Waterschappen alert tijdens hoogwatergolf met kerstdagen

22 december 2023

Het blijft nat in Nederland en ook via de grote rivieren komt er veel water ons land binnen. De waterschappen bereiden zich wederom voor op het opvangen van het vele water en nemen waar nodig aanvullende maatregelen.

Foto van een overstroomde rivier met een brug in de verte

Regen, noordwestenwind en hoogwatergolf

Deze week viel vooral op dinsdag 19 december veel regen. Ook de rest van de week blijft het wisselvallig. Donderdag steekt een stormachtige noordwestenwind op van zee. Dit valt samen met het moment dat de huidige hoogwatergolf aankomt in de lage delta. Daardoor lopen de rivierwaterstanden op verschillende plekken in het weekend voor kerst flink op. Na kerst wordt stabieler weer verwacht, met afwisselend buien en zon.

Volle uiterwaarden 

Op de Rijn passeert deze week de tweede hoogwatergolf van dit seizoen. Bij Lobith kwam de rivier maandagochtend tot 13,33 meter boven NAP, iets hoger dan de eerste piek van eind november. Dit weekend daalt de rivier niet onder 12 meter boven NAP, om na kerst weer te stijgen. Naar verwachting leidt dat in de laatste dagen van het jaar tot een nieuwe hoogwatergolf, die opnieuw hoger komt: een maximaal peil wordt verwacht rond 14,50 meter boven NAP. Waterschap Vallei en Veluwe inspecteert dagelijks de dijken, gemalen, stuwen en duikers om risico’s te beperken. Op de Maas passeert al tijdens de kerstdagen een golf die sommige uiterwaarden zal vullen.

Verzadigde bodem

Door het natte najaar is de bodem heel nat en verzadigd. Dit betekent dat de bodem op veel plekken geen extra water meer kan opvangen. De gemalen van de waterschappen draaien dan ook overuren om het overtollige water af te voeren naar de zee en de grote rivieren. Zo heeft Wetterskip Fryslân het monumentale Woudagemaal ingezet. Dat is nodig om het water van de Friese boezem af te voeren. Het is al de derde keer dit jaar dat het historisch stoomgemaal bijspringt. Ook bekijken de waterschappen of ze (nood)waterbergingspolders moeten inzetten en worden extra dijkcontroles ingezet.

Coupures uit voorzorg open

Rond de jaarwisseling wordt een nieuwe hoogwaterpiek verwacht. Hoogheemraadschap van Stichtse Rijnlanden opent uit voorzorg de coupures in de zomerdijk tussen Tull en ´t Waal en Wijk bij Duurstede. Hierdoor kunnen de uiterwaarden onder water komen te staan. Door het vollopen van de uiterwaarden krijgt de rivier meer ruimte en stijgt het waterpeil minder snel.

Water vasthouden

De grondwaterstanden zijn in het hele land inmiddels hoger dan gemiddeld. Dit geeft echter nog geen garantie voor een zomer zonder droogteproblemen. Om wateroverlast te voorkomen is het nodig om nu ook water af te voeren. Daarnaast kan door eventuele hitte (verdamping) en het groeiseizoen van gewassen en natuur later dit jaar de watervoorraad snel afnemen. Daarom proberen de hoger gelegen waterschappen het water wel zo lang mogelijk vast te houden in de sloten en beken. 

Veel waterschappen houden gedurende deze hoogwaterperiode een liveblog bij met de laatste updates.

> Bekijk de website per waterschap voor de meest actuele informatie

> Lees meer over het thema waterkwantiteit

De balans opmaken van 2023: waar staan we nu met stikstof?

21 december 2023

Ook in 2023 is het veel over de stikstofcrisis gegaan en is er gewerkt aan maatregelen. Er is vooral ook veel gepraat en nog steeds is veel onzeker richting de toekomst. Ondertussen wordt de uitvoering van waterschapsprojecten geraakt door de stikstofbeperkingen. Waar staan we nu?

Polder landschap met weide, water en natuur- stikstof

De Unie van Waterschappen heeft een stikstof-update naar alle waterschappen gestuurd om inzicht te bieden in de mogelijkheden die er op dit moment zijn om een stikstofvergunning te krijgen.

Versterken van de natuur

In een robuuste natuur ligt de oplossing van de stikstofproblematiek: zonder sterke natuur geen vergunningen en een sterke natuur is minder gevoelig voor stikstof. Waterschappen zetten zich in voor het versterken van de natuur. Dit doen ze door met relatief eenvoudige maatregelen als flexibel peilbeheer, beekherstel en natuurvriendelijke oevers te helpen aan het versnellen van natuurherstel. Het is echter nog steeds nodig om de uitstoot van stikstof te verminderen.

