De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel Wet adviescollege rechtspositie politieke ambtsdragers op 16 november als hamerstuk afgedaan. Het wetsvoorstel stelt een permanent college in dat adviseert over de rechtspositie van politieke ambtsdragers.
Wel vroegen PVV, PvdD, SP en Fractie Otten om een zogenaamde aantekening. Dit betekent dat als er gestemd zou zijn, zij tegen zouden hebben gestemd.
Snelle afhandeling
De Unie van Waterschappen en het Interprovinciaal Overleg zijn blij met de snelle afhandeling van het wetsvoorstel. Zij hadden bij de Eerste Kamercommissie aangedrongen op een snelle plenaire afhandeling, zodat het adviescollege aan de slag kan.
Vergoeding
Het vraagstuk van de hoogte van de vergoeding voor Statenleden en algemeen bestuursleden van de waterschappen is het eerste adviesonderwerp van het Adviescollege rechtspositie politieke ambtsdragers.
Waterschapsverkiezingen
De minister wil voor medio 2022 duidelijkheid bieden over deze vergoedingen. Met het oog op de werving van nieuwe kandidaten voor de komende Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen in maart 2023 zijn provincies en waterschappen blij met deze timing van de minister.
De Tweede Kamer heeft de signalen van de watersector over de wetswijziging gewasbeschermingsmiddelen goed opgepakt. Het verslag van de Tweede Kamer over het wetsvoorstel sluit aan bij het standpunt van de drinkwaterbedrijven en waterschappen.
Eerder was er al een verbod op gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw, maar door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag was het sinds vorig jaar weer mogelijk buiten de land- en tuinbouw bestrijdingsmiddelen te gebruiken. De Tweede Kamer wil deze uitspraak met een wetswijziging nu terugdraaien.
Debat in de Kamer
De watersector roept op ook aanvullende beperkingen op te leggen voor particulier gebruik. In het algemeen vindt de commissie het wetsvoorstel nu voldoende voorbereid. Er kan binnenkort in een plenaire vergadering over gedebatteerd worden en later stemt de Kamer over het wetsvoorstel
Te hoge concentraties in oppervlaktewater
De drinkwaterbedrijven en waterschappen roepen de staatssecretaris op deze wetswijziging zo snel mogelijk in werking te stellen. Op de helft van de meetlocaties in oppervlaktewater worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties aangetroffen. Bovendien staat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw haaks op de afspraak die 10 partijen uit de land- en tuinbouw, fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, watersector en natuur- en milieubescherming vorig jaar met de overheid hebben gemaakt.
Gebruik door particulieren
De wijziging in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden biedt ook een basis voor het gebruik van dergelijke middelen door particulieren. Zij zijn vaak niet goed op de hoogte van de risico’s voor mens, dier en milieu en de voorschriften voor zorgvuldig gebruik. De waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn daarom voorstander van een verbod voor particuliere gebruikers.
Kajsa Ollongren, demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, heeft een brief over de Omgevingswet naar beide Kamers gestuurd. Hierin gaat zij in op de stappen richting de beoogde inwerkingtreding op 1 juli 2022, de stand van zaken van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en het aansluiten, inregelen en oefenen door overheden.
Koersen op 1 juli 2022
Tijdens een Bestuurlijk Overleg op 28 oktober bevestigden de Unie van Waterschappen, VNG, het IPO en het Rijk opnieuw dat zij graag zien dat de Omgevingswet op 1 juli 2022 ingaat. Zij hebben de samenhangende aanpak en het instrumentarium van de wet nodig om grote maatschappelijke opgaven in de leefomgeving effectiever aan te pakken en met elkaar te verbinden. Voorbeelden hiervan zijn de woningbouwopgave, de energietransitie en klimaatadaptatie.
Digitaal Stelsel Omgevingswet
De afgelopen tijd is veel werk verzet om het DSO-LV, de landelijke voorziening van het Digitaal Stelsel Omgevingswet, klaar te maken voor landelijk oefenen. Zo is de ‘oefenrelease’ van het DSO-LV sinds oktober beschikbaar op de oefenomgeving. Ook is de bruidsschat geladen op de oefenomgeving. Bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet verhuist een aantal regels van het Rijk naar de waterschappen. Dit wordt ook wel de bruidsschat genoemd.
