Tweede Kamerleden Kiki Hagen en Tjeerd de Groot (D66) hebben een motie ingediend over medicijnresten. Hierin vragen zij het kabinet om in samenwerking met medicijnproducenten een Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) voor medicijnen in te stellen. Deze motie werd op 14 maart aangenomen door de Tweede Kamer.
Medicijnresten oppervlaktewater
Jaarlijks belandt er 190.000 kilo medicijnresten in het oppervlaktewater. Door het wegspoelen van oude medicijnen door de gootsteen, maar ook via ontlasting en urine, komen er medicijnresten in het rioolwater terecht. Jaarlijks is dit ongeveer 509 ton. De rioolwaterzuiveringen zuiveren het grootste deel ervan.
Ecologische waterkwaliteit
Toch komt er dus nog 190.000 kilo medicijnresten in het oppervlaktewater terecht. Dit komt omdat de rioolwaterzuiveringsinstallaties de medicijnresten niet goed kunnen verwijderen. De medicijnresten in het oppervlaktewater vormen een mogelijk probleem voor de waterkwaliteit.
De vervuiler betaalt
Op dit moment betaalt de belastingbetaler de zuiveringskosten. De waterschappen zijn voorstander van een UPV voor medicijnfabrikanten. Daarmee worden de verantwoordelijkheid en de kosten voor het voorkómen van milieuschade immers neergelegd bij de producent van stoffen. De vervuiler betaalt.
Op 8 maart is er in de Tweede Kamer een commissiedebat Infrastructuur en Waterstaat. Die is ter voorbereiding van de Milieuraad die op 16 maart bij elkaar komt. Tijdens het commissiedebat komt onder meer de Richtlijn Prioritaire Stoffen aan de orde. De waterschappen geven de Kamerleden een aantal aandachtspunten mee.
De Europese Commissie presenteerde eind oktober een herziening van de Richtlijn Prioritaire Stoffen voor oppervlaktewater. Er worden nieuwe schadelijke stoffen toegevoegd, en voor bestaande schadelijke stoffen worden de normen aangescherpt. Deze Richtlijn is onderdeel van de Kaderrichtlijn Water (KRW) en draagt bij aan de ambities van de Europese Green Deal.
Verbetering waterkwaliteit
De herziening van de Richtlijn Prioritaire Stoffen draagt bij aan de verbetering van de chemische toestand van de waterkwaliteit. Daarom steunen de waterschappen de aanscherping van de bestaande normen en het toevoegen van nieuwe stoffen. Op basis van deze nieuwe lijst wordt namelijk per lidstaat beoordeeld of er maatregelen nodig zijn om voor de betreffende stoffen de milieukwaliteitsnormen te halen.
Vervuilende stoffen in kaart
Daarna is het de vraag hoe men de uitstoot van deze stoffen kan reduceren. Het is belangrijk om de aanwezigheid van vervuilende stoffen in het oppervlaktewater goed in kaart te brengen. Dat kan door monitoring van het oppervlaktewater en rioolwaterzuiveringen. Deze monitoring draagt beter bij aan het ‘vervuiler betaalt-principe’ en de bronaanpak van gevaarlijke stoffen.
KRW-doelen verder uit zicht
Een risico van deze aanscherping van de Richtlijn is wel dat de KRW-doelen nog verder uit zicht raken. De normen worden immers strenger en er komen nieuwe stoffen op de lijst.
Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot (D66) stelde begin februari schriftelijke vragen aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over het dempen van sloten. Aanleiding was een artikel op Melkvee.nl. Daaruit bleek dat 2 op de 3 boeren sloten wil dempen om zoveel mogelijke mestplaatsingsruimte te houden. De minister heeft de vragen nu beantwoord.
De Groot vroeg de minister onder meer of hij erkent dat sloten bijdragen aan een robuuster landbouwsysteem. Bijvoorbeeld door weerbaarder te zijn tegen klimaateffecten zoals zware regenval. De minister erkent dat inderdaad. Bij piekbuien kunnen de sloten als wateropvang dienen. Zo wordt voorkomen dat er grote plassen op het land blijven staan.
Zandgronden
Maar de minister zegt erbij dat de bijdrage van sloten aan het landbouwsysteem wel verschillend is per gebied. Uit onderzoek blijkt dat het dempen van enkele sloten in de hoge zandgronden bij zou kunnen dragen aan de bestrijding van droogte. Dit heeft in sommige gevallen een positief effect op het aanwezige grondwater in de regio. En dat kan weer positieve gevolgen hebben voor de landbouw en de aanwezige natuur.
