Categorie: Waterkwaliteit

Dit beeld is vergelijkbaar met de resultaten van hetzelfde onderzoek in de afgelopen 3 jaar en met het beeld uit de officiële waterkwaliteitsmetingen in grote wateren voor de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Biodiversiteit in de knel

In totaal hebben 425 burgerwetenschappers 1680 sloten, vennen en grachten in Nederland gemeten. Op basis van nametingen concludeert NIOO-KNAW dat de waterkwaliteit van de Nederlandse oppervlaktewateren inmiddels langdurig onder druk staat. Het gevolg is dat ook de biodiversiteit in en rondom de Nederlandse wateren steeds verder in de knel komt.

Groeiende stroom stoffen

“We zien dat de verbetering van de waterkwaliteit helaas te langzaam gaat en dat er een groeiende stroom stoffen op ons afkomt,” zegt Sander Mager, bestuurder bij de Unie van Waterschappen. “De waterschappen hebben de afgelopen jaren veel herstelmaatregelen in en vlak aan het water genomen. Denk aan het aanleggen van bufferzones langs slootranden en natuurvriendelijke oevers. Ook zuiveren we het rioolwater steeds beter en efficiënter.”

Aanpak bij de bron

De waterschappen zien dat de waterkwaliteit sterk is verbeterd ten opzichte van enkele decennia geleden. “Maar de stagnering baart ons zorgen”, zegt Mager. “We moeten het probleem nog meer bij de bron aanpakken. Voorkom dat risicovolle stoffen in het water belanden. We zijn daarbij afhankelijk van de medewerking van bedrijven, boeren, ministeries, gemeenten en provincies. Een betere samenwerking tussen deze partijen is een belangrijke stap om de waterkwaliteit te verbeteren.”

Herstel leefgebieden

Om het Nederlandse water weer schoon en gezond te maken, moet er nog veel werk worden verricht. Zo is het belangrijk om leefgebieden voor planten en dieren te herstellen en blokkades voor vissen te verwijderen. Daarom nemen de waterschappen allerlei maatregelen, zoals de aanleg van vistrappen en natuurvriendelijke oevers, het opnieuw laten meanderen van beken en herstel van natuurlijke grondwaterstromen.

Goed beheer

Mike Dijkstra, projectmanager bij het hoogheemraadschap van Rijnland, benadrukt het belang van goed beheer: “Een ander, ecologisch beheer van oevers van sloten en andere watergangen kan een belangrijke stap zijn om de waterkwaliteit te verbeteren. Bij het jaarlijkse onderhoud is het belangrijk om gefaseerd de waterkant met rust te laten zodat de leefomgeving van libellen, insecten en vogels intact blijft. Om dichtgroeien te voorkomen, moet het periodiek onderhoud van sloten met respect voor planten en dieren gebeuren. Ook baggeren is belangrijk. Dit draagt bij aan een betere waterkwaliteit en zorgt ook voor grotere waterberging. Dat werkt ook positief door in tijden van watertekort of wateroverlast.”

Transitie landelijk gebied

Ook op andere vlakken wordt er gewerkt aan oplossingen. Om de natuur te herstellen, de waterkwaliteit te verbeteren, de stikstofproblematiek op te lossen en de gevolgen van extreem weer op te vangen is een transitie van het landelijk gebied nodig. Het door het Rijk gestarte Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG), ) moet daarin een belangrijke impuls zijn.

Samenwerking agrarische sector

Maar ook via samenwerking met de agrarische sector via het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer en maatwerkaanpak wordt gewerkt aan een betere waterkwaliteit. Daarnaast presenteerde de Europese Commissie onlangs een belangrijk pakket aan voorstellen dat moet leiden tot een betere bescherming van de waterkwaliteit en de volksgezondheid.

Vang de Watermonsters

Vang de Watermonsters is een project van onder meer Natuur & Milieu, 6 waterschappen, Nederlandse Waterschapsbank, ASN Bank en Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). De 6 waterschappen zijn: Hoogheemraadschap van Delfland, hoogheemraadschap van Rijnland, hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, waterschap Brabantse Delta, waterschap Hollandse Delta en Wetterskip Fryslân.

