In 2023 gaat het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van start. De Nederlandse invulling van dit nieuwe beleid voor de periode 2023 tot 2027 is beschreven in het onlangs gepresenteerde Nationaal Strategisch Plan (NSP). Vanaf 22 december kunnen belanghebbenden en geïnteresseerden de samenvatting van het NSP en het concept Strategisch Milieueffectrapport (S-MER) inzien.
Het S-MER levert milieu-informatie en geeft inzicht in hoeverre het GLB bijdraagt aan de gestelde beleidsdoelen rondom de diverse milieuthema’s.
Toekomstbestendig boeren sterker belonen
Met dit NSP wil Nederland toekomstgericht boeren sterker belonen. Het nieuwe beleid richt zich op het ondersteunen van boeren die ervoor kiezen hun bedrijf verder te verduurzamen en te vernieuwen. Over de hele periode van 5 jaar is in totaal zo’n 4,7 miljard euro beschikbaar. Veel van dit geld wordt besteed aan het steunen van boeren die innoveren, vernieuwen en bijdragen aan doelen voor biodiversiteit, klimaat, bodem, water en lucht. De meest opvallende verandering is de inzet op de eco-regeling. Boeren kunnen eco-activiteiten kiezen die zij willen toepassen op hun bedrijf, en krijgen daarvoor een vergoeding.
Waterschappen positief
De Unie van Waterschappen is positief over de bereikte resultaten om de landbouw verder te verduurzamen. Zo omvat het NSP maatregelen die bijdragen aan het behalen van doelen op het vlak van waterkwaliteit, klimaatadaptatie, biodiversiteit, bodem en kringlooplandbouw. De waterschappen vinden het belangrijk dat investeringsmaatregelen voor het watersysteem ten goede komen aan zowel de agrarische sector als een robuuste natuur. Dit sluit ook aan bij de kaders die gesteld worden vanuit Europa.
Maatregelen groter bereik
In vergelijking met het huidige GLB, dat in 2022 afloopt, komen de watermaatregelen terug in meer onderdelen van het nieuwe GLB. Dit vergroot tevens het bereik van deze maatregelen. Net als in de vorige beleidsperiode zullen het Rijk, de provincies en de waterschappen maatregelen co-financieren binnen hun eigen taakgebieden. In het geval van de waterschappen gaat het om maatregelen op het vlak van waterkwaliteit en waterkwantiteit. Bijvoorbeeld voor investeringen ten behoeve van het watersysteem zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers en bufferzones. Maar ook voor de uitvoer van waterbeheerdiensten door agrariërs en voor samenwerkingsverbanden zoals het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.
Op 8 juni staat een Commissiedebat Gewasbescherming met minister Henk Staghouwer en staatssecretaris Vivianne Heijnen gepland. Op de agenda staat het Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie gewasbescherming 2030. De waterschappen zijn benieuwd hoe het staat met de plannen rond de waterkwaliteitsverbetering in de landbouw.
De kwaliteit van het oppervlaktewater in land- en tuinbouwgebieden is langzaam aan het verbeteren. Helaas voldoet de waterkwaliteit nog niet aan de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).
Doelstelling voor 2030
Er is een programma waarin onder meer wordt gewerkt aan de verbetering van die waterkwaliteit: het Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie gewasbescherming 2030. Eén van de doelstellingen uit dat programma is dat gewassen in 2030 worden geteeld nagenoeg zonder emissies naar het milieu.
Deeldoelstellingen
In 2023 moet het aantal normoverschrijdingen van de milieukwaliteitsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater met 90 procent gedaald zijn ten opzichte van 2013. In 2027 mogen er nagenoeg geen emissies van gewasbeschermingsmiddelen vanaf erf en gebouwen meer zijn. Ook moeten er dan geen normoverschrijdingen van de milieukwaliteitsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater meer zijn. In 2030 mogen er nagenoeg geen emissies meer zijn van gewasbeschermingsmiddelen vanuit de open teelten.
Voortgang
De waterschappen zijn benieuwd wat de voortgang is van de acties om deze doelen te realiseren. Ook willen ze graag weten hoe het evaluatietraject eruit gaat zien voor de doelen die in 2023 gerealiseerd moeten zijn.
Op 1 juni behandelt de Tweede Kamer de Wijziging van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De waterschappen hebben de Kamerleden een aantal aandachtspunten meegegeven. Het gebruik van dit soort middelen heeft immers veel invloed op de waterkwaliteit.
