Terugblik op de ledenvergadering van 9 april

14 april 2021

Op 9 april 2021 vond de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen plaats. De belangrijkste onderwerpen op een rij.



Wanneer vragen waterschappen een bijdrage van het rijk?

De waterschappen financieren de structurele uitvoering van hun taken via het eigen belastingstelsel. Op die manier is de continuïteit van het waterschapswerk geborgd. Steeds vaker moeten extra kosten worden gemaakt, bijvoorbeeld voor de implementatie van nieuwe landelijke wetgeving of om een bijdrage te leveren aan bredere maatschappelijke uitdagingen. In die gevallen ontvangen de waterschappen, via de Unie van Waterschappen, soms een financiële bijdrage van het rijk.

De waterschappen stelden een afwegingskader vast dat richting geeft aan de vraag in welke gevallen de Unie namens de waterschappen bij nieuw beleid met financiële consequenties wel of geen bijdrage van het rijk vraagt. Het basisprincipe daarbij is dat waterschappen hun standaard taken vanuit eigen belastingen bekostigen. Bij beleid met omvangrijke extra incidentele kosten (en daarmee een grote eenmalige impact op de belastingtarieven) kan een bijdrage van het rijk op zijn plaats zijn.

Advies over extra kosten voor uitvoering maatregelen Klimaatakkoord

De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) heeft in opdracht van het rijk in 2020 een onderzoek uitgevoerd naar de uitvoeringskosten voor de decentrale overheden van de maatregelen die voortkomen uit het Klimaatakkoord. Het gaat in dit onderzoek om extra kosten van het ambtenarenapparaat en advieskosten die verband houden met nieuwe taken of intensivering van bestaande taken (niet over investeringskosten). De omvang van de uitvoeringslasten voor de waterschappen voor 2024 wordt ingeschat op 21,9 miljoen euro en voor provincies en gemeenten op respectievelijk 42,2 en 656 miljoen euro.

De ledenvergadering stelde de standpunten van de waterschappen vast, als reactie op de 7 belangrijkste aanbevelingen van de ROB over de verdeling van de uitvoeringskosten. Deze zijn mede gebaseerd op het eerder genoemde afwegingskader voor bijdragen van het rijk.

Actualisatie baseline ‘Basis op orde’

Ook stelden de waterschappen de geactualiseerde set afspraken vast in de baseline ‘Basis op Orde’. Deze afspraken vormen het minimale ambitieniveau voor digitalisering. Met de nieuwe afspraken voldoen waterschappen aan de huidige wet- en regelgeving. Ook is de voortgang op de afspraken uit 2018 gemonitord. De waterschappen werken er hard aan om de ambities te halen, om bij te kunnen blijven in de informatiesamenleving en de digitale veiligheid op orde te hebben en te houden.

Jaarrekening 2020

De ledenvergadering stelde de jaarrekening van de Unie van Waterschappen over 2020 vast. Het jaar is met een positief resultaat afgesloten. Een deel daarvan is gereserveerd voor doorlopende actuele projecten, onder meer voor het traject rond de aanpassing van het belastingstelsel. Een deel wordt opgenomen in het algemene verenigingsvermogen.

En verder…

Naast bovengenoemde besluiten ging de ledenvergadering akkoord met:

  • de opstart van de uitwerkingsfase van de Landelijke Voorziening Overstromingsinformatie;
  • het voorstel van het Informatiehuis Water dat zij vanaf 2022 het beheer van de Digitale Delta API als taakuitbreiding overnemen van Rijkswaterstaat;
  • de overdracht van de door waterschappen toegezegde contributiegelden voor de ICT-systemen van de Basisregistratie Grootschalige Topografie naar het Kadaster in 2021 en 2022 en de voortzetting van de bijbehorende community.

De bijbehorende vergaderstukken zijn beschikbaar via iBabs.

Kamervragen over lozingen op oppervlaktewater

13 april 2021

Tweede Kamerlid Derk Boswijk (CDA) heeft de minister van Infrastructuur en Waterstaat vragen gesteld over lozingen van de chemische industrie op het oppervlaktewater.

tweede kamer inbreng

Hij deed dat naar aanleiding van de tv-uitzending ‘Troebele Wateren’ in de KRO-NCRV-serie ‘De Vuilnisman’. Daarin gaat het over lozingen van de chemische industrie op het oppervlaktewater en de gevolgen die dat heeft voor drinkwaterbedrijven. En dus voor ons drinkwater.

