OESO lanceert toolkit over watergovernance

22 maart 2021

Op 22 maart, Wereldwaterdag, heeft de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) een toolkit gelanceerd over waterbeleid en watergovernance.

hoogwater

De toolkit is een toegankelijke handreiking voor landen die in 2016 de OESO wateraanbeveling hebben ondertekend. De toolkit bevat een breed scala aan goede praktijken uit alle hoeken van de wereld. Aandachtsgebieden zijn beleid, waterkwaliteit, teveel en te weinig water, risico’s en rampen, governance en financiering.

Principes voor goed waterbeheer

De toolkit helpt bij het toepassen van de eerder gepubliceerde OESO-principes voor goed waterbeheer. De OESO wil een bijdrage leveren aan de mondiale wateragenda en aan de discussie over organisatie en financiering van het waterbeheer, bijvoorbeeld in internationale samenwerkingsprojecten.

De OESO organiseert tussen 22 en 25 maart ook verschillende evenementen tijdens de Water Days 2021.

Bekijk de OESO toolkit

Aanpak uitheemse rivierkreeften

19 maart 2021

De Commissie Watersystemen (CWS) van de Unie van Waterschappen heeft op 10 maart gesproken over uitheemse rivierkreeften. De commissie wil in een gezamenlijk traject, onder leiding van het ministerie van LNV, onderzoeken hoe de problemen die ontstaan door de aanwezigheid van uitheemse rivierkreeften aangepakt kunnen worden.

rivierkreeft

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) wil samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, IPO, VNG en de Unie een programma opzetten rondom uitheemse rivierkreeften. Daarin moeten de thema’s wetgeving, onderzoek en beheersmaatregelen aan bod komen. De wens is dat ook de landbouw-, visserij- en natuursector betrokken worden. In juni zijn de contouren van het programma klaar.

Problematiek

Uitheemse rivierkreeften veroorzaken in toenemende mate schade aan het watersysteem, vooral in West- en Midden Nederland. De kreeften eten de onderwatervegetatie op en woelen in de bodem en oevers waardoor het water troebel wordt. Hierdoor kan er geen licht meer tot op de bodem doordringen en hebben waterplanten geen kans meer.

Onderzoeksplan

In de CWS van 10 maart is een onderzoeksplan van de waterschappen, Unie en het ministerie van LNV besproken dat ingaat op de problemen die uitheemse rivierkreeften veroorzaken. In het onderzoeksplan komen de volgende zaken aan bod:

  • De vraag of de wet- en regelgeving aangepast kan worden zodat het eenvoudiger wordt om uitheemse rivierkreeften te bestrijden, en zo ja, hoe dan;
  • Onderzoek naar ecologische omstandigheden waarbij kreeften minder of zelfs geen schade veroorzaken;
  • Onderzoek naar de omvang van de schade zelf;
  • Aandacht voor de zoektocht naar effectieve beheersmaatregelen.

Bestrijding en preventie

Welke maatregelen effectief zijn bij de beheersing van de populatie tot een niveau waarin de schade die ze veroorzaken acceptabel is, is nog onvoldoende bekend. Ook is nog niet bekend wat er gedaan kan worden om verdere verspreiding van rivierkreeften tegen te gaan. De komende periode is hier meer onderzoek voor nodig. Deze vragen over effectieve bestrijding en preventie uit het onderzoeksplan worden ingebracht in het op te stellen programma.

Terugblik op de Commissie Watersystemen van 10 maart

Op 10 maart is de Commissie Watersystemen (CWS) weer bij elkaar geweest. Er is onder meer gesproken over uitheemse rivierkreeften, grondwater, droogte en diepe plassen. Een samenvatting.



Onderzoeksplan aanpak invasieve uitheemse rivierkreeften

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV) richt samen met het ministerie van Infrastruc-tuur en Waterstaat (I&W), IPO, VNG en de Unie een taskforce op voor de aanpak van uitheemse rivierkreeften. Deze gezamenlijkheid is een belangrijke winst. Er is breed draagvlak voor het onderzoeksprogramma. Vanuit de commissie wordt onder meer aandacht gevraagd voor het tijdspad en om de (financiële) verantwoordelijkheid bij LNV te leggen. De commissie stemt in met het onderzoeksprogramma en de inzet van de taskforce.

