Het kabinet heeft op dinsdag 10 december een wetsvoorstel ingetrokken dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw zou inperken. De waterschappen hadden het verbod graag juridisch verankerd gezien.
Negatieve effecten op waterkwaliteit
De Nederlandse waterkwaliteit staat onder druk en er is veel werk aan de winkel om die te verbeteren, reageert de Unie van Waterschappen. Dit vraagt om verantwoordelijkheid van alle partijen. Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verharde en onverharde terreinen buiten de land- en tuinbouw vormt een probleem voor de waterkwaliteit van het oppervlaktewater. Ook voor planten en dieren die in het water leven heeft het negatieve effecten.
De waterschappen pleiten er daarom voor om zoveel mogelijk maatregelen ten aanzien van gewasbeschermingsmiddelen met betrekking tot gebruik buiten de landbouw in landelijke wetgeving en beleid op te nemen. Dat het kabinet nu dit wetsvoorstel voor het terugdringen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw terugtrekt, vindt de Unie van Waterschappen dan ook teleurstellend.
Wet ruim twee jaar geleden van kracht
In de zomer van 2022 werd het gebruiksverbod van gewasbeschermingsmiddelen voor professionals buiten de land- en tuinbouw van kracht door een uitspraak van de Hoge Raad. De waterschappen steunden het wetsvoorstel, dat het verbod definitief in de wetgeving zou verankeren. Het ingetrokken wetsvoorstel zou het gebruik door particulieren inperken. Dat is nu dus helaas van tafel.
Op woensdag 11 december vond de Woontop plaats, met als doel afspraken te maken om zo snel mogelijk tot 100.000 woningen per jaar te kunnen bouwen. Op initiatief van minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening spraken verschillende partijen over het wegnemen van belemmeringen om de woningbouw te bevorderen. Duidelijk werd dat rekening houden met water nog altijd een belangrijk onderdeel moet zijn van bouwplannen.
Afspraken over water en bodem
Veel van de gemaakte afspraken gaan over het verminderen van regels en het verkorten van procedures. Een van de afspraken betreft ‘rekening te houden met water en bodem’. Hierin staat dat er snel een toepasbaar handelingsperspectief nodig is voor risicovolle gebieden op het gebied van water en bodem.
De waterschappen gaan hiervoor samen met de andere decentrale overheden en het Rijk aan de slag met kaders voor de verschillende water- en bodemsystemen. Ook brengen ze samen met de gemeenten in kaart hoe per locatie toekomstbestendig bouwen mogelijk is. Dit gebeurt in de planvormingsfase om vertraging later in het proces vertraging te voorkomen.
Verstandig bouwen
De Unie van Waterschappen is blij dat door deze afspraken water en bodem aan de voorkant kaderstellend zijn. “Het levert voor de waterschappen het komende halfjaar wel huiswerk op als het gaat om het bepalen van normen en kaders,” reageert Unievoorzitter Rogier van der Sande. “Voor ons staat centraal dat het belangrijk is om verstandig te bouwen, zodat er woningbouw gerealiseerd wordt die toekomstbestendig is, zonder dat gebreken ontstaan in de (nabije) toekomst.”
Stichting RIONED, de Unie van Waterschappen en partners in de afvalwatersector overhandigden op dinsdag 10 december een petitie aan de Tweede Kamer met de oproep om vochtige toiletdoekjes plasticvrij te maken. Vochtige doekjes die plastic bevatten zijn zo stevig dat ze ernstige rioolproblemen en milieuvervuiling veroorzaken. Dit leidt tot tientallen miljoenen euro’s per jaar aan onnodige kosten.
Symbolische bal vochtige doekjes
Onder het motto ‘De bal ligt bij jullie: maak vochtige doekjes plasticvrij’ presenteerden de partners een enorme bal van vochtige doekjes aan de vaste Kamercommissie van Infrastructuur en Waterstaat. De bal symboliseert de zogeheten ‘schapen’: proppen die in het riool ontstaan door doekjes die plastic bevatten. Kamerleden Cor Pierik (BBB), Geert Gabriëls (GroenLinks-PvdA), Willem Boutkan (PVV), Natascha Wingelaar (NSC) en Martijn Buijsse (VVD) namen de petitie in ontvangst.
Miljoenen euro’s schade
Vochtige doekjes met plastic die door de wc gespoeld worden veroorzaken jaarlijks miljoenen euro’s aan schade in het rioolstelsel. Ook bij de rioolgemalen en zuiveringen van de waterschappen ontstaan verstoppingen. Dit leidt tot aanzienlijke milieuproblemen en forse kosten. De extra beheerkosten bedragen in Nederland 22 tot 26 miljoen euro per jaar. Dat is een flink deel van de totale rioleringsuitgaven van 600 miljoen euro voor alle Nederlandse gemeenten. Op Europees niveau komt het neer op zo’n 300 miljoen euro aan extra kosten per jaar.
