Waterschappen vragen aandacht voor nutriënt-verontreinigde gebieden en bufferstroken in LNV-commissiedebat Mest

21 februari 2024

Op donderdag 25 april bespreekt de Tweede Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) verschillende mestgerelateerde onderwerpen. De waterschappen geven de commissieleden een aantal aandachtspunten mee.

man neemt monster uit sloot langs weiland. aan de overkant van de sloot staan koeien

Meststoffen zoals nitraat en fosfor zorgen nog altijd voor druk op de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater. Aanvullende maatregelen zijn daarom nodig, schrijven de waterschappen in hun inbreng. Een effectieve aanpak vraagt om goed onderbouwde, stimulerende maatregelen, zowel landsbreed als gebiedsspecifiek.

Nutriënt-verontreinigde gebieden en bufferstroken

De waterschappen maken zich zorgen over de uitvoering van twee specifieke maatregelen ter verbetering van de waterkwaliteit: de met nutriënten verontreinigde gebieden (NV-gebieden) en bufferstroken (stroken langs waterlopen waar het gebruik van mest of gewasbeschermingsmiddelen niet is toegestaan). De waterschappen vinden het belangrijk dat generiek Rijksbeleid wordt gebaseerd op goede praktijkkennis en gepaard gaat met perspectief voor de agrariër.

Draagvlak voor uitvoering bufferstrokenregeling

Sinds 1 maart 2023 zijn bufferstroken verplicht. Helaas staat er in de regeling voor bufferstroken niets over het beheer, wat de effectiviteit ervan deels bepaalt. Een bufferstrook zonder gewas, plantengroei of met intensieve bodembewerking zorgt voor meer afspoeling naar het oppervlaktewater en daarmee voor een verslechtering van de waterkwaliteit. Hierin schiet de regeling nu tekort, vinden de waterschappen.

Ook zijn er zorgen over de juiste invulling en haalbaarheid van de uitvoering. Dit alles zorgt voor veel discussie en dat vermindert het draagvlak voor een juiste uitvoering. En dat draagvlak is noodzakelijk: waterkwaliteitsdoelen in agrarisch gebied zijn niet alleen te bereiken met beleid en wetgeving. Gedeelde beelden over de te behalen doelen zijn minstens zo belangrijk.

Nutriënten-verontreinigde gebieden

Per 1 januari 2024 zijn NV-gebieden aangewezen. De maatregelen gaan over het verminderen van nitraat en niet over fosfor in het oppervlaktewater. Dat vinden de waterschappen een gemis, omdat in een groot deel van Nederland fosfor boven de norm voorkomt. In de toekomst wordt opnieuw beoordeeld of en voor welke doelen of maatregelen de aanwijzing voor NV-gebieden wordt voortgezet. Dit wordt naar verwachting onderdeel van de gesprekken over het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn.

Deltaplan Agrarisch Waterbeheer

In het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) wordt met agrariërs gewerkt aan waterkwaliteit en het agrarisch waterbeheer. Door DAW-instrumenten ook in te zetten in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) ontstaat een win-winsituatie. Het bereik van het DAW wordt groter en het NPLG hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden: dit draagt allemaal bij aan de waterkwaliteitsdoelen. De waterschappen constateren dat dit programma na tien jaar nog steeds onvoldoende bereik heeft om de gestelde doelstellingen te halen.

> Lees de volledige inbreng van de waterschappen

Demissionair minister Harbers bij opening ozoninstallatie rioolwaterzuivering waterschap Amstel, Gooi en Vecht

12 februari 2024

Maandag 12 februari opende demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat een nieuwe ozoninstallatie op de rioolwaterzuivering Horstermeer bij het waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Bij de opening waren ook dijkgraaf Joyce Sylvester, dagelijks bestuurder Sander Mager en jeugdbestuurder Ilias Admi aanwezig. De installatie zorgt ervoor dat tachtig procent van de medicijnresten uit het rioolwater wordt gehaald. Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht is hiermee de eerste in Nederland die een aanvullende zuiveringsstap gebruikt met ozon en actiefkool.

drie mensen op een podium met een poster op schildersezel

Rivieren schoner

Sander Mager, bestuurder van waterschap Amstel, Gooi en Vecht en bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “Jaarlijks belandt minstens 190 ton medicijnresten via de rioolwaterzuiveringen in rivieren, kanalen en sloten. Met deze techniek halen we veel van de medicijnresten uit het rioolwater bij de rioolwaterzuivering Horstermeer. Zo belanden deze resten niet meer in de Vecht. Daardoor wordt het water in de rivieren schoner, en dat is goed voor de planten en dieren.”

