Neerslag helpt, maar nog steeds veel droogtemaatregelen nodig

12 juli 2023

De gevallen neerslag helpt de waterschappen en Rijkswaterstaat met het in stand houden van de waterpeilen en het tegengaan van verzilting. Door de verhoogde temperatuur van het water zijn op verschillende plekken in het land zwemverboden van kracht.



Op woensdag 12 juli wordt de Klimaatbestendige Zoetwateraanvoer (KWA) opgevoerd om de verzilting in de regio Rijn-Maasmonding tegen te gaan. Via de KWA wordt extra zoet water naar het gebied aangevoerd vanuit de Lek. Door de lage Rijnafvoer neemt de verzilting in de regio toe en kan er geen water meer worden aangevoerd vanuit de Hollandsche IJssel.

De afvoeren van de grote rivieren nemen langzaam af. De Rijn daalt naar ca. 1.000 m3/s begin volgende week en de Maas van 60 m3/s naar 50 m3/s over twee weken. Ondanks de gevallen neerslag is het nog altijd erg droog en ligt het neerslagtekort rond de 5% droogste jaren. 

Maatregelen tegen verzilting

In gebieden die gevoelig zijn voor verzilting wordt efficiënt geschut om het zoete water zoveel mogelijk vast te houden. Rijkswaterstaat en de waterschappen hebben de waterpeilen waar mogelijk verhoogd en doen al het mogelijke om het zoete water vast te houden in meren, beken en kanalen.

Onttrekkingsverboden en zwemverboden

In veel gebieden zonder mogelijkheden voor wateraanvoer zijn beregeningsverboden vanuit oppervlaktewater van kracht. De grondwaterstanden zijn in het algemeen laag tot gemiddeld. Het vochtgehalte in de bodem is door de gevallen neerslag tijdelijk verbeterd, maar in veel gebieden nog steeds laag.

Door de verhoogde temperatuur van het oppervlaktewater is er op diverse locaties sprake van blauwalg. Lokaal zijn zwemverboden van kracht.

Regionale verschillen

Hoewel de droogtesituatie regionaal verschilt, zijn er momenteel wel overal extra droogtemaatregelen genomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verhogen van het waterpeil, extra wateraanvoer, beregeningsverboden en beperkingen voor de scheepvaart. Op landelijk niveau is er nog voldoende water beschikbaar in de rivieren en meren.

De droogtemonitor is een product van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN-LCW) met bijdragen van de waterschappen, Rijkswaterstaat, het KNMI, de provincies, het ministerie van LNV en Vewin.

Werkbezoeken Kamerleden in teken van droogte

Op 11 en 12 juli organiseerde de Unie van Waterschappen bij waterschap Rijn en IJssel een werkbezoek voor Tweede Kamerleden Eva van Esch (PvdD) en Eline Vedder (CDA). De werkbezoeken stonden in het teken van droogte en het anders omgaan met water.



Heemraden Peter Schrijver en Antoinet Looman verwelkomden de gasten op een landgoed waar waterschap Rijn en IJssel verschillende maatregelen neemt om het toekomstbestendig te maken en de grondwaterstand te verhogen. Het waterschap werkt hiervoor samen met de grondeigenaren, agrariërs en pachters in het gebied. Zo maken ze de Baakse Beek ondieper, waardoor het minder grondwater met zich meeneemt. Ook krijgt de beek via gegraven geulen meer ruimte. Bij een rondleiding kregen de Kamerleden de effecten van de al genomen maatregelen te zien.

Waterneutrale woningen

Daarnaast kregen de Kamerleden informatie over een project gericht op duurzame en waterneutrale woningbouw. In de Heuvelstraat in Silvolde worden woningen ontwikkeld waarbij regenwater dat op het perceel valt, ter plekke wordt omgezet in drinkwater. Dat drinkwater wordt onder meer gebruikt voor de vaatwasser, wasmachine en de douche. Na gebruik wordt het water gezuiverd en uiteindelijk geïnfiltreerd in de bodem.

