Aanpassing belastingstelsel schriftelijk behandeld in Eerste Kamer

26 september 2024

Op maandag 23 september reageerde de vaste Eerste Kamercommissie voor Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving (IWO) met een schriftelijk verslag op het wetsvoorstel voor de aanpassing van het belastingstelsel van de waterschappen. De commissie stelt hierin een aantal vragen over het wetsvoorstel.

waterschapsbelasting: illustratie van huizen met bewoners en geldzakjes

Vervolgproces

Het is nu aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat om deze vragen te beantwoorden. Deze beantwoording kan enkele weken duren. Meestal kan een wetsvoorstel na één schriftelijke vragenronde plenair worden behandeld; soms wordt om een tweede schriftelijke ronde gevraagd.

Achtergrond

Op 23 april is het wetsvoorstel aangenomen in de Tweede Kamer. De behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer startte op 14 mei. Op 9 juli was er in de Eerste Kamer al een technische briefing van de Commissie voor Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving (IWO).

> Lees hier het verslag van 23 september
> Lees hier meer over de aanpassing van het belastingstelsel

Terugblik commissiedebat Water

25 september 2024

Op dinsdag 24 september was het jaarlijkse commissiedebat Water in de Tweede Kamer. Alle aanwezige partijen, behalve de PVV, spraken hun zorgen uit over de waterkwaliteit in Nederland. Daarnaast leken NSC en VVD de sturende rol van water en bodem in ruimtelijke plannen te willen afzwakken. Verschillende partijen willen extra geld voor het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Een samenvatting van de hoofdpunten.

Politieke beschouwingen 2022

Waterkwaliteit

Veel partijen begonnen hun inbreng met het thema waterkwaliteit. D66 wil een wettelijk PFAS-verbod. “Het blijft dweilen met de gifkraan open”, vindt ook Partij voor de Dieren. Woordvoerder Ines Kostić wilde weten wat de minister doet met het verzoek van de Unie van Waterschappen om de regels voor industriële lozingen aan te scherpen. SGP vindt dat de waterschappen hierover moeten gaan; BBB wil dat waterschappen zelf meten, op uniforme manier.

Minister Madlener van Infrastructuur en Waterstaat antwoordde dat het ministerie inzet op een zo breed mogelijk verbod op PFAS, zodat er zo min mogelijk in het milieu terechtkomt en de blootstelling geminimaliseerd wordt. Een algeheel verbod heeft volgens hem alleen zin als het in heel Europa wordt ingevoerd.

ChristenUnie en GroenLinks-PvdA vroegen hoe we de doelen van de KRW gaan halen nu het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) er niet meer is. Madlener: “We gaan alles op alles zetten om de KRW-doelen te halen, mede met het KRW-impulsprogramma. We betrekken hierbij ook adviezen van juristen.” Hij gaf aan dat een alternatieve aanpak voor het landelijk gebied, als vervanging van de NPLG, eind dit jaar naar de Kamer komt.

Water en bodem sturend

NSC gaf aan dat water en bodem heel belangrijk, maar niet sturend zijn. Aant Jelle Soepboer zei dat we in Nederland veel kunnen met onder meer dijken en irrigatie. En dat ook andere zaken, zoals voedselzekerheid, belangrijk zijn in het ruimtelijk afwegingskader. Ook de VVD bracht in dat het sturende karakter van water goed is, maar het meer in balans mag zijn. Peter de Groot: “Nederland is altijd een waterland geweest, we zijn in staat om zaken goed op orde te houden.” De minister vindt toekomstbestendig bouwen belangrijk, maar wil vooral kijken naar wat wél mogelijk is. Daarnaast wil hij de weging van het waterbelang versterken.

Waterveiligheid

GroenLinks-PvdA, ChristenUnie, VVD en SGP benadrukten het belang van extra geld voor het HWBP. Pieter Grinwis (ChristenUnie) vroeg de minister hoe we de dijkopgave gaan oplossen. Hij wil dat het Deltafonds meegroeit met de kostenstijging. “Waterveiligheid is van cruciaal belang”, zei Madlener hierop. “Het tempo van de dijkversterkingen moet omhoog. In het regeerprogramma is een herijking van het programma aangekondigd. In 2025 ga ik hiervoor met de waterschappen in gesprek.”

