Categorie: Waterkwantiteit

Waterknop: water als verbindende factor in het landelijke gebied

21 september 2023

De transitie van het landelijk gebied is een groot en belangrijk dossier waar de landelijke en regionale partijen al jaren mee worstelen. De waterschappen zien water als verbindende factor die voor de benodigde versnelling kan zorgen. De Unie van Waterschappen roept op om met waterbeheermaatregelen snel resultaten te boeken op het gebied van natuurherstel en toekomstperspectief voor de landbouw.

boerderij met weiland en sloot in vogelvluchtperspectief

Verdroging is naast stikstof een van de grote oorzaken van de achteruitgang van de natuur, maar zet ook de productiviteit van de landbouw onder druk, geeft funderingsschade, bodemdaling en beperkt de beschikbaarheid van drinkwater. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “Uitstellen van het aanpakken van de natuur, waterkwaliteit en klimaatverandering is niet langer mogelijk. Daarom moeten we verder kijken dan stikstofreductie. We kunnen als overheden versnellen door een ferme draai te geven aan de ‘waterknop’.”

Draaien aan de ‘waterknop’

Van der Sande: “De ‘waterknop’ staat voor watermaatregelen die snel effect hebben op bijvoorbeeld het watervasthoudende vermogen van de bodem en de natuur. Denk aan het flexibel omgaan met peilbeheer en het plaatsen van stuwen in sloten om water langer vast te houden. De waterschappen zijn betrokken bij de gebiedsprocessen van de provincies om deze kansen te verzilveren.”

Gezonde bodem

In opdracht van de Unie van Waterschappen bracht STOWA in een notitie een aantal onderzoeken over de rol van water samen. “Bij natuurherstel zijn diverse factoren van belang, waaronder voedselrijkdom (nutriënten), de zuurgraad en water. Maar ook de omvang van, en verbinding tussen natuurgebieden. Alle factoren moeten op orde zijn. Alleen werken aan stikstof is minder effectief als er onvoldoende water is, en andersom maakt droogtebestrijding de natuur minder gevoelig voor stikstof. Een gezonde bodem en een robuuste leefomgeving beginnen bij voldoende water”, vat Joost Buntsma, directeur van STOWA, samen.

Effectief

Ook adviesbureaus Sweco, Tauw en Witteveen + Bos onderstrepen de effectiviteit van waterbeheer voor natuurherstel. “Hydrologische maatregelen dragen bij aan het weerbaarder maken van habitattypen en leefgebieden van soorten tegen stikstofdepositie. Indien hydrologische maatregelen ook buiten de Natura 2000-gebieden op de juiste locatie, juiste wijze en voldoende robuust worden uitgevoerd (juiste hoeveelheden water van goede kwaliteit) heeft dit een positief effect op stikstofgevoelige natuur.”

Water als transitiemotor

De waterschappen hebben voor het realiseren van de maatregelen wel medeoverheden, het rijk en gebiedspartners nodig. De Unie van Waterschappen doet dan ook een oproep aan het rijk en de medeoverheden om meer prioriteit te geven aan de watermaatregelen. “Waterschappen ervaren dat partijen in de regio zeer bereid zijn om met water aan de slag te gaan. Water verbindt en heeft de potentie om meer perspectief te brengen in de transitie van het landelijke gebied”, aldus Rogier van der Sande.

Waterschappen beperken wateroverlast door regen

7 augustus 2023

Het afgelopen weekend viel er flink veel regen. Op verschillende plekken in het land namen de waterschappen extra maatregelen om wateroverlast te beperken.

Hevige regenval op een polderweg op Goeree Overflakkee.

Afgelopen zaterdag viel op de Zuid-Hollandse eilanden lokaal tot wel 50 millimeter neerslag. Op verschillende plaatsen op Goeree-Overflakkee lagen de waterpeilen al ruim boven het zomerpeil, waardoor plaatselijk wateroverlast ontstond. Waterschap Hollandse Delta plaatste noodpompen om het overtollige water sneller af te kunnen voeren.