Europees verbod
Met de petitie pleiten de aanbieders voor een Europees verbod onder de Single Use Plastics Directive. Het initiatief wordt dan ook breed gesteund door organisaties die dagelijks de impact van dit probleem ondervinden. Naast initiatiefnemers RIONED en de Unie van Waterschappen zijn dat Techniek Nederland en de Vereniging van Zuiveringsbeheerders. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ondersteunt het initiatief.
Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) bestaat tien jaar. Als het programma in 2050 is afgelopen, is Nederland beter dan ooit beschermd tegen hoogwater. Ook de komende jaren worden er heel veel Nederlandse dijken versterkt door de waterschappen. Onlangs bracht het HWBP het projectenboek uit met een overzicht van alle dijkversterkingen die de komende jaren worden voorbereid en uitgevoerd.
In het boek worden de belangrijkste lessen van tien jaar HWBP op een rij gezet. Ook bevat het diverse interviews, met onder meer Jeroen Haan portefeuillehouder Waterveiligheid bij de Unie van Waterschappen, over het belang van gezamenlijke inzet van de alliantie. “Dijken zijn de ruggengraat van onze waterveiligheid. Dankzij het HWBP versterken we niet alleen dijken, maar ook de samenwerking tussen waterschappen, Rijkswaterstaat en andere partners. Samen staan we sterk tegen het water, aldus Haan.”
Een decennium van vooruitgang
De aanpak van het HWBP is uniek. Waterschappen, Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werken nauw samen om dijkversterkingen op een efficiënte en duurzame manier uit te voeren. Daarbij wordt gekeken naar niet alleen de veiligheid, maar ook naar kansen voor natuur en leefomgeving. Sinds 2014 zijn tientallen kilometers dijk versterkt en innovatieve technieken toegepast, zoals natuurvriendelijke oevers en slimme monitoringtools. Het projectenboek biedt een uitgebreide inkijk in de projecten en toont hoe de samenwerking binnen het HWBP resulteert in innovatieve oplossingen en gedeelde kennis. Het boek laat ook zien hoe deze projecten bijdragen aan klimaatadaptatie en ruimtelijke kwaliteit.
Op vrijdag 6 december vergaderde de Commissie Waterkeringen (CWK) van de Unie van Waterschappen. Op de agenda stonden onder meer de consultatie Beleidslijn Grote Rivieren, het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en de langetermijnvisie voor waterveiligheid.
Reactie op consultatie beleidslijn Grote Rivieren
De CWK stemt in met de voorgelegde conceptreactie. Hierbij wil de commissie wel op de eerste pagina benadrukken dat de inbreng door individuele waterschappen voor alle waterschappen van belang is. Daarnaast zorgt voortschrijdend inzicht voor een wijziging in de inbreng over de Kampereilanden.
Position paper Water Resilience Initiative
De commissie is blij dat er een position paper ligt, omdat dit de Unie van Waterschappen en Vewin in staat stelt om een leidende rol te nemen in het opstellen van het voorstel. De boodschap moet een sterkere oproep vormen om de grensoverschrijdende samenwerking te verbeteren, zonder nieuwe inhoudelijke kaders. De Unie heeft hiervoor voldoende voorbeelden om te delen, zowel voor grote rivieren als regionale systemen. Het is hierbij ook mogelijk om een studie te doen naar de governance-ervaring in Nederland.
Verbeterinspanning op korte termijn in HWBP
De CWK wil verder met de onderlinge gesprekken om de eigen prestaties in het HWBP te verbeteren. De nadruk van de gesprekken ligt op elkaar beter begrijpen en nieuwsgierig zijn naar oorzaken en leerpunten. Het dashboard helpt daarbij. Het maakt onderscheid tussen objectieve, vergelijkbare informatie en subjectieve inschatting van hoe het waterschap ervoor staat. De Programmadirectie HWBP helpt om de dashboards te interpreteren. De CWK wil de opbrengst van de regionale gesprekken vertalen naar reflecties op de zeven voorwaarden bij de langetermijnafspraken over het HWBP.
De voortgangsbrief van het HWBP laat zien dat de mijlpalen beter gehaald worden. Eerdere verbeterinspanningen, zoals het implementatieplan ‘Naar een realistisch en betrouwbaar HWBP’ werpen dus nu hun vruchten af.