Terugdringen van uitstoot

Na het wegvallen van de bouwvrijstelling in 2022 moeten de waterschappen werken met zo min mogelijk emissies (veelal veroorzaakt door het gebruik van dieselmotoren). De waterschappen hebben de ambitie om zoveel mogelijk om te schakelen naar elektrisch materieel. Maar ook dit is een omslag die niet van de ene op andere dag is gerealiseerd. Daarnaast is elektrisch materieel duur en nog niet altijd beschikbaar. Binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma is het beperkt mogelijk om subsidies aan te vragen voor het gebruik van elektrisch materieel.

Voortoets en Porthos-uitspraak

In de huidige situatie hebben projecten die direct verband houden met het beheer van Natura 2000-gebieden geen vergunning nodig. Dit geldt bijvoorbeeld voor veel projecten die het in kader van het verbeteren van de waterkwaliteit worden uitgevoerd. Bij projecten waar met zekerheid valt vast te stellen dat ze geen negatief effect hebben op kwetsbare natuur, moet een Voortoets Stikstof worden uitgevoerd. De provincies hebben hiervoor een handreiking ontwikkeld. Als negatieve effecten niet op voorhand kunnen worden uitgesloten moet er een zogenaamde passende beoordeling plaatsvinden. De Porthos-uitspraak van de Raad van State biedt voor dit soort projecten enig perspectief.

Extern salderen en ADC-toets

Als wel duidelijk is dat een project gepaard gaat met schadelijke stikstofuitstoot kan een project alsnog doorgang vinden als deze effecten worden voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld door elders stikstofruimte ‘weg te halen’. Hierbij valt te denken aan ruimte door in de buurt bijvoorbeeld een veehouderij op te kopen. Dit heet extern salderen. Mocht dit niet mogelijk zijn, dan is er voor dit soort projecten nog een laatste redmiddel: de ADC-toets. Deze procedure staat open voor projecten die mogelijk significante natuurschade veroorzaken waarvoor geen alternatieven zijn (A), die van doorslaggevend belang zijn (D) en waar compensatie wordt geregeld voor de beschadigde natuur (C) door aanleg van nieuwe vergelijkbare natuur.

De Unie van Waterschappen houdt de waterschappen op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. En brengt hun zorgen en aandachtspunten in bij landelijke overleggen rond de stikstofaanpak.

> Lees de Stikstof-update van de Unie van Waterschappen (PDF)  

Landbouwdebat met veel nieuwe landbouwwoordvoerders

22 december 2023

Op de laatste dag voor het kerstreces sprak de Tweede Kamer over diverse landbouwonderwerpen. BBB had het debat aangevraagd om agrariërs ‘met wat duidelijkheid de kerst in te laten gaan’. Verschillende nieuwe Kamerleden op het landbouwdossier deden mee aan het debat.

Formatie

NSC en BBB

Holman van Nieuw Sociaal Contract (NSC) is een van de nieuwe gezichten in de Kamer. Hij gaf aan dat NSC erkent dat Nederland nu een te intensieve veehouderij heeft met mestproblemen, wat gevolgen heeft voor de natuur-, water- en luchtkwaliteit. Ook Cor Pierik van de BBB is nieuw in de Kamer. Hij bracht onder meer in: “Zonder de stikstofwet te repareren en de Kaderrichtlijn Water uit de wet te halen, kunnen we het hier niet hebben over toekomstperspectief voor boeren.”

PVV

“Het huidige stikstofbeleid zet Nederland op slot”, stelt Jeanet Nijhof-Leeuw (PVV) in haar eerste Kamertoespraak. “Onze boerenbedrijven worden met onuitvoerbare regels opgezadeld zonder toekomstperspectief, en dat terwijl de Nederlandse agrarische sector de laagste impact ter wereld op het milieu heeft. (…) Om de agrarische sector weer toekomstperspectief te bieden en te voorkomen dat er te weinig boerenbedrijven overblijven voor voedselproductie, moet het huidige stikstofbeleid op z’n minst worden aangepast”, vindt Nijhof-Leeuw.

PvdD, D66 en GroenLinks-PvdA

De Partij voor de Dieren en D66 willen de mestproblemen oplossen door de randvoorwaarden voor de boeren te verbeteren. Tjeerd de Groot (D66): “[Een nieuwe architect van het landbouwbeleid] zou ervoor zorgen dat we onze omgeving weer gezond krijgen, met schone lucht, schoon water en een klimaat waarin ook nog volgende generaties meekunnen.” GroenLinks-PvdA vraagt de minister van Landbouw om inzicht te geven in de plannen en om aan de slag te gaan met effectieve maatregelen.

CDA

Eline Vedder (CDA) zei tijdens het debat dat de boerensector zich grotendeels al bewust is van de noodzaak om de veestapel te verkleinen en de waterkwaliteit te verbeteren. “[Dat is ook nodig] voor hun eigen vak. De waterproblematiek van droogte en op sommige plaatsen vernatting raakt hen direct. Sterker nog, het raakt de boeren als eerste.” Ze onderschrijft de doelstellingen van GroenLinks-PvdA, maar denkt dat sector wordt onderschat.