Stikstofdoelen
Ook vroeg De Groot of het klopt dat door het dempen van sloten de natuur- en stikstofdoelen in gevaar komen. Volgens de minister is daar niet één antwoord op te geven. Als boeren een sloot dempen, neemt de mestplaatsingsruimte toe. En dus ook de stikstofuitstoot. Maar het gevolg van dempen kan ook zijn dat de oppervlakte van het perceel groter wordt en daarmee de breedte van de bufferstrook. En dat veroorzaakt weer een afname van de mestplaatsingsruimte en stikstofdepositie.
Toestemming waterschap
De minister benadrukte in zijn antwoord dat wie een sloot wil dempen, toestemming nodig heeft van het waterschap. Sloten mogen niet zomaar gedempt worden. Ze zijn onderdeel van een watersysteem en ze hebben daarin vaak meerdere functies. Denk aan de aanvoer, opslag en afvoer van water. Ook dragen ze bij aan de waterkwaliteit en ecologie. Daarom moeten boeren altijd eerst overleggen met hun waterschap.
Kamerlid Tjeerd de Groot (D66) heeft schriftelijke vragen gesteld aan de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over het dempen van sloten. De waterschappen benadrukken dat sloten niet zomaar gedempt mogen worden.
Aanleiding voor de vragen van De Groot was het bericht ‘Meerderheid boeren wil sloten dempen’ op Melkvee.nl. De uitslag van een poll op deze website was dat bijna twee op de drie boeren sloten wil dempen om zoveel mogelijke mestplaatsingsruimte te houden.
Bijdrage aan robuust landbouwsysteem
De Groot vraagt de minister onder meer of hij erkent dat sloten bijdragen aan een robuuster landbouwsysteem, bijvoorbeeld door weerbaarder te zijn tegen klimaateffecten, zoals zware regenval. Ook vraagt hij of het klopt dat door het dempen van sloten de natuur- en stikstofdoelen in gevaar komen.
Sloten zijn onderdeel van een watersysteem
De waterschappen benadrukken dat een sloot niet zomaar gedempt mag worden. Sloten zijn onderdeel van een watersysteem en ze hebben daarin vaak meerdere functies. Denk aan de aanvoer, opslag en afvoer van water. Ook dragen ze bij aan de waterkwaliteit en ecologie.
Toestemming waterschap
Wie een sloot wil dempen, heeft toestemming nodig van het waterschap. Elk waterschap heeft hiervoor regels. Over het algemeen geldt de voorwaarde dat de hoeveelheid oppervlaktewater behouden moet blijven.
Op 7 februari heeft het Europees chemicaliënagentschap ECHA het voorstel voor het PFAS-verbod gepubliceerd. De afgelopen jaren hebben Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden, hard gewerkt aan dit verbod.
Nederland heeft er bewust voor gekozen om PFAS in Europees verband te verbieden. PFAS zit in veel producten en komt ook via bijvoorbeeld de rivieren ons land binnen. Een Europees verbod zet dus meer zoden aan de dijk dan alleen een binnenlands verbod. De waterschappen steunen de Nederlandse inzet voor een verbod en pleiten ervoor om dit zo breed mogelijk in te voeren. Hoe eerder de productie van PFAS gestopt kan worden hoe beter dit is voor de leefomgeving.
Een halt toeroepen aan vervuiling
Het verbod gaat gelden voor de productie, gebruik, verkoop en import van ruim 10.000 chemische stoffen, die in duizenden producten zitten die we elke dag gebruiken. Dat is belangrijk om vervuiling van onze leefomgeving met PFAS een halt te roepen. Het verbod geldt nog niet voor specifieke productgroepen als medicijnen, biociden en gewasbeschermingsmiddelen.
Mening geven over het voorstel
De komende periode gaat het voorstel in consultatie. Dat betekent dat iedereen gedurende 6 maanden zijn of haar mening kan geven. Daarna geven 2 wetenschappelijke comités hun advies over het voorstel. Hun advies wordt samen met het voorstel ingediend bij de Europese Commissie.
Definitief voorstel in 2025
De verwachting is dat de Europese Commissie in 2025 een definitief voorstel voor een verbod voorlegt voor besluitvorming door de lidstaten. In dat voorstel zijn dan ook overgangstermijnen opgenomen, zodat bedrijven voldoende tijd hebben om hun productieproces volledig PFAS-loos te maken.
De Unie van Waterschappen heeft een evaluatie laten uitvoeren voor de gedragscode Wet natuurbescherming voor waterschappen, Bestendig beheer en onderhoud. Daaruit blijkt dat de gedragscode op hoofdlijnen goed werkbaar is, maar dat er mogelijkheden zijn voor verbetering.
Gedragscode is belangrijk voor waterschappen
De gedragscode is een voor de waterschappen onmisbaar instrument voor de uitvoering van veel voorkomende beheer- en onderhoudswerkzaamheden. Door te werken volgens de regels van de gedragscode dragen waterschappen bij aan natuurbehoud. Zonder gedragscode moeten de waterschappen ontheffing aanvragen voor werkzaamheden die effect kunnen hebben op beschermde dieren- en plantensoorten.