Visie op grondwater

De eerste contouren van de visie op grondwater worden gepresenteerd. Veel commissieleden wijzen op de regionale verschillen. Wat betreft de timing van het visietraject moet gekeken worden naar de mogelijkheid om tussenresultaten in te steken bij lopende trajecten. Denk aan de formatie en waterbeheerplannen. De commissieleden verschillen van mening over de governance. Daarover wordt in een volgende vergadering verder gesproken. Voor nu is het belangrijk om aan de slag te gaan en te beseffen dat we een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben. De commissie is akkoord met de ingezette weg. Er moet wel goed gekeken worden naar het tempo.

Droogte

2020 was de derde droge zomer op rij. Er was veel maatschappelijke en politieke aandacht voor de droogteproblematiek. De waterschappen kregen veel vragen over wat zij doen om de droogte aan te pakken. Veel van die vragen gingen over het grondwater en de grondwateronttrekkingen. Om vragen in het nieuwe droogteseizoen goed te kunnen beantwoorden, is een communicatielijn over de droogte aanpak opgesteld. Daarin wordt onder meer aandacht gevraagd voor het bufferen van en zuinig omgaan met water. Er is draagvlak voor de communicatielijn.

Maatschappelijke discussie herinrichting diepe plassen

Het verondiepen van diepe plassen is een goede ontwikkeling als plassen ecologisch kunnen worden verbeterd en daarmee ook bagger grootschalig kan worden toegepast. Maar als de ecologische (water)kwaliteit in het geding komt, is het juist een slechte ontwikkeling. Dit speelt vooral met nieuwe opkomende stoffen. De commissie onderstreept het belang van zorgvuldigheid, en de noodzaak van een scherp afwegingskader. Er kan naar alternatieven gezocht worden, maar dat is ook lastig. Het is goed dat er een duidelijke redeneerlijn is over deze kwestie. Dat is belangrijk als de waterschappen in beeld komen bij toekomstige situaties waarin de media aan-dacht besteden aan het verondiepen van een diepe plas.

Visie waterveiligheid

Hetty Klavers, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, is bij dit onderwerp aanwezig. Zij legt de link tussen watersystemen en de visie waterveiligheid, die momenteel binnen de Commissie Waterkwaliteit (CWK) wordt voorbereid. Ze vraagt de CWS om de CWK te adviseren over de visie, omdat waterveiligheid ook het regionale watersysteem achter de dijken raakt. DE CWS wijst vooral op de verbinding tussen het ruimtelijk domein en waterveiligheid. Het is belangrijk om dit nog inzichtelijker en steviger neer te zetten. Hierbij wordt ook meer aandacht gevraagd voor meerlaagsveiligheid. Het is goed om na te denken over de doelgroepen die je met de visie wilt bereiken. Tot slot is het belangrijk om aandacht te hebben voor de kortere termijn, in combinatie met een langere tijdshorizon van 2100.

Kosten uitvoering Klimaatakkoord

De waterschappen zijn bezig met maatregelen in het kader van het Klimaatakkoord. De Raad voor Openbaar Bestuur (ROB) heeft inzichtelijk gemaakt welke kosten hiermee gemoeid zijn. Daarbij is ook de inzet van de waterschappen onder de loep genomen. In hoeverre willen de waterschappen de inzet vergoed hebben? Of betalen ze die inzet via het eigen belastingstelsel? Over het advies van de ROB heeft binnen de Unie standpuntbepaling plaats gevonden: terughoudendheid om de hand op te houden bij het Rijk. De commissie steunt deze lijn en ziet wel kansen om te kijken naar innovatieve sporen voor medefinanciering of compensatie.