Langetermijnvisie waterveiligheid
De CWK wil het Manifest Waterveiligheid opnieuw oppakken en bespreken of nieuwe afspraken nodig zijn voor waterveiligheid op lange termijn. De Unie van Waterschappen vraagt de themagroep Lange Termijn een voorstel te maken voor de Werkgroep Waterkeringen (WWK) en CWK. Aan de voorkant worden CWK-leden benaderd om de bestuurlijke vragen aan de voorkant te identificeren.
Actieplan Toekomstbestendig HWBP
Ontwikkelingen onder het actieplan gaan sneller dan via de stukkenstroom van de commissie gedeeld kan worden. De CWK spreekt af dat de Unie van Waterschappen ontwikkelingen per mail kan delen met de WWK en CWK, zodat de leden transparant op de hoogte zijn van actualiteiten. Dit is alleen voor informatie die niet ter bespreking is.
Korte evaluatie proces middellangetermijnfinanciering HWBP
De CWK is trots op het resultaat dat alle 21 autonome besluiten hebben ingestemd met extra middelen voor HWBP op middellange termijn en de toenadering van de CWK in het proces. Tegelijkertijd voelt het dubbel dat de financiering van het Rijk uit het Deltafonds komt, wat niet aan andere maatregelen besteed kan worden. De CWK noemt enkele verbeterpunten voor volgend jaar, zoals meer aandacht aan de voorkant voor feiten en standpunten van algemene besturen.
Samen met Vewin, de Vereniging van waterbedrijven in Nederland, organiseerde de Unie van Waterschappen op woensdag 4 december een Waterlunch in Brussel. Acht parlementariërs van verschillende politieke partijen schoven aan. Ze werden onder andere geïnformeerd over de uitdagingen van de Nederlandse watersector en de impact en kansen van bestaande en nieuwe plannen zoals de Water Resilience Strategy.
Waterweerbaarheid
Water is de komende jaren een van prioriteiten van de Europese Unie. In de strategische agenda voor de komende vijf jaar stellen de regeringsleiders van de lidstaten van de Europese Unie dat de Europese Unie moet werken aan een waterweerbaar Europa. Voor watermanagement, goede drinkwatervoorziening en het Europese concurrentievermogen is een waterweerbaar Europa cruciaal. Vewin en de Unie van Waterschappen willen graag dat het zo snel mogelijk gepubliceerd wordt en voeren hierover regelmatig gesprekken in Brussel.
In gesprek tijdens de Waterlunch
Europarlementariërs van D66, PVV, NSC, BBB, VVD, PvdA-Groenlinks en CDA gingen op 4 december hierover in gesprek met onder andere bestuurder Sander Mager en directeur Meindert Smallenbroek, beiden van de Unie van Waterschappen. Ze benoemden de uitdagingen van waterbeheerders, spraken steun uit voor de Water Resilience Strategy en gingen in op de groeiende afstand tussen end-of-pipe-wetgeving en bronbeleid. Alle uitdagingen vragen om intensivering van grensoverstijgend waterbeheer. Dit ondanks dat waterschappen in de regio al goed samenwerken met veel partners. De Water Resilience Strategy met een stevige rol van de Europese Unie is daar een kans voor.
Dutch Water Authorities in Europa
Onder de naam Dutch Water Authorities werken de Nederlandse waterschappen samen met Europese en andere internationale partners. De Unie van Waterschappen en Vewin werken in Brussel samen om de belangen van de Nederlandse waterschappen en drinkwaterbedrijven binnen de Europese Unie kenbaar te maken.
Tijdens een lunchsessie op vrijdag 6 december informeerde de Unie van Waterschappen Eerste en Tweede Kamerleden over de digitale transformatie en informatieveiligheid bij de waterschappen. Lunchsessies worden regelmatig georganiseerd om Kamerleden bij te praten over actuele onderwerpen.
Kansen en risico’s van digitalisering
De ontwikkelingen op het gebied van digitalisering gaan razendsnel, ook binnen de (decentrale) overheid. Provincies, gemeenten en waterschappen werken hard om de kansen van digitalisering te benutten en de bijbehorende risico’s te beheersen. Daarom organiseerde de Unie van Waterschappen samen met het IPO en de VNG een informele lunchbijeenkomst om kennis te maken met de Eerste en Tweede Kamerleden die digitalisering in hun portefeuille hebben. Onder meer Tweede Kamerleden Jesse Six Dijkstra (NSC) en Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) waren aanwezig.
