Klimaatbestendig bouwen: VVD-senatoren bezoeken Rijnland

28 november 2023

Op 27 november brachten verschillende Eerste Kamerleden van de VVD-fractie een werkbezoek aan het hoogheemraadschap van Rijnland. Tijdens dit bezoek ging het vooral over de sturende rol van water en bodem in ruimtelijke plannen.

Chris Mudde, Anke van Houten, Tanja Klip, Rogier van der Sande, Marian Kaljouw, Henk Jan Meijer en Tessa Maas. Zij staan op een grasveld. Sommigen hebben laarzen aan.

Op de foto van link naar rechts: Chris Mudde, Anke van Houten, Tanja Klip, Rogier van der Sande, Marian Kaljouw, Henk Jan Meijer en Tessa Maas.

Aanwezigen

Dijkgraaf Rogier van der Sande en procesleider gebiedsontwikkeling Chris Mudde ontvingen Eerste Kamerleden Henk Jan Meijer, Marian Kaljouw en Tanja Klip bij het hoogheemraadschap. Namens de Unie van Waterschappen waren lobbyist Tessa Maas en beleidsadviseur Anke van Houten aanwezig.

Water en bodem sturend

Tijdens het bezoek stond de vraag centraal hoe we slim omgaan met nieuwe bouwplannen. Hoe vangen we de gevolgen van extreem weer goed op om schade en overlast te beperken? Het vorige kabinet schreef in het regeerakkoord dat water en bodem leidend moeten zijn voor ruimtelijke plannen. “Een fantastische eerste stap”, vindt Van der Sande. “Alleen stuit het in de praktijk nog op veel uitvoeringsproblemen. Vandaar dat wij de Eerste Kamerleden vandaag meenamen naar bouwlocatie de Gnephoek. Daar lieten we zien hoe je het principe van water en bodem sturend in de praktijk kunt brengen.”

Gnephoek

Bouwen in Gnephoek leidt al jaren tot veel discussie tussen de gemeente Alphen aan den Rijn en de provincie Zuid-Holland. Gnephoek kent voor een deel namelijk zettingsgevoelige grond. Dat betekent dat in dat deel een risico bestaat op beschadiging van kabels en rioolleidingen door bodemverzakking. Ook kunnen wegen verzakken. Met de bodem en het watersysteem als uitgangspunt zijn deze ongewenste gevolgen en kosten te voorkomen.

Advies van Rijnland

Het hoogheemraadschap van Rijnland stelde een aantal voorwaarden voor bouwen in deze polder vanuit het oogpunt van het waterbeheer. “Bouwen is mogelijk, maar je moet het wel slim aanpakken”, aldus Van der Sande. “We zeggen daarom: bouw vooral op de stevige zandrug langs de Oude Rijn en behoud in het zakkingsgevoelige deel ruimte voor waterberging.” In het nu voorliggende masterplan voor de gebiedsontwikkeling Gnephoek komen de gestelde kaders en uitgangspunten van het hoogheemraadschap van Rijnland terug. Van der Sande: “Het is duidelijk dat water en bodem leidende uitgangspunten zijn voor de bouwplannen.” De Eerste Kamerleden concludeerden tijdens het bezoek dat het geen overinvestering is om als waterschap goede voorwaarden te stellen voor het water- en bodemgebruik.

Oproep

In onderstaande video doet Rogier van der Sande namens de waterschappen een oproep aan het nieuwe kabinet: “Dwing toekomstbestendig bouwen af door strengere bouwschriften op te nemen in het Bouwbesluit.”

Van der Sande: “Water en bodem sturende rol voor transitie landelijk gebied”

22 november 2023

Op woensdag 22 november zijn de Tweede Kamerverkiezingen en daarna start spoedig de formatie. Een nieuw kabinet zal onder meer de ingezette landbouwtransitie moeten voortzetten. Voor de waterschappen is het daarbij belangrijk dat water en bodem sturend zijn in de plannen. Ook benadrukken zij dat relatief kleine maatregelen in het waterbeheer snel resultaat kunnen opleveren voor natuurherstel.

illustratie van waterknop met tekst 'Draai aan de Waterknop! Geen tijd te verliezen'

Er liggen grote opgaven in het ruimtelijk domein. In het landelijk gebied zijn oplossingen nodig voor een toekomstbestendige landbouw, het opvangen van de gevolgen van extreem weer, verbetering van de waterkwaliteit en natuurherstel. Het gaat om grote vraagstukken waarover de afgelopen jaren veel is vergaderd.

