Terugblik op de Commissie Waterkeringen van 22 maart

26 maart 2024

Op 22 maart vergaderde de Commissie Waterkeringen (CWK) van de Unie van Waterschappen over onder meer het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), de uitbreiding van de Richtlijn Overstromingsrisico's en de gewijzigde Trajectaanpak.

links een rivier, rechts een fietspad achter een dijk

Financiering op korte en middellange termijn en voorfinanciering

Een deel van de CWK-leden heeft behoefte aan besluitvorming op de korte termijn om extra middelen toe te voegen tussen 2030 en 2036. Dit zodat de productie niet vertraagt. Een ander deel van de leden heeft meer tijd nodig om besluitvorming binnen hun waterschap voor te bereiden en heeft behoefte aan meer houvast zodat de aanpak van het HWBP verbetert.

De leden van de CWK spreken af om in mei een extra bijeenkomst te organiseren over de extra middelen op middellange termijn. In de tussentijd omarmen de leden de HWBP-special tijdens de ledenvergadering van 12 april, en werken enkele bestuurders mee aan een algemeen verhaal dat iedereen in hun algemeen bestuur kan gebruiken.

Werkplan ‘toekomstgericht HWBP’ en evaluatie Waterwet

De CWK-leden zijn verheugd te horen dat er al meer is gebeurd in het kader van het werkplan dan in de stukken te vinden is. Uit de evaluatie van de Waterwet blijkt dat alle wensen passen binnen de kaders van de wet. Daarom roept de CWK op om bij de evaluatie van de subsidieregeling ook goed te kijken naar zaken als voor-/nacalculatie en de projectgebonden bijdrage. Het is tijd om dat de komende twee jaar te regelen en de discussies af te ronden.

Kadernota

De CWK adviseert dat de kadernota alle opties nog open laat voor besluit over de ontwerpprogrammering in november. Dan is er meer duidelijkheid over de extra financiering op middellange termijn. De kadernota laat dat in deze vorm toe. Er wordt een extra CWK-bijeenkomst gepland voor advisering over de ontwerpprogrammering.

Uitbreiding Richtlijn Overstromingsrisico’s

De CWK stemt in met de uitbreiding van de Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR) met gebieden met een potentieel significant overstromingsrisico (zogeheten C-, D- en F-gebieden). Een uitbreiding van de gebieden in de ROR heeft impact op de rapportage, niet op het beleid van de Nederlandse overheden. Nederland kan profiteren van beter inzicht in het beleid van bovenstroomse landen.

Verdere besluiten

De gewijzigde Trajectaanpak is vastgesteld. De reactie voor de bestuurlijke consultatie voor Integraal Riviermanagement is aangenomen met de aanvulling dat er aandacht gevraagd wordt voor de zorgen van waterschappen over bodemerosie. Het landelijk jaarverslag en jaarrekening muskus- en beverratten is vastgesteld.

Dijkwerkersdag 2024

Op donderdag 28 maart organiseert het HWBP de jaarlijkse Dijkwerkersdag, voor en door dijkwerkers. Met een terugblik op tien jaar HWBP en een vooruitblik naar de uitdagingen van nu en de toekomst.

> Lees meer over de Dijkwerkersdag

Drinkwaterbedrijven en waterschappen: nieuw kabinet, kom in actie rond water

18 maart 2024

Op maandag 18 maart hebben de waterschappen en drinkwaterbedrijven hun actieprogramma ‘Water in actie’ richting een nieuw kabinet gepresenteerd. In dit actieprogramma roepen zij een nieuw kabinet op samen met hen aan de slag te gaan met het beschermen van de (drink)watervoorraden en de zorg voor voldoende ruimte voor water.

waterwoordvoerders nemen petitie Water in Actie in ontvangst

Zekerheden onder druk

Waar schoon drinkwater en droge voeten door veel Nederlanders worden gezien als vanzelfsprekendheden, staan deze ‘zekerheden’ onder druk. De opgaven rond waterbeschikbaarheid en de waterkwaliteit zijn groot. Dit betekent dat de drinkwaterbedrijven en de waterschappen niet in hun eentje de garantie kunnen geven dat er altijd voldoende, schoon water is in Nederland.