Kansen van AI
Het IPO besprak de kansen van kunstmatige intelligentie (AI) voor provincies. AI is voor hen een onmisbaar hulpmiddel: het stelt ze in staat om natuurmonitoring, verkeersdoorstroming en de integratie van een nieuw energiesysteem efficiënter en nauwkeuriger aan te pakken.
Datagedreven werken
Vervolgens sprak de VNG over datagedreven werken en gegevensuitwisseling. Hierbij ging het vooral over praktische belemmeringen om data te delen. De systemen die overheidsbreed worden gehanteerd, zijn niet altijd op elkaar afgesteld. Ook is de informatiehuishouding niet altijd op orde, wat de kwaliteit van data in het geding brengt. Overheidsbreed regisseren, investeren en standaardiseren is daarom van groot belang om maatschappelijke opgaven aan te pakken, aldus de gemeenten.
Informatieveiligheid
De Unie van Waterschappen ging tenslotte in op het belang van informatieveiligheid. De waterschappen worden steeds afhankelijker van goed werkende ICT-systemen. Bovendien komen cyberaanvallen steeds vaker voor. Om voorbereid te zijn op digitale dreigingen en afhankelijkheden is het voor de decentrale overheden belangrijk om informatieveiligheid goed in te richten als continu proces. Dit maakt onderdeel uit van de implementatie van de Europese NIS2-richtlijn en de vertaling daarvan in de Nederlandse Cyberbeveiligingswet.
Voor de decentrale overheden is het belangrijk dat overheden hierin samenwerken en dat het Rijk regie neemt. “De waterschappen zijn al ruim tien jaar bezig met het verbeteren van hun informatieveiligheid. Het zijn processen van de lange adem,” zei Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Ons aanpassen naar nieuwe wet- en regelgeving zal dan ook niet van de een op andere dag kunnen plaatsvinden. Maar omdat het belang groot is en dagelijks groeit, zitten de waterschappen er bovenop.”
Op donderdag 28 november overhandigden de waterschappen bij het bestuurlijk overleg landelijk gebied hun toekomstvisie voor het platteland aan onder anderen minister Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). In de visie ‘Samenwerken aan een toekomstbestendig platteland’ delen de waterschappen hun plannen. Ze reiken medeoverheden, boeren en andere terreineigenaren de hand om samen te werken en zo snel stappen te zetten op weg naar een landelijk gebied mét toekomstperspectief.
Water en bodem sturend
De waterschappen willen werk maken van een toekomstbestendig landelijk gebied. “Door te redeneren vanuit de randvoorwaarden die het water- en bodemsysteem meegeven, kunnen we ons richten op realistisch toekomstperspectief voor boeren en natuur,” zegt Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, bij de overhandiging. “Met de water- en bodemanalyses van de waterschappen ligt er een basis voor de toekomstbestendige inrichting van het landelijk gebied. De waterschappen voelen de urgentie om snel tot plannen te komen en gaan daarom aan de slag.”
Samenwerken aan schoner water
In de toekomstvisie voor het platteland geven de waterschappen aan dat er werk aan de winkel is om de waterkwaliteit te verbeteren. “Om die waterkwaliteitsdoelen te halen moeten alle partijen (waterschappen, agrariërs en industrie) een steentje bijdragen”, aldus Lokin. “Als waterschappen voelen wij een grote verantwoordelijkheid om de handschoen op te pakken. Maar dit kunnen we niet alleen. We verwachten ook van andere overheden, organisaties, watergebruikers en inwoners dat zij hun verantwoordelijkheid nemen. Alleen samen kunnen we zorgen voor een betere waterkwaliteit.”
Bestuurder Vincent Lokin overhandigt het visiedocument aan minister Wiersma.
Toekomstbestendig landelijk gebied
De waterschappen doen met de toekomstvisie een handreiking naar de andere overheden en de agrarische sector om snel aan de slag te gaan met de transitie naar een robuust en toekomstbestendig landelijk gebied. Lokin: “In deze propositie, ons voorstel, nodigen wij de lezer uit om onze uitgestoken hand met beide handen aan te nemen. Niet om elkaar vast te houden, maar om de schouders eronder te zetten. Dat vraagt om duidelijk beleid en een langjarige en toegankelijke financiering. Als waterschappen zijn wij bereid om hier een actieve rol in te spelen. En hieraan bij te dragen. Kortom: we gaan ervoor.”
Op vrijdag 22 november vergaderde de commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen. Op de agenda stonden onder meer het actualiseren van het handboek Crisisbeheersing, modelvorderingen van de Waterschapswet en de Uniebegroting voor 2025. Een korte samenvatting van de hoofdpunten.