Behoefte aan duidelijkheid
Voor de evaluatie zijn vragenlijsten uitgezet bij waterschappen, aannemers, provincies en soortenbeschermingsorganisaties. Uit hun reacties blijkt dat er vooral behoefte is aan meer duidelijkheid. Dat kan helpen om de bruikbaarheid in het veld te verbeteren. Denk aan meer helderheid over ecologische werkprotocollen. Ook kan in de gedragscode nog duidelijker staan wanneer een activiteit onder beheer en onderhoud valt en wanneer onder kleinschalige ruimtelijke ingrepen. Uit de evaluatie blijkt verder dat muskus- en beverratten steeds vaker intrekken bij bevers. Daardoor zijn deze exoten lastig te bestrijden.
Waarom een gedragscode?
De Wet natuurbescherming zorgt voor de duurzame instandhouding van dier- en plantensoorten in Nederland. Deze wet heeft een aantal verbodsbepalingen. Hier kan een ontheffing voor worden aangevraagd. Dat is niet nodig als men werkt volgens een door de Minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Veel voorkomende werkzaamheden die onder een gedragscode kunnen vallen zijn maaien, baggeren, snoeien en het onderhoud van waterkeringen of duikers.
Op 27 januari hebben 2 Tweede Kamerleden een bezoek gebracht aan Noord-Brabant. Tijdens dit werkbezoek kregen zij meer te horen over de omvang en de impact van drugscriminaliteit en dumpingen van drugsafval in deze provincie.
Lozingen van drugsafval kunnen bijvoorbeeld problemen opleveren op de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Soms moet een rwzi zelfs stilgelegd worden. De Kamerleden namen daarom een kijkje op de rwzi in Halsteren. Daar kregen ze een rondleiding, waarbij ook dijkgraaf Kees Jan de Vet van waterschap Brabantse Delta en watergraaf Erik de Ridder van waterschap De Dommel aanwezig waren. Zij gaven een toelichting over de gevolgen en de kosten van drugsafvaldumpingen voor de rioolwaterzuivering.
Betere financiële regeling
Afgelopen november werd al bekend dat het kabinet de vergoeding van opruimkosten na dumpingen van drugsafval voor particulieren en overheden verruimt. De waterschappen en provincies zijn daar blij mee. Door de verbeterde financiële regeling kan milieuschade aan bodem, grond en oppervlaktewater beter worden voorkomen. Er kan nu immers sneller worden gesaneerd.
Bezoek aan een drugsput
En dat dat hard nodig is, konden de Kamerleden met eigen ogen bekijken. Ze bezochten een drugsput in natuurgebied Brabantse Wal. Erik de Jonge, boswachter van Brabants Landschap, en Freek Pecht, landelijk coördinator politie synthetische drugs, vertelden er meer over.
Het werkbezoek werd georganiseerd door het Interprovinciaal Overleg IPO, de provincie Noord-Brabant en de Unie van Waterschappen. Aanwezige Kamerleden waren Eva van Esch (PvdD) en Roelof Bisschop (SGP).
Op 13 januari hebben Nederland, Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen bij Europees chemicaliënagentschap ECHA samen de eerste, formele stap gezet voor een Europees verbod op PFAS.
De 5 landen dienden het een zogeheten ‘restrictievoorstel’ in. Doel van het restrictievoorstel is een verbod op het gebruik en de productie van deze stoffen, om daarmee de risico’s van PFAS voor mens en milieu te beperken. Dit zal het grootste stoffenverbod ooit zijn in Europa.
Ingewikkeld verbod
Het is een ingewikkeld verbod omdat er meer dan 10.000 soorten PFAS bestaan, toegepast in een veelvoud aan producten. Op 7 februari publiceert ECHA het voorstel voor het PFAS-verbod.
Proces in 3 fases
Er zijn 3 fases in het proces om te komen tot een PFAS-verbod. De eerste fase is op 13 januari afgerond: het indienen van een restrictievoorstel. Na de publicatie van het restrictievoorstel op 7 februari start de volgende fase: de openbare raadpleging door ECHA. Iedereen kan dan zijn of haar mening en informatie aanleveren. Daarna stelt ECHA een advies op. Dat is fase 2. In de laatste fase maakt de Europese Commissie een definitief voorstel, waar de lidstaten over stemmen. Daarna treedt het verbod formeel in werking. Waarschijnlijk is dat in 2025.
Wat vindt de Unie?
De Unie van Waterschappen onderstreept het belang van restrictiedossier PFAS. De waterschappen vinden een zo breed mogelijk verbod wenselijk. Hoe eerder de productie van PFAS gestopt kan worden hoe beter dit is voor de leefomgeving.