VVD en CU

“We zitten klem als het gaat om het nakomen van de afspraken over de waterkwaliteit”, zei Thom van Campen (VVD). “We willen het allemaal best anders, maar de ruimte is er gewoon niet.” Hij verwacht dat een goedkeuring van de Europese Commissie voor kunstmestvervangers bijdraagt aan de stabilisering en verduurzaming van de sector. Pieter Grinwis (ChristenUnie) sloot zich aan bij eerdere opmerkingen over de gegevens die minister Adema gebruikte om de nutriënt-verontreinigde gebieden aan te wijzen. Diverse partijen vonden dat het ministerie hiervoor recentere gegevens moet gebruiken voor een bronnenanalyse.

Nutriënt-verontreinigde gebieden

Minister Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) zei in het debat dat was opgeroepen om de aanwijzing van de met nutriënten verontreinigde gebieden (NV-gebieden) voor 2024 niet meer op waterschapsniveau te laten plaatsvinden. In 2023 was dat nog het geval. Vervolgens zaten daar gebieden in opgesloten die niet met nutriënten verontreinigd waren, maar door die schaal toch als NV-gebieden werden aangewezen. (…) “We hebben geprobeerd het op een zo gedetailleerd mogelijk niveau uit te voeren en overlegd met onder meer de waterschappen om zover te komen. Dit was nadrukkelijk de wens van de agrarische partijen.”

Moties in het debat

In het debat werden diverse moties ingediend en aangenomen, waaronder een van de SGP, de ChristenUnie en het CDA. De partijen verzoeken de regering om gebieden met een landbouwbijdrage aan de nutriëntenbelasting van 19% of lager niet aan te wijzen als NV-gebieden. In de motie vragen de partijen ook om actualisering van de bronnenanalyses in andere regio’s. Aanleiding voor deze motie was een bericht van onder meer waterschap Noorderzijlvest. Het waterschap gaf aan dat op basis van recente bronnenanalyses enkele gebieden niet langer in aanmerking komen als NV-gebieden.

De Unie van Waterschappen weet dat het ministerie van LNV al een nieuwe bronanalyse wil laten uitvoeren. Een nieuwe analyse kan niet meer gebruikt worden voor de aanwijzing van de huidige NV-gebieden; wel voor de eventuele acties vanaf 2026. Het CDA diende een motie in naar een onderzoek hoe de graslandregeling voldoende budget kan bevatten om alle aanvragen te kunnen honoreren. Omdat de motie nog voor de stemmingen werd overgenomen door de minister, hoefde de Kamer daar niet meer over te stemmen. Een motie van de SGP en BBB om de derogatievrije bufferzones rond Natura 2000-gebieden te beperken werd verworpen.

Wat vinden de waterschappen?

Goede waterkwaliteit is essentieel voor mens, dier en natuur. Waterschappen en andere partijen hebben de afgelopen decennia een grote verbeterslag gemaakt, maar de verbetering stagneert. Daarom investeren waterschappen ook de komende jaren flink in het verbeteren van de waterkwaliteit, maar ze kunnen dit niet alleen.

Meststoffen zoals nitraat en fosfor zorgen nog altijd voor druk op de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater. Aanvullende maatregelen zijn daarom nodig. Een effectieve aanpak vraagt om een combinatie van goed onderbouwde, stimulerende maatregelen, die zowel landsbreed als gebiedsspecifiek zijn. Juist met meer onderlinge samenhang werken we succesvol aan schoner en gezonder water.

> Bekijk hier het overzicht van alle ingediende moties tijdens het debat

Minister en staatssecretaris ontvangen visiedocument digitale transformatie van de waterschappen

21 december 2023

Op 21 december 2023 is tijdens het bestuurlijk overleg Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening de ‘Vaarkaart, digitale transformatie’ van de waterschappen aangeboden aan demissionair minister Hugo de Jonge (Wonen) en demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering). In het overleg stonden data en digitalisering in de fysieke leefomgeving op de agenda. De waterschappen hebben een visie opgesteld om goed voorbereid te zijn op de digitale ontwikkelingen.

Overhandiging-digitale-Vaarkaart-Van-Huffelen-digitale-transformatie

Digitale transformatie

De wereld verandert en digitaliseert in rap tempo. Dit biedt kansen om dingen anders en slimmer te doen. Tegelijkertijd brengt het digitale tijdperk nieuwe risico’s en dilemma’s met zich mee. Een voorbeeld hiervan is de steeds groter wordende stroom aan digitale gegevens (data). Steeds meer bronnen, zoals sensoren, sociale media platforms en internetgebruik, genereren een explosie van gegevens. Die informatie wordt gebruikt voor verschillende doeleinden, zoals het nemen van geïnformeerde beslissingen, het op afstand besturen van processen, het verbeteren van bedrijfsprocessen of het bieden van gepersonaliseerde diensten aan klanten.

