In het Regeerprogramma van het Kabinet Schoof staan weinig concrete plannen over de zorg voor veilige dijken, schoon water en het voorkomen van watertekort en wateroverlast. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “Het werk van de waterschappen wordt steeds uitdagender en vraagt veel van ons, in de samenwerking met anderen. Het is goed dat er nu een Regeerprogramma ligt. Maar dit lijkt nog weinig duidelijkheid te geven over concrete plannen. Dat moet ons niet hinderen in de uitvoering. Wat nodig is, zijn maatregelen die het tempo erin houden, het draagvlak vergroten en de doelen aantoonbaar realiseren. Want de waterdoelen dulden geen uitstel.”
Schoon water
Voor de waterschappen is het verbeteren van de waterkwaliteit, zoals onder andere vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water, één van de belangrijkste opgaven. Waterschappen hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in het verbeteren van de waterkwaliteit, maar kunnen het niet alleen. Rogier van der Sande: “Schoon water in rivieren, sloten en beken is belangrijk voor mens en natuur, de drinkwatervoorziening, de landbouw en de economie. De kwaliteit van het water is nog niet voldoende. In de plannen die nu gepresenteerd zijn, ontbreken concrete maatregelen om dit probleem op te lossen. Ook het mestbeleid heeft invloed op de waterkwaliteit, dus het is belangrijk dat het kabinet daarin keuzes maakt. Cruciaal daarbij is dat maatregelen rondom mest bijdragen aan schoon en gezond water.”
Nederland waterbestendig inrichten
Bij de inrichting van Nederland is aandacht voor water en bodem essentieel. Rogier van der Sande: “Het weer in Nederland wordt steeds extremer; periodes van droogte en wateroverlast wisselen elkaar in rap tempo af. Tegelijkertijd worden we geconfronteerd met zeespiegelstijging, verzilting en bodemdaling. Om het hoofd te bieden aan deze uitdagingen zijn er ruimte, regels en regie nodig bij de ruimtelijke ordening en inrichting van ons land. Zodat we verstandig bouwen, en schade en overlast zoveel mogelijk voorkomen. Waterschappen kunnen hun kennis van het water- en bodemsysteem inzetten in regionale omgevingsprogramma’s zodat deze toekomstbestendig worden uitgewerkt.”
Veilige dijken
Ook de opgave om de dijken veilig te houden wordt groter. Rogier van der Sande: “Het is belangrijk snel een concreet besluit te nemen over extra financiering van dijkversterkingen binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma: de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de 21 waterschappen en het Rijk, die vraagt om solidariteit en doorzettingsvermogen van alle betrokken partijen. We moeten het samen dragen.”
Op vrijdag 30 augustus is het Tabletboek Toekomstbestendig decentraal bestuur: Waarden van bestuurlijk en ambtelijk vakmanschap gepresenteerd.
Tabletboek
Het boek probeert antwoord te geven op de volgende vragen:
Wat zijn de belangrijkste trends waar ambtsdragers binnen gemeenten, provincies en waterschappen zich in de komende periode toe moeten verhouden?
Welke waarden van bestuurlijk en ambtelijk vakmanschap hebben in die nabije toekomst – gegeven de trends – prioriteit (vier waarden per ambtsdrager)?
Wat kunnen ambtsdragers en hun beroeps- en belangenverenigingen praktisch doen om het vakmanschap te vergroten?
De makers hopen dat de inhoud burgemeesters, gemeentesecretarissen, griffiers, raadsleden, rekenkamerleden, Statenleden, waterschapsbestuurders en wethouders zal inspireren hun vakmanschap verder te versterken.
Totstandkoming
De publicatie kwam tot stand door De Argumentenfabriek, in opdracht van de beroeps en belangenverenigingen in het decentraal bestuur (Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies, Statenlidnu, Vereniging van Griffiers, Vereniging van Gemeentesecretarissen, Wethoudersvereniging). In samenwerking en met financiële dan wel inhoudelijke steun van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Vereniging Nederlandse Gemeenten, A&O fonds Gemeenten en de Raad voor het Openbaar Bestuur.