Hoe werkt het?

Medicijnresten komen via de wc, douche of gootsteen in het rioolwater terecht. Rioolwaterzuiveringen kunnen maar een klein deel van deze stoffen uit het rioolwater halen. Daardoor komen deze resten in het oppervlaktewater, zoals in de rivier de Vecht. En dat is slecht voor de natuur. Zo kunnen bijvoorbeeld anticonceptiemiddelen het geslacht van vissen veranderen. Ook het gedrag van kleine waterkreeften en vissen kan veranderen door medicijnen tegen psychose.

En nu?

Alle elf rioolwaterzuiveringen van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht krijgen een aanvullende zuiveringsstap om het rioolwater schoon te maken. Het waterschap wil dit vóór 2035 afronden.

> Lees het volledige bericht van het waterschap
> Lees meer over rioolwaterzuiveringen

Waterschapsbestuurders in gesprek over funderingsproblematiek

20 februari 2024

Op maandagavond 19 februari organiseerde de Unie van Waterschappen de Steenwegsessie Verzakkingen en Natte voeten. Steenwegsessies zijn debatavonden over actuele onderwerpen om daar op informele wijze met waterschapsbestuurders over in gesprek te gaan. Deze editie stond het onderwerp funderingsproblematiek centraal. Waar liggen de oplossingen en welke rol zien waterschappen voor zichzelf?

Steenwegsessie Verzakkingen en Natte voeten: over funderingsproblematiek

Sluipmoordenaar

Expert Maarten Kuiper van onderzoeks-, ontwerp- en adviesbureau Aveco de Bondt bracht de waterschapsbestuurders op vlieghoogte rond funderingsproblematiek en wateroverlast door grondwater. Uit zijn presentatie bleek dat grondwater steeds problematischer wordt en alles raakt. “Funderingsproblematiek is een sluipmoordenaar en vraagt om maatwerk. Als we niets doen om erger te voorkomen kijken we aan tegen 22 miljard euro te vermijden kosten.”

Water en bodem sturend: tussen droom en daad

Voorkomen is met zulke schadeposten in het verschiet beter dan herstellen, stelt René Vrugt, directeur Water en Bodem bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hij bepleitte dat met de toepassing van het principe ‘water en bodem sturend’ problemen in de toekomst zoveel mogelijk kunnen worden vermeden. “Als water en bodem sturend zijn in ruimtelijke beslissingen, kunnen we slechte keuzes voorkomen.”

In de zaal is er algehele overeenstemming dat water en bodem sturend moeten worden in de ruimte, maar er komen veel praktijkvoorbeelden voorbij waaruit blijkt dat de realiteit vaak weerbarstig is. Vanuit het oogpunt van financiën en snelheid kiezen ontwikkelaars hierdoor toch vaak voor de makkelijkste weg.

Er blijkt een wereld tussen droom en daad te zitten, zoals een van de aanwezigen aangaf. Een van de suggesties uit de zaal om ervoor te zorgen dat het waterbelang beter wordt gehoord, is meer zeggenschap. Bijvoorbeeld dat gemeenten voor hun waterhuishoudingsplan verplicht goedkeuring van het waterschap moeten krijgen. Dat voorkomt dat een waterrobuuste inrichting het toch weer aflegt tegen andere overwegingen. Waterschappen hebben zelf ook het nodige in handen, zo klonk het. “Zet de waterschapsverordening in, toon lef en neem verantwoordelijkheid.”

Transparantie met een waterlabel 

In een volgend onderdeel besprak Jan Kadijk van de Dutch Green Building Council de lopende initiatieven voor een waterlabel voor woningen en gebouwen. Waterschappen kunnen met hun gebiedskennis bijdragen aan zo’n label. De aanwezigen zagen de potentie op het gebied van bewustwording en gedragsverandering, maar zien ook praktische bezwaren. Wat doet een label bijvoorbeeld met de waarde van de woning? Wel was er veel lof over het feit dat private partijen de stap naar voren zetten en een verandering teweeg kunnen brengen die bijdraagt aan de publieke zaak: de zorg voor een toekomstbestendig Nederland. 

