Categorie: Europa

De EUWMA vertegenwoordigt publieke, lokale en regionale waterbeheerorganisaties uit 10 Europese landen. Dit zijn België, Italië, Hongarije, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal, het Verenigd Koninkrijk, Roemenië en Nederland. De focus van de vergadering lag op kennisuitwisseling en de uitdagingen voor het Europese waterbeheer.

Italië nieuwe voorzitter

Tijdens de vergadering presenteerden de Italiaanse collega’s hun prioriteiten voor hun aankomende voorzittersjaar. Ook werd besloten om de jaarlijkse Young Professionals Meeting uit te breiden, om zo het netwerk van jonge professionals te versterken. “We kiezen hiermee voor een toekomstbestendig kennisplatform”, zegt Luzette Kroon, portefeuillehouder internationaal in het bestuur van de Unie van Waterschappen en lid van EUWMA. “In heel Europa werken knappe koppen en gouden handjes aan het waterbeheer van de toekomst. Het is nuttig dat zij elkaar treffen en we als landen samen optrekken in de grote uitdagingen waar we voor staan.”

Focus op kennisuitwisseling

“Afgelopen zomer hebben veel Europese landen wederom te maken gehad met extreem weer”, aldus Meindert Smallenbroek, secretaris-generaal van de EUWMA en algemeen directeur van de Unie van Waterschappen. “Overal in Europa worstelen we met het veranderende klimaat en de soms omvangrijke gevolgen hiervan. Het is van belang om samen te kijken hoe we omgaan met lange periodes van droogte of juist veel neerslag. Om zo de juiste oplossingen te vinden voor het watersysteem.”

Wat is de EUWMA?

De EUWMA werd in 1996 opgericht om de samenwerking tussen Europese waterbeheerorganisaties te bevorderen. De organisatie verstrekt relevante informatie, standpunten en beleidsdocumenten aan nationale regeringen, de Europese Commissie, het Europees Parlement en andere relevante instellingen. Daarnaast bevordert de EUWMA kennisuitwisseling tussen de internationale leden.

> Lees meer over de EUWMA

> Bekijk het EU-webinar over onder meer de Europese verkiezingen

Europarlementariër Jan Huitema, als rapporteur betrokken bij het Europese Actieplan voor circulaire economie: “Grondstoffen terugwinnen is een essentiële stap om te komen tot een circulaire economie. Een Europese einde-afvalstatus voor producten van goede kwaliteit die worden teruggewonnen uit rioolwater kan zorgen voor een markt voor secundaire grondstoffen. Daarmee kan het de EU Green Deal ondersteunen. Ook kan het de onafhankelijkheid van Europa ten aanzien van de invoer van grondstoffen versterken en de daarmee gepaard gaande uitstoot van broeikasgassen verminderen. Een win-winsituatie!”

Factsheets

In de factsheets komen onder meer essentiële mineralen, vezels, algen en biopolymeren aan bod als voorbeelden van grondstoffen die worden teruggewonnen uit rioolwater. Voor die grondstoffen zijn meerdere toepassingen in de chemische, diervoeder- of bouwindustrie. Zolang de EU er niet in slaagt vast te stellen waar rioolwater een waardevolle bron van grondstoffen kan zijn, houdt dit het terugwinnen van grondstoffen tegen. De EU blijft dan afhankelijk van geïmporteerde nutriënten.

De factsheets zijn gemaakt om aan beleidsmakers uit te leggen waarom het van vitaal belang is dat de EU-brede einde-afvalcriteria worden uitgebreid naar rioolwater. Ze laten zien dat producten die worden teruggewonnen uit rioolwaterzuiveringsstromen een reële marktwaarde hebben en de Europese economie kunnen ondersteunen.

Waterschappen

Waterschappen hebben veel te bieden bij de ontwikkeling naar een circulaire economie: grondstoffen en energie uit afvalwater, energieopwekking, winning van warmte en kou uit water. Waterschappen hebben met hun energie- en grondstoffenfabrieken grote ambities om het circulaire potentieel van rioolwater en -slib beter te benutten en de kringloop te sluiten. Nu kan dat maar beperkt, omdat rioolwater en -slib nog het juridische label ‘afval’ uit de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen hebben. Het is nodig dat secundaire grondstoffen uit rioolwater geen afvalstatus meer krijgen. Daarnaast is voor de grondstoffen een markt nodig waarin partijen elkaar tegenkomen, en een eerlijke prijs.