Vraagstukken rond data

Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De dataficering en het datagedreven werken brengen echter ook vraagstukken met zich mee over privacy, beveiliging, ethiek en representatie. Hoe voorkomen we datalekken? Hoever gaan we bijvoorbeeld met het verzamelen van data uit rioolwater; waar ligt de grens? En in hoeverre klopt het beeld dat de data geeft met de werkelijkheid? Hierover moeten we weloverwogen keuzes maken, zodat we van daaruit als sector en als individuele waterschappen datagedreven kunnen werken en de meerwaarde van data optimaal kunnen benutten.”

Organisatieontwikkeling

Lokin: “Voor de digitale transformatie is een ontwikkeling op het gebied van organisatie en cultuur nodig. Een waterschap van vandaag de dag opereert proactief en omgevingsgericht. Een burger of bedrijf mag ervan uit gaan dat de we transparant en helder in onze afwegingen zijn. En dat essentiële informatie betrouwbaar en eenvoudig toegankelijk is. We hebben de verantwoordelijkheid om die handschoen op te pakken.”

Voortouw digitalisering

Demissionair minister Hugo de Jonge: “Ik ben blij met dit visiedocument van de Unie van Waterschappen. Hiermee nemen zij het voortouw om digitalisering op een verantwoorde manier in te zetten voor actuele maatschappelijke opgaven rond waterbeheer, zoals een beperkte klimaat- en voetafdruk. Digitalisering en data veranderen het werk van de overheid. In de mooi vormgegeven digitale vaarkaart laten de waterschappen dit zien.”

Digitaal op koers

Met de Vaarkaart stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen

Dit was 2023 voor de waterschappen

25 december 2023

Met nog iets meer dan een week op de kalender is de tijd van de eindejaarslijstjes aangebroken. Ook de waterschappen blikken terug. Wat speelde er ook alweer afgelopen jaar? En wat brengt 2024?

terugblik-2023-vuurwerk

Waterschapsverkiezingen

15 maart was voor de waterschappen een van de belangrijkste dagen van het jaar, met natuurlijk de waterschapsverkiezingen. In aanloop naar de verkiezingen deed de Unie van Waterschappen onderzoek naar stemgedrag onder Nederlanders. Daaruit bleek dat 85 procent van de Nederlanders waterthema’s belangrijk vindt. De Unie blikte terug op de verkiezingsdag en deelde de definitieve uitslagen. Op 29 juni was bij alle waterschappen de formatie van het dagelijks bestuur afgerond.

Demissionair minister-president Mark Rutte bracht zijn stem uit op kantoor van de Unie van Waterschappen en benadrukte het belang van de waterschapsverkiezingen:

Tweede Kamerverkiezingen

Op 7 juli viel het kabinet Rutte IV. Gemeenten, provincies en waterschappen reageerden met een brief aan de Eerste en Tweede Kamer, waarin ze het parlement vroegen om besluiten te blijven nemen, zodat Nederland niet stil zou komen te staan. Op 12 september werd bekend welke onderwerpen doorgang zouden vinden onder het demissionaire kabinet. De Unie van Waterschappen was blij dat belangrijke waterthema’s niet-controversieel werden verklaard, na aandringen hierop bij de Tweede Kamer. Op 22 november volgden de verkiezingen voor de nieuwe Tweede Kamer. De Unie van Waterschappen analyseerde alle verkiezingsprogramma’s op waterthema’s en organiseerde het Verkiezingsdebat Water.

Bekijk de terugblik op het Verkiezingsdebat Water:

Waterschapsbelasting en belastingstelsel

Op 31 maart ging de ministerraad akkoord met het wetsvoorstel dat de belangrijkste knelpunten in het belastingstelsel van de waterschappen oplost. “Een belangrijke stap om te zorgen dat de waterschapstaken ook in de toekomst op een goede en rechtvaardige manier bekostigd worden”, aldus Vincent Lokin, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. In september is het wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarnaast werd in november bekend dat de waterschapsbelastingen stijgen door uitdagingen op het gebied van waterbeheer.

Bekijk de uitleg van de aanpassing van het belastingstelsel:

Waterkwaliteit en PFAS

Ook PFAS was een veelbesproken thema dit jaar. Op 7 februari publiceerde het Europees chemicaliënagentschap ECHA een voorstel voor een verbod op PFAS-productie en -gebruik in Europa. Vewin en de Unie van Waterschappen steunden dit voorstel. De watersector bepleitte nadrukkelijk een zo snel mogelijke ingang van het voorstel. Daarnaast pleitten de Unie en de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur dit jaar voor meer actie om de doelen uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) te behalen.