Signaleren, agenderen, escaleren

Deltacommissaris Co Verdaas hield het slotpleidooi. Hij nodigde de waterschappen uit om vanuit de samenhang te redeneren en vanuit hun kerntaak de positie van waterexpert in te nemen, inclusief regie op het grondwaterbeheer. Als rolvaste en allesomvattende waterexpert ziet hij drie taken voor de waterschappen: signaleren, agenderen en escaleren. Verdaas kan op bijval uit de zaal rekenen, maar hier en daar ook op tegengas. Zo klinkt er: “Geen extra taken zonder knaken” en “wat houdt regie in?” Toch lijkt iedereen zich er wel in te kunnen vinden dat  het waterschap de aangewezen partij is voor deze taak. “Dat je op een verzoek uit de omgeving reageert en anticipeert, wil nog niet zeggen dat je de volledige verantwoordelijkheid draagt.” 

De Steenwegsessie Verzakkingen en Natte voeten werd georganiseerd in aanloop naar de publicatie van een rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur over funderingsproblematiek. De publicatie verschijnt donderdag 29 februari. De waterschappen beraden zich op hun positie en standpunt rond het voorkomen van funderingsschade.

> Bekijk de PowerPointpresentatie van Maarten Kuiper over funderingsproblematiek en wateroverlast door grondwater

> Bekijk de PowerPointpresentatie van Jan Kadijk over het klimaatlabel voor woningen en gebouwen

Drie moties aangenomen uit Wetgevingsoverleg Water

7 februari 2024

Op dinsdag 6 februari stemde de Tweede Kamer over de ingediende moties tijdens het Wetgevingsoverleg Water van maandag 29 januari. In totaal werden er veertien moties ingediend. Drie daarvan zijn aangenomen. Lees hieronder meer over de aangenomen moties.

zaal met ronde tafel waaraan Tweede Kamerleden debatteren

Versterking dijktraject Hoogwaterbeschermingsprogramma

Op het gebied van waterveiligheid dienden de leden Peter de Groot (VVD) en Pieter Grinwis (ChristenUnie) een motie in om versterking van het dijktraject rondom Bergambacht binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) te prioriteren. Met als doel de kans op overstroming van pompstation Bergambacht terug te brengen naar één op drieduizend. Dit zou de continuïteit van de drinkwatervoorziening waarborgen.

Waterschappen: landelijke prioritering

De primaire keringen moeten voldoen aan een wettelijke norm. Deze is gebaseerd op het inwonersaantal en de belangen in het achterland. Het belangrijkste criterium voor prioritering van de versterkingsprojecten binnen het HWBP is de afstand tot de norm: de trajecten met de grootste veiligheidsopgave worden als eerste versterkt. Dat levert het grootste rendement op. De Unie van Waterschappen vindt het belangrijk om de prioritering en programmering gezamenlijk, op landelijk niveau te blijven doen. Om zo de uitvoerbaarheid, het rendement en de betaalbaarheid te combineren voor alle waterschappen.

Nature-based solutions

De tweede aangenomen motie werd ingediend door Ines Kostić (Partij voor de Dieren), Olger van Dijk (NSC), Geert Gabriëls (GL/PvdA) en Grinwis (ChristenUnie). De ondertekenaars verzoeken de regering in de motie ervoor te zorgen dat de kansen van nature-based solutions maximaal worden benut in waterprojecten. Eerder gebruikte nature-based solutions, zoals toegepast in het programma Ruimte voor de Rivier, hebben volgens de leden aantoonbaar bijgedragen aan oplossingen voor bijvoorbeeld waterveiligheid. Daarbij waren er tegelijkertijd positieve effecten op andere doelen, zoals ruimtelijke kwaliteit. Nu worden dergelijke oplossingen nog vaak gezien als een last of een extra opgave, waardoor de meeste waterprojecten de kansen van natuur onvoldoende benutten, aldus de motie.

Waterschappen: kansen benutten

De Unie van Waterschappen herkent de veelzijdigheid van nature-based solutions in waterveiligheid en omarmt de kennisontwikkeling en toepassing ervan. De waterschappen zien programma’s als Integraal Riviermanagement en de innovaties in het HWBP als mogelijkheden om de kansen ervan te benutten. Daarbij blijft doelmatige besteding van de financiële middelen voorop staan. Net als de voortgang om de dijken in 2050 aan de wettelijke norm te laten voldoen.

‘One out, alle out’-principe in KRW

De derde motie heeft betrekking op de Kaderrichtlijn Water (KRW). Met zijn motie verzoekt Hidde Heutink (PVV) de regering om in Brussel te pleiten voor het schrappen van het ‘one out, all out’-principe ten aanzien van de KRW. Dit principe betekent dat de waterkwaliteit onvoldoende is als één onderdeel niet voldoet aan de gestelde norm. Heutink stelt in de motie dat het hieraan blijven vasthouden de kans op rechtszaken aanzienlijk vergroot. De PVV is van mening dat de overschrijding van één stof geen aanleiding mag zijn om het water volledig af te keuren.

