Waterschappen herkennen zich in boodschap PBL

9 april 2021

Op 8 april heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het rapport ‘Grote opgaven in een beperkte ruimte’ uitgebracht. De conclusies uit het rapport liggen in lijn met de oproep van de Unie van Waterschappen aan een nieuw kabinet om water sturend te laten zijn voor de leefomgeving.



De leefomgeving staat onder grote druk, zegt het PBL. Er moeten veel nieuwe woningen worden bijgebouwd. Om de opwarming van de aarde te beperken, moeten er locaties worden gevonden voor windmolens en zonnepanelen. En door klimaatverandering, landbouw, woningbouw en bedrijvigheid staat de draagkracht van bodem, water en biodiversiteit onder grote druk. Het PBL roept het nieuwe kabinet op om niet alleen het nieuwe ruimtegebruik in te passen, maar tegelijkertijd de omgevingskwaliteit te verbeteren. Bodem en water zijn hiervoor de sleutel.

Ruimtelijke keuzes

Deze aanbevelingen liggen helemaal in lijn met de oproep van de Unie van Waterschappen en Vewin aan het nieuwe kabinet om water sturend te laten zijn voor de inrichting van de leefomgeving. Volgens het PBL zijn er op nationaal niveau richtinggevende ruimtelijke keuzes voor de lange termijn nodig. Het Planbureau dringt aan op meer verantwoordelijkheid van het Rijk bij de realisatie van resultaten. Ook vindt het PBL dat een nationale integrale verstedelijkingsstrategie nodig is. Die moet gebaseerd zijn op wonen, werken, de bijpassende infrastructuur en op energie, water en groen.

Dweilen met de kraan open

De Unie van Waterschappen steunt het advies van het PBL. De waterschappen dringen er daarbij op aan om bij grootschalige nieuwbouwprojecten een groot watertekort of een verpletterende hoosbui niet af te wachten, maar vooraf watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes te maken. Niet dweilen met de kraan open, maar ook in economische zware en onzekere tijden blijven investeren in het verduurzamen van onze leefomgeving, anticiperend op klimaatverandering. De waterschappen vragen van het nieuwe kabinet dan ook nationale regie om de decentrale overheden hiervoor in positie te brengen.

Kansrijke maatregelen

“Dit advies van het Planbureau voor de Leefomgeving is een belangrijke bouwsteen voor uitwerkingen van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) voor het volgende kabinet”, zegt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen. “Een belangrijk vraagstuk omdat het gaat om waterbewuste, toekomstbestendige keuzes. Die keuzes kosten misschien meer geld en vragen meer aandacht dan er nu voor is. Als we deze keuzes voor ons uit schuiven, zadelen we volgende generaties op met grote problemen. De zoekgebieden die het PBL aanreikt voor kansrijke maatregelen voor het verbeteren van de zoetwaterbeschikbaarheid zijn daarom interessant.”

‘Big brown data’: langjarig rioolwateronderzoek

8 april 2021

De metingen zijn een belangrijke aanvulling op de andere onderzoeken voor COVID-19 en daarom heeft minister De Jonge besloten het programma te verlengen en verder uit te breiden. Het ministerie van VWS betaalt de aanleg van de meetinfrastructuur en de dagelijkse bemonsteringen voor de komende 5 jaar.



Grote logistieke operatie

Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “De waterschappen en waterlaboratoria zijn blij op deze manier een bijdrage te leveren aan de bestrijding van het virus. Hiervoor is een grote logistieke operatie opgezet. De bemonsterfrequentie en het aantal bemonsteraars zijn opgehoogd en er zijn extra materialen en nieuwe bemonsteringskasten aangeschaft. Rioolwateronderzoek heeft veel potentie en wij zetten ons volop in om deze ‘big brown data’ te helpen ontsluiten.”