Waterveiligheid

Verder was 2023 een nat jaar: in de eerste week van november viel er al bijna evenveel neerslag als normaal in de hele maand. Op veel plekken waren er verhoogde waterstanden. De waterschappen werkten hard om het overtollig water af te voeren, waardoor er nergens sprake was van overstromingsgevaar.

Om het land ook met een veranderend klimaat te beschermen tegen overstromingen, zijn de veiligheidsnormen voor primaire waterkeringen (dijken, sluizen en gemalen) sinds 2017 strenger geworden. De waterkeringen worden in verschillende rondes getest op de strengere eisen, en de eerste landelijke beoordelingsronde werd begin dit jaar afgerond. Daaruit bleek dat bijna de helft van alle trajecten voldoet aan de strengere eisen. De Unie van Waterschappen riep het kabinet op om nieuwe afspraken te maken over de gedeelde financiering van dijkversterking om Nederland ook in de toekomst waterveilig te houden.

Duurzaamheidsambities

De waterschappen werken niet alleen aan stevigere waterkeringen als bescherming tegen de gevolgen van toenemende weersextremen, maar dragen ook bij aan het tegengaan van klimaatverandering. In oktober verscheen de Klimaatmonitor, waaruit bleek dat de waterschappen grote duurzaamheidsambities waarmaken. Daarnaast tekenden de waterschappen dit jaar het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen. De Unie van Waterschappen tekende ook een samenwerkingsovereenkomst met het Rijk en het Interprovinciaal Overleg (IPO) om spaarzaam om te gaan met materialen en energie bij infrastructuurprojecten. Vanuit hun duurzaamheidsambities waren de waterschappen teleurgesteld over het uitblijven van een landbouwakkoord dit jaar.

Wat brengt 2024?

Na verkiezingsjaar 2023 zijn er in juni 2024 weer verkiezingen, nu voor het Europees Parlement. Daarnaast zal begin volgend jaar het wetsvoorstel voor de aanpassing van het belastingstelsel van de waterschappen verder behandeld worden door de Tweede Kamer. En op 1 februari organiseert de Unie van Waterschappen het Waterinnovatiefestival, met de prijsuitreiking van de Waterinnovatieprijs 2023/’24. Maar eerst gaat na het kerstreces de formatie van een nieuw kabinet verder. Over de duur en de uitkomst daarvan durven we nog geen voorspellingen te doen. Hoe dan ook kijken de waterschappen uit naar een mooi groenblauw jaar.

Genomineerden Waterinnovatieprijs bekend

21 december 2023

Maandag 18 en dinsdag 19 december werden de genomineerden voor de Waterinnovatieprijs bekendgemaakt. Van de 60 inzendingen zijn er in totaal 12 nominaties: 3 per categorie. Alle genomineerden zijn waterschappen. Zij maken kans op de Waterinnovatieprijs in hun categorie en op de Publieksprijs.

groepsfoto van 5 mensen die nominatie ontvangen voor Waterinnovatieprijs van presentator in rood-wit pak

Briljantjes

In de categorie ‘briljantjes’ zijn inzendingen van de waterschappen Aa en Maas, Vechtstromen en Brabantse Delta genomineerd. De innovatie van Aa en Maas gebruikt slimme statistiek om het effect van een maatregel voor betere oppervlaktewaterkwaliteit te voorspellen. Waterschap Vechtstromen ontwikkelde een unieke methode voor efficiënter gegevensbeheer van watervervuilingsbronnen. “Een brongerichte aanpak, want wat er niet inkomt hoeft er ook niet uit”, schrijft het waterschap. En Brabantse Delta ontwikkelde een realtime machinelearningtechnologie voor de aansturing van onder meer pompen, gemalen, vijzels en compressoren. De technologie bespaart veel energie en maakt zuiveringsprocessen efficiënter.

Dijken van de toekomst

De genomineerden in de categorie ‘dijken van de toekomst’ zijn het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en de waterschappen Noorderzijlvest en Drents Overijsselse Delta. Die eerste zet kunstmatige intelligentie in bij een detectietool om scheuren in dijken te detecteren vanuit drone- en vliegtuigbeelden. Waterschap Noorderzijlvest ontwikkelde een innovatief rekeninstrument dat verschillende soorten klei eenvoudig karakteriseert. En waterschap Drenst Overijsselse Delta heeft een oplossing voor piping, het fenomeen waarbij water met zanddeeltjes onder een dijk door stroomt. Hun innovatie is goedkoper, duurzamer en heeft een kleinere omgevingsimpact dan traditionele maatregelen.

Water en bodem sturend

De waterschappen Amstel, Gooi en Vecht, Vallei en Veluwe en Brabantse Delta ontvingen een nominatie in de categorie ‘water en bodem sturend’. Met het project Zicht op water wil Brabantse Delta inzicht krijgen in de onttrekking van grondwater door agrarische bedrijven. Ze installeren hiervoor digitale meters op waterbronnen en verbinden die met een online dashboard. Vallei en Veluwe vraagt met hun sociale innovatie aandacht voor de sociale kant van water en co-creatie tussen inwoners en omgeving. En bij Amstel, Gooi en Vecht werken ze aan natuurvriendelijke oevers voor waterberging, betere waterkwaliteit, meer biodiversiteit en CO2-opslag.