Waterschappen steunen reactie minister

De waterschappen steunen de reactie van minister Harbers op de motie van Heutink. Hij liet weten dat Nederland hiervoor geen meerderheid kan krijgen in Brussel. De minister wil inzetten op een monitoringssysteem dat inzichtelijk maakt wat de bereikte voortuitgang van de waterkwaliteit is.

> Lees de terugblik op het Wetgevingsoverleg Water

Unie organiseert debatavond over Verzakkingen en Natte voeten

6 februari 2024

Op maandag 19 februari organiseert de Unie van Waterschappen de Steenwegsessie Verzakkingen en Natte voeten. Funderingsproblematiek treft potentieel 1 miljoen huishoudens. Hoe gaan we daar als overheden mee om? Welke rol past het waterschap? En hoe beperken we de schade door lage grondwaterstanden en juist van wateroverlast richting de toekomst? Over die problematiek gaat de Unie van Waterschappen graag het gesprek aan met waterschapsbestuurders.

gracht met links en rechts grachtenpanden en bomen

Debatavond voor waterschapsbestuurders

Steenwegsessie zijn informele debatavonden voor dagelijks en algemeen bestuursleden van de waterschappen. Ook commissieleden zijn van harte welkom. Met de Steenwegsessies biedt de Unie gelegenheid voor discussie en debat over een actueel thema. Dit keer: funderingsproblematiek.

Debateer mee!

In deze editie van de Steenwegsessie debatteren gasten en aanwezigen onder de leiding van dagvoorzitter Gijs Nillessen over bestuurlijke dilemma’s en keuzes rond funderingsproblematiek en wateroverlast. Bodemdaling- en funderingenspecialst Maarten Kuiper van Aveko de Bondt opent de avond met een korte lezing, waarna drie stellingen de revue passeren. Deze worden ingeleid door sprekers René Vrugt (directeur Bodem, Ruimte en Klimaatadaptatie bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat), deltacommissaris Co Verdaas en Jan Kadijk van de Dutch Geen Building Council.

Praktische informatie

De Steenwegsessie Verzakkingen en Natte voeten vindt plaats bij Museum Speelklok op de Steenweg 6 in Utrecht. De avond begint met een broodjesbuffet vanaf 17.30 uur en om 18.30 uur begint het plenaire debatprogramma.

> Ga naar het aanmeldformulier

Terugblik Waterinnovatiefestival 2024

5 februari 2024

Op donderdag 1 februari was het Waterinnovatiefestival in de Werkspoorkathedraal in Utrecht, georganiseerd door de Unie van Waterschappen, de Nederlandse Waterschapsbank (NWB), Het Waterschapshuis en STOWA. Watermoderator Maarten Bouwhuis opende de middag met een plenair gesprek met Luzette Kroon, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. Na een presentatie van het innovatieve Brunel Solar Team werden de juryprijzen en publieksprijs van de Waterinnovatieprijs 2023/’24 uitgereikt. Er waren zo’n 350 bezoekers: onder meer bestuurders, vertegenwoordigers van kennisinstellingen, studenten en veel waterschappers.

Waterinnovatiefestival: foto van achterin zaal met op podium moderator en Luzette Kroon

Innovaties in etalage

“Het is heel belangrijk dat we meer aandacht geven aan innovatie”, zegt Luzette Kroon in haar openingswoord. “We doen al veel, maar het is nog niet genoeg. Daarom zetten we vandaag de innovaties van de waterschappen in de etalage. Vanuit hun technische achtergrond zijn waterschappers vaak nog te bescheiden om hun innovaties naar buiten te brengen. Door elkaar meer op te zoeken en het werk te delen, kunnen we allemaal slimmer werken.”

Hoogtepunt van het festival was de uitreiking van de Waterinnovatieprijs 2023/’24. Van de zestig inzendingen werden er twaalf genomineerd: drie per categorie. De categorieën van dit jaar waren ‘dijken van de toekomst’, ‘gezonde leefomgeving’, ‘water en bodem sturend’ en ‘briljantjes’. Daarnaast maakten alle genomineerden kans op de publieksprijs. De juryleden van de Waterinnovatieprijs reikten de prijzen uit en Luzette Kroon maakte de publieksprijs bekend.