Dagelijkse bemonstering

Het rioolwateronderzoek is in korte tijd flink uitgebreid naar alle 314 rioolwaterzuiveringsinstallaties. Nu wordt het rioolwater van alle ruim 17 miljoen mensen in Nederland onderzocht. Op dit moment neemt 75% van de rioolwaterzuiveringsinstallaties 2 of meer monsters per week. Dat wordt zo snel mogelijk opgevoerd naar dagelijks, op alle rioolwaterzuiveringen in Nederland.

Samenwerking

Het werkbezoek van minister De Jonge vond plaats bij de rioolwaterzuivering Leiden Zuidwest en het waterlaboratorium Aquon. De waterschappen en de waterlaboratoria nemen de monsters uit het rioolwater en stellen deze beschikbaar aan het RIVM. STOWA, het kenniscentrum van de waterschappen, helpt om de benodigde gegevens goed in beeld te krijgen. Het RIVM doet de analyse van de monsters en interpretatie van de gegevens, die terug te vinden zijn op het Coronadashboard.

Webinar over EU Horizon Europe-programma

6 april 2021

Hein Pieper, bestuurslid van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf van waterschap Rijn en IJssel, organiseerde onlangs een webinar over de missies van het nieuwe EU Horizon Europe-programma voor onderzoek en innovatie.



Met Horizon Europe wil de Europese Commissie (EC) het concurrentievermogen van Europa vergroten door wetenschap en innovatie te stimuleren. Daarnaast wil de EC het bedrijfsleven en de academische wereld uitdagen om samen oplossingen te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken die in heel Europa spelen.

Missiedoelstellingen

Om die doelen te kunnen bereiken is het instrument van ‘missions’ geïntroduceerd. Afgelopen 1,5 jaar hebben verschillende Mission Boards met experts vanuit de praktijk en wetenschap gewerkt aan missiedoelstellingen rond de volgende thema’s:

  • klimaatadaptatie en maatschappelijke transformatie;
  • kanker;
  • schone oceanen, zeeën en binnenwateren;
  • klimaatneutrale steden;
  • bodemgezondheid en voedsel.

Klimaatrobuust Europa

Als lid van de EU Mission Board voor klimaatadaptatie en maatschappelijke transformatie, heeft Hein Pieper het afgelopen jaar gewerkt aan de formulering van een doelstelling voor deze Horizon Europe missie. De missiedoelstelling die in de Mission Board voor klimaatadaptatie is geformuleerd luidt: een klimaatrobuust Europa in 2030 door het maken van adaptatieplannen- en maatregelen op lokaal en regionaal niveau. Ook moeten klimaatrisico’s en oplossingen beter in kaart worden gebracht en beschikbaar worden gesteld.

Nederlandse voorbeelden

Tijdens het webinar dat Hein Pieper organiseerde, werden Nederlandse voorbeelden over het opschalen van demonstratieprojecten en succesvolle burgerparticipatie gedeeld met meer dan 30 ambtenaren en experts van de Europese Commissie. Naast medewerkers van de Unie van Waterschappen namen ook vertegenwoordigers van Nederlandse kennisinstellingen deel, zoals de WUR en Deltares.

Vervolg

De Europese Commissie gaat de komende periode de Horizon Europe missies verder uitwerken en uitrollen.

Meeste waterwoordvoerders in nieuwe Tweede Kamer bekend

2 april 2021

De nieuwe Tweede Kamer is geïnstalleerd en de Kamerleden die de komende periode het woord gaan voeren over water zijn grotendeels bekend.

tweede kamer inbreng

Een aantal waterwoordvoerders uit de vorige periode blijft ook in deze periode waterwoordvoerder. Tjeerd de Groot (D66), Laura Bromet (GroenLinks), Chris Stoffer (SGP) en Eva van Esch (Partij voor de Dieren) zijn bekende gezichten. En hoewel zij het werk van de waterschappen al kennen, zijn zij net als de ‘nieuwkomers’ uitgenodigd voor een individueel werkbezoek op maat aan hun eigen waterschap.