Elke druppel de grond in

Aan het eind brachten de Kamerleden een bezoek aan een agrariër voor het project ‘Elke druppel de grond in’. In dit project kijkt het waterschap samen met grondeigenaren naar manieren om water vast te houden. Elk gebied is anders en vraagt om een andere aanpak. Samen met de grondeigenaar bepaalt het waterschap welke maatregelen mogelijk zijn. Op deze manier werken agrariërs en andere grondeigenaren mee aan de watertransitie. Voorbeelden van maatregelen zijn drainagesystemen, droogtestuwen aanleggen en sloten ondieper maken of dempen.

Werkbezoeken Tweede Kamerleden

De Unie van Waterschappen organiseert regelmatig werkbezoeken voor Kamerleden. Deze zijn bedoeld om inzicht te geven in actuele politieke onderwerpen, zoals droogte.

Waterschappen actief aan de slag met implementatie Woo

11 juli 2023

Waterschappen zijn actief bezig met de implementatie van de Wet open overheid (Woo), maar er is een organisatieontwikkeling nodig om de informatiehuishouding optimaal op orde te krijgen. Dat blijkt uit de resultaten van een onderzoek van de Unie van Waterschappen.

Smartphone en laptop in beeld die door een vrouw wordt bediend.

Waterschappen onderkennen het belang om transparant te kunnen zijn naar de maatschappij en werken daarom ook toe naar werkwijzen die op een toekomstbestendige manier inzicht geven in het verleden. De waterschappen zetten zich dan ook actief in om de Woo goed te implementeren. Bijna alle waterschappen hebben een Woo-contactpersoon, alle waterschappen hebben een Woo-projectleider voor de implementatie en een grote meerderheid heeft een Woo-projectplan. De meeste Woo-verzoeken worden binnen de wettelijke termijn afgehandeld. Het vergt echter extra inspanning om de informatie voldoende toegankelijk en vindbaar voor de burger te presenteren.

Organisatieontwikkeling

Een meerderheid van de waterschappen vindt dat hun informatiehuishouding niet op orde is. De waterschappen werken er hard aan om een transparante overheid te zijn. Het besef dat data van waarde is, leeft onder de waterschappen, maar waterschapsmedewerkers zullen zich in het dagelijks werk continu bewust moeten zijn van het bewaren en openbaar maken van data. Dat is niet van de een op andere dag gerealiseerd. De waterschappen stellen zich dan ook op als een lerende organisatie om mee te kunnen gaan in deze cultuuromslag. De informatiehuishouding op orde hebben helpt waterschappen bij die organisatieontwikkeling.

Burger centraal

Het is voor de waterschappen daarnaast cruciaal dat er gestandaardiseerde en consistente metadata komen die met krachtige zoekmechanismen op een gebruiksvriendelijke manier toegankelijk zijn. Voor de burger is het belangrijk dat dit bij elke overheid op dezelfde wijze gebeurd. De huidige Woo-index is niet voldoende om dat te bereiken. Een landelijke aanpak zou de waterschappen helpen.

Vooruitblik

Door de waterschappen is een sectoraal meerjarenplan voor het op orde brengen van de informatiehuishouding opgesteld. Dit biedt houvast voor waterschappen om te kunnen verbeteren. Daarnaast werkt de Unie van Waterschappen aan een inspiratiemodule om de waterschappen mee te nemen in deze organisatieontwikkeling. Hierbij spelen een verbindend perspectief, leiderschap en ruimte om te experimenteren een belangrijke rol.

> Preadvies digitale informatiehuishouding waterschappen

> Uitkomsten enquête implementatie Woo waterschappen

Motie aangenomen voor meer duidelijkheid nieuwe cyberrichtlijn

Op de laatste dag voor het reces van de Tweede Kamer is er een motie aangenomen die het demissionaire kabinet verzoekt zo snel mogelijk duidelijkheid te geven over de scope en focus over de nieuwe Europese richtlijn voor netwerk- en informatiesystemen.