Juryvoorzitter Waterinnovatieprijs 2023/’24 aan het woord

“Het is enorm belangrijk dat de Waterinnovatieprijs echt leeft”, deelde juryvoorzitter Annemieke Nijhof, algemeen directeur van het innovatieve kennisinstituut Deltares. Ze geeft waterschappen dan ook mee om de hele organisatie te laten weten dat je met innovatie bezig bent. “Ga actief op zoek naar innovatieve ontwikkelingen in je eigen organisatie en vraag je af wat er nodig is om permanente aandacht voor innovaties te organiseren.”

Nijhof reikte de prijs in de categorie ‘briljantjes’ uit, die naar het waterschap Vechtstromen ging. “Dit is de categorie voor kleine, maar super innovatieve en potentieel betekenisvolle ontwikkelingen. De winnende innovatie zit niet alleen technisch, maar ook juridisch goed in elkaar en kan een enorme impact hebben.”

Juryprijzen Waterinnovatieprijs 2023/’24

Jurylid Lidwin van Velden, CEO bij de NWB, reikte de prijs in de categorie ‘gezonde leefomgeving’ uit aan het hoogheemraadschap van Delfland. “Het is mooi om te zien dat waterschappen een integrale blik hebben”, zegt ze vooraf. “Waterschappen zijn altijd weer in staat om breder te kijken. Ze staan aan de lat bij een heleboel transitieopgaven.” Katheleen Poels, hoofd adviesgroep Watermanagement bij Royal HaskoningDHV, reikte de prijs voor ‘water en bodem sturend’ uit aan het waterschap Brabantse Delta. “We willen dat er bij nieuwe ontwikkelingen goed rekening wordt gehouden met het bodem- en watersysteem, en dat ze bijdragen aan een klimaatrobuust Nederland. De jury prijst de wijze van samenwerking bij het winnende project.”

Katja Portegies, directeur Veiligheid en Water bij Rijkswaterstaat zegt tot slot over de categorie ‘dijken van de toekomst’: “Met zoveel kilometer aan dijken in Nederland is er altijd werk aan de winkel. Zeker om de doelen voor 2050 te halen. Innovaties zijn daarbij onmisbaar, om het onderhoud beter, slimmer en betaalbaarder te maken. We waren als jury erg onder de indruk van de inzendingen.” Het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier ging met de prijs naar huis.

> Bekijk de winnende innovaties

Publieksprijs

Luzette Kroon reikte tot slot de Publieksprijs uit. “Ik was van alle innovaties enorm onder de indruk”, vertelt ze. “Maar de publieksstemmen wezen een overduidelijke winnaar aan, met 555 van de in totaal 3134 unieke stemmen. Ik ben ontzettend trots dat er zo massaal is gestemd.” Het project TORWASH van het waterschap Aa en Maas nam de publieksprijs in ontvangst. “Onze innovatie voegt een extra stap aan rioolwaterzuivering toe”, vertellen de inzenders. “Slib wordt een nieuwe grondstof om een Eneco-oven van grondstof te voorzien. We hebben ‘m al ingezet in het waterschap en hopen dat de innovatie door deze prijs meer bekendheid krijgt.”

Twee winnaars nemen publieksprijs in de vorm van een cheque in ontvangst van Luzette Kroon

Podium voor waterinnovaties

“Met de Waterinnovatieprijs benadrukt de Unie van Waterschappen het nationale belang van innovaties op het gebied van water”, sluit Kroon het plenaire gedeelte van het festival af. “De prijs biedt een prachtig podium om waterinnovaties onder de aandacht te brengen. De winnaars laten zien dat de 21 waterschappen op dit moment volop bezig zijn hun werk efficiënter en beter in te richten op basis van digitale data en kunstmatige intelligentie. Zulke innovaties zijn onmisbaar om ons waterbeheer te vernieuwen en te verbinden met deze en andere ruimtelijke en maatschappelijke opgaven.”

Deelsessies en borrel

Afsluitend verdeelden de bezoekers zich over vijf deelsessies van verschillende innovatieve sprekers. De dag werd afgesloten met een uitreiking van een live getekende oorkonde en een feestelijke netwerkborrel met live muziek.

Rijk en waterschappen slaan handen ineen rond energie, water en klimaat

1 februari 2024

Op donderdag 1 februari bekrachtigen de Unie van Waterschappen en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een strategisch partnerschap Energie, Water en Klimaat. De samenwerking is onder meer gericht op de reductie van broeikasgassen, energiebesparing, ruimtelijke inpassing van duurzame energie, netcongestie, smart energy hubs, circulaire economie en innovatie.