Downloaden
Het Tabletboek is via de website van de Argumentenfabriek te downloaden. Elk ZIP-bestand bestaat uit een bundel van drie bestanden. Het complete tabletboek (PDF), de voor de ambtsdrager relevante gespreks- en reflectiekaarten (PPT). En de voor de ambtsdrager relevante dia’s met (alleen) afbeeldingen en kaarten (PPT).
Op maandag 19 augustus heeft de Unie van Waterschappen een tweetal overleggen gehad met nieuwe bewindslieden. Eén overleg met minister-president Schoof en diverse ministers. Daarnaast is er overleg geweest met minister Wiersma, de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur.
Beide overleggen stonden in het teken van een (nadere) kennismaking met gemeenten, provincies en de waterschappen. “Het is goed dat we zo snel met de nieuwe bewindslieden aan tafel zitten,” vertelt Rogier van der Sande, voorzitter Unie van Waterschappen. “Deze kennismakingen zijn essentieel om gezamenlijk op koers te blijven bij belangrijke thema’s zoals aanpassen op weersextremen, waarborgen van waterveiligheid en verbeteren van waterkwaliteit.”
Goed gesprek over ambities, taken en middelen
Het overhedenoverleg met minister-president Schoof, minister Uitermark (BZK), minister Heinen (Fin), staatssecretaris Idsinga (Fin) en de koepels IPO, VNG en Unie van Waterschappen vond plaats in het Catshuis. Het was het eerste officiële overleg met de medeoverheden in aanloop naar Prinsjesdag en het Regeerprogramma. Het voornemen is dit Overhedenoverleg twee keer per jaar te houden. Van der Sande: “Het was een waardevol gesprek over ambities, taken en middelen van alle overheden. De nadruk lag in het gesprek op uitvoerbaarheid en de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de uitdagingen waar we voor staan.”
Aandacht voor waterveiligheid, waterkwaliteit en water en bodem sturend
Het overleg ging deels over de financiële uitdagingen. Van der Sande: “Het is belangrijk dat naast de waterschappen ook het Rijk haar financiële verantwoordelijk blijft nemen voor de financiering van het HWBP (Hoogwaterbeschermingsprogramma). Ook moet er meer wettelijke verankering komen voor water en bodem sturend. Zodat ook toekomstige generaties nog fijn kunnen wonen, werken en recreëren in Nederland.” Daarnaast werd gesproken over de bestaande afspraken van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Hierin gaf de Unie aan dat indien we aan de normen willen voldoen, de gezamenlijke overheden nog veel inspanningen moeten verrichten. Tenslotte heeft de Unie aandacht gevraagd voor het tijdig aan tafel zitten bij de andere vakministers, mede gericht op de uitvoerbaarheid van nieuw rijksbeleid en – wetgeving.
Belang van waterkwaliteit en een waterrobuuste leefomgeving benadrukt bij Wiersma
Het overleg met minister Wiersma stond in het teken van een nadere kennismaking met de watersector. Onderwerpen zoals water en bodem sturend, waterkwaliteit, landbouw en natuur stonden hierbij centraal. Tijdens het overleg heeft de Unie aandacht gevraagd voor de aanpassing aan weersextremen en het belang van een gebiedsgerichte aanpak in het kader van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Er werd benadrukt dat er landelijke kaders nodig zijn om droogte te bestrijden, terwijl wateroverlast juist meer regionaal aangepakt moet worden. Ook benadrukte de Unie het belang van samenspraak met de waterschappen bij wijzigingen in beleid- en regelgeving rond de KRW, vanwege hun expertise op het gebied van gebieds- en bedrijfsspecifieke verschillen.
Foto Catshuis: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Wikimedia
Sinds vrijdag 5 juli is Aant Jelle Soepboer de nieuwe woordvoerder op het waterdossier van NSC in de Tweede Kamer. Dit vanwege een aantal verschuivingen onder de Kamerleden bij NSC, sinds de installatie van het kabinet-Schoof.
Soepboer was al Kamerlid, en neemt nu het dossier water over van zijn collega Olger van Dijk. De Unie van Waterschappen heeft Soepboer uitgenodigd voor een kennismaking en een werkbezoek aan het Wetterskip Fryslân, waarin hij woont.
Op donderdag 11 juli bracht Hidde Heutink, Tweede Kamerlid voor de PVV, een bezoek aan waterschap Vallei en Veluwe op uitnodiging van de Unie van Waterschappen. Het werkbezoek stond in het teken van nadere kennismaking met de watersector.