Kamerlid Evert Jan Slootweg (CDA) diende de motie voor meer duidelijkheid in. De motie gaat concreet over meer duidelijkheid rond de herziening van de Netwerk- en Informatiebeveiligingsrichtlijn (NIB2, ook wel NIS2 genoemd). Het Rijk moet voor deze richtlijn in kaart brengen hoe en wanneer decentrale overheden aan de nieuwe wettelijke verplichtingen voor de beveiliging van netwerk- en informatiesystemen uit deze richtlijn moeten gaan voldoen.

Scope en focus

Daarnaast stelt de NIB2-richtlijn dat nationale autoriteiten strenger moeten handhaven op naleving van de regels en ook eventuele sancties kunnen opleggen. Dit heeft belangrijke (financiële) gevolgen voor de medeoverheden. Omdat er tot op heden nog veel onduidelijk is over de scope en focus van deze regelgeving kunnen provincies, gemeenten en waterschappen op dit moment niet inschatten wat de impact gaat zijn, en ook niet de noodzakelijke voorbereidingen treffen.

Geen stilstand

De NIB2 moet uiterlijk in oktober 2024 geïmplementeerd zijn. Medeoverheden hebben daarom snel duidelijkheid nodig van het Rijk. De Unie van Waterschappen verzoekt de demissionaire regering om geen stilstand te laten ontstaan op dit dossier de komende maanden.

> Bekijk de motie van Slootweg (CDA)

Decentrale overheden reageren op val van het kabinet

9 juli 2023

De gemeenten, provincies en waterschappen hebben naar aanleiding van de val van het kabinet een brief gestuurd naar de Eerste en Tweede Kamer. In de brief vragen de decentrale overheden het parlement te voorkomen dat Nederland stil komt te staan. “We hebben de ruimte nodig om besluiten te kunnen nemen die nodig zijn om dit land draaiend te houden,” aldus de koepelorganisaties VNG, IPO en Unie van Waterschappen.

Politieke beschouwingen 2022

De lijst met grote maatschappelijke opgaven die vragen om doortastend optreden is enorm. Denk daarbij aan het grote tekort aan betaalbare woningen, de noodzakelijke klimaatopgave en energietransitie, de opgave in het landelijk gebied en het versterken van bestaanszekerheid van kwetsbare mensen. De gemeenten, provincies en waterschappen willen blijven werken aan de vooruitgang van Nederland en vragen het parlement ruimte om besluiten te nemen.

Stilstand is onverantwoord

In de brief stippen de decentrale overheden zeven concrete onderwerpen aan waar de komende maanden geen stilstand op mag ontstaan: het bouwen van betaalbare woningen, verduurzaming van ons energieverbruik, de transitie van het landelijk gebied, de koopkracht voor kwetsbare inwoners, de hervorming van de jeugdzorg, de opvang van vluchtelingen en de inzet van het openbaar vervoer.

Geen uitstel mogelijk voor afspraken landelijk gebied

“In het landelijk gebied speelt op dit moment veel wat geen uitstel duldt. Bij deze zaken wordt onder het motto ‘water en bodem sturend’ de ruimte voor de agrarische sector en de natuur weer in evenwicht gebracht, wordt de waterkwaliteit verder verbeterd (de Kaderrichtlijn Water in 2027) en wordt gewerkt aan de klimaatopgave”, geeft Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen aan.

Provincies hebben voor de transitie van het landelijk gebied gebiedsprogramma’s en maatregelpakketten ingediend. Die maatregelpakketten kunnen alleen snel worden uitgevoerd als er op korte termijn financiering ter beschikking komt. Deze zogenaamde versnellingsgelden moeten echt doorgaan.