Oprichting Kenniscentrum Bever: bundeling van kennis en krachten

16 maart 2021

De beverpopulatie groeit in Nederland. Daarom hebben een aantal organisaties het Kenniscentrum Bevers opgericht. Om duurzaam met de bever samen te leven is het delen van kennis en het bundelen van krachten namelijk essentieel.



Het Kenniscentrum Bever is een initiatief van STOWA, Rijkswaterstaat, ProRail, de Unie van Waterschappen, Interprovinciaal Overleg en de Zoogdiervereniging. De komende maanden wordt bestaande informatie verzameld op het gebied van ecologie, verspreiding, monitoring, knelpunten, oplossingen en wetgeving. Begin november wordt de website van het kenniscentrum gelanceerd, waarop alle beverinformatie is te vinden. Ook worden evenementen voorbereid om kennis over bevers met belangstellenden te delen.

Herintroductie bever

De bever is in 1826 uitgestorven in Nederland. In 1988 is de herintroductie van de bever gestart. Aanvankelijk groeide de populatie langzaam, maar sinds 2011 is deze flink toegenomen. Inmiddels leven in bijna alle provincies bevers. De verwachting is dat zowel de verspreiding als de aantallen voorlopig blijven toenemen. Dit zorgt op de meeste plekken voor een positieve impact op de biodiversiteit. Tegelijkertijd ontstaan op enkele plaatsen conflicten. Daar kunnen we dankzij het kenniscentrum samen snel op inspelen.

Duurzaam samenleven

Met hun graaf-, bouw- en knaagactiviteiten verhogen bevers vaak de biodiversiteit, maar ze kunnen ook schade veroorzaken. Variërend van een omgeknaagde boom op de weg of het spoor, tot een beverhol in een (spoor)dijk of wateroverlast door een beverdam. Bevers zijn via de Europese Habitatrichtlijn en de Wet Natuurbescherming beschermd. Conflicten worden zoveel mogelijk opgelost door de juiste maatregelen te nemen.

Preventieve maatregelen

Denk hierbij aan het plaatsen van rasters of het aanbrengen van een beaver deceiver in een dam (buis waarmee de waterstand wordt verlaagd). Het is belangrijk om preventieve maatregelen te ontwikkelen en te snappen waarom een bever op een bepaalde plek zit en gedrag vertoont waar de omgeving last van heeft. Kennis en ervaring opdoen met (preventieve) maatregelen is cruciaal om op een duurzame manier met de bever samen te blijven leven.

Terugkoppeling commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën van 26 februari

Op 26 februari kwam de Uniecommissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen digitaal bij elkaar. Een korte samenvatting van de hoofdpunten.



Afwegingskader voor bijdragen van het Rijk

De waterschappen financieren de structurele uitvoering van hun taken via het eigen belastingstelsel. Op die manier is de continuïteit van het waterschapswerk geborgd. Steeds vaker moet extra kosten worden gemaakt, bijvoorbeeld voor de implementatie van nieuwe landelijke wetgeving of om een bijdrage te leveren aan bredere maatschappelijke uitdagingen. In die gevallen ontvangen de waterschappen, via de Unie van Waterschappen, soms een financiële bijdrage van het Rijk. De CBCF besprak een afwegingskader dat richting geeft aan de vraag in welke gevallen de Unie namens de waterschappen bij nieuw beleid met financiële consequenties wel of geen bijdrage van het Rijk vraagt. Na verwerking van de door de commissie gemaakte opmerkingen besluit de ledenvergadering van de Unie over het afwegingskader.

Toeslagaffaire

De CBCF besloot dat de waterschappen, met ondersteuning van het Rijk, de openstaande belastingschulden van ouders die slachtoffer zijn geworden van de kinderopvangtoeslagenaffaire willen kwijtschelden. Daarmee geven ze gehoor aan de oproep van staatssecretaris Van Huffelen van het ministerie van Financiën. De commissie besprak ook dat aan bepaalde voorwaarden moet zijn voldaan voordat de waterschappen de kwijtschelding daadwerkelijk kunnen realiseren.