Hoewel er vooruitgang is geboekt, zijn er ook punten die de komende tijd moeten worden opgelost. Er wordt bijvoorbeeld hard doorgewerkt aan de stabiliteit van het DSO-LV en het sneller oplossen van storingen en meldingen, zodat overheden goed kunnen oefenen. Betrokken partijen werken bovendien aan oplossingen voor het niet kunnen uploaden van veel en grote geo-bestanden in het DSO.
Een werkende keten
Steeds meer overheden zijn aangesloten op het DSO en oefenen met het stelsel. Hiermee zetten ze stappen richting een werkende keten en bereiden ze zich voor op de inwerkingtreding van de wet. Door het oefenen wordt ook duidelijk hoe het DSO verder kan worden verbeterd. De koepels stimuleren het aansluiten en oefenen. Zo nemen ze contact op met de organisaties die nog niet zijn aangesloten op het DSO en helpen ze hen hierbij op weg. Voor overheden die onverhoopt geen gebruik kunnen maken van het DSO, bijvoorbeeld omdat bepaalde software nog ontbreekt, zijn tijdelijke alternatieve maatregelen beschikbaar.
Implementatiemonitor
Uit de halfjaarrapportage Monitor Invoering Omgevingswet blijkt dat overheden flinke stappen hebben gezet voor de implementatie van de wet, maar ook dat zij nog het nodige moeten doen. Sommige overheden hebben behoefte aan definitieve duidelijkheid over de inwerkingtreding van de wet. Dan kunnen ze de schaarse capaciteit gerichter inzetten.
Onafhankelijke evaluatiecommissie
De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) zal de Omgevingswet evalueren. Ook adviseert de Rli over de opzet en inrichting van het monitoringsprogramma en reflecteert zij jaarlijks op de tussentijdse monitoringsresultaten.
Wet- en regelgeving
Het wetgevingsproces is inhoudelijk met de Tweede en Eerste Kamer afgerond. Ondertussen wordt gezorgd dat het stelsel actueel blijft. Zo is het ontwerp van het Verzamelbesluit Omgevingswet 2022 voor advies aan de Raad van State voorgelegd.
Vervolg
De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zal het parlement blijven voorzien van voortgangsinformatie over de Omgevingswet. Het ontwerp van het Koninklijk Besluit (KB) met de inwerkingtredingsdatum van de wet zal aan beide Kamers worden voorgelegd.
Door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag was het sinds vorig jaar weer mogelijk om buiten de land- en tuinbouw gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. De Tweede Kamer wil deze uitspraak met een wetswijziging terugdraaien. De waterschappen en drinkwaterbedrijven steunen dit van harte.
Op 1 november kunnen Kamerleden inbreng leveren op de wetswijziging Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Voorstel is om het verbod voor professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw opnieuw in te stellen.
Te hoge concentraties in oppervlaktewater
De waterschappen en de drinkwaterbedrijven roepen de staatssecretaris op om deze wetswijziging zo snel mogelijk in werking te stellen. Op de helft van de meetlocaties worden gewasbeschermingsmiddelen in te hoge concentraties in het oppervlaktewater gevonden. Bovendien staat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw haaks op de afspraak die 10 verschillende partijen uit de land- en tuinbouw, fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, watersector en natuur- en milieubescherming vorig jaar met de overheid hebben gemaakt.
Gebruik door particulieren
De wijziging in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden wil ook een basis bieden voor het gebruik van dergelijke middelen door particulieren. Zij zijn vaak niet goed op de hoogte van de risico’s voor mens, dier en milieu en de voorschriften voor zorgvuldig gebruik. De waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn daarom voorstander van een verbod voor particuliere gebruikers.
De afgelopen 2 jaar was de Tijdelijke wet digitale beraadslaging en besluitvorming van kracht. Dankzij die wet konden Provinciale Staten, gemeenteraden en algemene besturen van waterschappen in coronatijd digitaal vergaderen en besluiten nemen. De 3 koepels van de decentrale overheden willen dat deze tijdelijke wet permanent wordt.
Met ingang van 1 juli worden alle coronabeperkingen opgeheven. Daarmee vervalt ook de Tijdelijke wet. Gemeentes, provincies en waterschappen vinden het jammer als de mogelijkheid wegvalt om digitaal besluiten te kunnen nemen. Zij zien dat als een stap terug in het democratisch proces. Digitaal vergaderen is de afgelopen 2 jaar een volwaardig alternatief gebleken voor fysiek vergaderen. Het is inmiddels behoorlijk ingeburgerd.