Gesprek belastingstelsel waterschappen moet worden voortgezet

De decentrale overheden willen hun verantwoordelijkheid blijven nemen. Voor waterschappen is het nodig dat de voorstellen voor een nieuw belastingstelsel bij de waterschappen doorgang vinden. Van der Sande: “We willen dat het demissionaire kabinet de belastingvoorstellen snel naar de Tweede Kamer stuurt en dat de belastingvoorstellen dus niet controversieel worden verklaard. Het niet maken van goede afspraken over ons belastingstelsel leidt tot stilstand. En dat is voor onze inwoners echt onverantwoord.”

> Lees de brief van de decentrale overheden hier

Kamer neemt moties over wateronderwerpen aan

7 juli 2023

Op de laatste Kamerdag voor het zomerreces dienden verschillende politieke partijen 15 moties in tijdens het Tweeminutendebat Water. Alle moties gingen over onderwerpen die tijdens het jaarlijkse Commissiedebat water aan de orde kwamen.

grondwaterontrekkingen

Een overzicht van de moties die werden aangenomen door de Tweede Kamer:

Landelijke vergunningsplicht voor grondwateronttrekkingen

D66 kreeg een Kamermeerderheid voor een onderzoek naar een landelijke vergunningsplicht voor grondwateronttrekkingen. Als dit onderzoek positieve uitkomsten heeft, moet het kabinet daarna zo snel mogelijk een landelijke vergunningsplicht of een landelijke meldplicht voor alle grondwateronttrekkingen instellen.

In gesprek over meldplicht grondwateronttrekkingen

De Unie van Waterschappen gaat het gesprek met de 21 waterschappen aan over het instellen van een meldplicht voor grondwateronttrekkingen. Zoals in de Visie op Grondwater is aangegeven willen de waterschappen de grondwatervoorraad goed beschermen. Ook willen ze goed zicht hebben op grondwateronttrekkingen. De waterschappen nemen maatregelen om meer (grond)water vast te houden, het zicht op de onttrekkingen te verbeteren en de regelgeving waar nodig aan te scherpen.

Natuurontwikkeling bij dijkversterking

De ChristenUnie wilde met een motie bereiken dat natuurontwikkeling nadrukkelijk betrokken wordt bij dijkversterkingen. De waterschappen vinden dat een goed idee en doen dit al. Zo is een biodiversiteit grasmat ook goed voor de erosiebestendigheid van waterkeringen.

Onderzoek Chemours

Een onderzoek naar ‘nul uit de pijp’ van Chemours was de inzet van een motie van de Partij voor de Dieren. De Unie van Waterschappen is voorstander van bronbeleid: wat niet in het water komt aan gevaarlijke stoffen, hoeft er later ook niet uit. In het Kamerdebat werd aangegeven dat er een onderzoek naar dit voorstel wordt ingesteld. De Unie van Waterschappen juicht dit toe.

Medicijnresten

Tenslotte vroeg de VVD in een motie om de door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gereserveerde middelen voor de aanpak van medicijnresten in ons water sneller en effectiever in te zetten. Juist op de plekken waar de effecten van de medicijnresten het grootst zijn. De waterschappen voeren al een aantal demoprojecten uit op ongeveer 30 rioolwaterzuiveringen.

> Moties Tweeminutendebat Water

Waterschappen nemen maatregelen tegen storm Poly

5 juli 2023

In de ochtend van 5 juli heeft het KNMI in Noord-Holland, Flevoland, Friesland en in het IJsselmeergebied code rood afgekondigd vanwege storm Poly. In de middag geldt code oranje in de noordelijke helft van Nederland. De waterschappen nemen alle maatregelen die nodig zijn.

Storm Conall raast over Nederland

In het noordwesten van het land komen zeer zware windstoten voor van 100 tot 120 kilometer per uur. Het hoogtepunt van de storm wordt waarschijnlijk in de ochtend bereikt. In de middag moet de wind geleidelijk afnemen.

Wat doen waterschappen?