Effecten lange termijn

Boswijk vraagt onder meer op basis van welk beleid de zogenoemde ‘opkomende stoffen’ geloosd kunnen worden, zonder dat bekend is wat de effecten zijn op langere termijn. Ook vraagt hij zich af waarom er niet één actueel landelijk overzicht is van waar fabrieken hun afvalwater lozen. Verder vindt hij het vreemd dat drinkwaterbedrijven zelf moeten constateren wanneer de normen door lozingen van afvalwater worden overschreden.

Aanpak bij de bron

De Unie van Waterschappen steunt de vragen. De Unie vindt dat opkomende stoffen waarvan de schadelijkheid voor het milieu nog nauwelijks bekend is, niet geloosd mogen worden totdat duidelijk is of ze schadelijk zijn. De Unie is voor aanpak bij de bron: bedrijven moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat deze stoffen niet in het milieu terecht komen. Ook is aanscherping van de huidige Europese toelating van stoffen nodig om meer en vroegtijdig inzicht te krijgen dat een stof gevaarlijk is voor milieu en gezondheid.

De vragen liggen nu bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ter beantwoording. De termijn daarvoor is 3 weken.

Vernieuwde afspraken over digitalisering bij waterschappen

12 april 2021

In de ledenvergadering van 9 april stemden de waterschappen in met de herziene versie van de baseline ‘Basis op orde’. Daarin is het minimale ambitieniveau voor digitalisering vastgelegd.



In de baseline ‘Basis op orde’ staat waaraan de waterschappen in ieder geval willen voldoen op het gebied van digitalisering. Ze doen dit op een verantwoorde, veilige en mensgerichte manier. Daarvoor is het belangrijk dat de digitale basis op orde is. De herziene baseline ‘Basis op orde’ is de opvolger van de baseline van 2018.

Kansen grijpen

“Digitalisering verandert onze maatschappij ingrijpend en is tegelijkertijd essentieel om de maatschappij draaiende te houden”, zegt Toine Poppelaars, portefeuillehouder digitalisering in het Uniebestuur. “De huidige technologische ontwikkelingen zorgen voor een digitale transformatie waarin alle 21 waterschappen de kansen moeten grijpen die de informatiesamenleving biedt. De baseline ‘Basis op orde’ biedt daarvoor een goede basis.”

Nieuwe afspraken

Uit de oude versie van de baseline ‘Basis op orde’ zijn de afspraken verwijderd die inmiddels door alle waterschappen zijn gerealiseerd. Daarnaast zijn de deadlines van sommige afspraken aangepast aan de nieuwe datums waarop achterliggende regelgeving in werking zal treden. Denk aan de Wet digitale overheid en de Omgevingswet. Ook zijn enkele nieuwe afspraken aan de baseline ‘Basis op orde’ toegevoegd, omdat er de afgelopen 2 jaar nieuwe wetgeving is gekomen. De Wet open overheid en de Europese Single Digital Gateway verordening zijn hier voorbeelden van.

Ambities

De ambities in de baseline zijn geformuleerd op basis van 4 thema’s:

  1. Digitale dienstverlening op orde
  2. Organisatie en samenwerking op orde
  3. Informatie op orde
  4. Informatiebeveiliging en privacy

Per thema hebben de waterschappen afgesproken wat het minimale ambitieniveau is.

Van baseline naar praktijk

Nu de baseline bestuurlijk is vastgesteld, gaan de waterschappen er zelf mee aan de slag. Het Waterschapshuis ondersteunt hen daarbij. Ieder waterschap vertaalt de baseline naar concrete afspraken en activiteiten om de basis op orde te brengen. Ook maken ze de hiervoor benodigde middelen vrij.

Door de voortgang regelmatig te monitoren en met elkaar te bespreken, worden de waterschappen gestimuleerd om de gestelde ambities waar te maken en leren ze optimaal van elkaar.

Factsheet baseline Basis op orde

Afbeelding: Gerd Altmann via Pixabay

Steeds meer boeren en tuinders werken aan schoon en voldoende water

9 april 2021

Vorig jaar is het aantal projecten in het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) gegroeid. Het totale aantal projecten staat nu op bijna 500. Dat blijkt uit het jaarverslag DAW over 2020.