> Kijk hier het debat terug

> Lees hier in de inbreng van de waterschappen

Hollands Noorderkwartier ontvangt Tweede Kamerlid Cor Pierik

23 september 2024

Kamerleden laten zich regelmatig door de 21 waterschappen informeren over waterbeheer in de praktijk. Onlangs bezocht Tweede Kamerlid Cor Pierik (BBB) het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Hoogheemraden Jos Beemsterboer en Arnold Langeveld informeerden hem over drie actuele onderwerpen die ook op de Kameragenda staan tijdens het Commissiedebat Water op 24 september.

rij huizen achter een dijk, met hijskraan op de dijk voor dijkversterking

Blijven investeren in hoogwaterbescherming

Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken. Doel is dat in 2050 alle dijken aan de nieuwe normen voor waterveiligheid voldoen. Onder de vlag van het HWBP worden momenteel de Markermeerdijken versterkt, en binnenkort ook de Havendijk in Den Helder. Het HWBP bestaat dit jaar tien jaar en vormt het toonbeeld van hoe het Rijk en de waterschappen samenwerken aan waterveiligheid in Nederland. Die opgave wordt steeds groter en uitdagender: meer hoosbuien, vaker hoogwater afvoeren, langere periodes van droogte. Daarom gelden er gelden nieuwe, deels strengere normen.

Om in 2025 dijkversterkingsprojecten op diverse plekken in Nederland te kunnen starten, is € 1,25 miljard extra nodig van zowel de waterschappen als het Rijk. Deze projecten moeten in de periode 2030-2036 gerealiseerd worden. Hoogheemraad Langeveld: “Het is van belang van dat het Rijk en de waterschappen samen blijven optrekken en met een extra investering vaart houden in het programma, zodat de projecten die nu in voorbereiding zijn, ook echt uitgevoerd kunnen worden.”

Zoetwaterbeschikbaarheid

Op Texel lichtte hoogheemraad Beemsterboer toe hoe het eiland al lange tijd een goed voorbeeld is in de aanpak voor de problematiek rondom zoetwater. “Ruime aanwezigheid van brak water en een beregeningsverbod maakt het voor agrarische ondernemers lastig om te telen. Met het project Zoete Toekomst wordt zoetwater succesvol door drainage ondergronds opgeslagen en vastgehouden. De aanpak vraagt om innovaties en bestuurlijke keuzes. Maar vooral ook aanpassingen van watergebruikers zelf. Het project kan mogelijk ook in andere delen van Nederland een oplossing bieden.”

Waterkwaliteit 

Waterschappen waaronder HHNK investeerden de afgelopen jaren veel in het verbeteren van de waterkwaliteit en blijven dat ook de komende jaren doen. Investeringen gaan onder meer naar rioolwaterzuivering. Maar als er schadelijke stoffen in het water terecht blijven komen, zijn die investeringen nooit voldoende. De waterschappen zijn dan ook voorstander van een bronaanpak: wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit. Om dat mogelijk te maken, zijn ook de industrie, landbouw, inwoners en het Rijk aan zet. Bijvoorbeeld door regulering en toelating van stoffen. Dat geldt ook voor de kwaliteit van het water dat in de rivieren in Nederland binnenstroomt. 

Op de afbeelding: om de dijk in Volendam langs Noordeinde op een veilige manier te kunnen versterken, werd er eind vorig jaar een hulpscherm van stalen damwandplanken in de grond geplaatst.

Waterkwaliteitsdoelen in gedrang door stikstofregels en gebrek aan emissieloos materieel

Voor 40 procent van de projecten van waterschappen om de waterkwaliteit te verbeteren is er emissieloos materieel nodig voor een stikstofvergunning. Maar dit materieel is de komende jaren nog onvoldoende voorhanden. Dit blijkt uit onderzoek dat het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) in opdracht van de Unie van Waterschappen heeft uitgevoerd.

Werkzaamheden beekherstel en waterberging met klein materieel.