Capaciteit gemaal Overwhere verdubbeld

Purmerend kreeg te maken met nog heftigere buien. Daar viel maar liefst 60 tot 70 millimeter. Het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier verdubbelde daarom de capaciteit van het poldergemaal Overwhere om zo de sloten sneller tot gewenst niveau terug te brengen. Daarna zakte het water in de tuinen en omgeving naar de sloten uit.

Droogtemaatregelen teruggedraaid

Door de vele regen die is gevallen, trok waterschap Drents Overijsselse Delta een droogtemaatregel in. Het waterpeilen in sloten, weteringen en kanalen stond extra hoog, tot boven het normale maximumpeil. Het waterschap schakelde terug tot het maximale peil voor de zomer. Dit betekent dat in delen van het gebied waar dit mogelijk was, 5 tot 20 centimeter van de waterpeilen werd ‘afgeroomd’. Op die manier ging waterschap Drents Overijsselse Delta wateroverlast tegen en ontstaat ruimte om de neerslag die nog gaat vallen op te vangen.

Geen onttrekkingsverbod meer

Ook waterschap Limburg trok dit weekend droogtemaatregelen in. Zo is het onttrekkingsverbod voor oppervlaktewater zoals beken en sloten in Zuid-Limburg niet langer geldig. De komende maanden kunnen veranderende weersomstandigheden ervoor zorgen dat er opnieuw een onttrekkingsverbod nodig is.

Droogte update: problemen nemen af, voldoende water beschikbaar

1 augustus 2023

Juli was vrij nat met in Nederland gemiddeld 98 mm neerslag. Hierdoor is de waterbeschikbaarheid toegenomen. Vanwege de verwachte neerslag in Nederland en in de stroomgebieden van de Rijn en de Maas, zal de situatie verder verbeteren.

Droogte waterpeil meten

Ook de watervraag neemt af door de regen en relatief lage temperaturen voor de tijd van het jaar. Het landelijk gemiddelde neerslagtekort is flink gedaald en daalt de komende periode naar verwachting verder. Als gevolg van het wisselvallige weer zal de afvoer van de Rijn en de Maas naar verwachting in de komende week stijgen tot waarden rond of boven gemiddeld voor de tijd van het jaar.

Afgeschaalde maatregelen

Over het algemeen zijn de grondwaterstanden en het vochtgehalte van de toplaag van de bodem ook verbeterd. De mate van verbetering varieert wel per regio. Veel maatregelen blijven voorlopig nog van kracht, zoals onttrekkingsverboden en schutbeperkingen om verzilting te beperken. Maar er worden ook maatregelen afgeschaald. Het IJsselmeer en Markermeer gaan bijvoorbeeld terug naar het normale zomerpeil.

Droogtemonitor

De waterkwaliteit is enigszins verbeterd, maar in veel regio’s is nog wel sprake van blauwalg en op enkele locaties van zuurstofloosheid en botulisme. Een actuele stand van zaken rond de droogte is te vinden in de droogtemonitor. Gezien de afnemende problemen wordt op unievanwaterschappen.nl niet regulier meer een update geplaatst.

Droogte update: grote regionale verschillen

17 juli 2023

Dankzij de neerslag van afgelopen week verbeterde de waterbeschikbaarheid in Nederland iets. De aanvoer van de Rijn neemt toe en de toplaag van de bodem is op veel plaatsen natter. Ook voor de komende week wordt regen verwacht, waardoor er voorlopig voldoende water beschikbaar is om aan de watervraag te voldoen.

Droogte langs sloot

De regionale verschillen rond de droogte zijn wel groot in Nederland. In hoger gelegen delen van Nederland is nog altijd sprake van drooggevallen beken en poelen. Dit komt omdat er geen aanvoer vanuit de grote rivieren mogelijk is. De neerslag van afgelopen weken is niet voldoende geweest om het tekort aan te vullen. Ook de grondwaterstanden zijn op veel plaatsen lager dan gemiddeld voor de tijd van het jaar. Met name in Zuidwest-Nederland is het de afgelopen week nog erg droog geweest.