EurEau is het Europese netwerkplatform en lobbyorganisatie op het gebied van drinkwatervoorziening en afvalwaterbehandeling en bestaat uit 34 organisaties uit 29 landen in heel Europa. De Unie van Waterschappen is lid van EurEau.

Lees hier de factsheets.

Om de transitie te ondersteunen die nodig is om de Europese Green Deal te realiseren, is er vanuit Europa bijna 6 miljard euro aan subsidies beschikbaar voor Nederland. Nederland is het enige land van de 27 EU-lidstaten dat nog geen nationaal plan heeft ingediend om in aanmerking te komen voor de Europese middelen via het Europese Herstelfonds ‘Recovery & Resilience Facility’ (RRF).

Doel herstelfonds

Het doel is te werken aan een slimme, schone en sterke (regionale) economie. Het gaat om het investeren in innovatie, infrastructuur en de arbeidsmarkt.

Fit-for-55

Het recente Fit-for-55 klimaatpakket uit Brussel laat zien dat een aanpassing van de Nederlandse klimaatplannen nodig is om de doelen van 55 procent broeikasgasreductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050 te halen. Hiervoor zijn maatregelen en investeringen in vele sectoren nodig.

Haast is geboden

Om in aanmerking te komen voor de subsidies, moet Nederland een plan maken. Dat plan moet ter goedkeuring aan Brussel worden voorgelegd. Dit proces is vertraagd omdat de formatie voortduurt. In het statement van de coalitie benadrukken de organisaties dat haast geboden is. Nederland moet het plan uiterlijk april 2022 indienen. De coalitie vraagt om actief betrokken en geïnformeerd te worden over de plannen. Ook biedt ze aan om volop samen te werken om de plannen ook werkelijkheid te laten worden.

Krachtig groen herstel

In Krachtig Groen Herstel reikten de decentrale overheden eerder het Rijk al de hand om de grote maatschappelijke opgaven van wonen, werken en leven op te pakken met een gebiedsgerichte vertaling naar regio’s, steden en dorpen. Krachtig Groen Herstel bepleit om regionale investeringen naar voren te halen, transitieopgaven te versnellen en zo het economisch herstel aan te jagen. Dit sluit aan bij de opgaven uit het RRF: klimaat, duurzaamheid en digitalisering.

Investeringen waterschappen

Waterschappen zouden met de RRF-middelen bijvoorbeeld kunnen investeren in het verbeteren en toekomstbestendig maken van rioolwaterzuiveringen, het verbeteren van de waterkwaliteit en het verduurzamen en klimaatbestendiger maken van het stedelijk (afval)watersysteem.

Lees hier de oproep

Tijdens het ochtendprogramma op de campus van Wageningen University werden concrete Nederlandse uitdagingen en oplossingen op het gebied van klimaatadaptatie uitgelicht en besproken. In de middag bracht de delegatie een bezoek aan het Ruimte voor de Rivier project bij Lent, Nijmegen. Daarna bezocht men de Binnenveldse Hooilanden waar zij in gesprek zijn gegaan met medewerkers van waterschap Vallei en Veluwe en vertegenwoordigers van de stichting Mooi Binnenveld.

Horizon Europe

Horizon Europe, het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie van de Europese Unie, heeft ambitieuze doelen gesteld, ook wel missies genoemd. Eén van de missies is om de overgang naar een klimaatvriendelijk en veerkrachtig Europa te versnellen. De ervaringen en input van dit werkbezoek worden door de Europese Commissie meegenomen bij de concretisering van projectvoorwaarden van deze missie.

Dit jaar stond de bijeenkomst na het hoge water van afgelopen zomer in het teken van de toenemende weersextremen en het belang van klimaatadaptatiemaatregelen.

Hoogwater in Limburg

Het hoogwater van de Maas en extreme hoosbuien verspreid over Europa lieten deze zomer een spoor van vernielingen achter in veel verschillende landen. Namens de Unie van Waterschappen vertelde crisiscoördinator Aart Los over het hoogwater in Limburg. De toenemende weersextremen, met extreme stortregens maar ook langdurige perioden van droogte, zetten het waterbeheer in Europa onder grote druk.