Actualisatie handboek Crisisbeheersing
De commissie wisselde gedachten uit over een drietal voornemens om het handboek Crisisbeheersing aan te passen:
of waterschappen alleen bijstand verlenen als er een waterbelang mee is gemoeid,
een (financieel) afwegingskader ontwikkelen voor het verlenen van bijstand, en
het draaien van piketdiensten door het waterschapshulpteam.
De commissie heeft hierover uiteenlopende gedachten. Die zullen worden verwerkt in voorstellen.
Modelverordeningen op basis van artikel 108 en 109 van de Waterschapswet
De commissie gaf de Ledenvergadering een positief advies over de modelverordeningen ‘financieel beleid, beheer en organisatie’ (artikel 108 Waterschapswet) en ‘controle op het financiële beheer en op de inrichting van de financiële organisatie’ (artikel 109 Waterschapswet). Met toepassing van deze modelverordeningen sluiten de waterschappen weer aan bij nieuwe wet- en regelgeving.
Data zijn onmisbaar bij de aanpak van grote maatschappelijke opgaven en voor de dienstverlening aan burgers en bedrijven. Dit vraagt steeds vaker om datadeling over verschillende domeinen heen. Om die reden wordt er een Federatief Datastelsel (FDS) ontwikkeld. Het FDS schept een kader van afspraken, standaarden en voorzieningen waardoor data-aanbieders en data-afnemers op uniforme wijze data kunnen uitwisselen. De commissie stemt ermee in dat hier namens de waterschappen een intentieverklaring voor wordt getekend.
Begroting 2025
De commissie geeft de Ledenvergadering een positief advies over de begroting 2025 van de Unie van Waterschappen. De voorgestelde contributieverhoging past in het in 2024 vastgestelde meerjarenbeleid.
Verder besproken in de commissie
In een besloten gedeelte van de vergadering reageerde de commissie op de preconsultatie eerste tranche herziening Wet veiligheidsregio’s.
Op maandag 25 november hebben de samenwerkende partijen aan de veiligheidscampagne ‘Varen doe je Samen!’ een nieuw convenant ondertekend. Daarmee kan de campagne tot 2030 vooruit. Met de ondertekening onderstrepen alle partners – waaronder de Unie van Waterschappen- het belang van de campagne en de samenwerking.
Varen doe je Samen!
De voorlichtingscampagne Varen doe je Samen! loopt al sinds 2007. Sinds de oprichting van de veiligheidscampagne in 2007 is er veel veranderd, maar het doel blijft hetzelfde: het vergroten van het veiligheidsbewustzijn op het water. Tijdens de ceremonie onderstreepte ‘Varen doe je Samen!’ dat de centrale boodschap zich blijft ontwikkelen en met de tijd en omgeving meebeweegt. Zo kunnen de beroepsvaart, recreatievaart en andere waterrecreanten veilig gebruik blijven maken van de Nederlandse wateren.
Waterschappen en waterrecreatie
De waterschappen doen mee aan ‘Varen doe je Samen!’ omdat waterschappen steeds vaker vaarwegbeheerder zijn en het belangrijk vinden dat recreatie- en beroepsvaart zich bewust is van gevaren. Bij het vergroten van dat bewustzijn kan ‘Varen doe je Samen!’ helpen. Daarnaast gaat het goed met de waterrecreatie in Nederland. Als het drukker wordt op en in het water is het des te belangrijker dat er rekening wordt gehouden met elkaar en dat de kwaliteit van het water en de werking van het watersysteem geen hinder ondervinden. De Unie van Waterschappen wil via de campagne meer aandacht vragen voor duurzaamheid en het platform gebruiken om in contact te komen met de waterrecreatiesector, particuliere organisaties en de recreanten zelf.
Ceremoniële ondertekening
De ondertekening van het convenant vond plaats in de Passenger Terminal te Amsterdam. Na een terugblik op de afgelopen jaren van de campagne, werd er vooral ook vooruitgekeken. Namens de Unie van Waterschappen was beleidsadviseur Mark van Kruining aanwezig. Na een korte speech van alle partners volgde de ceremoniële ondertekening van het nieuwe convenant.
Samenwerkende partners
Voor de convenantperiode 2025 tot 2030 nemen de volgende partijen deel: Rijkswaterstaat, 9 provincies, politie, Unie van Waterschappen, Port of Amsterdam, Havenbedrijf Rotterdam, KNRM, Reddingsbrigade, Koninklijke Binnenvaart Nederland, Dienst der Hydrografie, HISWA-RECRON, CBR, Sportvisserij Nederland, Watersportverbond, KNMC en Netwerk Waterrecreatie. De uitvoering van de campagne is belegd bij Waterrecreatie Nederland.