Beschikbaarheid laadinfrastructuur

Naast materieel vormt ook de beschikbaarheid van laadinfrastructuur een belemmering om de projecten uit te voeren. De waterschappen staan voor grote opgaven op het gebied van de waterkwaliteit, onder meer om in 2027 te voldoen aan de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water. Met de stikstofregels zal een flink deel van de projecten om de waterkwaliteitsdoelen te halen niet tijdig te realiseren zijn.

280 waterschapsprojecten

Uit het rapport ‘Stikstofproblematiek bij de waterschappen; kansen om opgaven waterkwaliteit te realiseren’ blijkt dat de waterschappen voor de periode 2024-2027 circa 280 projecten in voorbereiding hebben, met een totale bouwsom van € 1,5 miljard. Bijna € 800 miljoen hiervan is nodig voor aanpassing, uitbreiding of nieuwbouw van rioolwaterzuiveringsinstallaties. Voor herstel van beken en de aanleg van natuurvriendelijke oevers is een investering van € 350 miljoen nodig. Bijna € 200 miljoen gaat naar aanpassing van gemalen, stuwen en vistrappen. De helft van de projecten start dit jaar nog.

Emissieloos materieel nodig

Of stikstofuitstoot tot problemen kan leiden hangt af van de afstand tot Natura 2000-gebieden en de totale uitstoot van het materieel tijdens de bouwfase. De waterschappen hebben van 200 projecten aangegeven welk materieel nodig is en wat de afstand tot N2000-gebieden is. Bij 180 projecten is middelgroot of groot bouwmaterieel nodig. Bij ongeveer 80 projecten (verantwoordelijk voor 40% van de bouwsom) is vanwege de nabijheid van N2000-gebieden en de inzet van (middel)groot materieel, grote stikstofproblematiek te verwachten en is dus de inzet van emissieloos materieel nodig. Intern en extern salderen zijn hierbij nauwelijks mogelijk.

Dreigend tekort groot materieel en laadinfrastructuur belangrijk risico

Het is de vraag of tijdig voldoende groot materieel beschikbaar komt voor inzet op de waterkwaliteitsprojecten. Een groot deel van deze projecten moet nog in 2024 worden aanbesteed. Daarbij is er ook voor waterveiligheidsprojecten veel emissieloos materieel nodig en ook opdrachtgevers als Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten willen steeds meer projecten emissieloos uitvoeren. Bij het emissieloos bouwen wordt er bij werkzaamheden veel materieel opgeladen. Dit zal zorgen voor een extra piekbehoefte aan elektriciteit. Vaak is er geen netaansluiting beschikbaar voor de aannemers door netcongestie. Als er niet genoeg laadmogelijkheden beschikbaar zijn, kunnen de projecten niet worden uitgevoerd. Dit belemmert de waterschappen in het uitvoeren van hun wettelijke taken.

Oplossingen

Een belangrijk vraagstuk blijft hoe om te gaan met de spanning tussen de voor de natuur zo belangrijke Kaderrichtlijn Water (KRW) en de stikstofregelgeving. Een oplossing die de waterschappen graag zien is het verlenen van een ontheffing voor deze tijdelijke uitstoot, als zij aantonen dat alternatieven niet voorhanden zijn. Daarnaast is afstemming van vraag en aanbod van emissieloos materieel met marktpartijen en andere opdrachtgevers van belang, bijvoorbeeld door waar mogelijk projecten te faseren. Het aanleggen van meer laadplekken voor zwaar materieel bij zonneparken of windmolens is nodig. De waterschappen blijven zich keihard inzetten voor schoner en gezonder water. Niet om de KRW-doelen simpelweg af te kunnen vinken, maar omdat de waterkwaliteit echt fors beter moet voor mens en natuur.

> Bekijk hier het eindrapport

> Bekijk hier de bijbehorende infographic

Eerste minicongres Omgevingswet: Samen leren en vooruitkomen voor betere dienstverlening

20 september 2024

Na de geslaagde livegang van het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO) op 1 januari jl., is de volgende fase aangebroken: het verbeteren van de gebruikersvriendelijkheid. Op 18 september organiseerden de Unie van Waterschappen en Het Waterschapshuis het minicongres ‘Samen leren en vooruitkomen voor betere dienstverlening’. Tijdens het event deelden deelnemers ervaringen en best practices om de dienstverlening verder te verbeteren.