De waterschappen zijn alert en houden de waterstanden nauwlettend in de gaten. Wanneer het nodig is, nemen ze maatregelen. Uit voorzorg controleert waterschap Zuiderzeeland met dijkwachten in de Noordoostpolder of de storm geen schade aan de dijk veroorzaakt. Ook het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard heeft alle gemalen nagelopen. Door de harde wind is er water wat de verkeerde kant opgeblazen wordt. De peilen worden daarom ook in de nacht in de gaten gehouden.

Bestand tegen harde wind

Vanwege de harde wind heeft Wetterskip Fryslan de keersluizen in de Lege Wâlden gesloten. Met het sluiten van de sluizen voorkomt het waterschap dat het water vanuit het westen teveel naar het oosten opstuwt. Ook heeft waterschap Amstel, Gooi en Vecht uit voorzorg de bruggen gestremd. 

Water vasthouden

Waterschap Vechtstromen probeert zoveel mogelijk water vast te houden dat tijdens de storm valt. Op sommige plekken wordt het water gecontroleerd buiten de oevers gelaten om het te bergen en in de bodem te laten zakken. Als beken, rivieren en sloten vol zitten, zullen ze het overtollige water af moeten voeren om wateroverlast te voorkomen. Peilbeheerders nemen hier voorzorgsmaatregelen voor.

Waterschappen bestuderen Europese bodemwet

Op 5 juli is de Europese Bodem monitoringswet gepresenteerd. De waterschappen zijn blij dat de EU met een richtlijn komt, omdat met deze richtlijn maatregelen om de bodem te verbeteren hoger op de agenda komen.



De Europese Bodem monitoringswet is een brede, integrale aanpak voor een gezondere bodem die gekoppeld is aan de Green Deal. Het is een beleidskader met visie en concrete (vrijwillige, maar ook wettelijk bindende) maatregelen voor de Europese Commissie zelf en voor de individuele lidstaten. Op dit moment is er geen Europese wetgeving en daarom is beleid om de bodem te verbeteren vooralsnog te vrijblijvend. Op advies van het Europees Parlement, de Europese Rekenkamer en het Comité van de Regio’s is daarom deze richtlijn aangekondigd.

Bodemverbetering hoognodig

Met de monitoringswet erkent de Europese Commissie dat de bodem in alarmerende staat verkeert en ziet het bodemverbetering als essentieel voor het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals de teruglopende biodiversiteit, klimaatverandering, stikstof en voedselproductie. Volgens Europa is er nu actie nodig.

Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid Unie van Waterschappen: “De bodem staat nu ernstig onder druk door verontreinigingen, intensief bodemgebruik en klimaatverandering. We hebben een sterke bodem nodig om de gevolgen van klimaatverandering beter op te kunnen vangen. Een gezonde bodem werkt als spons: ze kan water opnemen bij zware regenval en water geven in tijden van droogte.”

Werkbare oplossing

Naast dat de waterschappen dus kansen zien, zijn er ook aandachtspunten. “De richtlijn moet geen belemmering vormen voor het uitvoeren van onze taken. We voorzien nu mogelijk problemen met baggerwerkzaamheden en grondverzet voor onze dijken. Er bevinden zich veel stoffen in de bodem. Europese normering voor die stoffen is een positieve ontwikkeling. We zullen bij de uitwerking van de richtlijn alleen op zoek moeten naar een werkbare oplossing, zodat het werk niet onnodig complex en onuitvoerbaar wordt gemaakt.”

Kennis en innovatie

De aangekondigde maatregelen uit de Bodem monitoringswet sluiten op veel vlakken aan bij de nationale ambities van Nederland. Daarnaast biedt de komst van de richtlijn ruimte en geld voor innovaties en kennisontwikkeling. Dit spreekt de waterschappen aan, bijvoorbeeld voor het hergebruik van baggerspecie. De waterschappen zijn daarnaast voorstander van een regionale aanpak, omdat bodembeleid maatwerk is.