Zie ook: Waterschappen willen gedupeerde ouders toeslagenaffaire helpen.

Conceptjaarrekening Unie van Waterschappen 2020

De commissie stelde de conceptjaarrekening van de Unie van Waterschappen over 2020 vast. Het jaar is met een positief resultaat afgesloten. Een deel daarvan is gereserveerd voor doorlopende actuele projecten, onder meer voor het traject rond de aanpassing van het belastingstelsel. Een deel wordt opgenomen in het algemene verenigingsvermogen.

En verder…

De CBCF ging akkoord met:

  • de reactie namens de gezamenlijke waterschappen op de evaluatie van de Wet veiligheidsregio’s. Belangrijkste punt hierin is dat de waterschappen niet als formeel crisispartner uit de wet moeten worden geschrapt;
  • een verlenging van de looptijd van het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen tot en met 31 december 2021;
  • het blijven handelen volgens de intenties van de Green Deal Duurzaam Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW) tot 1 juli 2021;
  • het voorstel van het Informatiehuis Water (IHW) dat zij vanaf 2022 het beheer van de Digitale Delta API (DD API) als taakuitbreiding overnemen van Rijkswaterstaat.

De CBCF adviseert de ledenvergadering van de Unie positief over:

  • het vaststellen van de geactualiseerde afspraken in de baseline ‘Basis op Orde’, die de minimale randvoorwaarden zijn om als sector bij te blijven op het gebied van digitalisering;
  • het opstarten van de uitwerkingsfase van het Ontwikkelplan Landelijke Voorziening Overstromingsinformatie;
  • de overdracht van de door waterschappen toegezegde contributiegelden naar het Kadaster voor de ICT-systemen van de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) in 2021 en 2022, en het voortzetten van de community van het samenwerkingsverband bronhouders BGT.

Biogas en groen gas waterschappen leveren duurzaamheidswinst op

12 maart 2021

De waterschappen kunnen met het opwekken van biogas en groen gas uit zuiveringsslib een flinke reductie van broeikasgassen realiseren. Dat blijkt uit onderzoek van Royal HaskoningDHV.



De waterschappen produceren steeds meer biogas en hebben in het Klimaatakkoord afgesproken om deze productie in de komende jaren verder op te voeren.

Duurzaamheidswinst

Uit het onderzoekt blijkt dat de duurzaamheidswinst -uitgedrukt in CO2 equivalenten- groot is en nog verder kan worden vergroot. Daarbij is een vergelijking gemaakt met de situatie dat er op een rioolwaterzuivering geen vergisting plaatsvindt. Verder zijn kansen onderzocht voor de verdere verduurzaming bij de opwek van biogas. Hierbij is onder andere bekeken in hoeverre er bij de productie van biogas methaan ontsnapt en welke maatregelen daartegen getroffen kunnen worden.

Kansen

Er liggen kansen om de reductie van broeikasgassen verder terug te dringen. Onder andere door het tegengaan van verlies van methaan in het slibvergistingsproces, de inzet van aquathermie en het afvangen van CO2. De Unie van Waterschappen stelt met de Vereniging van zuiveringsbeheerders een plan van aanpak op om die kansen zoveel mogelijk te benutten.

Bijdrage aan Klimaatakkoord

De waterschappen leveren een belangrijke bijdrage aan het Klimaatakkoord met de productie van duurzame energie. Onder andere met energie uit zon, wind en aquathermie op hun terreinen en in bedrijfsprocessen. Het leeuwendeel van de totale duurzame energieproductie wordt opgewekt op de rioolwaterzuiveringen in de vorm van biogas. Dat wordt doorgaans omgezet via Warmtekrachtkoppeling in elektriciteit voor het zuiveringsproces.

Grootste biogasproducent

Nog maar een klein deel wordt opgewaardeerd en in de vorm van groen gas geleverd aan de omgeving. Van de 315 rioolwaterzuiveringen in Nederland hebben op dit moment 70 een vergistingsinstallatie, waarmee 75 procent van het zuiveringsslib wordt vergist. Bij elkaar zijn de waterschappen één van de grootste biogasproducenten in Nederland met een productie van meer dan 130 miljoen kuub biogas per jaar. Dat is 25 tot 30 procent van de hele nationale productie.