Gezonde leefomgeving

In de categorie ‘gezonde leefomgeving’ zijn inzendingen van het hoogheemraadschap van Delfland en opnieuw de waterschappen Drents Overijsselse Delta en Aa en Maas genomineerd. Die laatste ontwikkelde een levensgrote knikkerbaan voor slibloze rioolwaterzuivering, en de oplossing van Drents Overijsselse Delta halveert het energieverbruik van een van hun rioolwaterzuiveringen. De zogeheten Smart Energy Hub Zwolle produceert tegelijkertijd groene waterstof en benut de bijproducten warmte en pure zuurstof maximaal.

Hoogheemraadschap van Delfland werd genomineerd voor hun innovatie eDNA, een nieuw instrument voor het opsporen van emissiebronnen die de waterkwaliteit negatief beïnvloeden. Denk aan lozingen vanuit de glastuinbouw naar het oppervlaktewater. Djoline van den Berg, beleidsmedewerker watersysteemkwaliteit bij Delfland: “We zijn heel blij met onze nominatie voor de Waterinnovatieprijs, we hoopten er echt op. Onze innovatie is net CSI in de polder!” Beleidsadviseur Rob Ammerlaan voegt toe: “De Waterinnovatieprijs geeft publieke aandacht aan de lastige opgaven waar we als waterschappen voor staan en de oplossingen die we daarvoor ontwikkelen. De nominatie is een mooie waardering daarvoor.”

Prijsuitreiking op Waterinnovatiefestival

Donderdag 1 februari is de feestelijke prijsuitreiking van de Waterinnovatieprijs tijdens het Waterinnovatiefestival in de Werkspoorkathedraal in Utrecht. Aanmelden voor het festival kan tot 25 januari.

Bekijk hoe presentator Florian Franken de inzenders op hun werk verraste met hun nominatie:

> Bekijk het programma

> Ga naar het aanmeldformulier

Aanpassing belastingstelsel in nieuwe jaar plenair in Tweede Kamer

20 december 2023

Woensdag 20 december heeft de Tweede Kamer besloten om het wetsvoorstel voor aanpassing van het waterschapsbelastingstelsel aan te melden voor plenaire behandeling. Binnenkort is duidelijk wanneer de plenaire behandeling is.

De stoelen en banken in de Tweede Kamer

Vragen van fracties

In oktober stelden leden van de verschillende fracties vragen over het wetsvoorstel. Deze vragen heeft demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat eind november beantwoord. De vragen werden gebundeld in een verslag. De zogeheten Nota naar aanleiding van het verslag bevat de antwoorden van de minister op die vragen. De minister heeft ook een Nota van wijziging gepubliceerd.

Behandeling in Tweede Kamer

Uit de antwoorden van de minister blijkt dat hij het wetsvoorstel niet heeft aangepast naar aanleiding van twee wensen van de waterschappen met betrekking tot het wetsvoorstel. Naar verwachting zal de plenaire behandeling in de Tweede Kamer in de eerste maanden van 2024 zijn.

Bekijk de toelichting op de aanpassing van het belastingstelsel:

> Lees meer over de aanpassing van het belastingstelsel

Frituurvet: niet in het riool, maar recycle het!

27 december 2023

Tijdens Oud en Nieuw wordt er in Nederlandse huishoudens volop oliebollen gebakken. Uit eerder onderzoek blijkt dat weinig mensen weten dat je gebruikt frituurvet het beste kunt inleveren, zodat het gerecycled kan worden. Bij 4 op de 10 Nederlanders verdwijnt het frituurvet in het riool. Dat zorgt voor veel problemen in leidingen en bij rioolwaterzuiveringen. Waterschappen vragen hiervoor aandacht en roepen op om frituurvet te recyclen.

frituurvet-oliebollen-

Frituurvet

Als gebruikt frituurvet door de gootsteen of het toilet wordt gespoeld, gaat het stollen. Dit zorgt voor verstoppingen aan de binnenkant van leidingen bij mensen thuis, die vaak door een loodgieter moet worden opgelost. Bij rioolwaterzuiveringen geeft het vet problemen in persleidingen en gemalen. Gespecialiseerde bedrijven worden dan ingehuurd om de problemen op te lossen.

Onnodige kosten

In beide gevallen leidt het door de gootsteen spoelen van frituurvet dus tot problemen en onnodige kosten. Zowel voor bewoners en bedrijven als voor waterschappen. De zuivering en afvoer van oliebollenvet kost de waterschappen jaarlijks enkele miljoenen euro’s. De getallen verschillen per regio, maar een waterschap kan hier jaarlijks wel 200.000 euro aan kwijt zijn. Deze kosten worden via de waterschapsbelasting uiteindelijk door inwoners betaald.