Verzilting

De verzilting blijft aandacht vragen van Rijkswaterstaat en de waterschappen. Door de toename van het zoutgehalte in het water kunnen er problemen ontstaan voor landbouw, industrie en drinkwater. Daarom wordt De Klimaatbestendige Zoetwateraanvoer (KWA) nog steeds ingezet om zoet water aan te voeren naar West-Nederland. Daar kan door (dreigende) verzilting geen water worden ingenomen uit de Hollandse IJssel.

Waterkwaliteit

De temperatuur van het water daalt door de extra invoer van zoet water, wat gunstig is voor de waterkwaliteit. Toch gelden er lokaal nog zwemwaterverboden, vanwege blauwalg.

Maatregelen blijven van kracht


Maatregelen die al eerder dit jaar door de waterschappen en Rijkswaterstaat zijn ingesteld blijven van kracht. Zij doen al het mogelijke om water vast te houden in meren, beken en kanalen. De waterpeilen zijn waar mogelijk verhoogd. In veel gebieden zonder mogelijkheden voor wateraanvoer zijn onttrekkingsverboden uit oppervlaktewateren van kracht. Sommige locaties kiezen voor efficiënt schutten, een schip wacht dan langer in de sluis tot er andere schepen aansluiten. Hierdoor kan beperkt vertraging kan ontstaan voor de scheepvaart. 

Neerslag helpt, maar nog steeds veel droogtemaatregelen nodig

12 juli 2023

De gevallen neerslag helpt de waterschappen en Rijkswaterstaat met het in stand houden van de waterpeilen en het tegengaan van verzilting. Door de verhoogde temperatuur van het water zijn op verschillende plekken in het land zwemverboden van kracht.



Op woensdag 12 juli wordt de Klimaatbestendige Zoetwateraanvoer (KWA) opgevoerd om de verzilting in de regio Rijn-Maasmonding tegen te gaan. Via de KWA wordt extra zoet water naar het gebied aangevoerd vanuit de Lek. Door de lage Rijnafvoer neemt de verzilting in de regio toe en kan er geen water meer worden aangevoerd vanuit de Hollandsche IJssel.

De afvoeren van de grote rivieren nemen langzaam af. De Rijn daalt naar ca. 1.000 m3/s begin volgende week en de Maas van 60 m3/s naar 50 m3/s over twee weken. Ondanks de gevallen neerslag is het nog altijd erg droog en ligt het neerslagtekort rond de 5% droogste jaren. 

Maatregelen tegen verzilting

In gebieden die gevoelig zijn voor verzilting wordt efficiënt geschut om het zoete water zoveel mogelijk vast te houden. Rijkswaterstaat en de waterschappen hebben de waterpeilen waar mogelijk verhoogd en doen al het mogelijke om het zoete water vast te houden in meren, beken en kanalen.

Onttrekkingsverboden en zwemverboden

In veel gebieden zonder mogelijkheden voor wateraanvoer zijn beregeningsverboden vanuit oppervlaktewater van kracht. De grondwaterstanden zijn in het algemeen laag tot gemiddeld. Het vochtgehalte in de bodem is door de gevallen neerslag tijdelijk verbeterd, maar in veel gebieden nog steeds laag.

Door de verhoogde temperatuur van het oppervlaktewater is er op diverse locaties sprake van blauwalg. Lokaal zijn zwemverboden van kracht.

Regionale verschillen

Hoewel de droogtesituatie regionaal verschilt, zijn er momenteel wel overal extra droogtemaatregelen genomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verhogen van het waterpeil, extra wateraanvoer, beregeningsverboden en beperkingen voor de scheepvaart. Op landelijk niveau is er nog voldoende water beschikbaar in de rivieren en meren.

De droogtemonitor is een product van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN-LCW) met bijdragen van de waterschappen, Rijkswaterstaat, het KNMI, de provincies, het ministerie van LNV en Vewin.

Werkbezoeken Kamerleden in teken van droogte

Op 11 en 12 juli organiseerde de Unie van Waterschappen bij waterschap Rijn en IJssel een werkbezoek voor Tweede Kamerleden Eva van Esch (PvdD) en Eline Vedder (CDA). De werkbezoeken stonden in het teken van droogte en het anders omgaan met water.