Water in actie

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “Om te werken aan het beter vasthouden van water en het beschermen van de drinkwaterbronnen hebben we ook de andere overheden nodig. We willen samen met een nieuw kabinet onze schouders zetten onder deze opgaven, die een gezamenlijke verantwoordelijkheid vragen. Gezond, schoon en voldoende water is immers een essentiële randvoorwaarde voor veel pilaren van bestaanszekerheid.”

Pieter Litjens, voorzitter van de Vewin: “Zonder gezond, schoon en voldoende water geen goede volksgezondheid, geen voedselzekerheid, geen veiligheid, geen welvaart. Als het nieuwe kabinet de waterschappen en drinkwaterbedrijven ondersteunt bij hun taken om schoon en voldoende water te garanderen, en te zorgen dat altijd lekker en gezond drinkwater vanzelfsprekend blijft, kunnen ze hun belangrijke bijdrage blijven leveren aan een gezond en veilig Nederland.”

Kwaliteit en beschikbaarheid water onder druk

In ’Water in actie’ geven de drinkwaterbedrijven en de waterschappen aan wat zij zelf aan de problematiek willen gaan doen de komende jaren. Zo gaan ze water steeds beter vasthouden, drinkwatervoorziening zoveel mogelijk veiligstellen en investeren in betere zuiveringsinstallaties. Van der Sande: “We lopen hierbij alleen wel tegen de grenzen van onze mogelijkheden en bevoegdheden aan. Voor de ruimtelijke ordening en voor wetgeving hebben we het Rijk nodig.”

Voor de drinkwaterbedrijven is het belangrijk dat het Actieprogramma beschikbaarheid drinkwaterbronnen 2023 – 2030 een succes wordt. Litjens: “We maken dit samen met provincies en Infrastructuur en Waterstaat en het moet leiden tot échte actie van betrokken overheden en oplossingen voor de knelpunten die er zijn en dreigen.”

Ruimte reserveren voor water

Ook pleiten de drinkwaterbedrijven en waterschappen ervoor om voldoende ruimte te reserveren voor water en drinkwaterbronnen beter te beschermen. Ook vragen zij een nieuw kabinet om in te zetten op een strengere bronaanpak met het oog op de waterkwaliteit. Een bronaanpak vanuit de gedachte ‘wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit’ is daarom iets waar de waterschappen en drinkwaterbedrijven al jaren voor pleiten. Een strenger stoffenbeleid moet worden verankerd in wetgeving, waarbij wettelijke verboden op schadelijke stoffen worden ingezet als uiterst middel, om zo de volksgezondheid te beschermen.”

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen en Pieter Litjens, voorzitter van de Vewin roepen het kabinet op tot actie rond water.

Samenwerken

Het ‘Water in actie’-programma is echter niet alleen een wensenlijst, maar ook een uitgestoken hand naar een nieuw kabinet. Zo zien waterschappen en drinkwaterbedrijven veel mogelijkheden om samen te werken met een nieuw kabinet. Met waterbeheermaatregelen kan er namelijk ook versneld natuurherstel worden gerealiseerd.

> Bekijk het Water in Actiepamflet

Zeespiegelstijging: nu al gevolgen voor waterbeheer

4 maart 2024

Een zeespiegelstijging van 5 meter heeft forse consequenties voor de inrichting van Nederland. Het vormt een steeds zwaardere belasting voor dijken aan de kust, maar ook landinwaarts langs rivieren en meren. Dat blijkt uit de tussenrapportage van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging die maandag 4 maart is gepubliceerd tijdens het landelijke congres Zeespiegelstijging. Uit het rapport blijkt ook dat het stijgende zeewater in toenemende mate het binnenland instroomt. Hierdoor is voldoende en kwalitatief zoetwater niet altijd en overal beschikbaar. De waterschappen herkennen de boodschap van de rapportage: het maakt opnieuw duidelijk dat Nederland snel moet zorgen voor meer ruimte voor water en dijkversterkingen, en beter moet leren omgaan met droogte, verzilting en wateroverlast.

De golven van de zee slaan tegen een pier.

Bestuurlijke keuzes nodig

“Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging maakt duidelijk dat zeespiegelstijging niet alleen een probleem van de toekomst is”, reageert Jeroen Haan, portefeuillehouder Waterveiligheid in het bestuur van de Unie van Waterschappen. “Het klimaat verandert snel en de gevolgen van extremer weer zijn nu al merkbaar. We moeten daarom vaart maken met de opgaven voor zoetwater, ruimtelijke adaptatie en waterveiligheid. Het wordt steeds duidelijker dat niet alles kan als we willen dat Nederland veilig en leefbaar blijft. Door storm Pia en het hoogwater op zee sloten onlangs al onze Deltawerken nog. En door langere periodes van droogte is het voor waterschappen steeds moeilijker om alle gebruikers en sectoren te voorzien van zoetwater. Daarom zijn er bestuurlijke keuzes nodig voor meer ruimte en investeringen voor water.”