Urgentie is groot

“Het Rijk is met een goede integrale aanpak gekomen”, vindt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen. “Daar moeten we zeker mee doorgaan, maar het duurt te lang voordat we het praten omzetten in actie. Ondertussen verslechtert de natuur. De enorme hoosbui zoals we die kennen van Limburg 2021 kan morgen weer vallen.  En een lange periode van droogte kan ook volgende zomer weer tot grote schade leiden. We moeten nu aan de slag.”

De Waterknop

Relatief eenvoudige watermaatregelen kunnen de veerkracht van de natuur vergroten en klimaatrisico’s van de landbouw verkleinen. Van der Sande: “We noemen dit de ‘Waterknop’. Denk aan het flexibel omgaan met peilbeheer, beekherstel, het bevorderen van de biodiversiteit bij slootkanten en extra stuwen om water langer vast te houden. Water verbindt landbouw en natuur. Door te redeneren vanuit de draagkracht van het water- en de bodemsysteem vinden we oplossingen die houdbaar zijn voor de lange termijn.”

Provinciale plannen landelijk gebied

Deze aanpak voorkomt dat de problemen van nu doorschuiven naar toekomstige generaties. De provincies hebben al een eerste stap gezet in de transitie van het landelijk gebied. Ze stelden hiervoor de eerste versies van hun Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) op: de provinciale plannen voor het landelijk gebied. In die plannen schetsen de provincies een eerste toekomstvisie, met in meer of mindere mate aandacht voor waterkwaliteit, ruimte voor water, verzilting, veenweideproblematiek en natuurherstel.

“Toch ontbreekt het vaak nog aan concrete maatregelen”, ziet Van der Sande. “Het is heel belangrijk dat de provincies water en bodem nu al goed meenemen in hun plannen en dat we de verbindende factor van water volop benutten. Voor een versnelling op dit dossier moet ook een nieuw kabinet dit scherp op het netvlies hebben.”

Waarom is het Nationaal Programma Landelijk Gebied belangrijk voor de waterschappen? De Unie van Waterschappen en Wetterskip Fryslân leggen het uit:

> Lees over de sturende rol van water en bodem in de ruimtelijke inrichting

Hoe gaan de waterschappen om met de vele regen?

9 november 2023

De afgelopen weken ging er geen dag voorbij dat het niet regende. In delen van het land was de regelval 3 keer zoveel als gebruikelijk, en afgelopen week viel er al bijna evenveel neerslag als normaal in de hele maand november. Hierdoor zijn de grondwaterstanden overal in het land aangevuld en tot boven normaal gestegen. De waterschappen slaan het water zoveel mogelijk op in het water- en bodemsysteem voor drogere periodes.

Regen polderweg staat blank

Al bijna het hele jaar houden de waterschappen hogere waterpeilen aan in sloten en beken. Dit om het water daar langer vast te houden en in de bodem te laten infiltreren. Maar de hoeveelheden regen van oktober en november zijn te groot om volledig op te slaan tot het volgende droogteseizoen. Dat vraagt te veel ruimte. Om in deze omstandigheden droge voeten te houden, is afvoer naar de zee en grote rivieren nodig.

Waterberging en extra pompen in Delfland

In het hoogheemraadschap van Delfland viel er vrijdag 3 november 50 millimeter regen in een half etmaal. Het gebied is door de regen van afgelopen weken al verzadigd en door de bladeren op de weg raken putten snel verstopt. Het waterschap heeft waterbergingen en extra pompen ingezet om de overlast en schade te beperken. Daarnaast verlaagt het waterschap de waterpeilen om bufferruimte te creëren. Sinds afgelopen maandag zijn de waterpeilen er weer op normaal niveau.

Wateroverlast polders Rijnland

In het hoogheemraadschap van Rijnland zorgde de neerslag voor wateroverlast in meerdere (akkerbouw)polders. Het waterschap is in het gebied aanwezig om de situatie op te nemen en treft waar nodig maatregelen, zoals het plaatsen van tijdelijke pompinstallaties.