Juridische grondslag vervalt
De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft de minister van BZK half maart gevraagd om de Tijdelijke wet niet meer te verlengen. Vanwege het opheffen van de coronamaatregelen komt de juridische grondslag van de wet immers te vervallen. De Eerste Kamer zegt dat de wetgever een nieuwe afweging moet maken voor een eventuele permanente regeling. Het gevolg hiervan is dat decentrale besturen geen digitale besluiten mogen nemen vanaf 1 juli tot het moment dat er een permanente regeling is.
Corona is niet weg
Gemeentes, provincies en waterschappen pleiten ervoor dat er een mogelijkheid blijft om digitaal te kunnen besluiten. Corona is immers nog niet weg. In de praktijk blijkt dat er nog steeds volksvertegenwoordigers in quarantaine moeten vanwege een coronabesmetting en dus niet bij fysieke vergaderingen aanwezig kunnen zijn. Ook kan in er de nabije toekomst een opleving van het coronavirus komen. Dat heeft gevolgen voor het democratisch proces.
Brief aan Eerste Kamer
In een brief aan de Eerste Kamer pleiten de Unie van Waterschappen, IPO en VNG er dan ook voor dat de mogelijkheid om digitaal te vergaderen blijft bestaan.
Op 1 mei is de Wet open overheid (Woo) officieel ingegaan. De Woo is de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en regelt het recht van burgers op informatie van de overheid, waaronder de waterschappen. Zo krijgt iedereen meer inzicht in het handelen van de overheid.
Een belangrijk verschil met de Wob is dat de Woo naast informatieverstrekking op verzoek (passief) overheidsorganisaties ook verplicht zelf informatie gefaseerd openbaar te maken (actief). Die actieve openbaarmaking wordt gefaseerd verplicht gesteld. Dat betekent dat de verplichting tot actieve openbaarmaking nu nog niet in werking treedt, maar de komende jaren stapsgewijs wordt ingevoerd. Dit geeft overheden de gelegenheid om hun processen hierop aan te passen. De precieze fasering van de verplichting is nog niet vastgesteld.
Van Wob naar Woo
Naast deze actieve informatieverstrekking, veranderen er ook zaken rond informatieverzoeken.
Wob-verzoeken heten voortaan Woo-verzoeken.
De termijn voor afhandeling van een Woo-verzoek blijft 4 weken. Bij een omvangrijk of complex verzoek kan de termijn met maximaal 2 weken worden verlengd. Onder de Wob was dat 4 weken.
Er kan bij meer publieke organisaties een Woo-verzoek worden ingediend. Voortaan kan dat bijvoorbeeld ook bij e Eerste en Tweede Kamer, de Raad voor de Rechtspraak, de Raad van State en de Nationale ombudsman.
Alle overheidsorganisaties stellen een Woo-contactpersoon aan. Hij of zij helpt bij de beantwoording van vragen van burgers en journalisten over de beschikbaarheid van publieke informatie.
Platform
In de Woo zijn verschillende informatiecategorieën opgenomen die verplicht actief openbaar gemaakt moeten worden. Bijvoorbeeld wetten, convenanten en onderzoeksrapporten. De actieve openbaarmaking van al deze categorieën informatie is een omvangrijke operatie. Er is daarom gekozen voor een gefaseerde aanpak. Daarbij zal er steeds meer informatie van de overheden te vinden zijn op open.overheid.nl.
Adviescollege openbaarheid en informatiehuishouding
Met de Woo wordt er ook een nieuwe, onafhankelijke organisatie ingesteld: het Adviescollege openbaarheid en informatiehuishouding. Dit adviescollege adviseert gevraagd en ongevraagd over de uitvoering van de regels over openbaarmaking van publieke informatie. Daarnaast kunnen journalisten, wetenschappers en andere professionals er een klacht indienen als ze niet tevreden zijn over de manier waarop een bestuursorgaan publieke informatie openbaar maakt. Het college bemiddelt dan om tot een oplossing te komen. Overheidsorganisaties moeten daaraan meewerken. De verwachting is dat het klachtenloket op 1 september open gaat.
Wat betekent de Woo voor de waterschappen?