Verzilting: zoetwater wordt schaarser

Door klimaatverandering en intensiever (grond)watergebruik neemt verzilting toe. Dit is de toename van het zoutgehalte in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. Tegelijkertijd stijgt de zeespiegel en komen zeer lage waterafvoeren in rivieren vaker voor. En door te weinig druk van zoetwater in onze rivieren trekt zoutwater steeds verder landinwaarts. Hierdoor is voldoende zoetwater van goede kwaliteit niet altijd en overal beschikbaar. Verzilting zal in de toekomst toenemen en hierop moeten we sneller anticiperen door onder andere meer ruimte te reserveren voor het vasthouden van water.

Ruimte voor water noodzakelijk bij bouwplannen

Ook in bouwplannen is aandacht voor de gevolgen van de zeespiegelstijging nodig. In alle ruimtelijke plannen waar nu gesprekken over plaatsvinden, moet ruimte worden gereserveerd voor toekomstige dijkversterkingen en waterbergingen om water op te slaan bij extreme neerslag en om water vast te houden voor droge tijden. Dijken zullen in de toekomst hoger en breder moeten worden, en dat kost veel ruimte en geld.

Het is daarbij van belang om de gevolgen van extreem weer goed op te vangen en schade en overlast te beperken, ook in gebieden met risico op wateroverlast. De waterschappen willen daarom dat we slimmer gaan bouwen, op plekken met ruimte voor water. En niet op ongeschikte plaatsen, zoals uiterwaarden, slappe bodems en beekdalen. Daarnaast moet het afwegen van het waterbelang minder vrijblijvend worden, bijvoorbeeld door toekomstbestendige bouwvoorschriften op te nemen in het Bouwbesluit. Dit om grote schade door extreem weer te voorkomen.

Hogere en bredere dijkversterkingen

Zeespiegelstijging en extreem weer vragen om een langetermijnperspectief en het reserveren van voldoende budget voor waterveiligheid in heel Nederland. Als we niet op tijd investeren in dijkversterking, is veilig wonen en werken in onze laaggelegen delta niet langer vanzelfsprekend. Voor de waterveiligheid na 2028 zijn er nog geen gezamenlijke financiële afspraken gemaakt. De waterschappen investeren zelf fors en pleiten ook voor een tijdige vergroting van het Deltafonds van het Rijk.

Kennisprogramma Zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt en door klimaatverandering versnelt deze stijging de laatste decennia. In het Kennisprogramma Zeespiegelstijging bundelen overheden, bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties hun krachten. Ze onderzoeken wat de mogelijke gevolgen van de zeespiegelstijging zijn voor ons land en ze verkennen maatregelen die ons voorbereiden op de gevolgen. Het programma levert kennis waarmee we tijdig keuzes kunnen maken voor de bescherming en inrichting van Nederland. Het programma is een initiatief van de minister van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris. Het is gestart in 2019 en eindigt in 2026.

> Lees meer over rapport Zeespiegelstijging

> Lees meer over het Kennisprogramma Zeespiegelstijging

> Lees wat de waterschappen nog meer vinden over de zeespiegelstijging

Voorkomen graverij muskus- en beverratten blijft belangrijk voor waterveiligheid 

29 januari 2024

In 2023 zijn er door de 21 waterschappen meer muskus- en beverratten gevangen in Nederland dan het jaar ervoor. Ze vormen een risico voor onze waterveiligheid door graverij in dijken en de natuur.

muskus- en beverrattenbestrijding waterschappen

Per regio zijn de vangsten verschillend. In 2023 zijn er ruim 2.500 meer muskusratten gevangen, een stijging van vijf procent ten opzichte van 2022. Het aantal beverratvangsten in Nederland is in 2023 toegenomen tot 1.645, een toename van 45 procent ten opzichte van 2022. Het werk van de bijna vierhonderd gespecialiseerde muskus- en beverratbestrijders van de waterschappen blijft van groot belang.