9 noodpompen in Hollands Noorderkwartier

In het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier ervaren verschillende dorpen overlast van de hoge grondwaterstand. Het waterschap treft meerdere maatregelen om het water snel naar zee en het IJssel- en Markermeer af te voeren. Zo verwijderde het een slootdam op Texel en opende het de Kooysluis van het Amstelmeer. De 4 gemalen in het gebied pompen samen 8.000 m3 water per minuut weg. Dat zijn iedere minuut 3 Olympische zwembaden. Vanwege de grote hoeveelheid neerslag kregen de gemalen ondersteuning van 9 noodpompen. De situatie is daarmee beheersbaar.

Friesland en Terschelling

Wetterskip Fryslân zette afgelopen dagen op verschillende plekken extra pompcapaciteit in om het teveel aan water uit de polders af te voeren naar de Waddenzee. Vanwege de weersverwachting heeft het waterschap de waterstand preventief verlaagd.

> Lees meer over extreme neerslag in Nederland

Moties aangenomen over funderingsproblematiek

27 oktober 2023

Op 26 oktober, de laatste dag voor het verkiezingsreces zijn verschillende moties over funderingsproblematiek aangenomen. Kamerlid Nijboer (PvdA) diende samen met CDA, D66 en SP drie moties in.



Regeringscommissaris aanstellen

In de eerste motie verzoeken de partijen het kabinet een coördinerend minister aan te wijzen en een regeringscommissaris funderingsherstel aan te stellen om zo snel mogelijk tot oplossingen te komen.

Kostenverdeling

Een tweede motie stelt dat het herstellen van funderingsproblemen hoge kosten met zich meebrengt. Daarom zou iedere partij een redelijk deel van de kosten op zich moeten nemen. De motie vraagt het kabinet met voorstellen te komen voor een redelijke kostenverdeling tussen alle betrokken partijen, zodat funderingsproblemen snel kunnen worden aangepakt. In het debat werden de waterschappen nadrukkelijk genoemd als betrokken partij.

Bodemdaling en funderingen op staal

Een derde motie (mede ondertekend door de VDD) geeft aan dat funderingsproblemen ook voorkomen als gevolg van bodemdaling en funderingen op staal. De indieners van de motie verzoeken het kabinet daarom ook deze problemen mee te nemen in de aangekondigde analyses die worden uitgevoerd.

Wat vinden de waterschappen?

De Unie van Waterschappen stelt dat we funderingsschade in de toekomst kunnen beperken door goed naar de bodem te kijken voordat erop gebouwd wordt. Het water- en bodemsysteem is inmiddels leidend bij het bepalen waar je gaat bouwen. Bouwen op een slappe bodem wordt afgeraden. Waterschappen zoeken bij peilbesluiten de balans tussen de verschillende belangen en behoeften in een gebied. Doel is altijd om de economische en maatschappelijke functies mogelijk te maken en daarbij schade en overlast zoveel mogelijk te voorkomen.

Waterlabel

Omdat woningeigenaren zich vaak niet bewust zijn van de risico’s op funderingsschade door zakkende grondwaterpeilen, vinden de waterschappen dat de overheid moet werken aan goede informatievoorziening en die ook minder vrijblijvend moet maken. Bijvoorbeeld door een water- of klimaatlabel te ontwikkelen voor woningen. Deze aanbeveling hebben de waterschappen bij het Rijk gedaan.

Het kabinet moet nu aan de slag met de uitvoering van deze moties. Verantwoordelijk minister Hugo de Jonge gaf tijdens het Kamerdebat meerdere keren aan, met nieuw beleid te willen wachten op het advies van de Rli. In het voorjaar van 2024 wordt dat advies verwacht.

Bekijk het Unie-standpunt over funderingsschade

Luzette Kroon ondertekent Erfgoed Deal op werkbezoek in Maassluis

9 oktober 2023

Op 9 oktober is de verlenging van de Erfgoed Deal met de partners bestendigd in een werkbezoek naar de Stadshaven Maassluis. Bij het werkbezoek waren onder andere demissionair staatssecretaris Gunay Uslu (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en demissionair minister Rob Jetten (Klimaat) aanwezig. Namens de Unie van Waterschappen was bestuurslid Luzette Kroon bij het werkbezoek.