Heemraden Peter Schrijver en Antoinet Looman verwelkomden de gasten op een landgoed waar waterschap Rijn en IJssel verschillende maatregelen neemt om het toekomstbestendig te maken en de grondwaterstand te verhogen. Het waterschap werkt hiervoor samen met de grondeigenaren, agrariërs en pachters in het gebied. Zo maken ze de Baakse Beek ondieper, waardoor het minder grondwater met zich meeneemt. Ook krijgt de beek via gegraven geulen meer ruimte. Bij een rondleiding kregen de Kamerleden de effecten van de al genomen maatregelen te zien.

Waterneutrale woningen

Daarnaast kregen de Kamerleden informatie over een project gericht op duurzame en waterneutrale woningbouw. In de Heuvelstraat in Silvolde worden woningen ontwikkeld waarbij regenwater dat op het perceel valt, ter plekke wordt omgezet in drinkwater. Dat drinkwater wordt onder meer gebruikt voor de vaatwasser, wasmachine en de douche. Na gebruik wordt het water gezuiverd en uiteindelijk geïnfiltreerd in de bodem.

Elke druppel de grond in

Aan het eind brachten de Kamerleden een bezoek aan een agrariër voor het project ‘Elke druppel de grond in’. In dit project kijkt het waterschap samen met grondeigenaren naar manieren om water vast te houden. Elk gebied is anders en vraagt om een andere aanpak. Samen met de grondeigenaar bepaalt het waterschap welke maatregelen mogelijk zijn. Op deze manier werken agrariërs en andere grondeigenaren mee aan de watertransitie. Voorbeelden van maatregelen zijn drainagesystemen, droogtestuwen aanleggen en sloten ondieper maken of dempen.

Werkbezoeken Tweede Kamerleden

De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Deze zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele politieke onderwerpen, zoals droogte.

Kamer neemt moties over wateronderwerpen aan

7 juli 2023

Op de laatste Kamerdag voor het zomerreces dienden verschillende politieke partijen 15 moties in tijdens het Tweeminutendebat Water. Alle moties gingen over onderwerpen die tijdens het jaarlijkse Commissiedebat water aan de orde kwamen.

grondwaterontrekkingen

Een overzicht van de moties die werden aangenomen door de Tweede Kamer:

Landelijke vergunningsplicht voor grondwateronttrekkingen

D66 kreeg een Kamermeerderheid voor een onderzoek naar een landelijke vergunningsplicht voor grondwateronttrekkingen. Als dit onderzoek positieve uitkomsten heeft, moet het kabinet daarna zo snel mogelijk een landelijke vergunningsplicht of een landelijke meldplicht voor alle grondwateronttrekkingen instellen.

In gesprek over meldplicht grondwateronttrekkingen

De Unie van Waterschappen gaat het gesprek met de 21 waterschappen aan over het instellen van een meldplicht voor grondwateronttrekkingen. Zoals in de Visie op Grondwater is aangegeven willen de waterschappen de grondwatervoorraad goed beschermen. Ook willen ze goed zicht hebben op grondwateronttrekkingen. De waterschappen nemen maatregelen om meer (grond)water vast te houden, het zicht op de onttrekkingen te verbeteren en de regelgeving waar nodig aan te scherpen.

Natuurontwikkeling bij dijkversterking

De ChristenUnie wilde met een motie bereiken dat natuurontwikkeling nadrukkelijk betrokken wordt bij dijkversterkingen. De waterschappen vinden dat een goed idee en doen dit al. Zo is een biodiversiteit grasmat ook goed voor de erosiebestendigheid van waterkeringen.

Onderzoek Chemours

Een onderzoek naar ‘nul uit de pijp’ van Chemours was de inzet van een motie van de Partij voor de Dieren. De Unie van Waterschappen is voorstander van bronbeleid: wat niet in het water komt aan gevaarlijke stoffen, hoeft er later ook niet uit. In het Kamerdebat werd aangegeven dat er een onderzoek naar dit voorstel wordt ingesteld. De Unie van Waterschappen juicht dit toe.