Muskus- en beverratten

Van nature komen muskus- en beverratten niet voor in Nederland, ze zijn hier door menselijk handelen beland. Ook hebben de dieren bij ons nauwelijks natuurlijke vijanden. De dieren worden bestreden omdat ze schade brengen aan waterkeringen en oevers door holen en gangen te graven. Ook maken ze nestkommen met uitgebreide ondergrondse gangenstelsels. Zo veroorzaken ze verzakkingen in dijken en kades. In het ergste geval kan een dijk of kade doorbreken waardoor er dorpen of zelfs steden onder water lopen.

Dijken beschermen

Bestuurder Jeroen Haan van de Unie van Waterschappen: “Ongeveer 3500 kilometer aan dijken beschermen Nederland tegen overstromingen: van de zee, grote rivieren, meren en plassen. Mede door het veranderende klimaat wordt de druk op onze dijken (zoals bijvoorbeeld tijdens het hoge water eind 2023) in de toekomst nog groter. Het voorkomen van graverij door muskus- en beverratten blijft daarom een belangrijke taak van de waterschappen”.

In 2023 meer vangsten muskusratten dan in 2022

In 2023 zijn er in totaal 51.043 muskusratten door de 21 waterschappen gevangen. Dat is een toename in vangsten van 2.596 dieren, wat een stijging van vijf procent is ten opzichte van 2022. De regionale verschillen zijn groter geworden. In gebieden met veel muskusratten zijn er opnieuw meer muskusratten gevangen door extra inzet van de muskusratbestrijders.

Om in deze gebieden uiteindelijk ook een daling in de muskusratpopulatie te bereiken, moeten hier eerst zoveel mogelijk muskusratten worden gevangen. Dit heeft een stijging in vangsten tot gevolg. In andere gebieden zet de ingezette daling van muskusratvangsten juist door. Langs de landsgrens proberen de waterschappen de instroom van muskusratten direct weg te vangen. Zo wordt geprobeerd het binnenland uiteindelijk vrij van muskusratten te krijgen.

Toename vangsten beverratten in 2023

Bij de beverrat is het al gelukt om ze terug te dringen naar de landsgrens. Nederland heeft geen eigen populatie beverratten meer. Ruim 95 procent van de vangsten vindt plaats direct langs de grens met Duitsland. Als gevolg van opeenvolgende zachte winters en een minder goed georganiseerde bestrijding is de beverratpopulatie in Duitsland nog steeds omvangrijk. Het aantal beverratvangsten langs de grens in Nederland is met 45 procent toegenomen: in 2023 werden er 1.645 beverratten gevangen. Door de beverratten direct langs de grens te vangen, wordt voorkomen dat ze zich opnieuw over het hele land verspreiden.

Samenwerking in de Krimpenerwaard

De bijna 400 gespecialiseerde muskus- en beverratbestrijders van de waterschappen werken intensief met elkaar samen. Zo werd er in het najaar van 2023 een grote vangactie in de Krimpenerwaard gehouden. Muskusratbestrijders uit het hele land hebben in de Krimpenerwaard geholpen om muskusratten te vangen. Dit draagt bij aan het gezamenlijke doel om in 2034 geen (levensvatbare) populatie muskusratten meer te hebben in Nederland. Dat is het geval als er in het binnenland minder dan 500 muskusratten per jaar worden gevangen.

Ook bedreiging biodiversiteit

Muskus- en beverratten vormen ook een bedreiging voor de biodiversiteit. De dieren staan daarom allebei op de Europese lijst van Invasieve soorten. Ze eten planten als riet en lisdodde weg, en verdringen daardoor inheemse diersoorten zoals de zwarte stern, de roerdomp en de kleine karekiet. Deze vogels leven in het riet, waar ook de muskus- en beverratten hun leefomgeving hebben.

Waterschappen willen landelijk beleid

Sinds de herintroductie groeit de beverpopulatie en verspreiden ze zich verder door Nederland. Bevers zijn beschermde dieren in heel Europa, dus ook in Nederland. Ze hebben voor- en nadelen voor waterkwaliteit en veiligheid. Zo verhogen bevers de biodiversiteit. Dit komt doordat ze water vasthouden met hun dammen. Helaas veroorzaken de bevers ook schade en brengen ze de waterveiligheid in gevaar door het graven van holen in dijken. Wanneer dit het geval is, grijpen de waterschappen in volgens een beverprotocol en een door de provincie verleende ontheffing. De waterschappen willen dat er landelijk beleid komt voor de beveraanpak.