Vijf deelnemers van het minicongres Omgevingswet met elkaar in gesprek rond een tafel met een flip-over.

Gebruikersonderzoek

Informatie uit landelijke analyses en praktijkervaringen, zoals die van waterschap Drents Overijsselse Delta, helpen bij het vergaren van kennis over de gebruikers. De UX-reviewaanpak van waterschap Hollandse Delta legt kernproblemen bloot en prioriteert in samenhang de pijnpunten van verschillende doelgroepen. UX staat voor User Experience, oftewel gebruikersonderzoek. Dit blijkt essentieel te zijn, want oplossingen beginnen met een goed begrip van de gebruiker.

Optimaliseren vergunningsverlening

Naast gebruikersvriendelijkheid kwamen ook andere thema’s aan bod, zoals de milieueffectrapportage (MER) en de vergunningverlening voor de eigen diensten. Praktijkvoorbeelden, van onder andere waterschap Vallei en Veluwe en waterschap Hollandse Delta, hebben de waterschappen geholpen het vergunningsproces verder te optimaliseren.

Vervolg

De inhoudelijke sessies met concrete tips werden zeer gewaardeerd. Daarom komen er meer bijeenkomsten. Bijeenkomsten om het uitwisselen van kennis en een sterkere samenwerking tussen waterschappen op de Omgevingswet te bevorderen. Want de vereiste specifieke kennis en vaardigheden komen niet alleen de waterschappen, maar heel Nederland ten goede door een efficiëntere en effectievere uitvoering van de Omgevingswet.

Europese actie op het gebied van water en klimaatadaptatie

19 september 2024

Ursula von der Leyen heeft de 26 kandidaat Eurocommissarissen bekend gemaakt. Er komt ook een Eurocommissaris voor Environment, Water Resilience and a Competitive Circular Economy. De Zweedse Jessika Roswall gaat invulling geven aan deze thema’s. Roswall gaat een belangrijke rol spelen bij het realiseren van het Water Resilience Initiative (WRI).

blauwe vlaggen met logo van EU (cirkel met sterren)

De Unie van Waterschappen juicht de benoeming van de Eurocommissaris toe. “Europa moet snel waterweerbaar worden”, aldus bestuurslid Luzette Kroon. “De Nederlandse waterschappen voeren daar al lang het gesprek over en hebben sterk aangedrongen op het Water Resilience Initiative. Het is goed dat water hoog op de Europese politieke agenda staat om recht te doen aan de urgentie en het integrale en grensoverstijgende karakter. Toenemend extreem weer heeft immers steeds meer impact op de waterbeschikbaarheid en leefbaarheid in Europa. Dat zien we op dit moment helaas ook in de praktijk.”

Europese actie

Kort na de Europese verkiezingen werd al duidelijk dat de Europese Commissie actie wil ondernemen op het gebied van waterweerbaarheid en klimaatadaptatie. Dit wordt nu bekrachtigd met het voordragen van een commissaris die zich expliciet met dit thema gaat bezighouden. Dit is een grote stap, aangezien dit de eerste keer is dat een Eurocommissaris zich zo expliciet gaat bezighouden met het thema waterweerbaarheid. Ook Nederlandse parlementariërs zoals Jeanette Baljeu (VVD) en Mohammed Chahim (PVDA ) spraken zich uit over de noodzaak van klimaatadaptatie tijdens een debat in het Europees Parlement in Straatsburg.

Snelle realisatie Water Resilience Initiative

Roswall zal een belangrijke rol gaan spelen bij het realiseren van het WRI. Het zal helpen bij het ontwikkelen van een alomvattende en ambitieuze waterstrategie die rekening houdt met de uitdagingen op het gebied van klimaatverandering, waterbeschikbaarheid en waterkwaliteit. Ook zal zij gaan bijdragen aan een Europees klimaatadaptatieplan en vernieuwing van wetgeving op het gebied van chemicaliën. De Unie van Waterschappen zal zelf voorstellen doen, evenals via de Europese koepelorganisatie EurEau, om zo bij te dragen aan snelle acties voor de Europese plannen voor waterweerbaarheid.