Nieuwkomers

Na het vertrek van een aantal waterwoordvoerders uit de Tweede Kamer zijn er nu nieuwe volksvertegenwoordigers die zich met water gaan bezighouden. Het zijn Ingrid Michon (VVD), Derk Boswijk (CDA), Pieter Grinwis (CU), Habtamu de Hoop (PvdA) en Sandra Beckerman (SP). Van een aantal fracties, waaronder PVV, VOLT en Forum voor Democratie, wordt de komende week duidelijk wie de waterportefeuille krijgt.

Werkbezoek

De meeste nieuwe waterwoordvoerders zijn nog vrijwel onbekend met het werk van de waterschappen. Ook zij zijn uitgenodigd voor een individueel werkbezoek aan hun waterschap. Hun bezoek bevat een uitgebreide toelichting op het waterschapswerk. Dit werkbezoek op maat is onderdeel van het inwerkprogramma. Een ander onderdeel is een webinar voor de beleidsmedewerkers water van de Tweede Kamer op het dossier Infrastructuur en Waterstaat. Dit webinar vindt plaats tijdens het zomerreces.

Goede relaties

Natuurlijk zijn ook de Kamerleden die over bijvoorbeeld landbouw en circulaire economie gaan belangrijk voor de waterschappen. De Unie van Waterschappen brengt alle relevante Kamerleden in kaart. Zo kan er op de verschillende dossiers gewerkt worden aan goede relaties.

Wijzigingen

Overigens kunnen de waterwoordvoerders de komende tijd nog wel wijzigen. De portefeuilles die binnen de fracties zijn verdeeld kunnen namelijk nog wijzigen als een partij gaat meeregeren. In dat geval levert een partij een aantal ministers en staatssecretarissen, en die komen regelmatig uit de fractie. De opvolgers op de kieslijst vullen de lege plekken in de fractie. Vaak worden de portefeuilles dan opnieuw verdeeld.

Vernieuwde handreiking en modelgedragscodes integriteit

De handreiking integriteit politieke ambtsdragers bij gemeentes, provincies en waterschappen is geactualiseerd. De handreiking bevat ook de geactualiseerde modelgedragscodes integriteit voor volksvertegenwoordigers en (dagelijkse) bestuurders.



In de geactualiseerde handreiking is een nieuw hoofdstuk opgenomen over de werving en selectie van politieke ambtsdragers. Daarnaast is de tekst van de handreiking en modelgedragscodes toegespitst op de hedendaagse praktijk.

Gezamenlijke uitgave

De handreiking integriteit van politieke ambtsdragers is een gezamenlijke uitgave van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen.

Handreiking integriteit politieke ambtdragers bij gemeentes, provincies en waterschappen 2021

Nieuwe website over Omgevingswet en leefomgeving

Op 30 maart is de website van het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) live gegaan. Iplo.nl is de nieuwe website voor experts met vragen over bodem, bouwen, water, milieu en de Omgevingswet in de praktijk.



Het IPLO heeft naast een website ook een helpdesk waar medewerkers van overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties terecht kunnen met hun vragen over de Omgevingswet en de leefomgeving. Het Informatiepunt Omgevingswet gaat op in het IPLO.

Uitvoering Omgevingswet

Een deel van de informatie die voorheen op aandeslagmetdeomgevingswet.nl stond, staat nu op iplo.nl. Denk aan informatie over de uitvoering van de wet, vergunningverlening, toezicht en handhaving, participatie, de werking van het Digitaal Stelsel Omgevingswet, instrumenten en regelgeving. Daarnaast bevat de website informatie over bodem, bouwen, water en milieu. Deze informatie komt van de websites van Bodem+, de Helpdesk Water, de Helpdesk Bouwregelgeving en Brandveilig gebruik, en het Kenniscentrum InfoMil.

Implementatie Omgevingswet

Alle informatie over de implementatie van de Omgevingswet en het Digitaal Stelsel Omgevingswet blijft beschikbaar op de website van het programma Aan de slag met de Omgevingswet. Hier is ondersteuning te vinden bij de invoering van de wet. Denk aan informatie over bijvoorbeeld werkplaatsen, webinars, oefencasussen en demoscripts, monitoring, praktijkverhalen en de evenementenagenda.