Erik den Hartog en Sandor Gaastra schudden elkaar de hand

Klimaatneutraal in 2035

Eerder werd al bekend dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat 12 miljoen euro subsidie verstrekt aan de waterschappen om het rioolwaterzuiveringsproces te verduurzamen. De subsidie bestaat uit 8,6 miljoen euro voor lachgasreductie en 3,4 miljoen euro voor het stimuleren van innovatieve energieprojecten. De nationale doelstelling is om in 2050 volledig klimaatneutraal te zijn, maar de waterschappen hebben in de strategische visie ‘Op weg naar klimaatneutraliteit’ afgesproken dat zij dit al in 2035 willen bereiken.

Uitdagingen vragen om samenwerking

Om het partnerschap te bekrachtigen schudden secretaris-generaal Sandor Gaastra van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en bestuurslid Erik den Hertog van de Unie van Waterschappen elkaar de hand op het podium bij het Waterinnovatiefestival in Utrecht.

“Nederland heeft altijd te maken gehad met de uitdagingen en kansen van het water”, zegt Gaastra. “Eind vorig jaar en begin dit jaar nog, toen de waterstanden piekten op verschillende plekken in Nederland. De waterschappen zijn onmisbaar in de bescherming tegen, maar ook juist voor de innovatieve samenwerking met het water. Ze doen steeds meer naast hun traditionele taken, zoals de kansen en uitdagingen op het gebied van duurzame energie. Denk aan waterstof en aquathermie en het inpassen van alle energie-infrastructuur. Hiervoor stellen we 12 miljoen beschikbaar. De samenwerking tussen waterschappen en de omgeving, met bedrijven, netbeheerders, gemeenten, lokale coöperaties en het Rijk is daarbij cruciaal.”

Den Hertog benadrukt het belang van het partnerschap: “De energietransitie is een grote uitdaging. Leven in onze delta ook. Dat bleek afgelopen kerstperiode nog eens met het hoge water. Waar de opgaven rond water en energie elkaar raken, kunnen we elkaar helpen. Daarom zijn we erg blij met de steeds intensievere samenwerking tussen de waterschappen en het Rijk.”

Innovaties

Op het gebied van klimaat en energie zijn waterschappen innovatief. “Bijvoorbeeld op het gebied van aquathermie”, vertelt Den Hertog. “Water is in potentie een van de belangrijkste en grootste warmtebronnen in Nederland. Samen met Denemarken lopen we bovendien mondiaal voorop met de reductie van lachgas op de rioolwaterzuivering.” Lachgas is een zeer schadelijk broeikasgas, ruim 265 keer zo schadelijk als CO2.

“Meten is weten”, vervolgt de bestuurder. “Weten waarover we het hebben en gerichte maatregelen nemen. Dan weet je wat je doet, en waarom. Er liggen ook kansen rond de productie van waterstof op de rioolwaterzuiveringen om de netcongestie tegen te gaan. De pure zuurstof die hierbij vrijkomt wordt benut in het zuiveringsproces en dat bespaart veel energie. In Zwolle op de rioolwaterzuivering Hessenpoort is de bouw van een elektrolyser voor groene waterstof nu in volle gang: een wereldprimeur.”

Belemmeringen wegnemen

De waterschappen zien verschillende manieren waarop het Rijk de waterschappen zou kunnen helpen. Den Hertog: “Het ministerie zou ons kunnen helpen als we tegen belemmerende wetgeving aanlopen. Zo mogen we niet zomaar de elektriciteit van een windmolenpark naar de elektrolyser op de rioolwaterzuivering brengen. Hiervoor is juridische experimenteerruimte nodig. Daarnaast is voorrang nodig bij netcongestie. Met het recente hoogwater stonden onze wettelijke taken onder druk. Onze gemalen gebruiken veel stroom. In een situatie van ‘pompen of verzuipen’ mag het geen vraag zijn óf je stroom geleverd krijgt.”

> Lees hier het Strategisch Partnerschap Energie, Water en Klimaat

Winnaars Waterinnovatieprijs 2023/’24 bekend

Donderdag 1 februari zijn tijdens het Waterinnovatiefestival de winnaars van de Waterinnovatieprijs 2023/’24 bekendgemaakt. De hoogheemraadschappen Hollands Noorderkwartier en Delfland en de waterschappen Brabantse Delta en Vechtstromen bemachtigden de juryprijs in hun categorie. Waterschap Aa en Maas wint de publieksprijs. “De winnaars laten zien dat de waterschappen volop bezig zijn hun werk efficiënter en beter in te richten op basis van digitale data en kunstmatige intelligentie”, aldus het juryrapport.