Bij het werkbezoek waren onder andere aanwezig Marijn Ornstein (dijkgraaf bij waterschap Vallei en Veluwe), Meindert Smallenbroek (directeur van de Unie van Waterschappen) en Erik den Hertog (heemraad bij waterschap Vallei en Veluwe en lid van bestuur bij Unie van Waterschappen).
Geul beschermt inwoners tegen hoogwater
Heutink werd rondgeleid bij de inlaat Hoogwatergeul bij Veessen, een onderdeel van het landelijke programma Ruimte voor de Rivier. Dit moet dorpen langs de IJssel beter beschermen tegen hoge waterstanden. Ook werd het tienjarig bestaan van het Hoogwaterbeschermingsprogramma besproken, een samenwerking tussen het Rijk en de waterschappen voor waterveiligheid en dijkversterkingen. Dankzij deze samenwerking zijn we nu waarschijnlijk veiliger dan ooit. Alleen de toenemende weersextremen vereisen opnieuw extra investeringen en nieuwe afspraken tussen het Rijk en de waterschappen.
Toekomstbestendig gemaal Terwolde
Daarna werd er een kijkje genomen bij gemaal Terwolde. Dit gemaal is ook een voorbeeld dat er capaciteitsuitbreiding nodig is door het veranderende klimaat. Bij een lage stand van de IJssel (in tijden van droogte) is het gemaal onvoldoende in staat om water in te laten om het achterliggende stroomgebied van water te voorzien. En bij toenemende regenval is het gemaal onvoldoende in staat om water af te voeren. Het vermogen van gemaal Terwolde wordt momenteel dan ook uitgebreid.
Bezoek aan nieuwbouwwijk Zuidbroek
Tot slot werd er een wandeling gemaakt door de nieuwbouwwijk Zuidbroek in Apeldoorn. Hier werd gesproken over het belang van water en bodem sturend in de ruimtelijke ordening en inrichting. Afstemming en regie tussen overheidslagen zijn daarom hard nodig, maar er landelijk nog geen bindende regels voor water en bodem sturend. Hierdoor worden water- en bodemoverwegingen vaak vergeten bij concrete plannen. De waterschappen pleiten dan ook voor wettelijke borging om zo toekomstige generaties niet met huidige problemen op te zadelen.
Deze en volgende week presenteren alle kandidaat-bewindspersonen zich aan de Tweede Kamer. Ze doen dat in hoorzittingen, een nieuw onderdeel in het formatieproces, om hun motivatie verder toe te lichten. De beoogd minister en staatsecretaris van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) deden dit vrijdagmiddag 21 juni.
Beoogd minister en staatssecretaris
Barry Madlener (PVV) is de beoogd minister van IenW. Hij was hiervoor twee kabinetsperiodes woordvoerder op onder meer IenW. Chris Jansen (PVV) is de beoogd staatssecretaris Openbaar Vervoer en Milieu. Hij zat eerder namens diezelfde partij in de gemeenteraad van Almere en twee jaar in de Tweede Kamer.
“Waterbeheer in topconditie houden”
“Als minister van Infrastructuur en Waterstaat mag ik mij de komende jaren inzetten om onze prachtige infrastructuur en het beste waterbeheer ter wereld in topconditie te houden”, schreef Madlener in zijn motivatiebrief. “Er zijn vele uitdagingen de komende jaren, maar ik ben vereerd om hier samen met uw Kamer uitvoering aan te mogen geven.” Jansen schreef in zijn brief dat er “op het gebied van milieu en dus de leefomgeving oog moet zijn voor alle verschillende belangen, om de juiste keuzes te maken voor de komende decennia.”
Kaderrichtlijn Water
Tijdens de hoorzitting kreeg Madlener verschillende vragen over de Kaderrichtlijn Water (KRW). Zo vroeg D66 of de doelen haalbaar zijn en GroenLinks-PvdA hoe we ze gaan halen. In zijn antwoord zei Madlener dat we er alles aan moeten doen om de doelen te halen, maar zonder de welvaart uit het oog te verliezen. Als er niets gebeurt, verwacht hij problemen vergelijkbaar met de stikstofproblematiek.