In het DAW werken boeren en tuinders aan schoon en voldoende water en een betere bodem. Zij nemen vrijwillig maatregelen op hun eigen bedrijf of doen mee in een project om meer kennis op te doen.

Kansen en uitdagingen

Met 59 nieuw gestarte projecten is het DAW in 2020 opnieuw gegroeid. Het totale aantal projecten staat nu op bijna 500. Het jaarverslag laat zien welke stappen afgelopen jaar gezet zijn, welke initiatieven gestart zijn en licht de kansen en uitdagingen van projecten toe.

Praktijkverhalen

In het jaarverslag staan ook inspirerende praktijkverhalen en hoe de DAW-aanpak bijdraagt aan de verbetering van de waterkwaliteit, de opgave op gebied van verdroging, vernatting, verzilting én een betere bedrijfsvoering.

Elkaar stimuleren

“We waarderen de inzet van boeren en tuinders enorm”, zegt Sander Mager. Hij is bestuurder bij de Unie van Waterschappen en voorzitter van het Bestuurlijk Overleg Open Teelten en Veehouderij (BOOT), die het DAW bestuurlijk begeleidt. “Met elkaar zijn we aan zet om de water- en bodemkwaliteit te verbeteren. Het is belangrijk om elkaar te blijven stimuleren om maatregelen te nemen en successen te delen. We hebben iedereen nodig om de impact van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer nog verder te vergroten.”

Jaarverslag Deltaplan Agrarisch Waterbeheer 2020

Decentrale overheden zijn sterke coalitiepartners voor het nieuwe kabinet

Dit is hét moment om te bouwen aan een krachtige overheidscoalitie waarin rijk en de mede-overheden als één overheid werken aan het programma van het nieuwe kabinet. Dat stellen de koepels Interprovinciaal Overleg, Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Unie van Waterschappen.



Gezamenlijk stuurden ze een brief aan de informateur Herman Tjeenk Willink. Deze coalitie van decentrale overheden heeft voldoende uitvoeringskracht om de grote maatschappelijke opgaven op te pakken. Een onmisbaar onderdeel van het aanbod is wel het herstel van de scheefgroei in financiële en bestuurlijke verhoudingen.

Gemeentes, provincies en waterschappen roepen de informateur daarom op om zo snel mogelijk met hen in gesprek te gaan.

Lees de brief aan de informateur

Lees meer over Wat Waterschappen Willen

Waterschappen herkennen zich in boodschap PBL

Op 8 april heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het rapport ‘Grote opgaven in een beperkte ruimte’ uitgebracht. De conclusies uit het rapport liggen in lijn met de oproep van de Unie van Waterschappen aan een nieuw kabinet om water sturend te laten zijn voor de leefomgeving.



De leefomgeving staat onder grote druk, zegt het PBL. Er moeten veel nieuwe woningen worden bijgebouwd. Om de opwarming van de aarde te beperken, moeten er locaties worden gevonden voor windmolens en zonnepanelen. En door klimaatverandering, landbouw, woningbouw en bedrijvigheid staat de draagkracht van bodem, water en biodiversiteit onder grote druk. Het PBL roept het nieuwe kabinet op om niet alleen het nieuwe ruimtegebruik in te passen, maar tegelijkertijd de omgevingskwaliteit te verbeteren. Bodem en water zijn hiervoor de sleutel.

Ruimtelijke keuzes

Deze aanbevelingen liggen helemaal in lijn met de oproep van de Unie van Waterschappen en Vewin aan het nieuwe kabinet om water sturend te laten zijn voor de inrichting van de leefomgeving. Volgens het PBL zijn er op nationaal niveau richtinggevende ruimtelijke keuzes voor de lange termijn nodig. Het Planbureau dringt aan op meer verantwoordelijkheid van het Rijk bij de realisatie van resultaten. Ook vindt het PBL dat een nationale integrale verstedelijkingsstrategie nodig is. Die moet gebaseerd zijn op wonen, werken, de bijpassende infrastructuur en op energie, water en groen.