> Lees meer over muskus- en beverrattenbeheer

Bekijk hoe het hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden de muskusrattenbestrijding in West- en Midden-Nederland aanpakt:

IJspret en hoogwater gevaarlijke combinatie

5 januari 2024

Vanaf zondag 7 januari krijgt Nederland te maken met temperaturen onder het vriespunt, geeft het KNMI aan. De waterschappen wijzen erop dat ijspret een gevaarlijke combinatie is met de huidige hoogwatermaatregelen. Vooral aan het begin van volgende week daalt de temperatuur tot onder 0.

bevroren dijk langs hoogwater

IJsvorming en waterkeringen

Rond keringen en uiterwaarden wordt op dit moment geen ijsvorming verwacht. Het water is rond de 8 graden en volop in beweging. Pas bij een langere periode van temperaturen onder 0 is ijs aannemelijk. Rijkswaterstaat en de waterschappen staan in nauw contact met het KNMI en houden dit goed in de gaten. Waar nodig worden extra maatregelen genomen.

Gemalen volop aan het werk

De waterschappen geven aan dat de gemalen in Nederland volop draaien om al het overtollige water weg te pompen. Mocht er ijsgroei zijn, is schaatsen op wateren waar wordt bemalen dan ook gevaarlijk. Het water onder het ijs heeft namelijk een sterke stroming. Door dalende waterstanden kan er bovendien lucht tussen de ijslaag en het water komen, wat ook tot gevaarlijke situaties kan leiden.

Hoogwatermaatregelen blijven regionaal van kracht

8 januari 2024

De waterstanden in de grotere rivieren zoals de Rijn en de Maas dalen langzaam. Vanwege volle regionale watersystemen blijven er hoogwatermaatregelen van diverse waterschappen nodig. Ook blijven dijkinspecteurs alert om te kijken of het hoogwater geen schade heeft veroorzaakt. De waterschappen waarschuwen schaatsers voor mogelijke gevaarlijke situaties.

hoogwater onder brug

Het hoogwater van afgelopen week houdt deze week nog aan. Doordat er de komende dagen weinig neerslag wordt voorspeld, is de verwachting dat de waterstanden van de rivieren, het IJsselmeer en de regionale watersystemen deze week langzaam verder dalen.

Hoogwaterpieken Maas, Rijn, IJsselmeer en Markermeer

Na de hoogwaterpiek in de Maas op 4 januari is op 7 januari ook de piek in de Rijn bij Lobith bereikt. Het vele water stroomt de komende dagen verder Nederland in via de rivieren. Uiteindelijk wordt het water afgevoerd naar zee. Vanwege goede spuimomenten van de afgelopen dagen is de waterstand in het IJsselmeer gedaald. Het Markermeerpeil is op dit moment echter nog steeds zeer hoog. Naar verwachting kan er de komende dagen water worden gespuid van het Markermeer naar het IJsselmeer, maar overlast in buitendijkse gebieden van het Markermeer blijft mogelijk.

Regionaal nog maatregelen nodig

De waterschappen blijven alert en regionaal blijven hoogwatermaatregelen van kracht. Tijdelijke waterbergingsgebieden blijven in werking of lopen langzaam gecontroleerd leeg. Meerdere waterschappen houden inspecties om de dijken na te lopen op eventuele schade door harde objecten die mogelijk meegesleurd zijn in het hoge water.

IJsvorming

De waterschappen wijzen erop dat ijspret een gevaarlijke combinatie is met de huidige hoogwatermaatregelen. Veel gemalen in Nederland draaien volop om al het overtollige water weg te pompen. Mocht er ijsgroei zijn, is schaatsen op wateren waar wordt bemalen dan ook gevaarlijk.

Vooruitblik droogte

De nattigheid van de afgelopen maanden en het hoogwater lijken oplossingen te bieden voor de problemen die waterschappen kennen in het droogteseizoen. De werkelijkheid is echter weerbarstiger. Waterschappen proberen zoveel mogelijk water vast te houden in beken en sloten en door de situatie van dit najaar zijn de grondwatervoorraden al aangevuld.