> Meer informatie op de website van Natuur & Milieu

Uitgangspunt is en blijft dat de vervuiler betaalt. Maar als het niet lukt om die op te sporen, wordt de regeling van kracht. Voor de meeste dumpingen voldoet de huidige regeling al, maar soms zijn de kosten een stuk hoger. De verantwoordelijke minister Dilan Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid en staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) willen met de verruiming voorkomen dat er schrijnende situaties ontstaan.

Helft van de kosten tot 50.000 euro

Waterschappen, gemeentes en provincies krijgen nu de helft van de kosten vergoed tot een bedrag van 25.000 euro. Met de verruiming wordt de helft van de kosten tot 50.000 euro vergoed. Eventuele kosten daarbovenop worden volledig vergoed tot maximaal 200.000 euro. Particulieren krijgen de kosten volledig vergoed tot datzelfde bedrag.

Noord-Brabant

Voor 3 uitzonderlijke gevallen met grootschalige bodemschade en grondwaterverontreiniging in Noord-Brabant komen de kosten boven de 50.000 euro uit. In deze gevallen financiert het Ministerie van IenW, de kosten om een snellere sanering mogelijk te maken.

Rioolwaterzuivering

De waterschappen zijn blij dat het Rijk extra middelen beschikbaar heeft gesteld voor het verwijderen van synthetisch drugsafval. De waterschappen moeten op basis van de algemene zorgplicht schade aan het oppervlaktewater zoveel mogelijk te voorkomen en beperken. Bovendien kan een rioolwaterzuiveringsinstallatie door drugslozingen op het riool of oppervlaktewater ontregeld raken.

Voorkomen van milieuschade

Door de verbeterde financiële regeling kan milieuschade aan bodem, grond en oppervlaktewater beter worden voorkomen, doordat er sneller gesaneerd kan worden. Ook als er geen schuldige of verantwoordelijke voor de drugsafvaldumping kan worden aangewezen.

Nieuwe regeling

Op dit moment wordt ook gewerkt aan een nieuwe structurele rijksregeling voor het opruimen van drugsafval. De planning is dat die op 1 januari 2025 in werking treedt als vervanging van de huidige subsidieregeling. De nieuwe regeling komt tot stand in overleg met het IPO, de Unie van Waterschappen, de VNG, provincie Noord-Brabant en BIJ12, de uitvoeringsorganisatie voor de gezamenlijke provincies.

Het gaat om modernisering van bestaande waterwetgeving in het kader van het ‘Zero pollution action plan’. De Europese lidstaten en het Europees Parlement gaan zich over de voorstellen buigen. Daaruit kunnen nog aanpassingen komen.

Stedelijk afvalwater

De meest ingrijpende wijziging voor de waterschappen is het herzieningsvoorstel voor de richtlijn stedelijk afvalwater. Deze richtlijn schrijft voor aan welke eisen de inzameling en de behandeling van huishoudelijk afvalwater moet voldoen. Bij de herziening worden de normen voor de lozing van stikstof en fosfaat verscherpt. Daarnaast wordt er voor alle grote rioolwaterzuiveringen (rwzi’s) een aanvullende zuivering van medicijnresten verplicht gesteld. Verder stelt de Europese Commissie voor om de inzameling en zuivering van afvalwater binnen een aantal jaar energieneutraal te maken.

Prioritaire stoffen

Een onderdeel van het pakket met voorstellen gaat over de herziening van de richtlijn prioritaire stoffen binnen de Kaderrichtlijn Water (KRW). Daarin wordt een aantal extra stoffen genoemd waaraan de waterkwaliteit getoetst moet gaan worden. Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “Het gaat daarbij onder meer om medicijnresten en PFAS. De lat om de KRW-doelen te gaan halen wordt hiermee hoger gelegd. De waterschappen pleiten voor bronaanpak en een strenger toelatingsbeleid voor stoffen. Voorkom aan de voorkant dat risicovolle stoffen in het water komen. Nu is het dweilen met een kraan die steeds verder opengaat.”