Dweilen met de kraan open

De Unie van Waterschappen steunt het advies van het PBL. De waterschappen dringen er daarbij op aan om bij grootschalige nieuwbouwprojecten een groot watertekort of een verpletterende hoosbui niet af te wachten, maar vooraf watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes te maken. Niet dweilen met de kraan open, maar ook in economische zware en onzekere tijden blijven investeren in het verduurzamen van onze leefomgeving, anticiperend op klimaatverandering. De waterschappen vragen van het nieuwe kabinet dan ook nationale regie om de decentrale overheden hiervoor in positie te brengen.

Kansrijke maatregelen

“Dit advies van het Planbureau voor de Leefomgeving is een belangrijke bouwsteen voor uitwerkingen van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) voor het volgende kabinet”, zegt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen. “Een belangrijk vraagstuk omdat het gaat om waterbewuste, toekomstbestendige keuzes. Die keuzes kosten misschien meer geld en vragen meer aandacht dan er nu voor is. Als we deze keuzes voor ons uit schuiven, zadelen we volgende generaties op met grote problemen. De zoekgebieden die het PBL aanreikt voor kansrijke maatregelen voor het verbeteren van de zoetwaterbeschikbaarheid zijn daarom interessant.”

‘Big brown data’: langjarig rioolwateronderzoek

8 april 2021

De metingen zijn een belangrijke aanvulling op de andere onderzoeken voor COVID-19 en daarom heeft minister De Jonge besloten het programma te verlengen en verder uit te breiden. Het ministerie van VWS betaalt de aanleg van de meetinfrastructuur en de dagelijkse bemonsteringen voor de komende 5 jaar.



Grote logistieke operatie

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “De waterschappen en waterlaboratoria zijn blij op deze manier een bijdrage te leveren aan de bestrijding van het virus. Hiervoor is een grote logistieke operatie opgezet. De bemonsterfrequentie en het aantal bemonsteraars zijn opgehoogd en er zijn extra materialen en nieuwe bemonsteringskasten aangeschaft. Rioolwateronderzoek heeft veel potentie en wij zetten ons volop in om deze ‘big brown data’ te helpen ontsluiten.”

Dagelijkse bemonstering

Het rioolwateronderzoek is in korte tijd flink uitgebreid naar alle 314 rioolwaterzuiveringsinstallaties. Nu wordt het rioolwater van alle ruim 17 miljoen mensen in Nederland onderzocht. Op dit moment neemt 75% van de rioolwaterzuiveringsinstallaties 2 of meer monsters per week. Dat wordt zo snel mogelijk opgevoerd naar dagelijks, op alle rioolwaterzuiveringen in Nederland.

Samenwerking

Het werkbezoek van minister De Jonge vond plaats bij de rioolwaterzuivering Leiden Zuidwest en het waterlaboratorium Aquon. De waterschappen en de waterlaboratoria nemen de monsters uit het rioolwater en stellen deze beschikbaar aan het RIVM. STOWA, het kenniscentrum van de waterschappen, helpt om de benodigde gegevens goed in beeld te krijgen. Het RIVM doet de analyse van de monsters en interpretatie van de gegevens, die terug te vinden zijn op het Coronadashboard.

Webinar over EU Horizon Europe-programma

6 april 2021

Hein Pieper, bestuurslid van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf van waterschap Rijn en IJssel, organiseerde onlangs een webinar over de missies van het nieuwe EU Horizon Europe-programma voor onderzoek en innovatie.



Met Horizon Europe wil de Europese Commissie (EC) het concurrentievermogen van Europa vergroten door wetenschap en innovatie te stimuleren. Daarnaast wil de EC het bedrijfsleven en de academische wereld uitdagen om samen oplossingen te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken die in heel Europa spelen.

Missiedoelstellingen

Om die doelen te kunnen bereiken is het instrument van ‘missions’ geïntroduceerd. Afgelopen 1,5 jaar hebben verschillende Mission Boards met experts vanuit de praktijk en wetenschap gewerkt aan missiedoelstellingen rond de volgende thema’s:

  • klimaatadaptatie en maatschappelijke transformatie;
  • kanker;
  • schone oceanen, zeeën en binnenwateren;
  • klimaatneutrale steden;
  • bodemgezondheid en voedsel.

Klimaatrobuust Europa

Als lid van de EU Mission Board voor klimaatadaptatie en maatschappelijke transformatie, heeft Hein Pieper het afgelopen jaar gewerkt aan de formulering van een doelstelling voor deze Horizon Europe missie. De missiedoelstelling die in de Mission Board voor klimaatadaptatie is geformuleerd luidt: een klimaatrobuust Europa in 2030 door het maken van adaptatieplannen- en maatregelen op lokaal en regionaal niveau. Ook moeten klimaatrisico’s en oplossingen beter in kaart worden gebracht en beschikbaar worden gesteld.