Geen garantie

Hitte en het uitblijven van regen in het voorjaar kunnen het tij echter keren. Bij hoge temperaturen en een gebrek aan regen verdampt veel water en in het voorjaar zal de watervraag weer hoog zijn vanwege het groeiseizoen van de natuur en de gewassen in de landbouw. De overvloed aan water is dus nog geen garantie op het uitblijven van watertekorten deze zomer.

> Lees meer over waterkwantiteit

Storm Henk raasde over Nederland en meer hoogwater in aantocht

3 januari 2024

Dinsdagavond en -nacht raasde storm Henk over Nederland. De waterschappen namen voorbereidende maatregelen en grote wateroverlast bleef uit. Door de overvolle sloten en rivieren en het wederom verwachte hoogwater blijft er werk aan de winkel voor de waterschappen. 

zee klotst tegen dijk aan met in de verte vuurtoren

Storm Henk 

Op sommige plekken in Nederland stond het water vóór de storm al erg hoog. Zo stond het water langs het Markermeer 75 centimeter boven NAP. Er werd daarom rekening gehouden met plaatselijk wateroverlast. Onder meer het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier nam voorbereidende maatregelen. In Bovenkarspel kwam het water over de kade, zonder dat het tot problemen leidde. Bij het Visserseiland in Hoorn kwam het water wel de straat in. Ook Volendam kwam het water over de dijk. Grote wateroverlast bleef echter uit.

Hoogwater in aantocht

Vanaf 3 januari zal ook het water in de Rijn weer stijgen. Er wordt rond 7 en 8 januari een vergelijkbare hoogwaterpiek verwacht op de Rijn zoals met de kerstdagen. De piek op de Maas wordt vandaag of morgen al verwacht. Het gaat om waterstanden die eens in de 3 jaar voorkomen. De piek zal zich daarna door Nederland verplaatsen richting zee.

Lokaal wateroverlast

Op dinsdag 2 januari is veel regen gevallen. Ook voor woensdag 3 januari wordt veel regen verwacht. De bodem is in veel regionale systemen verzadigd. Bij nieuwe neerslag zullen de waterstanden naar verwachting weer snel oplopen en is wateroverlast niet uit te sluiten.

> Luister ook naar de woordvoerder van hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier op Radio 1

Hoogwater gaat dalen: maatregelen blijven van kracht

29 december 2023

De piek van het hoogwater is achter de rug. De hoge waterstanden van afgelopen dagen leidden lokaal tot overlast, bijvoorbeeld door ondergelopen polders en kelders in met name buitendijks gebied.



De komende dagen dalen de waterstanden van de rivieren en het IJsselmeer. De waterstanden en afvoeren in de regionale watersystemen zijn de afgelopen dagen gedaald. Wel wordt volgende week opnieuw significante neerslag verwacht in het stroomgebied van de Rijn en de Maas.

Volgende week weer veel water

Na de jaarwisseling zullen de waterstanden van zowel de Rijn als de Maas opnieuw toenemen. De verwachtingen zijn op dit moment nog onzeker, maar de situatie zal naar alle waarschijnlijkheid beheersbaar blijven en de waterveiligheid niet in het geding komen.

Voorbereidende maatregelen

De waterstanden in regionale watersystemen dalen. Wel is de bodem in veel regionale systemen nog verzadigd. Diverse waterschappen melden dat ze tijdelijke waterbergingsgebieden leeg laten lopen in voorbereiding op eventuele nieuwe neerslag.

Natste jaar ooit gemeten

In de stroomgebieden van de IJssel, de Vecht en de Rijn stroomden de afgelopen dagen uiterwaarden en bergingsgebieden vol om het vele water uit de rivieren kwijt te kunnen. Aanleiding was de vele regenval in Nederland en Duitsland. Daarbij kwam dat de bodem door de vele regen verzadigd is en geen water meer opneemt. 2023 is het natste jaar ooit gemeten.

De kerst-hoogwatergolf

Het hoogwater van de afgelopen week zal nog enkele dagen aanhouden, waarna het water langzaam verder zakt. Veel maatregelen blijven dan ook van kracht. Het vele water stroomt de komende dagen verder Nederland in, waarin het beter verspreidt en wordt afgevoerd naar zee.

Dijkinspecties

Het hoogwater heeft ook veel vuil met zich meegenomen. Meerdere waterschappen houden de extra dijkinspecties dan ook in stand om de dijken na te lopen op eventuele schade door harde objecten die mogelijk meegesleurd zijn in het hoge water.