Verbonden

Iplo.nl en aandeslagmetdeomgevingswet.nl blijven tot ruim na de inwerkingtreding in 2022 nauw met elkaar verbonden.

Ondersteuning gebundeld

De Omgevingswet bundelt de wetgeving en regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. Een integrale visie op de fysieke leefomgeving staat centraal met meer ruimte voor initiatieven en voor lokaal maatwerk. Dat betekent dat ook de ondersteuning wordt gebundeld. Halverwege 2021 wordt de vraagbeantwoording van Bodem+, de Helpdesk Water, de Helpdesk Bouwregelgeving en InfoMil gebundeld in het Informatiepunt Leefomgeving.

Website Informatiepunt Leefomgeving (IPLO)

Lokaal lage grondwaterstanden bij start droogteseizoen

31 maart 2021

Na drie droge zomers breekt er weer een nieuw droogteseizoen aan. Na een natte winter, waarin gemiddeld genomen de grondwaterstanden eind februari weer op peil waren gekomen, is het momenteel alweer een aantal weken droog. Daardoor zien we in het oosten en zuiden van het land grondwaterstanden lokaal wegzakken. Diverse waterschappen hebben de waterpeilen opgezet en nemen maatregelen om water vast te houden.



Op dit moment zijn de grondwaterstanden op de meeste plekken gemiddeld voor de tijd van het jaar. Op enkele locaties zijn ze echter laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar, zoals bijvoorbeeld op de hoge zandgronden in Noord-Brabant. De komende twee weken wordt weinig neerslag verwacht, terwijl de verdamping toeneemt. Hierdoor zullen de grondwaterstanden naar verwachting verder dalen.

Uitgangspositie normaal
Door de natte winter is de aanvoer van de rivieren op niveau. Voor de landbouw is de uitgangssituatie normaal. Voor de natuur is de ontwikkeling van de grondwaterstanden de komende periode belangrijk, onder andere voor de weidevogels.

Dagelijks monitoren
Op 1 april start het officiële droogteseizoen. Dit betekent dat Rijkswaterstaat en de waterschappen dagelijks de droogtesituatie monitoren op eventuele problemen. Denk hierbij aan watertekorten en verslechtering van de waterkwaliteit. Van april tot oktober gebeurt dit intensiever omdat door het groeiseizoen en stijgende temperaturen een grotere kans op watertekorten aanwezig is.

Het volledige startbericht van de Landelijke Commissie Waterverdeling (LCW)

Provincies en waterschappen zetten ambitie neer voor beter grondwaterbeheer

30 maart 2021

2020 was het derde droge jaar op rij. Het aantal onttrekkingen uit grondwater steeg dat jaar zichtbaar. Op verzoek van de Tweede Kamer hebben het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen ‘Overzicht Grondwateronttrekkingen’ geschreven. Daarin wordt meer inzicht gegeven in het beheer van de grondwatervoorraad en de grondwateronttrekkingen.

grondwaterontrekkingen

Dit is één van de stappen die waterschappen en provincies nemen naar een klimaatrobuust watersysteem en als bijdrage aan de watertransitie ‘Water verbindt‘. De droogte van de afgelopen jaren hebben geleid tot meer grondwateronttrekkingen. Vooral voor beregening in de landbouw. De toename van de watervraag en droogte zetten het grondwatersysteem onder druk.

Handhaving en registratie

Grondwateronttrekkingen worden gereguleerd door provincies en waterschappen. Afhankelijk van het type onttrekking is de provincie of waterschap verantwoordelijk voor toezicht en handhaving. Provincies zien toe op grotere onttrekkingen. Denk hierbij aan grote industrie. Waterschappen zijn verantwoordelijk voor kleine onttrekkingen door agrariërs en particulieren. Voor veel kleine onttrekkingen is geen vergunnings- of meldingsplicht. Hierdoor zijn niet alle onttrekkingen geregistreerd.