Lees het onderzoek van Royal Haskoning DHV

Eerste Kamer neemt Stikstofwet aan

9 maart 2021

Tot grote tevredenheid van de waterschappen stemde de Eerste Kamer op 9 maart in met het wetsvoorstel Stikstofreductie en natuurverbetering. Dit wetsvoorstel verankert de structurele aanpak van de stikstofproblematiek van het kabinet.



Tijdens het debat over het wetsvoorstel vorige week bleken er zorgen over de juridische houdbaarheid van het wetsvoorstel. Ook benadrukte een aantal fracties dat stikstofreductie een opgave is voor alle sectoren, niet alleen de landbouw. Verder vonden enkele fracties de wet niet nodig omdat stikstof geen probleem is. GroenLinks, PvdA en PvdD waren tegen het wetsvoorstel omdat het voorstel niet ver genoeg gaat om de natuur te beschermen.

Gezonde leefomgeving

De waterschappen onderschrijven de noodzaak van het terugdringen van de stikstofdepositie omwille van het belang van een gezonde leefomgeving. Daarnaast hebben de waterschappen een taak als waterbeheerders die dagelijks werken aan deze leefomgeving. Dit werk wordt door de stikstofproblematiek voor een belangrijk deel belemmerd.

Waterveiligheidsprojecten

Denk hierbij aan grote waterveiligheidsprojecten, maar ook aan bijvoorbeeld de ombouw van een rioolwaterzuivering om energie- en grondstoffen terug te winnen uit afvalwater of werk voor klimaatadaptatie. De waterschappen realiseren zich dat deze ontwikkelingen alleen door kunnen gaan als de stikstofuitstoot daalt en de natuur zich kan herstellen volgens de instandhoudingsdoelen voor de Natura2000 gebieden.

Zorgen over gebruik gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw niet terecht

De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw. In de motie vraagt de Kamer het kabinet om geen nieuw verbod in te stellen, maar bij de toelating van de gewasbeschermingsmiddelen de beoordeling van het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) te volgen.



Op deze manier blijven er middelen beschikbaar voor de aanpak van plagen in bomen en planten, zoals de eikenprocessierups.

Uitzonderingslijst

De waterschappen vinden de zorgen van de Kamer niet terecht. De motie vraagt iets wat al kan. In de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden staat een lijst van situaties en van ziekten en plagen die met chemische gewasbeschermingsmiddelen bestreden mogen worden. De eikenprocessierups en de Japanse Duizendknoop staan op deze uitzonderingslijst. Deze uitzonderingen konden dus ook worden toegepast toen het verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw nog van kracht was.

In november vorig jaar werd het door een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag weer mogelijk om professioneel gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken op verharde en onverharde terreinen buiten de land- en tuinbouw.

Oppervlaktewater

Demissionair staatssecretaris Van Veldhoven wil deze fout op korte termijn herstellen. De waterschappen steunen dat plan. Door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw verslechtert de kwaliteit van het oppervlaktewater.

De Raad van State heeft advies uitgebracht over een wetsvoorstel dat de wettelijke grondslag regelt voor dat verbod. Het verbod geldt niet alleen voor het professioneel gebruik buiten de land- en tuinbouw, maar ook voor het gebruik door particulieren. Ook dat laatste heeft de steun van de waterschappen.

Lees de motie

Waterschappen blij met samenwerking in het GroenPact

5 maart 2021

In het samenwerkingsverband GroenPact slaan bedrijfsleven, onderwijs en overheid de handen ineen om het groene kennis- en innovatiesysteem in Nederland verder te versterken. Waterschappen steunen het GroenPact en werken aan dezelfde doelstellingen.