Dutch Water Authorities in Europa
De Nederlandse waterschappen werken, onder de naam Dutch Water Authorities, samen met Europese en andere internationale partners. De Unie van Waterschappen en de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin) werken in Brussel samen om de belangen van Nederlandse de waterschappen en drinkwaterbedrijven binnen de Europese Unie kenbaar te maken. Kijk voor meer informatie op www.uvw.nl/internationaal en www.uvw.nl/europa.

Ontmoeting Europese waterbeheerders in Portugal

Door internationale samenwerking leren de Nederlandse waterschappen van buitenlandse waterpartners en is het mogelijk om gezamenlijk onderwerpen op de Europese agenda te plaatsen. De Europese koepel van waterbeheerders, EUWMA, vervult hierin een belangrijke rol.

euwma Stuwmeer-Spanje-portugal-web

Onder Portugees gastheerschap werd op 9 en 10 september 2024 de jaarlijkse bijeenkomst in Évora georganiseerd. Droogte en het vasthouden van water waren de voornaamste onderwerpen op de agenda. Meindert Smallenbroek, directeur van de Unie van Waterschappen, sprak er namens de 21 Nederlandse waterschappen.

Water Resilience Initiative

Water is de komende jaren één van de  prioriteiten voor de Europese Unie. In de strategische agenda voor de komende vijf jaar hebben de regeringsleiders van de lidstaten gesteld dat de Europese Unie moet werken aan een waterweerbaar (water resilience) Europa.

Tijdens de EUWMA-bijeenkomst hebben de landen elkaar bijgepraat over de situatie in elk land. Ook is er gesproken over samenwerking, de bijdrage van young professionals en de ontwikkelingen in Brussel. António Carmona Rodrigues, oud-burgemeester van Lissabon en voormalig minister van Portugal, gaf als voorzitter van Águas de Portugal een lezing. Hij houdt zich op verzoek van de Portugese regering intensief bezig met water management.

Natuurlijke waterbatterij

De internationale delegatie bracht een bezoek aan een agrarisch ondernemer die onder andere druiven en olijven teelt. Vanwege de beperkte aanwezigheid van water in de regio worden de gewassen via ondergrondse druppelirrigatie van water voorzien. Het water komt uit een aantal stuwmeren die niet alleen zorgen voor voldoende water in de zomer, maar ook voor voldoende water over de – soms droge – jaren heen. Daarnaast functioneren de stuwmeren ook als grote natuurlijke waterbatterij. Overdag, wanneer er een overvloed is aan zonne-energie, wordt water omhoog gepompt. In periodes met veel energieverbruik loopt het water uit het stuwmeer en wordt er energie opgewekt. Eén van de stuwmeren bevindt zich gedeeltelijk in Spanje. Het is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen twee buurlanden in waterbeheer.

EUWMA

De EUWMA (European Union of Water Management Associations) werd in 1996 opgericht om de samenwerking tussen Europese waterbeheerorganisaties te bevorderen. De organisatie verstrekt relevante informatie, standpunten en beleidsdocumenten aan nationale regeringen, de Europese Commissie, het Europees Parlement en andere relevante instellingen. Daarnaast bevordert de EUWMA kennisuitwisseling tussen de internationale leden. Het netwerk van EUWMA draagt bij aan de wens van de Unie van Waterschappen om internationaal te leren.

Meer informatie over EUWMA en internationale samenwerking door waterschappen:

> https://euwma.org/

> www.uvw.nl/internationaal

> www.dutchwaterauthorities.com

Waterschappen missen langetermijnvisie in Prinsjesdagstukken

17 september 2024

De waterschappen werken dagelijks aan sterke dijken, schoon en voldoende water. Dit werk wordt steeds uitdagender. In de plannen van het kabinet ontbreekt een concreet langetermijnperspectief voor waterbeheer. De waterschappen roepen het kabinet op om dit niet uit het oog te verliezen. In de Prinsjesdagstukken en het Regeerprogramma is onvoldoende aandacht voor dijkversterkingen, schoon water en het aanpassen aan extremer weer, zoals we nu ook in Centraal-Europa zien. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “Water houdt geen rekening met ons, wij moeten rekening houden met water.”