Herijken grondwaterbeleid

Daarom verbeteren provincies en waterschappen komend jaar de registratie en metingen van grondwateronttrekkingen. Met de Basisregistratie ondergrond (BRO) worden waterschappen en provincies verplicht alle vergunde en meldingsplichtige onttrekkingen te registreren. Dit biedt de mogelijkheid de cumulatieve effecten van onttrekkingen te onderzoeken en waar nodig gebiedsgericht de watervraag te beperken of gerichter te accommoderen. Dit alles om ervoor te zorgen dat het grondwatersysteem duurzaam in balans blijft, zowel in tijd als ruimte.

Evenwicht

“Het grondwaterbeleid van de waterschappen is gericht op het in stand houden van de grondwatervoorraad, het beschermen van de grondwaterkwaliteit en het tegengaan van nadelige effecten door grondwateronttrekkingen”, zegt Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid Unie van Waterschappen. “Omdat we steeds vaker met langdurige droogte te maken hebben, loopt ons systeem tegen de grenzen aan. Daarom moeten we naar een situatie toe waarin grondwateronttrekkingen- en aanvullingen met elkaar in evenwicht zijn.”

Maatwerk

Bert Boerman, gedeputeerde in Overijssel, vult aan: “Altijd en overal voldoende water voor alle functies is niet meer vanzelfsprekend. Dit vraagt om een ruimtelijke inrichting die beter past bij het aanwezige watersysteem. Ruimtelijke keuzes zoals ontginning en het gebruik van beekdalen voor andere functies hebben een groot effect op het watersysteem. Droogte is naast een watervraagstuk ook een ruimtelijk en economisch vraagstuk. De oplossing ligt daarom bij ons allemaal: overheden, ondernemers en inwoners. Dat vraagt om gebiedsgericht maatwerk.”

Gebiedsgerichte aanpak

Waterschappen en provincies werken de komende jaren aan een gebiedsgerichte aanpak om watertekorten te voorkomen en de waterbeschikbaarheid te verbeteren. Provincies maken als gebiedsregisseur de keuzes die een klimaatrobuust watersysteem vraagt in het waterbeheer en de ruimtelijke inrichting. Gebiedsgericht worden ook combinaties gezocht met andere transities als kringlooplandbouw, stikstofaanpak, energietransitie en klimaatadaptief bouwen. Concrete voorbeelden zijn de aanleg van natuurlijke ‘klimaatbuffers’ en de opvang van regenwater. Meer hierover is te lezen in de samenwerkingsagenda ‘Water verbindt’ van drinkwaterbedrijven en waterschappen.

Onderzoek naar grondwaterbeheer waterschappen verschenen

26 maart 2021

De aandacht voor grondwater neemt toe, maar waterschappen benutten de mogelijkheden die ze hebben om het grondwaterbeheer te gebruiken bij het oplossen van watervraagstukken nog niet optimaal. Dat constateert Sterk Consulting in opdracht van Het Uitvoeringsprogramma van het Convenant Bodem en Ondergrond in samenspraak met de Unie van Waterschappen.



Grondwater speelt een belangrijke rol in grote maatschappelijke vraagstukken, zoals bodemdaling, droogte en verontreiniging. Sterk Consulting onderzocht hoe de waterschappen opereren op het terrein van het grondwaterbeheer. Speciale aandacht ging daarbij uit naar de Omgevingswet en het grondwaterkwaliteitsbeheer.

Grondwaterkwaliteitsbeheer

Sterk Consulting constateert dat de focus rond grondwater nu voornamelijk op kwantiteitsvraagstukken ligt, zoals droogte en bodemdaling. Maar ook in het grondwaterkwaliteitsbeheer liggen voor de waterschappen kansen.

Omgevingswet

Verder concludeert Sterk dat de Omgevingswet de samenwerking en afstemming op het terrein van grondwaterkwaliteit gaat beïnvloeden. Er is alleen nog veel onduidelijkheid over de manier waarop. De behoefte bestaat om enkele kennisvraagstukken rond grondwaterkwaliteit op te pakken. Over de vraag of de waterschappen hier meer regie op moeten pakken, zijn de meningen van de ondervraagde waterschappen echter verdeeld.