Klimaatadaptatie op agenda Brussel

Om die reden besloten de leden van EUWMA met de Vinkeveen Declaration samen op te trekken om klimaatadaptatie hoog op de agenda te krijgen in Brussel. “Door de klimaatverandering zijn weerpatronen drastisch aan het veranderen en is de wereldwijde waterbalans verdwenen”, zegt Hein Pieper, vicevoorzitter van de Unie van Waterschappen. “De buien worden met het jaar intensiever en hebben daardoor vaker een verwoestend effect. Langdurige droge periodes volgen elkaar steeds sneller op. Dit betekent dat we genoodzaakt zijn water meer de ruimte te geven, maar ook langer vast te houden waar het kan. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor de ruimtelijke inrichting.”

Structurele financiering

Een voorwaarde voor goed waterbeheer is structurele financiering. Daarom ging Xavier Leflaive van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) met de EUWMA-leden in gesprek over het financieren van waterbeheer. Ook werd het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid besproken en bracht het gezelschap een veldbezoek aan waterschap Vallei en Veluwe. Daar werden verschillende klimaatadaptatieprojecten bezocht.

Hein Pieper nieuwe president EUWMA

Tijdens de bijeenkomst gaf de Britse Robert Caudwell van The Association of Drainage Authorities (ADA) het presidentschap door aan Hein Pieper van de Unie van Waterschappen. Hij is voor een jaar benoemd tot president van EUWMA.

Wat is EUWMA?

De European Union of Water Management Associations (EUWMA) is de Europese afvaardiging van nationale koepelorganisaties voor lokaal en regionaal waterbeheer. De organisatie bestaat uit leden uit 10 Europese lidstaten. EUWMA heeft als doel om expertise op het gebied van waterbeheer in Europa te delen. Ook de uitdagingen en oplossingen rond de implementatie van Europese wetgeving zijn belangrijke thema’s binnen EUWMA.

“Het zal u vast niet ontgaan zijn: half juli presenteerde de Europese Commissie onder leiding van Frans Timmermans een omvangrijk klimaatpakket, het zogenoemde Fit for 55-pakket. In een notendop: een set maatregelen met als doel de Europese broeikasgasuitstoot in 2030 te reduceren met 55% ten opzichte van 1990. Omvangrijk was het zeker: het betrof 12.000 pagina’s.

Berg aan wetten en regels?

De reactie van sommigen hierop was: “Kijk wat Brussel voor een berg aan wetten en regels uitstort over Nederland.” Echter, de waarheid is verre van dat. In de komende periode zullen de lidstaten en het Europees Parlement zich over de voorstellen buigen en zal er via onderhandelingen en amendementen nog behoorlijk wat aan de voorstellen veranderd kunnen worden. Echter, het punt op de horizon, 55% broeikasgasreductie in 2030, ligt vast in de Europese Klimaatwet en is de stok achter de deur. Deze wet is op 28 juni definitief vastgesteld, na onderhandelingen tussen het Europees Parlement en de 27 lidstaten.

Relevant voor waterschappen

Voor waterschappen zitten er diverse relevante onderdelen in het pakket. Hierbij valt te denken aan regelgeving op vlak van hernieuwbare energie, energie-efficiëntie, (verandering van) landgebruik en bosbouw, regels omtrent de verdeling van inspanningen bij de CO2-reductie (effort sharing) en ten slotte de EU-bossenstrategie. Bovendien zal Brussel de klimaatdoelstellingen ook gaan mainstreamen in alle EU-wetgeving of anders gezegd: nieuwe wetgevingsinitiatieven zullen bij moeten dragen aan klimaatmitigatie.

Nieuw kabinet

Het Fit for 55-pakket is door haar omvang en impact een politiek gevoelig dossier. Mede onder druk van Nederland is het broeikasgasreductiedoel voor 2030 opgehoogd van 40% naar 55%. Consequentie hiervan is echter dat het EU-doel en het Nederlandse doel, zoals opgenomen in het Klimaatakkoord, uit de pas lopen. Hoe hiermee om te gaan, zal derhalve logischerwijs op het bordje liggen van het nieuwe kabinet.

Ook op andere, voor waterschappen relevante, beleidsterreinen draait de Brusselse molen verder. Hierbij valt te denken aan het Nationaal Strategisch Plan voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, het Nederlands plan voor het EU Herstelfonds (RRF), voorstellen op het vlak van Circulaire Economie, duurzame chemische stoffen en biodiversiteit die hun weerklank zullen vinden in andere EU-regelgeving.

Op het moment van schrijven is de Haagse kabinetsformatie nog volop gaande, echter op dit moment vooral buiten het zicht van publiek. Na de zomervakantie worden we wellicht verrast door een stroomversnelling in de formatie met een nieuw kabinet in het najaar.