Nederlandse voorbeelden

Tijdens het webinar dat Hein Pieper organiseerde, werden Nederlandse voorbeelden over het opschalen van demonstratieprojecten en succesvolle burgerparticipatie gedeeld met meer dan 30 ambtenaren en experts van de Europese Commissie. Naast medewerkers van de Unie van Waterschappen namen ook vertegenwoordigers van Nederlandse kennisinstellingen deel, zoals de WUR en Deltares.

Vervolg

De Europese Commissie gaat de komende periode de Horizon Europe missies verder uitwerken en uitrollen.

Meeste waterwoordvoerders in nieuwe Tweede Kamer bekend

2 april 2021

De nieuwe Tweede Kamer is geïnstalleerd en de Kamerleden die de komende periode het woord gaan voeren over water zijn grotendeels bekend.

tweede kamer inbreng

Een aantal waterwoordvoerders uit de vorige periode blijft ook in deze periode waterwoordvoerder. Tjeerd de Groot (D66), Laura Bromet (GroenLinks), Chris Stoffer (SGP) en Eva van Esch (Partij voor de Dieren) zijn bekende gezichten. En hoewel zij het werk van de waterschappen al kennen, zijn zij net als de ‘nieuwkomers’ uitgenodigd voor een individueel werkbezoek op maat aan hun eigen waterschap.

Nieuwkomers

Na het vertrek van een aantal waterwoordvoerders uit de Tweede Kamer zijn er nu nieuwe volksvertegenwoordigers die zich met water gaan bezighouden. Het zijn Ingrid Michon (VVD), Derk Boswijk (CDA), Pieter Grinwis (CU), Habtamu de Hoop (PvdA) en Sandra Beckerman (SP). Van een aantal fracties, waaronder PVV, VOLT en Forum voor Democratie, wordt de komende week duidelijk wie de waterportefeuille krijgt.

Werkbezoek

De meeste nieuwe waterwoordvoerders zijn nog vrijwel onbekend met het werk van de waterschappen. Ook zij zijn uitgenodigd voor een individueel werkbezoek aan hun waterschap. Hun bezoek bevat een uitgebreide toelichting op het waterschapswerk. Dit werkbezoek op maat is onderdeel van het inwerkprogramma. Een ander onderdeel is een webinar voor de beleidsmedewerkers water van de Tweede Kamer op het dossier Infrastructuur en Waterstaat. Dit webinar vindt plaats tijdens het zomerreces.

Goede relaties

Natuurlijk zijn ook de Kamerleden die over bijvoorbeeld landbouw en circulaire economie gaan belangrijk voor de waterschappen. De Unie van Waterschappen brengt alle relevante Kamerleden in kaart. Zo kan er op de verschillende dossiers gewerkt worden aan goede relaties.

Wijzigingen

Overigens kunnen de waterwoordvoerders de komende tijd nog wel wijzigen. De portefeuilles die binnen de fracties zijn verdeeld kunnen namelijk nog wijzigen als een partij gaat meeregeren. In dat geval levert een partij een aantal ministers en staatssecretarissen, en die komen regelmatig uit de fractie. De opvolgers op de kieslijst vullen de lege plekken in de fractie. Vaak worden de portefeuilles dan opnieuw verdeeld.

Vernieuwde handreiking en modelgedragscodes integriteit

De handreiking integriteit politieke ambtsdragers bij gemeentes, provincies en waterschappen is geactualiseerd. De handreiking bevat ook de geactualiseerde modelgedragscodes integriteit voor volksvertegenwoordigers en (dagelijkse) bestuurders.



In de geactualiseerde handreiking is een nieuw hoofdstuk opgenomen over de werving en selectie van politieke ambtsdragers. Daarnaast is de tekst van de handreiking en modelgedragscodes toegespitst op de hedendaagse praktijk.

Gezamenlijke uitgave

De handreiking integriteit van politieke ambtsdragers is een gezamenlijke uitgave van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen.

Handreiking integriteit politieke ambtdragers bij gemeentes, provincies en waterschappen 2021