De waterschappen worden verplicht om overheidsinformatie openbaar te maken, zowel uit eigen beweging (actieve openbaarmaking) als op verzoek (passieve openbaarmaking).
Elk waterschap benoemt een of meer contactpersonen om vragen van burgers te beantwoorden over de beschikbaarheid van publieke informatie.
Ieder waterschap moet maatregelen nemen om de duurzame toegankelijkheid van digitale documenten te borgen.
Ieder waterschap moet in de begroting en jaarverslag in een openbaarheidsparagraaf
aandacht besteden aan de manier waarop de Woo wordt uitgevoerd.
Op 19 april heeft de Tweede Kamer ingestemd met de Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur. Het doel van het wetsvoorstel is om de integriteit van het decentraal bestuur, waaronder de waterschappen, te versterken.
De wijzigingen voor waterschapsbestuurders als gevolg van het wetsvoorstel zijn:
Een verplichte Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor nieuwe Dagelijks Bestuursleden;
Verduidelijking van bepalingen die betrekking hebben op belangenverstrengeling;
Algemeen Bestuursleden, Dagelijks Bestuursleden en voorzitters moeten hun nevenfuncties direct (elektronisch) openbaar maken;
Verbetering van bepalingen die betrekking hebben op het opleggen en opheffen van geheimhouding op informatie.
Hoe verder?
Nu de Tweede Kamer heeft ingestemd met de wet, neemt de Eerste Kamer het wetsvoorstel in behandeling.
De Eerste Kamer heeft op 5 oktober het gewijzigde wetsvoorstel Wet Open overheid (Woo) aangenomen. De wet treedt naar verwachting op 1 juni 2022 in werking. Deze wet vervangt de huidige Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
De Woo geeft iedereen het wettelijke recht op toegang tot publieke informatie. De actieve openbaarmaking van overheidsinformatie heeft een centrale rol gekregen in deze wet. Zo moeten bestuursorganen bepaalde informatie verplicht actief openbaar maken via het Platform Open Overheidsinformatie (PLOOI). Daarnaast kent de Woo ook een inspanningsverplichting op het gebied van actieve openbaarmaking. Onder de Woo kan verder, net als onder de Wob, een verzoek tot informatie worden ingediend bij bestuursorganen. De regelgeving over deze passieve openbaarmaking is grotendeels overgenomen uit de Wob.
Aansluiting op PLOOI
De decentrale overheden worden betrokken bij het plan om PLOOI te ontwikkelen. Het gebruik van de centrale publicatievoorziening PLOOI wordt verplicht gesteld bij de actieve openbaarmaking van de 11 informatiecategorieën die in de Woo worden genoemd. De decentrale overheden hoeven niet op de ingangsdatum aangesloten te zijn op PLOOI. De aansluiting zal gefaseerd plaatsvinden. De Unie van waterschappen, de VNG en het IPO hadden eerder hun zorgen geuit over de tijdige beschikbaarheid van PLOOI. Kajsa Ollongren, demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), heeft in de Eerste Kamer aangegeven met de koepels samen te werken aan een plan voor aansluiting van de decentrale overheden. Dit plan moet er voor het eind van 2021 zijn en zal indicatieve data vermelden wanneer de aansluiting gerealiseerd moet zijn.
Meerjarenplan
De minister van BZK dient een Meerjarenplan op te stellen om de informatiehuishouding van de hele overheid op orde te brengen. De koepels van de decentrale overheden hebben met de minister afgesproken dat zij voor hun leden een Meerjarenplan opstellen. De Unie van Waterschappen heeft reeds een Meerjarenplan opgesteld en vast laten stellen door de ledenvergadering. Daarnaast heeft de Unie van Waterschappen ook een startkit voor de implementatie van de Woo opgesteld, deze startkit is toegezonden aan de waterschappen.
Op 12 april is gestemd over de moties die zijn ingediend bij het tweeminutendebat Omgevingswet. De Tweede Kamer heeft een motie van de VVD aangenomen om de inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet definitief te bepalen op 1 januari 2023. Een motie van de SP om de mogelijkheid voor uitstel niet uit te sluiten heeft het niet gehaald.
De Omgevingswet bundelt de meeste wetten over de fysieke leefomgeving, waaronder over water. De waterschappen zijn voorstander van deze nieuwe wet en willen de implementatie zo goed mogelijk laten verlopen. Daarvoor is het belangrijk dat er zo snel mogelijk definitief duidelijkheid komt over de datum waarop de Omgevingswet in werking treedt. Door de aangenomen motie van de VVD zijn de waterschappen en andere overheden weer een stap dichter bij duidelijkheid over de inwerkingtredingsdatum.
