 april kan de Vaste Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) inbreng leveren op de Archiefwet 2021. De waterschappen en provincies hebben de commissie een aantal aandachtspunten gestuurd.



De Archiefwet 2021 is een modernisering van de Archiefwet 1995. Door de modernisering sluit de wet beter aan bij de praktijk van het digitale informatiebeheer. Het wetsvoorstel bevat ook een uitbreiding van het toezicht. De waterschappen en de provincies zijn blij met de komst van de nieuwe wet, maar ze hebben ook een aantal opmerkingen.

Samenhang tussen wetten

De waterschappen en de provincies vinden dat er aandacht nodig is voor de uitvoerbaarheid en de samenhang met andere wetgeving. Er ligt bijvoorbeeld een voorstel om een Kaderwet voor informatie en informatiehuishouding te maken. Die wet kan de paraplu zijn voor de Archiefwet en een aantal andere wetten, zoals de Wet Open Overheid (Woo). De waterschappen en provincies zijn benieuwd wat de minister daarvan vindt.

Ontheffing bij overbrengen documenten

Overheidsinstellingen zijn verplicht om veel documenten over te dragen aan een archiefinstelling. Dat heet ‘overbrengen’. De archiefinstelling zorgt ervoor dat de documenten openbaar gemaakt worden. Onder documenten vallen ook Whatsappberichtjes en databases.

Verplichting uit de wet

In de Archiefwet staat dat waterschappen en provincies ontheffing moeten vragen als ze documenten niet willen overbrengen. Die ontheffing komt van Gedeputeerde Staten (waterschappen) of de minister van OCW (provincies). De waterschappen en provincies vinden dat niet zinvol en vragen de minister om deze verplichting uit de wet te halen.

Ondersteuning bij implementatie

Digitalisering vraagt veel van de waterschappen en provincies. Daarom vragen de waterschappen en provincies ondersteuning voor de implementatie van de Archiefwet. Ze vragen een bijdrage in de kosten en een centrale handreiking met een nadere uitwerking van het wetsvoorstel en communicatiemateriaal. Ook willen waterschappen en provincies graag in aanmerking komen voor een subsidie voor innovatieve projecten op het gebied van archivering.

Beroepsregister archivarissen

Door de digitalisering wordt van een archivaris meer kennis verwacht dan van de klassieke archivaris. Maar in de nieuwe Archiefwet vervalt de diploma-eis. De Koninklijke Vereniging Archiefsector Nederland (KVAN) is momenteel een beroepsregister voor archivarissen aan het opzetten. De waterschappen en de provincies vragen de minister om dit initiatief te steunen.

> Lees de hele inbreng

10 jaar Klimaatmonitor Waterschappen: succesvol verduurzamen

20 september 2021

De waterschappen hebben de energie- en klimaatambities gehaald die 10 jaar geleden zijn vastgelegd in het Klimaatakkoord Waterschappen Rijk. Dat blijkt uit de Klimaatmonitor Waterschappen over 2020.

zonnepanelen vanuit de lucht gefotografeerd

Het gaat onder meer om energiebesparing, vermindering van broeikasgassen, duurzaam inkopen en duurzame energieproductie. Opvallend is de toename van de productie van zonne-energie.

Zelfvoorzienend

De Unie van Waterschappen en het Rijk hebben in 2010 onder meer afgesproken dat de waterschappen in 2020 voor minstens 40 procent zelfvoorzienend zijn door eigen duurzame energieproductie. Deze doelstelling is al in 2019 behaald. Dit percentage is in 2020 verder gestegen naar 43,2. Opvallend is de enorme stijging in de productie van zonne-energie van bijna 84 procent: van 23.639.873 naar 43.467.987 kWh. Dit is het resultaat van de grote hoeveelheid zonneweiden die in 2019 en 2020 zijn opgeleverd. Daarnaast was ook de totale productie van biogas in 2020 bijna 5 procent hoger dan in 2019.