Nieuwe Grondwatervisie

De waterschappen zeggen graag een nieuwe nationale (basis)visie over grondwaterbeheer te willen. De Unie van Waterschappen is daarmee aan de slag gegaan en werkt aan een gezamenlijke waterschapsvisie op grondwaterbeheer. Dat gebeurt parallel aan de Interbestuurlijke Studiegroep Grondwater.

Vergroten van kennis

Sterk Consulting beveelt de Unie van Waterschappen en STOWA aan om meer bewustzijn te creëren voor het belang van grondwater in het algemeen en grondwaterkwaliteit in het bijzonder. Andere aanbevelingen zijn het ontwikkelen van kaders, investeren in kennisontwikkeling en meer samenwerken met provincies, gemeenten en drinkwaterbedrijven.

Terugblik op de Commissie Waterkeringen van 3 maart

24 maart 2021

Begin maart kwam de Commissie Waterkeringen (CWK) weer bij elkaar. Er werd onder meer gesproken over waterveiligheid en over het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Een samenvatting.



Visie Waterveiligheid

De Commissie Waterkeringen (CWK) heeft een conceptvisie Waterveiligheid 2035-2050 gemaakt. Als de reactie van de Commissie Watersystemen daarin is verwerkt, wordt de omgeving geraadpleegd. Ook de dijkgraven kunnen hun advies op de conceptvisie geven tijdens de dijkgravensessie op 1 april.

Hoogwaterbeschermingsprogramma

De CWK is geïnformeerd over de diverse overleggen van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Een ambtelijke Adviesraad HWBP werkt aan een stabiel en voorspelbaar HWBP. Hiervoor is op korte termijn een oplossing nodig voor de kastekorten in 2024/2025 en een structurele oplossing voor de lange termijn. Er wordt ook een bestuurlijke klankbordgroep ingesteld. Deze klankbordgroep gaat aan de slag met de bestuurlijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de dagelijks bestuursleden van de waterschappen voor de stabiliteit van de het Hoogwaterbeschermingsprogramma.

In de volgende vergadering van de CWK staat de voortgang van de Adviesraad HWBP op de agenda. Zo mogelijk ligt er dan ook een tijdpad voor de langetermijnoplossing voor een stabiele financiering en een voorspelbare programmering.

De CWK is akkoord met ongewijzigde afspraken rond de levencyclusbenadering en met de subsidie voor beheer en onderhoud van versterkingswerken. In projecten passen de waterschappen goede levenscycluskostenanalyses toe. Dit vanuit het huidige uitgangspunt dat beheer- en onderhoudskosten niet subsidiabel zijn. De CWK heeft ingestemd met het voorstel om de administratieve lasten te verminderen bij innovatieprojecten. De CWK krijgt graag inzicht in wat dit betekent.

De CWK geeft 2 punten mee voor de Kadernota. Dat is de nota voor de contouren van de programmering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma 2023-2029/2033.

  1. Als aanvulling op de 12-jarige doorkijk van het programma tot en met 2033 is het goed om ook een doorkijk te maken tot 2050 en hoe dit past binnen de kasreeks van 400 miljoen euro per jaar.
  2. De positie van projecten op het programma moeten op basis van meer criteria dan alleen het veiligheidsrendement bepaald worden.

Bij de komende programmering is het belangrijk om goed te bekijken wat qua tijd en geld realistisch is om te programmeren.

Overige punten

De CWK ondersteunt het initiatief voor de Landelijke Voorziening overstromingsinformatie. De commissie blijft graag op de hoogte van de voortgang, aangezien de huidige fase vrij lang heeft geduurd. De commissie is voorstander van een waterschapper als trekker.
Ook heeft de CWK ingestemd met de aanpak van oevererosie. Deze afkalving van oevers valt in het grensgebied in beheer tussen Rijkswaterstaat en de waterschappen.