Luzette Kroon ondertekent Erfgoed Deal op werkbezoek in Maassluis

Een delegatie met de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de minister van Klimaat en bestuurlijke vertegenwoordigers van IPO, VNG en de Unie van Waterschappen bracht op initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een bezoek aan het Erfgoed Deal-project Stadshaven Maassluis om daar met de nieuwe partners, de Unie van Waterschappen en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de Erfgoed Deal te ondertekenen. Dit project in Maassluis draait om het voorkomen van krimp en leegstand in de binnenstad en tegelijk het bevorderen van duurzame groei. Dit door de potentie van maritiem erfgoed te benutten, de beleving te versterken en historische boten te verduurzamen.

Samenwerken door slim te combineren

Namens de Unie van Waterschappen was bestuurslid Luzette Kroon aanwezig bij het werkbezoek. Zij benadrukt waarom de waterschappen de Erfgoed Deal hebben ondertekend. Kroon: “Deelname aan de Erfgoed Deal biedt een unieke kans om de samenwerking tussen waterschappen en de erfgoedsector te versterken. Samen kunnen we werken aan uitdagingen op het gebied van waterveiligheid en klimaatadaptatie. En investeren in de verbetering van de omgevingskwaliteit van het Nederlandse landschap en de steden.”

Waarde van cultureel erfgoed

Volgens Kroon heeft de Erfgoed Deal nu al gunstige resultaten voor de waterschappen. Kroon: “Uit lopende projecten binnen de Erfgoed Deal blijkt dat deze samenwerking waarde toevoegt door de wateropgave te verbinden aan het behoud en de ontwikkeling van erfgoed.” Binnen de verantwoordelijkheid van waterschappen liggen waterwegen, rivieren en kustgebieden met een rijke geschiedenis en waardevol cultureel erfgoed. Denk aan historische molens, sluizen, dijken en gemalen. Door de ondertekening van de Erfgoed Deal erkennen de waterschappen het cruciale belang van het behoud en de herontwikkeling van dit erfgoed voor de toekomstige generaties.

Waterschappen ondertekenaar Erfgoed Deal

De Erfgoed Deal is een samenwerkingsverband van ministeries, gemeenten, provincies en maatschappelijke organisaties. En legt de verbinding tussen erfgoed en ruimtelijke opgaven op het gebied van klimaat, duurzaamheid en wonen. Ook droogtebestrijding, wateroverlast, hittestress, dijkversterking en bodemdaling zijn thema’s van de Erfgoed Deal. In de periode 2019-2022 hebben verschillende waterschappen samen met gemeenten en provincies geparticipeerd in projecten die zijn gefinancierd door de Erfgoed Deal. Als officiële ondertekenaar van de Erfgoed Deal kunnen waterschappen nu als hoofdindiener van een project fungeren en in aanmerking komen voor financiering gedurende de looptijd van het programma. Het programma loopt tot eind 2025.

> Meer over de Erfgoed Deal
> Bekijk de nieuwste projecten in de Erfgoed Deal

Marktvisie en Inkoopstrategie Duurzaam Baggeren beschikbaar

5 oktober 2023

De Buyer Group Duurzaam Baggeren heeft deze week de Marktvisie en Inkoopstrategie opgeleverd. Het doel is om waterbeheerders te laten zien hoe zij in hun aanbestedingsbeleid kunnen werken aan reductie van broeikasgasemissies en stikstof. De focus ligt op kleinschalig en middelgroot baggerwerk in zoete wateren, in zowel stedelijk als landelijk gebied.

Sloot wordt gebaggerd

Om het watersysteem in Nederland op orde te houden moet er regelmatig gebaggerd worden, maar. dat kost veel energie. Leden van de Buyer Group komen uit de baggerpraktijk en hebben zelf ervaren hoe je klimaatwinst boekt met emissiearm materieel. Deze kennis hebben zij gebundeld in de Marktvisie en Inkoopstrategie.

Klimaatbewust baggerwerk

Het document is opgesteld door 12 regionale waterbeheerders van gemeenten, provincies en waterschappen in nauwe samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De strategie maakt duidelijk wat er nu al kan, maar geeft ook een beeld van de ontwikkelingen die de komende jaren nodig zijn voor meer circulair en nog klimaatbewuster baggerwerk. Hiermee kunnen waterbeheerders op weg naar een volledig klimaat neutraal en circulair GWW in 2030.