Geen afval

Veel mensen zien gebruikt frituurvet ten onrechte als afval. Het kan goed worden hergebruikt. Het inleveren ervan draagt dus bij aan een beter milieu. Het ingezamelde frituurvet wordt grotendeels hergebruikt als biobrandstof; voornamelijk als biodiesel. De biodiesel is geschikt voor personenauto’s en vrachtverkeer, maar ook voor de lucht- en scheepvaart. Het wordt ook gebruikt als biobrandstof voor energieopwekking. Door het hergebruiken van vet hoeven er minder fossiele brandstoffen te worden gebruikt en vermindert de koolstofuitstoot.

Frituurvet inleveren

Waterschappen roepen daarom op om gebruikt frituurvet niet weg te spoelen, maar in te leveren bij recyclepunten. Veel supermarkten, verenigingen, kringloopwinkels en milieustraten zamelen gebruikt vet in. Hiervoor kan het beste de originele verpakking gebruikt worden, die dan ook weer gerecycled wordt.

> Bekijk hier een overzicht van alle inleverpunten in Nederland

Subsidie voor klimaatbeleid van de waterschappen

18 december 2023

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat verstrekt 12 miljoen euro subsidie aan de waterschappen om het proces bij de rioolwaterzuivering te verduurzamen. Dat heeft demissionair minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) vandaag bekend gemaakt. De waterschappen hebben stevige klimaatambities en zijn blij met deze waardering vanuit het Rijk.

subsidie-klimaatadaptief-klimaatbeleid

Klimaatbeleid

De nationale doelstelling is om in 2050 klimaatneutraal te zijn, maar de waterschappen hebben in de strategische visie ‘Op weg naar klimaatneutraliteit’ afgesproken dat zij dit al in 2035 willen bereiken. Om Nederland ook op termijn bewoonbaar, veilig en leefbaar te houden, moet de uitstoot van broeikasgassen snel worden teruggebracht. Nederland heeft hierbij als laaggelegen delta een buitengewoon groot belang.

Sander Mager, portefeuillehouder waterketen van de Unie van Waterschappen: “Als waterschappen gaan wij hierin voorop. Want in ons dagelijks werk stellen de weersextremen en zeespiegelstijging ons nu al voor enorme uitdagingen. Niet meer dan logisch dat wij zelf alle mogelijkheden inzetten om klimaatverandering te voorkomen. De subsidie van 8,6 miljoen euro voor lachgasreductie en 3,4 miljoen euro voor het stimuleren van innovatieve energieprojecten gaat ons daarbij helpen.”

Kosten terugverdienen

Om de ambities te realiseren zijn veel investeringen nodig, maar de verwachting is dat op onderdelen als duurzame energieproductie de kosten op termijn worden terugverdiend.

Erik den Hertog, portefeuillehouder energie van de Unie van Waterschappen: “De duurzame energie die waterschappen zelf produceren, zorgt niet alleen voor milieuwinst, maar ook voor financiële voordelen die  uiteindelijk geheel terugvloeien naar bedrijven en huishoudens in ons gebied. Het helpt om onze eigen energienota betaalbaar te houden en de kwetsbaarheid van de energievoorziening voor onze eigen processen te minimaliseren. Dit is maatschappelijke winst en daar doen we het voor.”

Uitstoot lachgas

Een groot deel van de rijkssubsidie gaat rechtstreeks naar de waterschappen om de uitstoot van lachgas op de rioolwaterzuivering te meten, te begrijpen en te verminderen. De ambitie is om de uitstoot van lachgas van 0,6 megaton terug te brengen naar 0,2 megaton in 2030. Daarmee zijn grote investeringen gemoeid, maar het levert heel veel milieuwinst op, want lachgas is ruim 250 keer schadelijker dan CO2. Het past in het industriebeleid van het Rijk om de waterschappen hierin financieel te ondersteunen.

Demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat): “We stimuleren bedrijven en organisaties om te innoveren en tegelijkertijd sneller en extra te verduurzamen. Dat is niet alleen nodig voor de klimaatdoelen, maar ook voor het behoud van vitale industrie in Nederland. De waterschappen krijgen daarom ondersteuning. Ze verminderen niet alleen de uitstoot van lachgas aanzienlijk, ze stimuleren ook duurzame energieproductie van waterstof, groen gas en zorgen voor het circulair kunnen inkopen van materialen en installaties.”

Programma Klimaatneutraal

Om de ambities die in de strategische visie zijn vastgelegd te realiseren is door de Unie van Waterschappen een ‘Programma Klimaatneutraal’ ingesteld. Kennis en ervaring wordt in deelprogramma’s gebundeld op het terrein van onder andere groen gas, aquathermie, waterstof, lachgas en methaan. Daarnaast verkennen de waterschappen hoe hun rioolwaterzuiveringen zouden kunnen werken als ’smart energy hubs’, die helpen om het maatschappelijke probleem van de netcongestie lokaal op te lossen.