Europese samenwerking
Denemarken, Duitsland, Nederland, Noorwegen en Zweden werken sinds 2019 samen aan een voorstel voor een Europees verbod op PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen). Veel PFAS breken niet of nauwelijks af in het milieu. Ze kunnen schadelijke effecten op de gezondheid van mensen en schadelijk zijn voor de natuur.
In de Tweede Kamer is er op 19 januari een schriftelijk overleg over een voorstel van de Europese Commissie voor de herziening van de richtlijn stedelijk afvalwater. De waterschappen geven graag hun visie op deze richtlijn.
De richtlijn is onderdeel van een pakket aan voorstellen dat moet leiden tot een betere bescherming van de waterkwaliteit en de volksgezondheid. Het gaat om modernisering van bestaande waterwetgeving in het kader van het ‘Zero pollution action plan’. Dat plan heeft de Europese Commissie eind oktober gepresenteerd.
Strengere normen voor lozing stikstof en fosfaat
De waterschappen vinden het herzieningsvoorstel voor de richtlijn stedelijk afvalwater belangrijk. Deze richtlijn schrijft voor aan welke eisen de inzameling en de behandeling van huishoudelijk afvalwater moet voldoen. Bij de herziening worden de normen voor de lozing van stikstof en fosfaat verscherpt.
Zuivering van medicijnresten
Daarnaast wordt voor alle grote rioolwaterzuiveringen een aanvullende zuivering van medicijnresten verplicht. Ieder jaar belandt minstens 190 ton medicijnresten in rivieren, kanalen, sloten. Daarvan verdwijnt 90 procent via de wc of het doucheputje. Deze stoffen zijn een risico voor de waterkwaliteit. De waterschappen zetten steeds stappen bij het zuiveren van deze stoffen uit het rioolwater. Maar ze vinden dat ook de farmaceuten een grotere verantwoordelijkheid moeten nemen.
Farmaceutische industrie moet meebetalen
Dat vindt de Europese Commissie ook. Die stelt voor om de kosten voor het verwijderen van medicijnresten mede te financieren met een bijdrage van de farmaceutische industrie. De waterschappen juichen dit voorstel toe. Zo komen de verantwoordelijkheid en de kosten voor het voorkómen van milieuschade bij de producent van stoffen te liggen.
Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
De waterschappen vinden dit een universeel principe dat voor alle stoffen moet gelden. Het is hoog tijd dat we ook de impact op het milieu in de prijs van producenten meerekenen en dat zij meer verantwoordelijkheid nemen. Dat geldt niet alleen voor de farmaceutische industrie en cosmetica. Het geldt voor alle vervuilingen: chemische industrie, pfas, plastics, rubber. Er verschijnen meer dan 20 miljoen nieuwe chemische stoffen per jaar. De waterschappen zijn blij dat het kabinet het voorstel voor deze zogenaamde uitgebreide producentenverantwoordelijkheid steunt.
Na het bakken van oliebollen tijdens Oud en Nieuw, verdwijnt bij bijna 4 op de 10 Nederlanders het gebruikte frituurvet nog in de gootsteen of wc. Dat blijkt uit publieksonderzoek van de waterschappen. Oliebollenvet veroorzaakt grote problemen in leidingen en bij rioolwaterzuiveringen. De zuivering en afvoer van dit vet kost de waterschappen jaarlijks enkele miljoenen euro’s.
Wanneer frituurvet door de gootsteen wordt gespoeld, gaat het vet stollen en aan de binnenkant van leidingen zitten. Dit kan zorgen voor verstoppingen bij mensen thuis en op rioolwaterzuiveringen. Bij een verstopping thuis moet al snel een loodgieter gebeld worden. Waterschappen moeten vaak speciale bedrijven inhuren die het vet verwijderen uit de persleidingen en gemalen.
Kosten naar de inwoner
De zuivering en afvoer van oliebollenvet kost de waterschappen jaarlijks enkele miljoenen euro’s. De getallen verschillen per regio, maar een waterschap kan hier jaarlijks wel 2 ton aan kwijt zijn. Deze kosten worden via de waterschapsbelasting uiteindelijk door inwoners betaald.
Frituurvet recyclen
Uit onderzoek van de waterschappen blijkt dat 1 op de 5 Nederlanders meer zou willen bijdragen voor schoon water. Een goed voornemen voor het nieuwe jaar zou kunnen zijn om gebruikt frituurvet in een (oude) verpakking in te leveren bij de hiervoor bestemde recyclepunten. Zo worden niet alleen verstoppingen op de rioolwaterzuiveringen voorkomen, ook kan van gebruikt frituurvet biobrandstof van gemaakt worden, een vorm van groene energie.