Samen met marktvertegenwoordigers

Ook de transitiepaden van het traject Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur zijn erin opgenomen. Het gaat dan om het transitiepad Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud en het transitiepad voor Weg-, Dijk- en Spoormaterieel. Bij het opstellen van de strategie is er intensief contact geweest met de belangrijkste marktvertegenwoordigers, zoals de brancheverenigingen Vereniging van Waterbouwers en Cumela.

> Naar de Marktvisie en Inkoopstrategie

Deelnemen aan de Buyer Group kan nog.
> Meer over de Buyer Group

Inbreng waterschappen voor commissiedebat over de Milieuraad

Op 12 oktober is het commissiedebat van de Tweede Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat over de Milieuraad op 16 oktober. Op de agenda van de Milieuraad staan 2 belangrijke richtlijnen: de richtlijn bodemgezondheid en de herziening van de richtlijn stedelijk afvalwater. De waterschappen geven de commissieleden graag een aantal aandachtspunten mee op beide EU-voorstellen.



Richtlijn bodemgezondheid

De waterschappen vinden het verbeteren van de bodemkwaliteit belangrijk. Een gezonde bodem speelt een belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering: in tijden van droogte houdt een gezonde bodem goed water vast en een gezonde bodem kan goed water opvangen als er te veel water is (sponswerking). Op een gezonde bodem groeien planten, struiken en bomen graag, waardoor de temperatuur van de luchtlaag erboven tot wel 2 graden omlaag kan gaan. Een gezonde bodem zorgt voor een vergroting van de biodiversiteit zowel in als op de bodem. Een goede bodemkwaliteit is nodig voor een goede waterkwaliteit en om het oppervlaktewaterpeil goed te kunnen reguleren.

Lessons learned
De waterschappen zouden de lessons learned van de Kaderrichtlijn Water graag meegenomen zien bij de uitvoering van de richtlijn. In plaats van het one-out-all-out principe dat nu in de richtlijn staat willen ze, net als het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, vooraf bepalen welke indicatoren echt cruciaal zijn voor de bodemgezondheid in een bepaalde regio. Dat is beter uitvoerbaar dan 1 set indicatoren voor alle bodems.

Nationaal oppakken
De Tweede en Eerste Kamer vinden dat dit onderwerp niet Europees, maar nationaal behandeld moet worden. Mocht er geen EU-richtlijn komen, dan zouden de waterschappen graag zien dat het verbeteren van de bodemkwaliteit in Nederland goed nationaal wordt opgepakt.

Herziening richtlijn stedelijk afvalwater

De waterschappen steunen het voorstel voor aanvullende zuivering van microverontreinigingen op rioolwaterzuiveringen (rwzi’s). Ook steunen ze de door de Europese Commissie voorgestelde uitgebreide producentenverantwoordelijkheid van de farmaceutische en cosmetica-industrie.

Water zuiveren
De waterschappen zuiveren bijna al het Nederlandse huishoudelijk rioolwater op rioolwaterzuiveringen. De richtlijn stedelijk afvalwater stelt minimumeisen voor de zuivering van stedelijk afvalwater en daarom is het een belangrijk kader voor het uitvoeren van de zuiveringstaak door de waterschappen.

Ambitieniveau verhogen
Het is positief dat de Europese Commissie het ambitieniveau van de oorspronkelijke richtlijn uit 1991 verhoogt en aanpast aan de nieuwste inzichten. Er komen immers steeds meer microverontreinigingen bij, zoals medicijnresten. Deze en andere schadelijke stoffen zien we ook terug in rioolwater en uiteindelijk het milieu.

Deadlines gelijk trekken
Waterschappen vragen voldoende tijd om de nieuwe zuiveringseisen te halen. Daarom pleiten ze ervoor om de deadline voor de grote rwzi’s (2035) gelijk te trekken met de deadline van middelgrote rwzi’s (2040).