Twee winnaars nemen publieksprijs in de vorm van een cheque in ontvangst van Luzette Kroon

Juryprijs en publieksprijs

Zestig innovaties maakten dit jaar kans op de prestigieuze Waterinnovatieprijs in een van de vier categorieën: dijken van de toekomst, gezonde leefomgeving, water en bodem sturend en briljantjes. Een deskundige jury onder leiding van juryvoorzitter Annemieke Nijhof maakte eerder al de twaalf genomineerden bekend en reikte op het festival de prijzen uit. Luzette Kroon, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, reikte de publieksprijs uit.

Publieksprijs: Knikkerbaan maakt waterzuiveringen circulair

Het project TORWASH van het waterschap Aa en Maas wint de Publieksprijs. Met 555 van de in totaal 3134 stemmen op waterinnovatieprijs.nl is dit project de duidelijke winnaar.  Een slibloze waterzuivering: dat is de belofte van de immense knikkerbaan. Het is de belichaming van de techniek TORWASH op een rioolwaterzuivering van waterschap Aa en Maas.

> Lees meer over de innovatie van de Publieksprijswinnaar

Dijken van de toekomst: dijkinspecties met AI

In de categorie dijken van de toekomst wint het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de juryprijs met hun innovatie ‘Scheuren in dijken detecteren met behulp van Artificiële Intelligentie (AI)’. Ze zetten drone- en vliegtuigbeelden in om de efficiëntie van dijkinspecties te verhogen, waar inspecteurs nu veel kilometers voor afleggen. Indiener Erik Vastenburg: “We beginnen met de inzet van drones om de waterkeringen te scannen en scheuren te detecteren. Hierdoor kunnen we onze inspecteurs gerichter inzetten. Het algoritme legt alle gedetecteerde scheuren geografisch vast. Dit maakt het eenvoudiger om de ontwikkeling van deze scheuren in de tijd te volgen en vergelijkingen te maken met voorgaande jaren of vergelijkbare waterkeringen.”

Bekijk de video van de winnaar:

> Lees meer over de innovatie

Gezonde leefomgeving: eDNA voor opsporing lozingen

Het hoogheemraadschap van Delfland wint de juryprijs voor gezonde leefomgeving, met hun innovatie ‘eDNA – nieuw in de gereedschapskist voor het opsporen van lozingen’. Met de eDNA-methode kan het hoogheemraadschap sneller en goedkoper zoeken naar de bron van een verontreiniging. Indiener Bas Rem: “De uitslag van de eDNA-analyse zal specifiek richting één teelt wijzen, wat meer gericht zoeken mogelijk maakt. Dit leidt nu al, in de eerste maanden van toepassing, tot een hogere opsporing van lozingen en lekkages.”

Bekijk de video van de winnaar:

> Lees meer over de innovatie

Water en bodem sturend: Zicht op water

Het project ‘Zicht op water’ van waterschap Brabantse Delta sleept de prijs voor ‘water en bodem sturend’ in de wacht. De innovatie geeft inzicht in de grondwateronttrekkingen van agrarische bedrijven. Hiervoor worden digitale meters geïnstalleerd op de waterbronnen, die worden verbonden met een online dashboard. “De innovatie is een antwoord op de zorgelijke kwestie van waterbeschikbaarheid”, vertellen indieners Klaas-Jan Douben en Rene Rijken. “Door telers zelf in staat te stellen hun waterverbruik te meten, bevorderen we een groter bewustzijn van hun verbruik. En dat helpt weer om nieuwe maatregelen te nemen om de klimaatrobuustheid van stroomgebieden te vergroten.”

Bekijk de video van de winnaar:

> Lees meer over de winnende innovatie

Briljantje: watervervuiling bij bron aanpakken

In deze categorie gaat het om slimme toepassingen van knappe koppen bij de waterschappen die nog relatief onder de radar zijn en een groter podium verdienen. De prijs gaat naar Andras Koops van het waterschap Vechtstromen. Hij bedacht een nieuwe opsporingsmethode om watervervuiling bij de bron aan te pakken. Met een app die verschillende data combineert, kan de afdeling Toezicht en Handhaving achterhalen of vervuilende bedrijven meer schadelijke stoffen lozen dan bekend is of is afgesproken in de vergunning.

Bekijk de video van de winnaar:

> Lees meer over de innovatie

De prijzen

Alle prijswinnaars krijgen naast een prachtige oorkonde de mogelijkheid om deel te nemen aan kennissessies van inspirator Kevin Weijers om hun innovaties verder te ontwikkelen.