Medicijnresten

Voor de verwijdering van medicijnresten stelt de Europese Commissie in de richtlijn stedelijk afvalwater voor dat de kosten worden gefinancierd via een bijdrage van de producenten van deze stoffen; de farmaceutische industrie. Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “Het verwijderen van medicijnresten uit rioolwater draagt bij aan een betere waterkwaliteit en is goed voor de natuur en onze gezondheid. Als waterschappen juichen wij het voorstel van de producentenverantwoordelijkheid toe. Want hiermee worden de verantwoordelijkheid en kosten voor het voorkómen van milieuschade neergelegd bij de producent van stoffen. Wat ons betreft een universeel principe dat voor alle stoffen moet gelden.”

Duurzame technieken

De waterschappen in Nederland zijn constant bezig om de zuiveringsprestaties van de rwzi’s verder te verbeteren. Het zuiveringsrendement van de rwzi’s in Nederland ligt gemiddeld nu al ruim hoger dan de huidige minimumeisen. Met subsidie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en investeringen van de waterschappen zelf wordt gewerkt aan een aantal demonstratieprojecten voor de verwijdering van medicijnresten. Sander Mager: “Waterschappen willen de nieuwe uitdagingen met duurzame technieken benaderen. We zijn al hard aan de slag om samen met onze partners duurzamere innovaties te ontwikkelen.”

Extra investeringen

Waterschappen werken al jaren succesvol aan energie-efficiënter werken en energie opwekken bij de rioolwaterzuiveringen. De extra zuiveringstaken uit de richtlijn zorgen voor een extra energievraag. Sander Mager: “Het is zaak om die zo energiezuinig uit te voeren en daarnaast flink in te zetten op het opwekken van energie bij de rioolwaterzuiveringen. Dat kan door het produceren van biogas tijdens het zuiveringsproces en het plaatsen van zonnepanelen en windturbines op de rwzi-terreinen. Maar ook bij het winnen van warmte uit het effluent van de zuiveringen met aquathermie. We moeten een tandje bijzetten om energieneutraliteit te bereiken. Sowieso vraagt deze herziening om een zeer forse extra investeringsronde voor alle waterschappen. De termijnen die de Europese Commissie voorstelt zijn erg krap.”

Proces

Nu het pakket van de Europese Commissie gepubliceerd is, volgt een uitgebreid proces. Daarbij bepalen de lidstaten in de Raad en het Europees Parlement hun positie ten opzichte van de voorstellen. Vervolgens onderhandelen ze met elkaar om een compromis te vinden. Het streven is om de besluitvorming over de herziene waterwetgeving af te ronden vóór de komende verkiezingen van het Europees Parlement in mei 2024.

GroenLinks en PvdA vroegen het kabinet om een onderzoek naar bufferstroken. Zij willen weten hoe mest- en gifvrije bufferstroken onder meer door teelt van alternatieve gewassen kunnen bijdragen aan het verdienvermogen van boeren. Deze motie is aangenomen.

Wetenschappelijke twijfel

Ook BBB diende een motie over bufferstroken in. Volgens de partij bestaat er sterke wetenschappelijke twijfel over het nut en effect van bufferstroken. Daarom vroeg Caroline van der Plas het kabinet af te zien van bufferstroken zoals aangeven in de definitieve derogatiebeschikking. In plaats daarvan stelde zij voor om vast te houden aan integrale bufferstroken uit het 7e Nitraat Actie Programma. De motie werd verworpen. Ook de SGP vroeg of onderzocht kan worden of afgeweken kan worden van de 3 meter brede bufferstroken als waterschappen laten weten dat dit kan. Ook deze motie werd verworpen.

Wat vinden de waterschappen?

De waterschappen zijn voorstander van bufferstroken. Ze zijn belangrijk om uit- en afspoeling van mest en gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te voorkomen. En dat is goed voor de waterkwaliteit. Naast bufferstroken zijn er nog meer maatregelen nodig om de emissies naar oppervlaktewater te beperken. Denk aan als precisiebemesting en het telen van vanggewassen zoals rogge. Een vanggewas houdt stikstof vast en voorkomt daarmee uitspoeling naar het grond- en oppervlaktewater. De landbouw heeft er baat bij als de mest beter benut wordt door gewassen dan dat het uit- of afspoelt naar het oppervlaktewater.

Verbetering waterkwaliteit

Tenslotte riep de SGP met een motie het kabinet op om samen met de waterschappen de aanpak voor verbetering van de waterkwaliteit uit te werken. Deze motie werd verworpen.