De waterschappen vinden dat het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verharde terreinen (zoals bestrating) en onverharde terreinen (zoals parken) buiten de land- en tuinbouw verboden moet worden.
Verbod opnieuw van kracht
Dat verbod gold al tussen 2017 en 2020. Maar in november 2020 heeft het Gerechtshof in Den Haag uitspraak gedaan waardoor het gebruik weer werd toegestaan. Het wetsvoorstel dat de Kamer nu bespreekt, zorgt ervoor dat het verbod opnieuw van kracht wordt.
Waterschappen steunen wetswijziging
De waterschappen steunen deze wetswijziging. Gewasbeschermingsmiddelen hebben immers negatieve effecten op de kwaliteit van het oppervlaktewater en de in het water levende planten en dieren.
Gebruik door particulieren
Het wetsvoorstel regelt ook de wettelijke grondslag om in de toekomst een verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door particulieren in te stellen. Waterschappen zijn voorstander van zo’n verbod.
Gebruik in de landbouw
Voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw zijn in 2020 afspraken gemaakt met als doel om in 2027 de doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen. Ook moeten in 2030 de emissie van gewasbeschermingsmiddelen vanuit de land- en tuinbouw tot nagenoeg nul zijn teruggebracht.
De Tweede Kamer heeft de signalen van de watersector over de wetswijziging gewasbeschermingsmiddelen goed opgepakt. Het verslag van de Tweede Kamer over het wetsvoorstel sluit aan bij het standpunt van de drinkwaterbedrijven en waterschappen.
Eerder was er al een verbod op gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw, maar door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag was het sinds vorig jaar weer mogelijk buiten de land- en tuinbouw bestrijdingsmiddelen te gebruiken. De Tweede Kamer wil deze uitspraak met een wetswijziging nu terugdraaien.
Debat in de Kamer
De watersector roept op ook aanvullende beperkingen op te leggen voor particulier gebruik. In het algemeen vindt de commissie het wetsvoorstel nu voldoende voorbereid. Er kan binnenkort in een plenaire vergadering over gedebatteerd worden en later stemt de Kamer over het wetsvoorstel
Te hoge concentraties in oppervlaktewater
De drinkwaterbedrijven en waterschappen roepen de staatssecretaris op deze wetswijziging zo snel mogelijk in werking te stellen. Op de helft van de meetlocaties in oppervlaktewater worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties aangetroffen. Bovendien staat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw haaks op de afspraak die 10 partijen uit de land- en tuinbouw, fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, watersector en natuur- en milieubescherming vorig jaar met de overheid hebben gemaakt.
Gebruik door particulieren
De wijziging in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden biedt ook een basis voor het gebruik van dergelijke middelen door particulieren. Zij zijn vaak niet goed op de hoogte van de risico’s voor mens, dier en milieu en de voorschriften voor zorgvuldig gebruik. De waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn daarom voorstander van een verbod voor particuliere gebruikers.
Door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag was het sinds vorig jaar weer mogelijk om buiten de land- en tuinbouw gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. De Tweede Kamer wil deze uitspraak met een wetswijziging terugdraaien. De waterschappen en drinkwaterbedrijven steunen dit van harte.
Op 1 november kunnen Kamerleden inbreng leveren op de wetswijziging Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Voorstel is om het verbod voor professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw opnieuw in te stellen.
Te hoge concentraties in oppervlaktewater
De waterschappen en de drinkwaterbedrijven roepen de staatssecretaris op om deze wetswijziging zo snel mogelijk in werking te stellen. Op de helft van de meetlocaties worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties in het oppervlaktewater gevonden. Bovendien staat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw haaks op de afspraak die 10 verschillende partijen uit de land- en tuinbouw, fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, watersector en natuur- en milieubescherming vorig jaar met de overheid hebben gemaakt.
Gebruik door particulieren
De wijziging in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden wil ook een basis bieden voor het gebruik van dergelijke middelen door particulieren. Zij zijn vaak niet goed op de hoogte van de risico’s voor mens, dier en milieu en de voorschriften voor zorgvuldig gebruik. De waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn daarom voorstander van een verbod voor particuliere gebruikers.
Voor een Commissiedebat Leefomgeving op 9 september hebben de waterschappen Kamerleden een aantal aandachtspunten meegegeven over gewasbeschermingsmiddelen en over bodem en ondergrond.
Gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw
De kwaliteit van het oppervlaktewater in Nederland is nog onvoldoende om in 2027 de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water te halen. Op de helft van de meetlocaties zitten nog te veel gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater. De waterschappen maken zich daar zorgen over.
Daarnaast worden er nog steeds gewasbeschermingsmiddelen gebruikt op bijvoorbeeld sportvelden en golfbanen. Tussen 2015 en 2018 werden hiervoor middelen gebruikt die niet meer zijn toegestaan, blijkt uit informatie van het RIVM. Ook dat kan negatieve gevolgen hebben voor de waterkwaliteit.
De waterschappen willen graag weten wat de staatssecretaris aan deze overtredingen op sportvelden en golfbanen gaat doen. Ook zijn ze benieuwd of er na 2018 geen verboden middelen meer zijn gebruikt.
Bodem en ondergrond
Economisch onderzoeks- en adviesbureau Decisio beschrijft in een rapport een brede doelstelling over bodem en ondergrond. De minister lijkt alleen te kijken naar bodemverontreiniging, inclusief de nieuwe stoffen. De waterschappen willen daarom graag weten wat de staatssecretaris aan acties onderneemt op de overige onderwerpen die in het rapport van Decisio worden genoemd.
Integrale aanpak nodig
De waterschappen zien een sterke verbinding tussen de bodem en het watersysteem. Bij de aanpak van problemen als verontreinigingen of klimaatbestendigheid, zijn bodem- en waterbeleid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor de waterschappen is daarom een integrale kijk op bodem en water essentieel.
Het lijkt er echter op dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vooral actuele problemen oplost en niet werkt aan het voorkomen van toekomstige knelpunten. Maar de praktijk vraagt juist om integrale oplossingen.
De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw. In de motie vraagt de Kamer het kabinet om geen nieuw verbod in te stellen, maar bij de toelating van de gewasbeschermingsmiddelen de beoordeling van het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) te volgen.
Op deze manier blijven er middelen beschikbaar voor de aanpak van plagen in bomen en planten, zoals de eikenprocessierups.
Uitzonderingslijst
De waterschappen vinden de zorgen van de Kamer niet terecht. De motie vraagt iets wat al kan. In de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden staat een lijst van situaties en van ziekten en plagen die met chemische gewasbeschermingsmiddelen bestreden mogen worden. De eikenprocessierups en de Japanse Duizendknoop staan op deze uitzonderingslijst. Deze uitzonderingen konden dus ook worden toegepast toen het verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw nog van kracht was.
In november vorig jaar werd het door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag weer mogelijk om professioneel gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken op verharde en onverharde terreinen buiten de land- en tuinbouw.
Oppervlaktewater
Demissionair staatssecretaris Van Veldhoven wil deze fout op korte termijn herstellen. De waterschappen steunen dat plan. Door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw verslechtert de kwaliteit van het oppervlaktewater.
De Raad van State heeft advies uitgebracht over een wetsvoorstel dat de wettelijke grondslag regelt voor dat verbod. Het verbod geldt niet alleen voor het professioneel gebruik buiten de land- en tuinbouw, maar ook voor het gebruik door particulieren. Ook dat laatste heeft de steun van de waterschappen.
Op 11 februari praat de Tweede Kamer over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw. De Unie van Waterschappen heeft hiervoor een inbreng gestuurd naar de Kamerleden.
Op 11 februari staat een Algemeen Overleg (AO) Leefomgeving gepland. Daarin gaat het onder andere over gewasbeschermingsmiddelen.
Kwaliteit oppervlaktewater
Door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag in november 2020 is het weer mogelijk om professioneel gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken op verharde en onverharde terreinen buiten de land- en tuinbouw.
Demissionair staatssecretaris Van Veldhoven wil deze fout op korte termijn herstellen. De waterschappen steunen dat plan. Door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw verslechtert de kwaliteit van het oppervlaktewater.
Particulieren
De Raad van State heeft advies uitgebracht over een wetsvoorstel dat de wettelijke grondslag regelt voor dat verbod. Het verbod geldt niet alleen voor het professioneel het gebruik buiten de land- en tuinbouw, maar ook voor het gebruik door particulieren. Ook het laatste heeft de steun van de waterschappen.
Oorspronkelijk stond op 4 februari ook een AO Verzamelonderwerpen LNV gepland. Ook hiervoor heeft de Unie een inbreng geleverd. Dit overleg ging echter niet door.