Partij voor de Dieren benadrukte dat de deadline van de KRW al drie keer is uitgesteld en nu op 2027 staat. Madlener zei daarop dat Nederland al grote stappen heeft gemaakt op het gebied van waterkwaliteit. Of de doelen haalbaar zijn in 2027, is volgens hem de vraag. Hij focuste op de balans tussen welvaart en het behalen van de KRW-doelen, en vond het van belang om die balans goed in de gaten te houden.
Op 10 juni vond in Den Haag de eerste Watertop plaats. Tijdens de bijeenkomst, georganiseerd door de Unie van Waterschappen, werd door de aanwezigen gesproken over hoe het water- en bodembeleid de komende jaren het beste kan worden uitgevoerd. Met de ‘oogst’ uit de Watertop actualiseert de Unie van Waterschappen de standpunten van de waterschappen op het thema water en bodem sturend.
Ruimte, regels en regie
Om Nederland veilig en leefbaar te houden, is het cruciaal dat water en bodem leidend zijn in ruimtelijke beslissingen. In de praktijk blijkt echter dat dit vaak op uitvoeringsproblemen stuit. In het geactualiseerde document vragen de waterschappen daarom extra aandacht voor ruimte, regels en regie bij de uitvoering van het water- en bodembeleid.
Hoe bouwen we nieuwe woningen toekomstbestendig? Hoe vangen we de gevolgen van extreem weer goed op? En hoe combineren we deze uitdaging met andere opgaven, zoals de landbouw- en de energietransitie? Deze vragen stonden centraal tijdens de Watertop op maandagmiddag 10 juni in de Pulchri Studio in Den Haag. De Unie van Waterschappen organiseerde de bijeenkomst voor ruim honderd bestuurders en beslissers van gemeenten, provincies, waterschappen, het Rijk, projectontwikkelaars en woningcorporaties.
Water en bodem in ruimtelijke plannen
Het huidige (demissionaire) kabinet zette in het regeerakkoord dat water en bodem sturend moeten worden voor ruimtelijke plannen. Dat blijkt in de praktijk op uitvoeringsproblemen te stuiten. Wat kun je bijvoorbeeld lokaal oplossen, wat regionaal en hoe werk je daarin samen? Op de Watertop ging de aanwezigen hierover met elkaar in gesprek.
Drie R’en
Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, deed de aftrap van de Watertop: “Het water- en bodemsysteem is geen puzzelstukje, het is de tafel waarop de complexe puzzel van de ruimtelijke ordening moet worden gelegd. Door nu slimme keuzes te maken aan de voorkant en niet tegen beter weten in vast te houden aan ‘de oude maakbaarheid’, pakken we de kansen die er liggen en kunnen we ons unieke watersysteem voor de toekomst behouden. Dit vraagt om ruimte, regels en regie, waarbij elke overheidslaag op zijn eigen niveau bijdraagt aan de gezamenlijke opgaven.”
Aansluitend deed Deltacommissaris Co Verdaas een oproep om nu te werken aan een perspectief voor de komende twee generaties. “Als we nu te weinig doen, hebben zij straks een veel groter vraagstuk.” Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Leefomgeving, benadrukte daarop het belang van vakmanschap en leiderschap voor de toekomst. “Extremen worden normaler. Omgaan met water en bodem is niet iets wat je uit een boekje leert. We moeten daarom kennis op één zetten en vertrouwen op een combinatie van leiderschap en vakmanschap.”
Wat vinden bewoners?
Vervolgens werd de video ‘Klimaatrobuuste leefomgeving: wat vinden bewoners daar eigenlijk van?’ bekeken. Met daarin interviews met bewoners en praktijkvoorbeelden van Landgoed ’t Medler in de Achterhoek en woonwijk Westergouwe in Gouda. De video bood inspiratie om mee te nemen in de verschillende deelsessies, met regionale casussen. In de deelsessies gingen de bestuurders en besluitvormers met elkaar in gesprek over diverse casussen uit het land.
Wat zijn de volgende stappen?
De middag is plenair afgesloten met een presentatie van de inzichten en aanbevelingen uit de deelsessies. Vrijwel iedereen was het erover eens dat het van groot belang is om nu actie te ondernemen. Nauwere samenwerking tussen de verschillende belanghebbenden is daarbij essentieel met water en bodem sturend als leidend principe.