Parlementair proces
Na het starten van een zogenoemde ‘voorhangprocedure’ bepalen de Kamers zelf of en hoe zij het voorgehangen besluit willen behandelen. In dit geval gaat het om het Koninklijk Besluit met daarin de inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet.
Inmiddels heeft de Tweede Kamer via het stemmen over de moties ingestemd met het Koninklijk Besluit met daarin de inwerkingtredingsdatum van 1 januari 2023. Naast de moties van VVD en SP werden er nog In de Tweede Kamer werd de motie van SP over het niet uitsluiten van uitstel afgewezen. Eén van de moties die werd aangenomen was het instemmen met de inwerkingtredingsdatum van 1 januari 2023. Naast de moties van VVD en SP werden er nog 2 moties ingediend. VVD en JA21 diende een motie in over het bevorderen van kennis en kunde bij Omgevingsdiensten. CDA en D66 dienden een motie in over het uitbreiden van het aantal pilots voor mkb-bedrijven met het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), wat de uitvoering van de Omgevingswet ondersteunt. Beide moties zijn aangenomen.
De Eerste Kamer heeft afgelopen week de inbreng geleverd voor het stellen van vragen via een schriftelijk overleg. Na de beantwoording hiervan bepaalt de Eerste Kamer opnieuw welk proces zij verder wil volgen. Als ook de Eerste Kamer akkoord is met het Koninklijk Besluit, treedt de Omgevingswet definitief in werking op 1 januari 2023.
Belangrijk startmoment
De inwerkingtreding van de Omgevingswet is een belangrijk startmoment. Vanaf dan wordt de wet in de praktijk toegepast. Ook na de inwerkingtreding van de wet op 1 januari 2023 is er nog veel werk aan de winkel. Het nieuwe stelsel voor het omgevingsrecht en het DSO worden ook na inwerkingtreding verder ontwikkeld en gemonitord om de doelen van de wet te halen en de beoogde veranderingen door te voeren.
De Unie van Waterschappen, VNG, IPO en demissionair minister Ollongren voerden op 29 september een Bestuurlijk Overleg over de implementatie van de Omgevingswet. De waterschappen werken toe naar inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 juli 2022, maar benadrukken opnieuw het belang van een stabiel Digitaal Stelsel Omgevingswet en voldoende oefentijd.
Tijdens het Bestuurlijk Overleg (BO) gaven alle partijen aan dat er hard wordt gewerkt. Iedereen ziet ook dat er grote stappen zijn gemaakt. Er is en wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van de landelijke voorziening van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), het DSO-LV. Wel moeten er nog verbeterslagen gemaakt worden als het gaat om de performance van het DSO-LV, bijvoorbeeld wat betreft de stabiliteit en als het gaat om grote geo-bestanden.
Oefenen, oefenen, oefenen
Steeds meer bevoegd gezagen sluiten aan op het DSO, dat is goed nieuws. Het is voor waterschappen van groot belang dat er, naast tijd voor het aansluiten op het DSO, genoeg oefentijd overblijft vóór inwerkingtreding. Het is naast het inregelen en intern oefenen ook belangrijk dat er interbestuurlijk geoefend kan worden om op basis daarvan de nodige aanpassingen te kunnen doen. Dit is ook voor provincies en gemeenten van groot belang.
Wet- en regelgeving
Er is ook gesproken over enkele laatste -maar wel noodzakelijke- punten op het gebied van wet- en regelgeving die nog geregeld moeten worden. Zo is de voor de waterschappen noodzakelijke grondslag voor de verrekening van leges tussen overheden nog niet rond. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft aangegeven hiermee aan de slag te gaan.
Vervolg
Het voorbereiden op inwerkingtreding van de Omgevingswet gaat bij alle partijen onverminderd door. Ook is afgesproken om de komende maanden intensief met elkaar in gesprek te blijven over de voortgang van het oefenen en de benodigde verbeteringen. Er stonden al Bestuurlijke Overleggen gepland in oktober en december. Er is nu afgesproken om een extra BO te houden in november. Dat komt de voortgang van dit gezamenlijke traject ten goede.