Vooruitblik droogte

De nattigheid van de afgelopen maanden en het hoogwater lijken oplossingen te bieden voor de problemen die waterschappen kennen in het droogteseizoen. De werkelijkheid is echter weerbarstiger. Waterschappen proberen weliswaar waar verantwoord en mogelijk zoveel mogelijk water vast te houden in beken en sloten. En door de situatie van dit najaar zijn de grondwatervoorraden al aangevuld.

Geen garantie

Hitte en het uitblijven van regen in het voorjaar kunnen het tij echter keren. Bij hoge temperaturen en een gebrek aan regen verdampt veel water en in het voorjaar zal de watervraag weer hoog zijn vanwege het groeiseizoen van de natuur en de gewassen in de landbouw. De overvloed aan water is dus nog geen garantie op het uitblijven van watertekorten deze zomer.

Hoogwatergolf tijdens en na kerst: waterschappen nemen extra maatregelen

27 december 2023

De huidige situatie met langdurig verhoogde waterstanden in verschillende delen van Nederland is bijzonder en het blijft de komende dagen nat. Met extra maatregelen van de waterschappen is de overlast te beperken. De dijken houden zich goed. Wel kan op plaatsen buiten de dijken lokaal overlast ontstaan, bijvoorbeeld rond kades. Ook gemeenten nemen maatregelen. De waterschappen blijven extra alert: honderden medewerkers houden de situatie dag en nacht in de gaten en treffen waar nodig maatregelen, zoals de inzet van noodkeringen en -gemalen en extra inspecties.

hoogwater

Waterschappen opgeschaald

Momenteel zijn 11 waterschappen opgeschaald om de extra (preventieve) inzet van mensen en middelen goed te coördineren. Dit geldt met name voor de waterschappen Drents Overijsselse Delta, Hunze en Aa’s en Vechtstromen: de huidige waterstanden in de rivieren Regge, Dinkel en Vecht komen maar ongeveer eens in de 10 jaar voor.

Drents Overijsselse Delta en Vechtstromen

Bij Drents Overijsselse Delta stroomt voor het eerst waterverbinding Het Reevediep mee om extra water af te voeren. De hoogwatergeul voert hoogwater op de IJssel via het Drontermeer en het Vossemeer af naar het IJsselmeer, en ontlast daarmee het gebied rond Zwolle en Kampen. Waterschap Vechtstromen zet woensdag 27 december preventief en eenmalig het dijkleger in: vrijwillige dijkwachters die de dijken langs de Vecht en het Afwateringskanaal inspecteren. Dit is vanaf de grens met Duitsland tot net onder Ommen.

> Volg het liveblog van Drents Overijsselse Delta

Rijn en IJssel, Hunze en Aa’s

Bij Rijn en IJssel werden bergingsgebieden ingezet om water tijdelijk op te slaan, en de onderste kleppen van stuw Doesburg geopend. De waterpeilen stegen daardoor op veel plekken minder hard; het peil van de Oude IJssel daalde zo’n 25 cm. Toch is wateroverlast niet overal te voorkomen. Bij Hunze en Aa’s dalen de waterstanden in de boezemkanalen en die daling zal de komende dagen doorzetten, ondanks de neerslagverwachting. Dit komt doordat het waterschap de komende dagen optimaal kan spuien met drie sluizen in Delfzijl en Nieuwe Statenzijl.

> Volg het liveblog van Rijn en IJssel

> Volg het liveblog van Hunze en Aa’s

Water opvangen

De waterschappen blijven zoveel mogelijk water opvangen en nemen waar nodig aanvullende maatregelen. Doordat het watersysteem en de bodem al volledig verzadigd zijn, is het een uitdaging om al het water kwijt te kunnen. Gemalen draaien op volle toeren en om water tijdelijk op te slaan, zijn verschillende bergingsgebieden ingezet. Een daarvan is waterberging Bredevoort in het waterschap Rijn en IJssel.

Dijken

De dijken in het land worden dag en nacht gecontroleerd en zijn stevig genoeg. Maar voor de IJssel is het spannend en kan er geen druppel meer bij. Regionaal is er soms wateroverlast: op verschillende plekken lopen kades, fietspaden en kruipruimtes onder water. Ook opkomend grondwater kan overlast veroorzaken.