Scherp blijven

De indruk kan ontstaan dat de rest van de wereld stilstaat omdat erg geen missionair kabinet is. Echter, Nederland zal op diverse Brusselse dossiers (strategisch) positie moeten innemen en nationale invulling van Europees beleid gaan indienen. Daarom is er dus voldoende aan gelegen om scherp te blijven op alle Europese ontwikkelingen en dossiers in de komende weken en maanden. Met of zonder nieuw kabinet. Want die molen in Brussel, die draait gewoon door.”

Sommige onderwerpen zijn nog onderwerp van gesprek, zoals het subsidiabel maken van natte teelten. Daarnaast loopt ook het traject van het Nationaal Strategisch Plan (NSP). Daarin krijgt de Nederlandse invulling van het GLB gestalte.

Toekomstbestendig boeren

Het nieuwe GLB gaat toekomstbestendig boeren sterker belonen. Subsidies richten zich op boeren die hun bedrijf duurzamer willen inrichten. De lidstaten mogen binnen de kaders van het GLB hun eigen invulling geven aan het NSP. Het nieuwe GLB treedt op 1 januari 2023 in werking. Eind 2021 wordt het plan ingediend bij de Europese Commissie.

Programmateam

Het NSP wordt opgesteld door een programmateam waarin het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de provincies, waterschappen, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat samenwerken.

Duurzaam waterbeheer

Een belangrijk onderdeel van het nieuwe GLB is duurzaam waterbeheer als hoeksteen voor een competitieve landbouw. Daarnaast is er aandacht voor het behalen van de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water in 2027. Ook het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW), investeringen in het watersysteem en Blauwe Diensten hebben een rol in het NSP . Blauwe diensten zijn diensten waarbij agrariërs een bijdrage leveren aan het verbeteren van waterkwaliteit.

Ecoregelingen

Een nieuw onderdeel van het GLB zijn de ecoregelingen. Het gaat daarbij om vrijwillige maatregelen die boeren kunnen nemen op het gebied van milieu en klimaat. Agrariërs ontvangen extra financiële steun als ze meedoen aan ecoregelingen. Ook zijn de algemene voorwaarden aangepast op het gebied van milieu, klimaat, dier- en plantgezondheid en dierenwelzijn om GLB-subsidies te ontvangen. Het betreft hier de Goede Landbouw- en Milieu Condities (GLMC’s). Er is afgesproken dat minimaal 25% van het eerstepijlerbudget (inkomenssteun) voor de ecoregeling beschikbaar komt.

Bufferstroken

In één zo’n GLMC is bijvoorbeeld besloten dat 3 meter brede bufferstroken langs waterlopen de norm worden, maar dat onderbouwde uitzonderingen mogelijk zijn in gebieden met veel sloten. Voor slootrijk Nederland een belangrijk besluit. Ten slotte zal in het nieuwe GLB tenminste 35 procent van het totale tweedepijlerbudget (plattelandsontwikkeling) worden ingezet voor interventies die specifiek gericht zijn op de milieu- en klimaatgerelateerde doelstellingen.

Conferentie Nederlands Nationaal Strategisch Plan

Op 1 juli vond een conferentie plaats waarbij het concept-NSP is besproken met agrarische belangenvertegenwoordigers, agrariërs, adviseurs, natuurorganisaties, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden. Doel was om alle belanghebbenden de gelegenheid te geven om te reageren op de plannen. Op basis van de discussies kunnen mogelijk nog aanpassingen doorgevoerd worden.

Lees het concept Nationaal Strategisch Plan op hoofdlijnen

Met Horizon Europe wil de Europese Commissie (EC) het concurrentievermogen van Europa vergroten door wetenschap en innovatie te stimuleren. Daarnaast wil de EC het bedrijfsleven en de academische wereld uitdagen om samen oplossingen te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken die in heel Europa spelen.

Missiedoelstellingen

Om die doelen te kunnen bereiken is het instrument van ‘missions’ geïntroduceerd. Afgelopen 1,5 jaar hebben verschillende Mission Boards met experts vanuit de praktijk en wetenschap gewerkt aan missiedoelstellingen rond de volgende thema’s:

• klimaatadaptatie en maatschappelijke transformatie;
• kanker;
• schone oceanen, zeeën en binnenwateren;
• klimaatneutrale steden;
• bodemgezondheid en voedsel.