Voetafdruk

De doelstelling om in de periode 2005-2020 jaarlijks gemiddeld 2% energie-efficiencyverbetering te realiseren is ruim gehaald met een gemiddelde van 3,8 procent per jaar. Ook de ambitie om de CO2-voetafdruk van 1990 in de periode tot en met 2020 met 30 procent te verminderen is geslaagd. Door de productie van biogas en de inkoop van groene stroom hebben de waterschappen in de periode 2005-2020 een vermindering van 68 procent gerealiseerd. Dat is 315 kiloton CO₂.

Gegevens beschikbaar

De Klimaatmonitor Waterschappen brengt ieder jaar de voortgang van de geboekte resultaten voor klimaat en duurzaamheid in beeld. De belangrijkste indicatoren en cijfers zijn vanaf dit jaar -met terugwerkende kracht- opgenomen in het WAVES-dashboard en de bijbehorende databank. In het Waterschap Analyse- en Verbetersysteem (WAVES) staan de gegevens voor de hele sector en voor elk waterschap afzonderlijk. Er is een speciale dashboardpagina over het thema ‘Klimaat’ zodat waterschappen en externe geïnteresseerden interactief aan de slag kunnen met de data. Bijvoorbeeld om uitkomsten te vergelijken tussen waterschappen onderling.

Energieneutraal

Met de Klimaatmonitor is ook inzicht verkregen in de toekomstige energieprojecten van de waterschappen. De waterschappen zetten zich nu in voor energieneutraliteit in 2025, door het gebruik van middelen als rioolwaterzuiveringen, terreinen en oppervlaktewater. Zo dragen ze bij aan de doelstelling van het nationale Klimaatakkoord.

Zonnestroom

Voor de periode tot en met 2025 verwachten de waterschappen met 105 geplande duurzame energieprojecten genoeg duurzame energie op te wekken om energieneutraliteit te bereiken. De meeste projecten (72) zijn gericht op de opwekking van energie met zonnestroom. Tegelijk werken de waterschappen aan een visie en aan strategieën richting klimaatneutrale en circulaire waterschappen. Dat gaat bijvoorbeeld over het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen in het materieel.

Circulaire waterschappen

In het Grondstoffenakkoord staat de doelstelling van een 100% circulaire economie in 2050 met een tussenstap in 2030. In dat jaar willen de waterschappen 50% minder primaire grondstoffen gebruiken die een negatieve milieu-impact hebben of schaars zijn. Onder andere door circulair in te kopen en infrastructurele projecten klimaatneutraal en circulair uit te voeren. Kortere productieketens en minder energieverbruik over de hele levenscyclus van producten en materialen zorgen voor een afname van broeikasgasemissies.

Grondstoffen terugwinnen

Ook vergroten waterschappen het aanbod aan hernieuwbare alternatieven door waardevolle grondstoffen terug te winnen, zoals schoon water uit rioolwater. Alle waterschappen hebben inmiddels beleid en doelstellingen gevormd om bij te dragen aan de transitie naar een circulaire economie. Daarnaast wordt er gewerkt aan een gezamenlijke strategie circulaire waterschappen.

WAVES-dashboard

Thema’s en trends bij de waterschappen in 2020

24 augustus 2021

De prestaties en de kosten van de waterschappen over 2020 zijn vanaf nu te bekijken in het WAVES- dashboard. Welke thema’s en trends vallen op?



Het dasboard bevat 10 themarapportages. Ze gaan over de kerntaken van de waterschappen, maar ook over andere relevante onderwerpen waaraan de waterschappen een bijdragen leveren.

Meer gebieden voldoen aan wateroverlastnormen

In de themarapportage Voldoende water is bijvoorbeeld te zien dat het aantal hectare gebied dat volgens de huidige modellen voldoet aan de wateroverlastnormen is toegenomen tot 99,6% van het beheergebied. Dat komt door de maatregelen die het afgelopen jaar zijn genomen. De verwachte klimaatverandering brengt meer piekbuien en een hogere waterafvoer. De uitdaging om aan de normen te blijven voldoen wordt de komende jaren dus groter.