GroenPact is in 2016 gestart en draagt bij aan een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. GroenPact faciliteert ook kennisdeling en -toepassing. En verbindt de opgaven, mensen en middelen op het gebied van digitalisering en technologisering. Daarnaast heeft GroenPact ook een versnellingsprogramma internationalisering.

Innovatie

GroenPact is onder andere gericht op innovatie en meer aandacht voor klimaat, natuur en teelten waarin biologische bestrijding van ziekten en plaagsoorten wordt ingezet om planten gezond te houden in plaats van chemische middelen.

Elkaar versterken

Dirk-Siert Schoonman, portefeuillehouder voor het watersysteem in het Uniebestuur: “We zien een mooie verbinding tussen de ambities en acties van het GroenPact en die van de waterschappen. Dat versterkt elkaar. Zoals het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer en de projecten die de waterschappen daarin samen met de agrarische sector uitvoeren.”

Vergroenen stedelijke omgeving

“Ook voor andere beleidsonderwerpen is het belangrijk dat de groene opleidingen deskundige adviseurs en uitvoerders opleiden”, zegt Schoonman. “Het vergroenen van de stedelijke omgeving is belangrijk om water te bufferen en hittestress tegen te gaan. Bijvoorbeeld door tuinen van huizen te vergroenen, groene daken aan te leggen en te onderhouden. Ook voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in teelten is samenwerking tussen waterschappen en de opleidingen van belang.”

Beroepen in het groen promoten

Een ander belangrijk doel van GroenPact is om de beroepen in het groen beter te promoten om zo aan de vraag van de arbeidsmarkt te voldoen. Er zijn steeds minder mbo- en hbo-studenten die kiezen voor ‘groene’ opleidingen.

Educatiestrategie

Hetty Klavers, portefeuillehouder educatie in het Uniebestuur: “Voor waterschappen is het mbo een speerpunt in de educatiestrategie, met 2 doelen. Het is eerste doel is bewustwording van de wateropgaven en kennis bij de studenten over hoe ze als professional kunnen bijdragen aan goed waterbeheer in functies buiten het waterschap. Het tweede doel is dat mbo- en hbo-studenten worden opgeleid voor de functies die we bij de waterschappen hebben. Het is mooi om te zien dat GroenPact zich hier ook hard voor maakt.”

GroenPact manifestatie

Op 4 maart verzorgde GroenPact een live uitzending. Onder leiding van Twan Huys gingen studenten en jonge ondernemers in gesprek met de gasten aan tafel en met elkaar. Twan Huys ontving onder anderen demissionair minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur Voedselkwaliteit en Frans Timmermans, vicepresident voor de Europese Green Deal in de Europese Commissie.

Lees meer over GroenPact

Onderzoek naar vezelverlies van kleding

De Tweede Kamer heeft 25 februari een motie van de ChristenUnie aangenomen die aandacht vraagt voor microvezels in synthetische kleding. De motie roept de regering op om onderzoek te doen naar mogelijkheden om het vezelverlies van kleding bij het dragen en wassen te minimaliseren.



Door het dragen en wassen van dit soort kleding komen er microplastics in het water. Via de rioolwaterzuivering, die niet alle microplastics kan tegenhouden, komt het uiteindelijk in het oppervlaktewater.

Wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit

De Unie van Waterschappen steunt dit onderzoek van harte en is al veel langer bezig met dit onderwerp. Op het gebied van nieuwe stoffen maakt de Unie zich grote zorgen over onder andere PFAS, medicijnresten en microplastics. De Unie pleit voor het principe om aan de bron te zuiveren. Want wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit.

Uitvoering van de motie

Nu de motie door de Tweede Kamer is aangenomen, moet minister Van Nieuwenhuizen aan de slag met de uitvoering. De Unie van Waterschappen wil graag betrokken worden bij die uitvoering. De Unie wil meedenken en meewerken aan het verminderen van microplastics in het milieu en is ook nauw betrokken bij verschillende ministeries, industrie en stakeholders waardoor een goede bijdrage geleverd kan worden.

Infographic ‘Zelfs in theezakjes zitten microplastics’

App om microplastic in cosmetica te ontdekken