Klimaatrobuust Europa

Als lid van de EU Mission Board voor klimaatadaptatie en maatschappelijke transformatie, heeft Hein Pieper het afgelopen jaar gewerkt aan de formulering van een doelstelling voor deze Horizon Europe missie. De missiedoelstelling die in de Mission Board voor klimaatadaptatie is geformuleerd luidt: een klimaatrobuust Europa in 2030 door het maken van adaptatieplannen- en maatregelen op lokaal en regionaal niveau. Ook moeten klimaatrisico’s en oplossingen beter in kaart worden gebracht en beschikbaar worden gesteld.

Nederlandse voorbeelden

Tijdens het webinar dat Hein Pieper organiseerde, werden Nederlandse voorbeelden over het opschalen van demonstratieprojecten en succesvolle burgerparticipatie gedeeld met meer dan 30 ambtenaren en experts van de Europese Commissie. Naast medewerkers van de Unie van Waterschappen namen ook vertegenwoordigers van Nederlandse kennisinstellingen deel, zoals de WUR en Deltares.

Vervolg

De Europese Commissie gaat de komende periode de Horizon Europe missies verder uitwerken en uitrollen.

De toolkit is een toegankelijke handreiking voor landen die in 2016 de OESO wateraanbeveling hebben ondertekend. De toolkit bevat een breed scala aan goede praktijken uit alle hoeken van de wereld. Aandachtsgebieden zijn beleid, waterkwaliteit, teveel en te weinig water, risico’s en rampen, governance en financiering.

Principes voor goed waterbeheer

De toolkit helpt bij het toepassen van de eerder gepubliceerde OESO-principes voor goed waterbeheer. De OESO wil een bijdrage leveren aan de mondiale wateragenda en aan de discussie over organisatie en financiering van het waterbeheer, bijvoorbeeld in internationale samenwerkingsprojecten.

De OESO organiseert tussen 22 en 25 maart ook verschillende evenementen tijdens de Water Days 2021.

Bekijk de OESO toolkit

De Commissie pleit in de strategie voor snellere en slimmere klimaatadaptatie en meer samenwerking met landen en partners buiten de EU. In 2050 moet de EU een klimaatbestendige samenleving zijn die volledig is aangepast aan de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering.

Droogte

De Klimaatadaptatiestrategie opent met een onderbouwing van de noodzaak voor adaptatie. Hier wordt ook het voorbeeld van droogte genoemd als een van de gevolgen van klimaatverandering waardoor adaptatie nodig is. De Commissie wijst er op dat economische sectoren zoals landbouw, industrie, logistiek en energie zich door de toenemende droogte moeten aanpassen. Voor de drinkwatervoorziening moet worden ingezet op het aanboren van alternatieve bronnen en op waterbesparing.

Adaptatiestrategie

Met de Adaptatiestrategie laat de Commissie zien welke initiatieven ze wil ondernemen om klimaatadaptatie te bevorderen. Bijvoorbeeld meer dataverzameling en -deling over effecten van klimaatverandering en mogelijke adaptatieoplossingen. Ook moet klimaatadaptatie een grotere rol krijgen in investeringsbeslissingen en verzekeringen. Verder hoopt de Commissie dat alle lidstaten de bovengenoemde onderwerpen doorvertalen in hun nationale adaptatiestrategieën. In Nederland wordt de Europese strategie de komende periode in ieder geval uitgewerkt in de Nationale Adaptatiestrategie (NAS).

Duurzamer waterbeheer

In de strategie is een grote rol weggelegd voor natuurlijke oplossingen en is er een speciaal hoofdstuk gericht op water. Daarin wordt gepleit voor duurzamer waterbeheer. Het grensoverschrijdende element van water vraagt om betere internationale afstemming. De Unie van Waterschappen heeft hier in Brussel ook bij de Commissie en het Europees Parlement aandacht voor gevraagd.

Minder watergebruik

Daarnaast pleit de Commissie voor vermindering van watergebruik en meer inzet op plannen voor droogtebeheer. Lidstaten moeten de transitie naar waterbesparende technologieën promoten door de prijs van water aan te passen aan de waarde van water. Ook de door de Unie benadrukte impact van het klimaat op waterkwaliteit komt in het hoofdstuk over water aan bod.

Internationale ondersteuning

Tot slot wil de Commissie ook meer aandacht voor klimaatadaptatie op het internationale toneel door andere landen te ondersteunen en stimuleren om adaptatiemaatregelen te nemen. Daarvoor krijgen deze landen ook financiële middelen en technische expertise aangeboden.

Lees de hele klimaatadaptatiestrategie (in het Engels)