Minder muskusratten gevangen

Er werden in 2020 weer minder muskusratten gevangen. Dat staat in de themarapportage Plaagsoorten. In 2020 werden er ruim 47.700 muskusratten gevangen. Dat is 5 procent minder dan in 2019 en maar liefst 88 procent minder dan in 2004. In 2019 stelden de waterschappen een nieuwe landelijke strategie vast voor de muskusrat, namelijk het terugdringen tot de landsgrens. In Nederland streven we naar een zo klein mogelijke populatie, om het risico op graverij bij waterkeringen laag te houden. Een kleinere populatie betekent ook dat er minder dieren gevangen hoeven te worden. Daardoor wordt dierenleed zoveel mogelijk beperkt. De afname van het aantal vangsten is een indicatie voor de afname van het aantal muskusratten.

Aandeel vergunningaanvragen via gezamenlijk Omgevingsloket stijgt

De rapportage Dienstverlening laat een grote stijging zien van het aandeel vergunningen dat via het Omgevingsloket Online is aangevraagd. Het gaat om een verdriedubbeling ten opzichte van 2013. Het Omgevingsloket Online is een voorloper van het Omgevingsloket dat vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet, 1 juli 2022, gebruikt wordt. Daarin werken verschillende overheidsorganisaties samen in de vergunningverlening. De toename van het gebruik van het Omgevingsloket online is dus een goede opmaat naar 1 juli 2022.

Wat is het WAVES-dashboard?

Deze en 7 andere themarapportages staan klaar in het WAVES-dashboard. WAVES staat voor Waterschap Analyse- en Verbetersysteem. De waterschappen delen jaarlijks via dit dashboard gegevens over de stand van zaken en voortgang van alle belangrijke aspecten van hun werk. In het dashboard kunnen waterschappen gemakkelijk met elkaar worden vergeleken. Zo kunnen ze van elkaar leren. Maar het dashboard is ook interessant voor iedereen die meer wil weten over het werk van de waterschappen.

Meer inzicht in het werk van de waterschappen

In het dashboard is alles te vinden over waterveiligheid, schoon en voldoende water, en het zuiveren van rioolwater. Maar ook over thema’s als innovatie, internationaal werk en crisisbeheersing staat informatie. Dat is handig voor de waterschappen zelf, maar ook voor iedereen die meer inzicht wil krijgen in het werk van de waterschappen. De waterschappen verzamelen de gegevens via hun jaarlijkse bedrijfsvergelijking Waterschapsspiegel.

Transparante overheid

Toine Poppelaars, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Door het WAVES-dashboard, de databank en de themarapportages wordt het steeds makkelijker om resultaten en prestaties te monitoren en te vergelijken. We zijn een transparante overheid. Iedereen heeft inzicht in onze data; dat biedt een goede basis voor gesprek. We leren zo als waterschappen van elkaar en streven ernaar om als sector te verbeteren.”

WAVES dashboard

waterschapsspiegel.nl

Niet alle waterschappen klaar voor Wet elektronische publicaties

10 mei 2021

Op 1 juli treedt de Wet elektronische publicaties (Wep) in werking. Nog niet alle waterschappen zijn daar al klaar voor. Dat blijkt onder meer uit de recente update van de Baseline basis op orde.



Als een waterschap de implementatie van de Wep nog niet voldoende op orde heeft, is het advies om snel contact op te nemen met het Kennis- en Exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Wat is de Wep?

De Wep verplicht bestuursorganen om alle officiële publicaties online te zetten via de website officielebekendmakingen.nl. Daardoor kunnen burgers op 1 website alle algemene bekendmakingen, mededelingen en kennisgevingen van de overheid raadplegen.

Applicatie DROP

Voor het online zetten maken de decentrale overheden gebruik van de applicatie Decentrale Regelgeving en Officiële Publicaties (DROP). Alle waterschappen zijn sinds 1 januari 2019 aangesloten op DROP. Hun kennisgevingen en bekendmakingen worden al via DROP op de website officielebekendmakingen.nl gepubliceerd.