Derde Dinsdag in september- koffertje van minister van Financiën. Op de achtergrond onder gelopen weilanden als gevolg van overvloedige regenval

Waterkwaliteit in gevaar

Nederland dreigt de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) niet te halen voor de deadline in 2027. Op dit moment legt de politiek hierbij vooral de focus op het risico van juridische procedures. Dit terwijl de verstrekkende gevolgen van een verslechterende waterkwaliteit voor mens en natuur, de drinkwatervoorziening, de landbouw en de economie zichtbaar worden. Van der Sande: “Waterschappen nemen al veel maatregelen voor gezonder oppervlaktewater en investeren miljarden in betere zuiveringstechnieken. Maar schoon en gezond water vraagt om meer actie. En niet alleen door de waterschappen. Het is belangrijk dat het kabinet het landbouwbeleid KRW-proof maakt en dat we nu echt werk maken van bronaanpak, met een strenger toelatingsbeleid voor stoffen. Zodat we komende generaties niet belasten met de problemen van gisteren en vandaag. In de plannen die nu gepresenteerd worden, ontbreken concrete maatregelen om die uitdagingen het hoofd te bieden. Met daadkrachtig en gezamenlijk optreden kan dit kabinet laten zien de toekomst van Nederland Waterland serieus te nemen.”

Wettelijke verankering van water en bodem sturend

De druk op de ruimte is door onder meer woningbouw, de energietransitie, natuur en landbouw groot. Er zijn dan ook ingrijpende keuzes nodig in de ruimtelijke inrichting van Nederland, om hier in de toekomst ook nog fijn kunnen wonen, werken en recreëren. De waterschappen vinden dan ook dat het water- en bodemsysteem leidend moeten zijn bij ruimtelijke ordening. Dit betekent volgens de waterschappen niet alleen aanpassen aan extremer weer, maar ook dat water en bodem leidend zijn bij fundamentele keuzes zoals locaties voor woningbouw en welk grondgebruik waar mogelijk is. Van der Sande: “Als we daar nu niet de juiste keuzes in maken, zadelen we toekomstige generaties op met schade en overlast. Elke euro die we daar nu in investeren verdienen we de komende jaren dubbel en dwars terug. Nog te vaak zien we dat het belang van water en bodem worden vergeten als plannen concreter worden voor de ruimtelijke inrichting. De korte termijnbelangen worden vaak beter meegewogen dan de lange termijnbelangen. Om te zorgen dat we toekomstige generaties niet opzadelen met de problemen van nu, is wettelijke borging en beleidsmatige verankering nodig van het principe van water en bodem sturend. Want water houdt geen rekening met ons, wij moeten rekening houden met water. “

Dijken moeten versterkt worden

We krijgen vaker te maken met extremer weer. Door onder andere versterking van onze dijken binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma bereiden de waterschappen en het rijk Nederland zich hierop voor. Het vraagt om blijvende aandacht, zeker omdat de kosten voor de uitvoering van deze grote projecten in heel Nederland stijgen. Dit najaar moeten de waterschappen en het rijk een belangrijk besluit nemen over de financiering van dijkversterkingen die volgend jaar moeten worden opgestart en de periode 2030 – 2036 in uitvoering gaan. Hiervoor is op korte termijn (tot 2036) € 1,25 miljard extra geld nodig van de waterschappen en € 1,25 miljard van het rijk. Bij alle waterschapsbesturen loopt op dit moment besluitvorming voor deze extra investering. De extra bijdrage van het rijk is nog niet terug te vinden in het Regeerprogramma en Prinsjesdagstukken. De waterschappen gaan er vanuit dat het kabinet het bedrag wel in zijn begroting meeneemt. Het is namelijk een nationale noodzaak. Daarnaast zijn het rijk en de waterschappen ook in gesprek over de toekomstige financiering vanaf 2037 en de herijking van de afspraken over het HWBP tot en met 2050. Van der Sande “Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid die vraagt om solidariteit en doorzettingsvermogen van alle betrokken partijen. We moeten het samen dragen.”