> Bekijk de inbreng commissiedebat Milieuraad in PDF

Ministerraad bespreekt contourennotitie Nota Ruimte

3 oktober 2023

Op 29 september bespreekt de demissionaire ministerraad de contourennotitie van de Nota Ruimte. De nieuwe Nota Ruimte geeft een langetermijnvisie voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. De Unie van Waterschappen benadrukt in een reactie op de contourennotitie dat de draagkracht van het water- en bodemsysteem leidend moeten zijn voor alle ruimtelijke plannen, niet alleen reactief vanuit aanpassing aan het veranderende klimaat. Ook pleiten de waterschappen voor meer nationale regie, omdat versnippering met de veelheid van landelijke en regionale ruimtelijke processen op de loer ligt.

Huizen aan het water met een brug

Er liggen grote opgaven in het ruimtelijk domein. In het landelijk gebied moeten oplossingen gevonden worden. Voor een toekomstbestendige landbouw, het opvangen van de gevolgen van extreem weer, het verbeteren van de waterkwaliteit en het herstellen van de natuur. In de steden hebben we te maken met een nijpend tekort aan woningen. Ook zal daar extra gebouwd gaan worden.

Nieuwe Nota Ruimte

De nieuwe Nota Ruimte geeft straks een lange termijnvisie op Nederland voor de ruimtelijke inrichting. Hoe gaan we om met de schaarse ruimte en maken we tegelijkertijd alle ambities waar? In de Nota Ruimte wordt vooruitgekeken naar 2030, 2050 en 2100. Daarmee zet het rijk een samenhangende nationale ruimtelijke koers uit, in de vorm van korte termijn keuzes en lange termijn richtinggevende uitspraken, die moeten gaan doorwerken in het provinciaal en lokaal beleid.

Water en bodem sturend is meer dan klimaatadaptatie

Hoe doen we dit toekomstbestendig? Hoe zorgen we ervoor dat de gevolgen van extreem weer goed kunnen worden opgevangen en schade en overlast worden beperkt? Het vorige kabinet zette in het regeerakkoord dat water en bodem leidend moesten worden voor ruimtelijke plannen. Dat is nu ook terug te lezen in de contourennotitie voor de Nota Ruimte. De Unie van Waterschappen benadrukt dat het principe van ‘water en bodem sturend’ niet alleen vanwege klimaatadaptatie moet worden meegenomen.

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “Water en bodem sturend laten zijn gaat om fundamentele keuzes. Het gaat om locatiekeuzes voor woningbouw en welk grondgebruik waar mogelijk is. Als we daar nu niet de juiste keuzes in maken, zadelen we toekomstige generaties op met schade en overlast.”

Noodzaak voor nationale regie

Daarnaast is de Unie van Waterschappen bezorgd over de versnippering van ruimtelijk beleid. Op nationaal en regionaal niveau lopen er verschillende trajecten die de inrichting van gebieden de komende jaren gaan bepalen. Denk hierbij aan het Nationaal Programma Landelijk Gebied, de provinciale ruimtelijke puzzels (het programma NOVEX), maar ook de Regionale Energiestrategieën, woningbouwafspraken en verstedelijkingsstrategieën. De planning en het abstractieniveau van deze lopende trajecten verschillen.

Van der Sande: “Het is belangrijk dat het rijk regie houdt op deze lopende trajecten in de ruimtelijke ordening en nationale keuzes maakt. Hierbij is het belangrijk dat ingrijpende keuzes niet uit de weg worden gegaan. En het is ook zoeken naar een goede balans tussen gebiedsgericht maatwerk en nationale visie. De waterschappen zien kansen voor slimme combinaties en zetten graag hun gebiedskennis en regionale uitvoeringskracht in voor deze processen.”

De Nota Ruimte wordt opgesteld door de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in nauwe samenhang met andere betrokken ministeries. De volledige notitie over de contourennotitie is vanaf 29 september te vinden op: rijksoverheid.nl/regering/ministerraad.

Waterknop: water als verbindende factor in het landelijke gebied

21 september 2023

De transitie van het landelijk gebied is een groot en belangrijk dossier waar de landelijke en regionale partijen al jaren mee worstelen. De waterschappen zien water als verbindende factor die voor de benodigde versnelling kan zorgen. De Unie van Waterschappen roept op om met waterbeheermaatregelen snel resultaten te boeken op het gebied van natuurherstel en toekomstperspectief voor de landbouw.

boerderij met weiland en sloot in vogelvluchtperspectief

Verdroging is naast stikstof een van de grote oorzaken van de achteruitgang van de natuur, maar zet ook de productiviteit van de landbouw onder druk, geeft funderingsschade, bodemdaling en beperkt de beschikbaarheid van drinkwater. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “Uitstellen van het aanpakken van de natuur, waterkwaliteit en klimaatverandering is niet langer mogelijk. Daarom moeten we verder kijken dan stikstofreductie. We kunnen als overheden versnellen door een ferme draai te geven aan de ‘waterknop’.”