Weerbeeld komende dagen

De komende dagen blijft het wisselvallig, maar de onzekerheid van de neerslagverwachting is groot. De waterschappen houden er rekening mee dat de waterpeilen nog wat verder stijgen en de rivieren op plaatsen nog breder uitwaaieren. Donderdag 28 december wordt een hoogwaterpiek bij Lobith verwacht, van ongeveer 14,7 meter. De piek verplaatst zich de dagen erna over de rivieren in Nederland. Deze hoogte komt ongeveer eens in de 5 jaar voor.

Alle hens aan dek

De waterschappen blijven dag en nacht aan het werk om het water in goede banen te leiden en zo snel mogelijk af te voeren. Ze controleren regelmatig de dijken, stuwen en duikers (ondergrondse verbindingen tussen sloten of plassen). Zo kan er snel geschakeld worden bij eventuele overlast of schade. Alle hens aan dek dus.

> Bekijk de website per waterschap voor de meest actuele informatie

> Lees meer over het thema waterkwantiteit

Waterschappen alert tijdens hoogwatergolf met kerstdagen

22 december 2023

Het blijft nat in Nederland en ook via de grote rivieren komt er veel water ons land binnen. De waterschappen bereiden zich wederom voor op het opvangen van het vele water en nemen waar nodig aanvullende maatregelen.

Foto van een overstroomde rivier met een brug in de verte

Regen, noordwestenwind en hoogwatergolf

Deze week viel vooral op dinsdag 19 december veel regen. Ook de rest van de week blijft het wisselvallig. Donderdag steekt een stormachtige noordwestenwind op van zee. Dit valt samen met het moment dat de huidige hoogwatergolf aankomt in de lage delta. Daardoor lopen de rivierwaterstanden op verschillende plekken in het weekend voor kerst flink op. Na kerst wordt stabieler weer verwacht, met afwisselend buien en zon.

Volle uiterwaarden 

Op de Rijn passeert deze week de tweede hoogwatergolf van dit seizoen. Bij Lobith kwam de rivier maandagochtend tot 13,33 meter boven NAP, iets hoger dan de eerste piek van eind november. Dit weekend daalt de rivier niet onder 12 meter boven NAP, om na kerst weer te stijgen. Naar verwachting leidt dat in de laatste dagen van het jaar tot een nieuwe hoogwatergolf, die opnieuw hoger komt: een maximaal peil wordt verwacht rond 14,50 meter boven NAP. Waterschap Vallei en Veluwe inspecteert dagelijks de dijken, gemalen, stuwen en duikers om risico’s te beperken. Op de Maas passeert al tijdens de kerstdagen een golf die sommige uiterwaarden zal vullen.

Verzadigde bodem

Door het natte najaar is de bodem heel nat en verzadigd. Dit betekent dat de bodem op veel plekken geen extra water meer kan opvangen. De gemalen van de waterschappen draaien dan ook overuren om het overtollige water af te voeren naar de zee en de grote rivieren. Zo heeft Wetterskip Fryslân het monumentale Woudagemaal ingezet. Dat is nodig om het water van de Friese boezem af te voeren. Het is al de derde keer dit jaar dat het historisch stoomgemaal bijspringt. Ook bekijken de waterschappen of ze (nood)waterbergingspolders moeten inzetten en worden extra dijkcontroles ingezet.

Coupures uit voorzorg open

Rond de jaarwisseling wordt een nieuwe hoogwaterpiek verwacht. Hoogheemraadschap van Stichtse Rijnlanden opent uit voorzorg de coupures in de zomerdijk tussen Tull en ´t Waal en Wijk bij Duurstede. Hierdoor kunnen de uiterwaarden onder water komen te staan. Door het vollopen van de uiterwaarden krijgt de rivier meer ruimte en stijgt het waterpeil minder snel.

Water vasthouden

De grondwaterstanden zijn in het hele land inmiddels hoger dan gemiddeld. Dit geeft echter nog geen garantie voor een zomer zonder droogteproblemen. Om wateroverlast te voorkomen is het nodig om nu ook water af te voeren. Daarnaast kan door eventuele hitte (verdamping) en het groeiseizoen van gewassen en natuur later dit jaar de watervoorraad snel afnemen. Daarom proberen de hoger gelegen waterschappen het water wel zo lang mogelijk vast te houden in de sloten en beken. 

Veel waterschappen houden gedurende deze hoogwaterperiode een liveblog bij met de laatste updates.

> Bekijk de website per waterschap voor de meest actuele informatie

> Lees meer over het thema waterkwantiteit