Alle aanbevelingen zijn verzameld in het document ‘Water en bodem sturend, hoe dan?’. Met dit document actualiseert de Unie van Waterschappen de standpunten van de waterschappen op het thema water en bodem sturend, naar aanleiding van de Watertop. Bekijk hier de oogst van de Watertop 2024: ‘Water en bodem sturend, hoe dan?’
Op maandag 3 juni publiceerde minister De Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) een Kamerbrief over de pensioenen van politieke ambtsdragers, waaronder (voormalig) dagelijks bestuursleden (DB-leden) van de 21 waterschappen. Een aangenomen motie in de Eerste Kamer roept het kabinet op om de pensioenen onder te brengen in het nieuwe pensioenstelsel. In de Kamerbrief beschrijft De Jonge hoe deze overgang eruit zal komen te zien.
Wet toekomst pensioenen
De pensioenen van politieke ambtsdragers vallen momenteel onder de Algemene pensioen- en uitkeringswet politieke ambtsdragers (Appa). De aangenomen motie roept op om deze ook over te zetten naar het nieuwe pensioenstelsel volgens de Wet toekomst pensioenen (Wtp). Hier gaan de pensioenen van alle werknemers die in Nederland pensioen opbouwen vóór 1 januari 2028 naar over.
Wet toekomst pensioenen
In de Kamerbrief staat onder meer dat het bedrag voor reeds opgebouwde pensioenaanspraken van politiek ambtsdragers wordt overgedragen aan pensioenfonds ABP. Daarnaast betalen overheidsorganisaties vanaf 1 januari 2028 premie aan ABP voor politieke ambtsdragers. Vanaf deze datum moeten ook waterschappen de pensioenen van bestuursleden onderbrengen bij het ABP.
In plaats van de overheidsorganisatie betaalt ABP dan de pensioenen. Bijkomstig voordeel is dat individuele waardeoverdrachten niet meer nodig zijn bij overstappen binnen de overheid.
Overgangsproces
Op 1 januari 2028 moeten alle pensioenen zijn overgedragen aan pensioenfonds ABP. Om dat mogelijk te maken, wil het ministerie van BZK het wetsvoorstel eind 2025 indienen bij de Tweede Kamer. Het ministerie werkt in dit proces nauw samen met de Unie van Waterschappen, de VNG en het IPO.
Op vrijdag 7 juni was Geert Gabriëls, Tweede Kamerlid namens GroenLinks-PvdA, op bezoek bij het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Het werkbezoek vond plaats op de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) in Houten en was op uitnodiging van de Unie van Waterschappen. Het bezoek stond in het teken van de thema's waterkwaliteit, de Kaderrichtlijn Water en innovatie.
Innovatieve ozoninstallatie
De rwzi in Houten is de eerste in Nederland met een ozoninstallatie. Het Kamerlid kreeg een toelichting op het zuiveringsproces en de steeds verdere vervuiling van het water, grotendeels veroorzaakt door toenemende aantallen medicijnresten in het afvalwater. De gevolgen hiervan voor de gezondheid van mens en milieu zijn groot. Ozon in de installatie breekt de medicijnresten in het water af en zet ze om naar andere stoffen. Deze stoffen zijn makkelijker te verwerken en af te breken, wat de waterkwaliteit uiteindelijk ten goede komt.
Medicijnresten
Medicijnresten komen via het afvalwater in ons oppervlaktewater terecht, waardoor de waterkwaliteit onder druk komt te staan. Het zorgt ook voor een uitdaging op zuiveringstechnisch vlak. Medicijnresten laten zich namelijk lastig verwijderen uit het water. De ozoninstallatie in Houten vermindert het gehalte medicijnresten in het water tot zeventig procent. Daarna wordt het water in het Amsterdam-Rijnkanaal geloosd. Het verwijderen van medicijnresten uit het afvalwater draagt bij aan de waterkwaliteitsdoelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Tijdens het werkbezoek kreeg Gabriëls ook een toelichting op de stand van zaken van de KRW in het gebied.
Werkbezoeken
De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Deze zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele onderwerpen en de uitdagingen en belangen van de waterschappen goed op de politieke agenda te plaatsen.