Draaien aan de ‘waterknop’

Van der Sande: “De ‘waterknop’ staat voor watermaatregelen die snel effect hebben op bijvoorbeeld het watervasthoudende vermogen van de bodem en de natuur. Denk aan het flexibel omgaan met peilbeheer en het plaatsen van stuwen in sloten om water langer vast te houden. De waterschappen zijn betrokken bij de gebiedsprocessen van de provincies om deze kansen te verzilveren.”

Gezonde bodem

In opdracht van de Unie van Waterschappen bracht STOWA in een notitie een aantal onderzoeken over de rol van water samen. “Bij natuurherstel zijn diverse factoren van belang, waaronder voedselrijkdom (nutriënten), de zuurgraad en water. Maar ook de omvang van, en verbinding tussen natuurgebieden. Alle factoren moeten op orde zijn. Alleen werken aan stikstof is minder effectief als er onvoldoende water is, en andersom maakt droogtebestrijding de natuur minder gevoelig voor stikstof. Een gezonde bodem en een robuuste leefomgeving beginnen bij voldoende water”, vat Joost Buntsma, directeur van STOWA, samen.

Effectief

Ook adviesbureaus Sweco, Tauw en Witteveen + Bos onderstrepen de effectiviteit van waterbeheer voor natuurherstel. “Hydrologische maatregelen dragen bij aan het weerbaarder maken van habitattypen en leefgebieden van soorten tegen stikstofdepositie. Indien hydrologische maatregelen ook buiten de Natura 2000-gebieden op de juiste locatie, juiste wijze en voldoende robuust worden uitgevoerd (juiste hoeveelheden water van goede kwaliteit) heeft dit een positief effect op stikstofgevoelige natuur.”

Water als transitiemotor

De waterschappen hebben voor het realiseren van de maatregelen wel medeoverheden, het rijk en gebiedspartners nodig. De Unie van Waterschappen doet dan ook een oproep aan het rijk en de medeoverheden om meer prioriteit te geven aan de watermaatregelen. “Waterschappen ervaren dat partijen in de regio zeer bereid zijn om met water aan de slag te gaan. Water verbindt en heeft de potentie om meer perspectief te brengen in de transitie van het landelijke gebied”, aldus Rogier van der Sande.

Droogte update: problemen nemen af, voldoende water beschikbaar

1 augustus 2023

Juli was vrij nat met in Nederland gemiddeld 98 mm neerslag. Hierdoor is de waterbeschikbaarheid toegenomen. Vanwege de verwachte neerslag in Nederland en in de stroomgebieden van de Rijn en de Maas, zal de situatie verder verbeteren.

Droogte waterpeil meten

Ook de watervraag neemt af door de regen en relatief lage temperaturen voor de tijd van het jaar. Het landelijk gemiddelde neerslagtekort is flink gedaald en daalt de komende periode naar verwachting verder. Als gevolg van het wisselvallige weer zal de afvoer van de Rijn en de Maas naar verwachting in de komende week stijgen tot waarden rond of boven gemiddeld voor de tijd van het jaar.

Afgeschaalde maatregelen

Over het algemeen zijn de grondwaterstanden en het vochtgehalte van de toplaag van de bodem ook verbeterd. De mate van verbetering varieert wel per regio. Veel maatregelen blijven voorlopig nog van kracht, zoals onttrekkingsverboden en schutbeperkingen om verzilting te beperken. Maar er worden ook maatregelen afgeschaald. Het IJsselmeer en Markermeer gaan bijvoorbeeld terug naar het normale zomerpeil.

Droogtemonitor

De waterkwaliteit is enigszins verbeterd, maar in veel regio’s is nog wel sprake van blauwalg en op enkele locaties van zuurstofloosheid en botulisme. Een actuele stand van zaken rond de droogte is te vinden in de droogtemonitor. Gezien de afnemende problemen wordt op unievanwaterschappen.nl niet regulier meer een update geplaatst.