Vervolg

De Unie van Waterschappen brengt samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de kansen en risico’s van de Europese Bodem monitoringswet in kaart en zal medio augustus met een inhoudelijke reactie komen op de richtlijn.

Raad van State adviseert over wetsvoorstel aanpassing belastingstelsel waterschappen

3 juli 2023

Op 3 juli is het advies van de Raad van State op het wetsvoorstel tot aanpassing van het belastingstelsel van de waterschappen verschenen. De Raad van State adviseert de minister om het wetsvoorstel en de toelichting op een aantal onderdelen aan te passen of aan te vullen.

Euro en rekenmachine

Het wetsvoorstel wijzigt de watersysteemheffing, de zuiveringsheffing en de verontreinigingsheffing. Het voorstel biedt oplossingen voor de meest urgente knelpunten. Ook geeft het mogelijkheden om het profijtbeginsel in de watersysteemheffing beter toe te passen. Hoe meer profijt een belanghebbende van het waterschap heeft, hoe meer hij betaalt. De aanpassing wordt daarnaast benut om ruimte te geven aan een aantal ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, de circulaire economie en de energietransitie.

Advies

De Raad van State adviseert de minister om het wetsvoorstel op 3 onderdelen aan te passen of aan te vullen. Het gaat om de toelichting bij de voorstellen voor de tariefdifferentiatie gebouwd, de draagvlakmeting voor wateraanvoervoorziening en aspecten van mededinging bij de levering van duurzaam opgewekte energie aan derden.

Proces

De minister van Infrastructuur en Waterstaat gaat met de opmerkingen van de Raad van State aan de slag om het wetsvoorstel en de toelichting aan te passen. Het wetsvoorstel wordt, in verband met het zomerreces, naar verwachting in september bij de Tweede Kamer ingediend. Daarna bepaalt de Tweede Kamer de procedure voor de behandeling van het wetsvoorstel. De waterschappen vinden het belangrijk dat het wetsvoorstel zo snel mogelijk wordt goedgekeurd. Zodat de wet in werking kan treden per 1 januari 2025.

De formaties zijn afgerond: 21 nieuwe dagelijks besturen

30 juni 2023

De op 29 maart verkozen algemeen besturen van de 21 waterschappen hadden tot en met 29 juni de tijd om een dagelijks bestuur (DB) te vormen. Dat is in alle waterschappen gelukt.

Bestuurszaken

Bestuursprogramma

Sommige algemeen besturen maakten eerst een bestuursprogramma en zochten daar vervolgens een dagelijks bestuur bij. In andere waterschappen werd eerst het dagelijks bestuur samengesteld dat vervolgens een bestuursprogramma maakte.

> Bekijk alle nieuwe dagelijks besturen

Bestuurssamenstellingen

De BoerBurgerBeweging (BBB) is vertegenwoordigd in 16 van de 21 dagelijks besturen met in totaal 18 dagelijks bestuursleden. WaterNatuurlijk zat in 2019 in 16 dagelijks besturen en nu in 12 (met 13 dagelijks bestuursleden). In 7 waterschappen zitten BBB en WaterNatuurlijk samen in de coalitie. Het CDA zag het aantal plekken in de dagelijks besturen van de waterschappen flink afnemen. In 2019 zaten zij in 9 DB’s, nu nog in 5. De Partij van de Arbeid zat in 2019 in 7 DB’s en nu in 10.

Verschil algemeen en dagelijks bestuur

Het algemeen bestuur van een waterschap bestaat uit vertegenwoordigers van categorieën inwoners, boeren en beheerders van natuurterreinen. Het algemeen bestuur stelt het beleid van het waterschap vast. Het controleert ook of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert. Het dagelijks bestuur van een waterschap bestaat uit de dijkgraaf en een aantal andere leden. Meestal ligt dit aantal rond de 5 personen. Het dagelijks bestuur wordt samengesteld uit het algemeen bestuur en is verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van het beleid van het waterschap.