Beleidsregels

De Wep omvat echter ook beleidsregels. Dat zijn besluiten met rechtsgevolgen die vaak in beleidsnota’s verstopt zitten. Nieuwe beleidsregels moeten nog dit jaar via DROP worden gepubliceerd. Voor bestaande beleidsregels is 2022 de deadline.

Voorgenomen besluiten

Daarnaast verplicht de Wep om voorgenomen besluiten met bijbehorende stukken zowel fysiek als elektronisch ter inzage te leggen. Dat laatste mag via DROP of via een eigen website.

Multidisciplinair team

De waterschappen krijgen steeds meer te maken met nieuwe ontwikkelingen die elkaar snel opvolgen. Die ontwikkelingen raken verschillende disciplines en afdelingen van het waterschap. Daarom zijn niet alleen de juristen van waterschappen verantwoordelijk voor de implementatie van wetten. Er zijn waterschappers met verschillende achtergronden nodig. Denk aan mensen met expertise op het gebied van architectuur, informatieveiligheid, communicatie, archivering of data. Het is daarom sterk aan te raden om bij de implementatie van de Wep een multidisciplinair team samen te stellen.

Baseline basis op orde
Handreiking digitale transformatie

(Afbeelding: Gerd Altmann via Pixabay)

Vernieuwde afspraken over digitalisering bij waterschappen

12 april 2021

In de ledenvergadering van 9 april stemden de waterschappen in met de herziene versie van de baseline ‘Basis op orde’. Daarin is het minimale ambitieniveau voor digitalisering vastgelegd.



In de baseline ‘Basis op orde’ staat waaraan de waterschappen in ieder geval willen voldoen op het gebied van digitalisering. Ze doen dit op een verantwoorde, veilige en mensgerichte manier. Daarvoor is het belangrijk dat de digitale basis op orde is. De herziene baseline ‘Basis op orde’ is de opvolger van de baseline van 2018.

Kansen grijpen

“Digitalisering verandert onze maatschappij ingrijpend en is tegelijkertijd essentieel om de maatschappij draaiende te houden”, zegt Toine Poppelaars, portefeuillehouder digitalisering in het Uniebestuur. “De huidige technologische ontwikkelingen zorgen voor een digitale transformatie waarin alle 21 waterschappen de kansen moeten grijpen die de informatiesamenleving biedt. De baseline ‘Basis op orde’ biedt daarvoor een goede basis.”

Nieuwe afspraken

Uit de oude versie van de baseline ‘Basis op orde’ zijn de afspraken verwijderd die inmiddels door alle waterschappen zijn gerealiseerd. Daarnaast zijn de deadlines van sommige afspraken aangepast aan de nieuwe datums waarop achterliggende regelgeving in werking zal treden. Denk aan de Wet digitale overheid en de Omgevingswet. Ook zijn enkele nieuwe afspraken aan de baseline ‘Basis op orde’ toegevoegd, omdat er de afgelopen 2 jaar nieuwe wetgeving is gekomen. De Wet open overheid en de Europese Single Digital Gateway verordening zijn hier voorbeelden van.

Ambities

De ambities in de baseline zijn geformuleerd op basis van 4 thema’s:

  1. Digitale dienstverlening op orde
  2. Organisatie en samenwerking op orde
  3. Informatie op orde
  4. Informatiebeveiliging en privacy

Per thema hebben de waterschappen afgesproken wat het minimale ambitieniveau is.

Van baseline naar praktijk

Nu de baseline bestuurlijk is vastgesteld, gaan de waterschappen er zelf mee aan de slag. Het Waterschapshuis ondersteunt hen daarbij. Ieder waterschap vertaalt de baseline naar concrete afspraken en activiteiten om de basis op orde te brengen. Ook maken ze de hiervoor benodigde middelen vrij.

Door de voortgang regelmatig te monitoren en met elkaar te bespreken, worden de waterschappen gestimuleerd om de gestelde ambities waar te maken en leren ze optimaal van elkaar.

Factsheet baseline Basis op orde

Afbeelding: Gerd Altmann via Pixabay