Medicijnresten

Tenslotte vroeg de VVD in een motie om de door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gereserveerde middelen voor de aanpak van medicijnresten in ons water sneller en effectiever in te zetten. Juist op de plekken waar de effecten van de medicijnresten het grootst zijn. De waterschappen voeren al een aantal demoprojecten uit op ongeveer 30 rioolwaterzuiveringen.

> Moties Tweeminutendebat Water

Waterschappen bestuderen Europese bodemwet

5 juli 2023

Op 5 juli is de Europese Bodem monitoringswet gepresenteerd. De waterschappen zijn blij dat de EU met een richtlijn komt, omdat met deze richtlijn maatregelen om de bodem te verbeteren hoger op de agenda komen.



De Europese Bodem monitoringswet is een brede, integrale aanpak voor een gezondere bodem die gekoppeld is aan de Green Deal. Het is een beleidskader met visie en concrete (vrijwillige, maar ook wettelijk bindende) maatregelen voor de Europese Commissie zelf en voor de individuele lidstaten. Op dit moment is er geen Europese wetgeving en daarom is beleid om de bodem te verbeteren vooralsnog te vrijblijvend. Op advies van het Europees Parlement, de Europese Rekenkamer en het Comité van de Regio’s is daarom deze richtlijn aangekondigd.

Bodemverbetering hoognodig

Met de monitoringswet erkent de Europese Commissie dat de bodem in alarmerende staat verkeert en ziet het bodemverbetering als essentieel voor het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals de teruglopende biodiversiteit, klimaatverandering, stikstof en voedselproductie. Volgens Europa is er nu actie nodig.

Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid Unie van Waterschappen: “De bodem staat nu ernstig onder druk door verontreinigingen, intensief bodemgebruik en klimaatverandering. We hebben een sterke bodem nodig om de gevolgen van klimaatverandering beter op te kunnen vangen. Een gezonde bodem werkt als spons: ze kan water opnemen bij zware regenval en water geven in tijden van droogte.”

Werkbare oplossing

Naast dat de waterschappen dus kansen zien, zijn er ook aandachtspunten. “De richtlijn moet geen belemmering vormen voor het uitvoeren van onze taken. We voorzien nu mogelijk problemen met baggerwerkzaamheden en grondverzet voor onze dijken. Er bevinden zich veel stoffen in de bodem. Europese normering voor die stoffen is een positieve ontwikkeling. We zullen bij de uitwerking van de richtlijn alleen op zoek moeten naar een werkbare oplossing, zodat het werk niet onnodig complex en onuitvoerbaar wordt gemaakt.”

Kennis en innovatie

De aangekondigde maatregelen uit de Bodem monitoringswet sluiten op veel vlakken aan bij de nationale ambities van Nederland. Daarnaast biedt de komst van de richtlijn ruimte en geld voor innovaties en kennisontwikkeling. Dit spreekt de waterschappen aan, bijvoorbeeld voor het hergebruik van baggerspecie. De waterschappen zijn daarnaast voorstander van een regionale aanpak, omdat bodembeleid maatwerk is.

Vervolg

De Unie van Waterschappen brengt samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de kansen en risico’s van de Europese Bodem monitoringswet in kaart en zal medio augustus met een inhoudelijke reactie komen op de richtlijn.

Regen brengt verlichting, maar droogte is nog niet voorbij

28 juni 2023

De neerslag van de afgelopen week heeft ervoor gezorgd dat er weer meer water beschikbaar is. De droogte is echter nog niet voorbij. Ook ervaren waterschappen meer waterkwaliteitsproblemen door het warme zomerweer.



De grondwaterstanden zijn nog altijd laag tot gemiddeld voor de tijd van het jaar. Daarom hebben zeven waterschappen in Oost en Zuid Nederland een onttrekkingsverbod vanuit oppervlaktewater ingesteld en zijn er bij twee waterschappen ook lokale onttrekkingsverboden voor grondwater van kracht. Ook zijn er lokaal inspecties uitgevoerd van droogtegevoelige waterkeringen.