> Lees meer over de Waterinnovatieprijs

Politiek akkoord over nieuwe Europese wetgeving voor betere waterkwaliteit

30 januari 2024

Op maandag 29 januari bereikten de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten een akkoord over de herziening van de richtlijn stedelijk afvalwater. Deze richtlijn geeft kaders voor de inzameling en zuivering van huishoudelijk afvalwater en is dus van belang voor gemeenten (riolering) en waterschappen (rioolwaterzuivering). De richtlijn moet leiden tot een betere bescherming van de waterkwaliteit en de volksgezondheid.

rioolwaterzuivering-harnaspolder

Aanscherping bestaande richtlijn

Het akkoord komt in grote lijnen overeen met het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie. In het voorstel staan onder andere hogere eisen voor de verwijdering van nutriënten (de voedingsstoffen fosfaat en stikstof) bij de rioolwaterzuivering ten opzichte van de bestaande richtlijn uit 1990. Daarnaast komt er een gedeeltelijke plicht om medicijnresten te verwijderen. Ook staan er randvoorwaarden in het voorstel voor de rioolwaterzuivering om op termijn energieneutraal te worden.

Investeringen in schoon water

De nieuwe richtlijn betekent voor de waterschappen een forse investering in hun rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s). Dit leidt op termijn tot een betere waterkwaliteit, maar ook tot een stijging van de kosten voor rioolwaterzuivering. De richtlijn voorziet daarnaast in een zogenoemde uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Dit maakt het mogelijk om de zuiveringskosten deels te verhalen op producenten en leveranciers in de farmacie en cosmetica.

Milieuschade voorkomen

Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “Het verwijderen van medicijnresten uit rioolwater draagt bij aan een betere waterkwaliteit en is goed voor de natuur en onze gezondheid. Als waterschappen juichen wij het voorstel van de producentenverantwoordelijkheid toe. Hiermee komen de verantwoordelijkheid en kosten voor het voorkómen van milieuschade bij de producent van stoffen: wat ons betreft een universeel principe dat voor alle schadelijke stoffen moet gelden.”

Vervolg

De volgende stap in het proces is de behandeling van het politiek akkoord in het Europees Parlement en de Millieuraad. Daarna volgt een vertaling van de richtlijn voor elke lidstaat, en vervolgens een publicatie door de Europese Commissie. Vanaf dat moment is Nederland verplicht om de richtlijn te implementeren door een aanpassing in de Omgevingswet.

> Lees meer over de herziening van de richtlijn
> Lees meer over rwzi’s in Nederland
> Lees meer over het thema waterkwaliteit

Decentrale overheden geven agenda mee aan formatie

Gemeenten, provincies en waterschappen presenteren dinsdag 30 januari een agenda die Nederland klaarstoomt voor de grote uitdagingen van deze tijd. In een brief aan informateur Ronald Plasterk tonen de decentrale overheden hun bereidheid om samen met het nieuwe kabinet op te trekken in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.

sloot met ondergaande zon, bomen, riet en molen

Regionale uitvoeringskracht

VNG, IPO en de Unie van Waterschappen benadrukken hun rol als essentiële partners bij het realiseren van oplossingen voor de uiteenlopende vraagstukken. Regionale uitvoeringskracht zal voor veel vraagstukken de sleutel zijn.

Ambities voor Nederland

De aanzet voor de agenda omvat een ambitieus plan om Nederland sterker en veerkrachtiger te maken. Belangrijke thema’s zoals bestaanszekerheid, woningbouw, klimaat en energie, landelijk gebied en water vormen de kern van de voorgestelde agenda. Voor de decentrale overheden is het daarbij belangrijk dat water en bodem sturend worden voor ruimtelijke plannen en dat dit lokaal, regionaal en waar nodig landelijk in de wet wordt verankerd.

Financiële ruimte en vertrouwen nodig

De decentrale overheden benadrukken het belang van een sterk partnerschap tussen het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. Ze willen gezamenlijk werken aan uitvoerbare oplossingen. Het oproepen tot heldere keuzes, betrouwbare financiële verhoudingen en meer zekerheden in de uitvoering staat centraal in de aan de informateur gepresenteerde agenda. De aanzet voor de agenda vormt een uitnodiging aan het nieuwe kabinet om samen met de decentrale overheden de basis te leggen voor een toekomstgerichte samenwerking.

> Lees de brief ‘Naar een agenda voor Nederland’ van VNG, IPO en Unie van Waterschappen