Waterschappen wekken meer energie op, maar bereiken energieneutraliteit later

19 september 2024

De waterschappen boeken vooruitgang in de energieproductie, op het gebied van CO2-reductie en in verduurzaming. De ambitie om energieneutraal te worden, wordt wel later bereikt dan verwacht, onder meer door netcongestie. Ook steeg in 2023 het energieverbruik, met name door de noodzaak om te malen bij hevige regenval. Dat blijkt uit de Klimaatmonitor Waterschappen – verslagjaar 2023. Het rapport geeft inzicht in de voortgang van de ambities van de waterschappen op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid.



Ambitie waterschappen: in 2025 energieneutraal

“Als waterschappen wekken we steeds meer eigen duurzame energie op”, reageert Erik den Hertog, bestuurslid Unie van Waterschappen. “Maar we hebben ook meer energie nodig. In 2023 bijvoorbeeld voor het wegpompen van water bij de periodes van extreme regenval. Er zijn steeds meer ontwikkelingen die de realisatie van klimaatambities beïnvloeden. Denk aan netcongestie, striktere waterkwaliteitseisen, stijgende kosten en politieke discussies in de regio over bijvoorbeeld locaties voor zon- en windenergieprojecten. Nieuwe energieprojecten lopen daardoor vertraging op. Waterschappen gaan het doel van energieneutraliteit sowieso halen, maar waarschijnlijk wel iets later dan de huidige ambitie van 2025. Wij blijven als waterschappen actief zoeken naar manieren om onze bedrijfsvoering te verduurzamen en uiteindelijk klimaatneutraal te worden, ondanks deze uitdagingen.”

Circulariteit

Ook de toegenomen inzet van waterschappen op circulariteit komt terug in de Klimaatmonitor. Sander Mager, bestuurslid Unie van Waterschappen: “Als waterschappen streven we ernaar om in 2050 volledig circulair te zijn, met als tussenstap een vermindering van 50 procent in het gebruik van primaire grondstoffen in 2030. We hebben hiervoor een strategie Circulaire Waterschappen en ondersteunen dat met het KCAO-programma, over circulair assetmanagement en duurzaam opdrachtgeverschap. Dit maakt circulariteit bij de waterschappen steeds concreter. In 2023 had 90 procent van de waterschappen circulaire economie-doelstellingen (deels) in hun beleid opgenomen. Driekwart van de waterschappen heeft een nulmeting uitgevoerd om inzicht te krijgen in hun materiaalgebruik en een kwart monitort op circulariteit. De waterschappen verbeteren hun inzicht in de milieu-impact van ingekochte grondstoffen, met meer dan de helft die al concrete stappen heeft gezet.”

> Lees hier de ‘Klimaatmonitor Waterschappen – verslagjaar 2023’

Nog enkele cijfers uit de Klimaatmonitor over 2023

Emissies en energieverbruik

  • De waterschappen hebben CO2-emissies weten te verlagen, zowel voor scope 1 (eigen activiteiten) als scope 2 (indirecte emissies voor energie die is ingekocht).
  • Scope 2-emissies daalden met 56 procent, met name doordat waterschappen meer Nederlandse groen stroom zijn gaan inkopen in plaats van Europese groene stroom.
  • De totale CO2-uitstoot van scope 1 en 2 verminderde met ruim 14 procent tot 684 kton. Hiermee zijn de waterschappen op weg naar klimaatneutraliteit.
  • Stijging totale energieverbruik met bijna 8 procent, grotendeels door het intensievere gebruik van gemalen vanwege de vele neerslag.

Opwekking duurzame energie

  • Stijging eigen opwekking van duurzame energie met 343 TeraJoule (TJ) (8,2 procent) tot 4.505 TJ (met name door nieuwe windturbines).
  • Biogas blijft de grootste bron van duurzame energie, met 66 procent van de eigen opwekking. In totaal is 33 miljoen m³ biogas opgewaardeerd tot 22,5 miljoen m³ groen gas.

Uitstoot lachgas en methaan

  • Waterschappen zetten steeds meer in op het verminderen van broeikasgassen zoals lachgas en methaan. Er zijn programma’s gestart voor verder inzicht en uiteindelijk emissiereductie.
  • Lachgasemissies rapportages zijn 31 procent lager (na wijziging toepassing IPCC model door CBS in 2023.