Waterkwaliteit gaat achter uit

Door de hoge temperaturen de afgelopen weken is ook de watertemperatuur gestegen tot 23-26 graden Celsius. De stijging van de temperatuur gaat samen met het teruglopen van het zuurstofgehalte in het water wat tot waterkwaliteitsproblemen leidt. Zo zijn er lokaal meldingen van blauwalg en vissterfte en zijn op sommige locaties negatieve zwemadviezen afgegeven.

Verzilting

Ondanks de neerslag zien we dat het water in bijvoorbeeld het Noordzeekanaal steeds zouter wordt. Dit komt omdat er door lagere rivierafvoeren minder tegendruk is en het zoute zeewater daardoor verder kan binnendringen. Deze verzilting heeft negatieve effecten voor de natuur en landbouw. Op meerdere plekken zijn schutbeperkingen van kracht om de verzilting tegen te gaan en water te besparen. Via de stuw in Driel wordt tijdelijk extra water aangevoerd om het zoute water op het Noordzeekanaal terug te dringen. In West Nederland is de Klimaatbestendige Wateraanvoer (KWA) deels opgestart om extra zoet water aan te voeren.

Water vasthouden

Waterschappen houden waar mogelijk hogere waterpeilen aan en houden de gevallen neerslag zoveel mogelijk vast om de watervoorraad aan te vullen. Op sommige locaties voeren ze extra water aan vanuit het hoofdwatersysteem om in de watervraag te kunnen voorzien.

Stabilisatie neerslagtekort

Op dit moment hebben de landbouw en natuur veel water nodig. De kwaliteit en levering van drinkwater is op orde. De komende twee weken wordt in heel Nederland wisselvallig weer met enige neerslag verwacht met normale temperaturen voor de tijd van het jaar. De verwachting is dat het neerslagtekort de komende periode verder zal stabiliseren.

Droogtemonitor

Via de droogtemonitor worden updates gegeven over de actuele droogtesituatie. De droogtemonitor is een product van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN-LCW) met bijdragen van de waterschappen, Rijkswaterstaat, het KNMI, de provincies, het ministerie van LNV en Vewin.

Uitblijven van landbouwakkoord teleurstellend

21 juni 2023

De gesprekken over het landbouwakkoord zijn definitief gestaakt. De waterschappen betreuren het stopzetten van de gesprekken. In het landelijk gebied hebben landbouw, natuur en waterbeheer elkaar nodig.

Paarden in het weiland langs een brede beek

Het landbouwakkoord leek het instrument om de partijen bij elkaar te brengen en gebiedsprocessen en uitvoeringsprogramma’s te versnellen. De Unie van Waterschappen dacht namens de waterschappen mee met verschillende sectortafels om tot een landbouwakkoord te komen.

Waterschappen: opgaven zijn urgent

Dirk-Siert Schoonman, bestuurder van de Unie van Waterschappen: “De agrarische sector beheert ongeveer 60% van Nederland. Agrariërs zijn dus ontzettend belangrijk voor de realisatie van oplossingen voor het aanpakken van natuur, een betere waterkwaliteit en een klimaatbestendig watersysteem. Een landbouwakkoord met een goed toekomstperspectief voor de sector hoort hierbij. Het stopzetten van de gesprekken is teleurstellend, want de opgaven zijn urgent en echt niet van tafel. Maar het is belangrijk om in gesprek te blijven. De waterschappen blijven vanuit hun rol in de gebieden meewerken aan oplossingen die werken voor zowel de agrariër als de toekomstbestendigheid van het watersysteem en het landelijke gebied. Water en bodem zijn hierin voor de waterschappen sturend.”

Landbouwakkoord?

Op advies van ‘stikstofbemiddelaar’ Johan Remkes heeft de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit het initiatief genomen om een akkoord te sluiten over maatregelen die zowel de agrarische sector een helder perspectief bieden als doelen op het gebied van natuur, water en klimaat verwezenlijken. Deze maatregelen zouden gezamenlijk worden overeengekomen in het Landbouwakkoord.