Deel van de oplossing

Erik den Hertog: “De energietransitie is ingrijpend, maar biedt ook kansen. Ook waterschappen krijgen steeds meer last van netcongestie, maar kunnen ook deel worden van de oplossing, bijvoorbeeld door hun terreinen, assets en energie ter beschikking te stellen. We moeten voorkomen dat het waterbeheer en de lokale economie op slot komen te staan. Het is zaak om koersvast te blijven en op stoom te blijven, want het klimaat wacht niet. Het ‘Programma Klimaatneutraal’ van de waterschappen gaat daarbij helpen.”

> Lees wat de waterschappen doen op het gebied van klimaatbeleid

Ledenvergadering Unie van Waterschappen akkoord met visie op digitale transformatie

15 december 2023

Vrijdag 15 december is de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen akkoord gegaan met het visiedocument ‘Vaarkaart, digitaal op koers’. De 21 waterschappen formuleren hierin samen hun ambities om zo goed mogelijk in te spelen op de digitale ontwikkelingen van vandaag en morgen. Ze zetten in op een organisatieontwikkeling die dit optimaal faciliteert.

twee mannen met de publicatie "Vaarkaart" in hun hand en op de achtergrond poster van de Vaarkaart

Digitale transformatie

De digitale transformatie heeft een grote impact op ons dagelijks leven. Steeds vaker bieden digitale innovaties ook slimme oplossingen voor waterbeheer. Rioolwaterzuiveringen, gemalen, rioleringen, stuwen en sluizen zijn inmiddels complexe informatiesystemen, vaak op afstand bestuurd. Dijken zijn ’slim‘ gemaakt en bevatten sensoren die de waterschappen van waardevolle informatie voorzien. Daarnaast is digitaal contact met de waterschappen voor inwoners vanzelfsprekend, en verwacht men dat relevante informatie 24 uur per dag toegankelijk is.

Kansen van de informatiesamenleving

Vincent Lokin, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Om alle kansen van de informatiesamenleving te benutten, moeten we leren ons sneller aan te passen aan de voortdurende veranderingen in de digitale wereld. We hebben de digitale transformatie nodig om de grote opgaven van de waterschappen te realiseren. Het is belangrijk dat er binnen onze sector een klimaat is dat digitale transformatie stimuleert en dat medewerkers de ruimte krijgen om met innovaties aan de slag te gaan. Dit vraagt geen technologische oplossingen, maar organisatieontwikkeling. Het gesprek over die ontwikkeling is de volgende stap na de ontwikkeling van de Vaarkaart.”

Lerende organisatie

In de Vaarkaart schrijven de waterschappen lerende en wendbare organisaties te willen zijn die op alle niveaus verantwoord omgaan met data en digitale technologie. Daarnaast wil de sector meer datagedreven werken en de meerwaarde van data optimaal benutten. Ook willen de 21 waterschappen dit meer uniform aanpakken, bijvoorbeeld op het gebied van datatoegankelijkheid. Naast de kansen is er in de Vaarkaart ook veel aandacht voor het beheersen van de risico’s van de digitale transformatie.

Informatieveiligheid

Piet-Hein Daverveldt, bestuursvoorzitter van het Waterschapshuis: “De digitale transformatie vindt niet geïsoleerd in de ICT-kolom plaats. Informatievoorziening en de ondersteunende ICT-systemen zijn een fundamenteel onderdeel geworden van de primaire processen van waterschappen. Deze processen zijn en worden steeds meer informatie gedreven, zodat het werk nauwkeuriger, duurzamer en efficiënter verloopt. Tegelijkertijd zijn ze hierdoor kwetsbaar geworden voor digitale aanvallen van binnen of buitenaf. Mits goed toegepast gaat datagedreven en procesmatig werken juist bijdragen aan de (informatie)veiligheid en bedrijfscontinuïteit. Waarmee we dus ook de opdracht hebben geen halfslachtige keuzes te maken, maar in te zetten op een integrale digitale transformatie.”

Ambities Vaarkaart behalen

Met de ‘Vaarkaart, digitaal op koers’ stimuleren en ondersteunen de Unie van Waterschappen en het Waterschapshuis de transformatie van de waterschappen om alle digitale uitdagingen van nu en de toekomst het hoofd te bieden. In 2024 zullen er verschillende zaken vanuit de Unie en het Waterschapshuis worden georganiseerd om de waterschappen te ondersteunen en begeleiden bij het behalen van de ambities uit de Vaarkaart.

> Lees de Vaarkaart Digitale Transformatie voor meer informatie over de bestuurlijke ambities en de visie van de waterschappen rond de digitale transformatie

> Lees meer over de digitale transformatie bij de waterschappen