 Duurzaam opdrachtgeverschap

  • Duurzaam opdrachtgeverschap is in 2023 door bijna 60 procent van de waterschappen vertaald naar een implementatieplan.
  • De CO2-Prestatieladder is een belangrijke tool geworden om duurzaamheid te structureren, met twaalf gecertificeerde waterschappen en nog vijf in de planning.
  • Er is steeds meer aandacht voor biodiversiteit: zes waterschappen nemen biodiversiteit en natuur inclusief bouwen structureel mee.
  • Er zijn verdere stappen gezet in CO2-beprijzing, met elf waterschappen die dit intern toepassen en twee die het gebruiken in aanbestedingen.

Vervoer en mobiliteit

  • Na de tijdelijke verlaging in de coronapandemie is in 2023 het zakelijk verkeer met personenauto’s weer op het niveau van 2019.
  • Woon-werkverkeer met een privéauto is in 2023 terug naar 65 procent van het pre-coronaniveau.
  • Het brandstofverbruik van het eigen wagenpark van waterschappen daalde in 2023 met 11% en de daaraan verbonden CO2-uitstoot verminderde met 16 procent, dankzij vergroening van het wagenpark.
  • Het aantal elektrische auto’s steeg met 56 procent, met als resultaat een jaarlijkse besparing van 500 tot 1000 ton CO2.
  • Het brandstofverbruik voor vrachttransport en onderhoud nam toe met 9 procent, maar door het gebruik van HVO in plaats van diesel steeg de CO2-uitstoot slechts met 3 procent.

Nieuw dit jaar in de Klimaatmonitor zijn de kaartjes in de bijlagen, die laten zien waar aquathermie-projecten en zon-op-waterprojecten zijn gerealiseerd. Ook laten ze zien waar elektriciteit wordt opgewekt en teruggeleverd.

Kennismaking tussen minister Madlener en de waterschappen

16 september 2024

Op maandag 16 september ontmoetten de waterschappen minister Madlener van Infrastructuur en Waterstaat. Rogier van der Sande (voorzitter van de Unie van Waterschappen), Sander Mager (bestuurslid Unie van Waterschappen) en Meindert Smallenbroek (algemeen directeur Unie van Waterschappen) waren aanwezig. Tijdens het gesprek werden er belangrijke onderwerpen besproken zoals waterkwaliteit, waterveiligheid, het belastingstelsel en water en bodem sturend.

kennismaking-waterschappen-madlener-web

Van der Sande: “Het was een waardevolle kennismaking. De uitdagingen op het gebied van water zijn groot, en we kunnen dit niet alleen. Samenwerking met andere partijen is cruciaal om deze op te lossen. Dit goede gesprek met de minister zet daarin de eerste stap.”

Waterkwaliteit

Het verbeteren van de waterkwaliteit, zoals vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water, blijft een topprioriteit voor de waterschappen. Ondanks grote investeringen is het water nog niet schoon genoeg. Van der Sande: “Tijdens het gesprek hebben we benadrukt hoe belangrijk de rol van het rijk is in het verbeteren van de waterkwaliteit. Zo kunnen zij zorgen voor een bronaanpak met strenger toelatingsbeleid voor stoffen. Ook kunnen zij inzetten op een KRW-proof landbouwbeleid.”

Water en bodem sturend

De waterschappen pleiten ervoor dat bij ruimtelijke inrichting en keuzes water en bodem leidend zijn. Van der Sande: “Dat betekent bijvoorbeeld nieuwbouwlocaties kiezen waar ruimte is of wordt gereserveerd voor water, en niet bouwen op plekken die daarvoor ongeschikt zijn (zoals uiterwaarden, slappe bodem en beekdalen). De minister gaf tijdens de kennismaking aan dat hij deze problematiek begrijpt.”

Dijkveiligheid

Ook de kosten voor de waterveiligheid in Nederland zijn voorbij gekomen in het gesprek. Dit najaar moeten de waterschappen en het rijk beslissen over de financiering van dijkversterkingen binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Er is €1,25 miljard extra nodig vanuit zowel de waterschappen als het rijk. Van der Sande: “Op dit moment is de bijdrage van het rijk nog niet opgenomen in het Regeerprogramma. Het is van belang dat het kabinet het benodigde bedrag in zijn begroting opneemt. Het is namelijk een nationale noodzaak.”