Voor het wetgevingsoverleg Water van de Tweede Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat van 22 november vragen de waterschappen meer aandacht voor klimaatadaptatie. Ook delen ze hun zorgen over de huidige waterkwaliteitsaanpak. Daarnaast vragen de waterschappen de Kamerleden om de minister aan te sporen een besluit te nemen over het belastingstelsel van de waterschappen.
Op 22 november komt de commissie voor Infrastructuur en Waterstaat samen om de wateronderwerpen van de begroting IenW te bespreken.
Meer aandacht en geld nodig voor klimaatadaptatie
De waterschappen vragen allereerst meer aandacht voor klimaatadaptatie. Zij roepen op tot een versnelde aanpak voor klimaatadaptatie en structurele financiering voor het opvangen van de gevolgen van de klimaatverandering. Als die versnelling uitblijft, kan de potentiële schade door wateroverlast, hitte en droogte oplopen tot 174 miljoen euro in 2050.
Zorgen over waterkwaliteitsaanpak
De waterschappen vragen ook aandacht voor de waterkwaliteit. In landbouwgebieden is de kwaliteit van het oppervlaktewater nog onvoldoende om in 2027 de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water te halen. Ook voldoet Nederland niet aan de voorschriften van de Europese Nitraatrichtlijn. De waterschappen zijn daar bezorgd over. Om in 2027 de doelen van de Kaderrichtlijn Water en de Nitraatrichtlijn te halen, is een aanvullend maatregelenpakket nodig.
Meer inzicht in PFAS-lozingen
Ook PFAS heeft invloed op de waterkwaliteit. Uit onderzoek naar PFAS op de rioolwaterzuiveringen blijkt dat er via indirecte lozingen PFAS op de zuiveringen terecht komt. De inzet van de Omgevingsdiensten is nodig om inzicht te krijgen in waar die PFAS vandaag komt. Ook moeten de diensten voorkomen dat PFAS via lozingen op de zuiveringen terecht komt. Ze moeten dus voldoende middelen krijgen om hun taak goed uit te kunnen voeren.
Keuzes nodig over belastingstelsel
Tot slot vragen de waterschappen aandacht voor de aanpassing van het belastingstelsel van de waterschappen. In december 2020 hebben de waterschappen een voorstel voor de aanpassing van dat stelsel aangeboden aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Dit voorstel zorgt er onder meer voor dat er voor alle belastingbetalers een gelijkmatige tariefontwikkeling ontstaat. Op één onderdeel van de voorstellen heeft een stakeholder, VNO-NCW, kritiek. Hierdoor loopt het hele proces vertraging op. De waterschappen vragen de minister daarom om keuzes te maken over het vervolgtraject.
Gezinnen met een eigen woning betalen in 2022 gemiddeld 9 euro meer voor het werk van de waterschappen dan dit jaar. Dit verwacht de Unie van Waterschappen na een inventarisatie onder de waterschappen. Om de gevolgen van hevige regen en droge periodes op te kunnen vangen, moeten de waterschappen steeds meer maatregelen nemen om Nederland klimaatbestendig te houden.
De besturen van de 21 waterschappen behandelen deze weken de voorstellen voor de hoogte van de waterschapsbelastingen in 2022. Op grond van deze voorstellen verwacht de Unie van Waterschappen dat gezinnen met een eigen woning gemiddeld 75 cent per maand meer aan waterschapsbelastingen gaan betalen dan in 2021. De verhoging ligt 0,7% boven de inflatie die door het Centraal Planbureau voor 2022 wordt geraamd.
Uitdagingen in het waterbeheer
“De ernstige wateroverlast in Limburg, Noord-Holland en Friesland in de afgelopen zomer laat duidelijk zien dat het klimaat verandert”, zegt Toine Poppelaars, bestuurslid van de Unie van Waterschappen. “Het KNMI heeft recent in het Klimaatsignaal aangegeven dat de klimaatverandering in Nederland sneller gaat dan eerder verwacht en grote effecten gaat hebben. In juli was er te veel water. Maar ook de droogte heeft de waterschappen de afgelopen jaren al zwaar op de proef gesteld. De waterschappen ontvangen in totaal in 2022 ruim 3,2 miljard euro aan belastingen om te kunnen investeren in onder meer het klimaatbestendiger maken van Nederland. Dat doen we bijvoorbeeld door dijken te versterken, waterbergingen aan te leggen en zoetwater vast te houden, zoals met regenwaterbuffers.”
Verschillen per waterschap
Gezinnen met een eigen woning van € 250.000 betalen volgend jaar gemiddeld € 359 euro aan hun waterschap. Het bedrag van de belastingen verschilt van waterschap tot waterschap. Toine Poppelaars: “Dit komt vooral doordat gebieden van elkaar verschillen en daarom de eisen aan het waterbeheer anders zijn. Er zijn waterschappen waar in 2022 de lastenontwikkeling onder het gemiddelde ligt, maar ook waterschappen met een hogere dan de gemiddelde stijging. Door het werk slimmer en innovatiever te doen, houden de waterschappen de kosten zo laag mogelijk. Omdat de uitdagingen waarvoor de waterschappen staan steeds groter worden, ontkomen we niet aan enige lastenverhoging.”
Definitieve tarieven
Dit bericht is gebaseerd op de tariefvoorstellen die momenteel in de besturen van de 21 waterschappen worden besproken. Zij nemen in de komende weken een besluit over de uiteindelijke belastingtarieven voor 2022. Rond 1 maart 2022 worden de meeste belastingaanslagen verstuurd.
Begin 2021 hebben de waterschappen besloten bij te dragen aan de hersteloperatie kinderopvangtoeslag. Dat doen ze door openstaande belastingschulden van gedupeerde ouders kwijt te schelden. De Rijksoverheid vergoedt de bedragen die de waterschappen aan gedupeerde ouders kwijtschelden en de overige kosten die hiermee samenhangen.
De Unie van Waterschappen en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) hebben afspraken gemaakt over de uitkeringsregeling aan de waterschappen.
Wat betekent dit voor waterschappen?
Het verlenen van kwijtschelding verloopt voor de meeste waterschappen via de gemeenschappelijke belastingkantoren. Maar de Rijksoverheid mag de vergoeding hiervoor niet geven aan gemeenschappelijke regelingen waarin waterschappen en gemeenten participeren. Daarom moeten de waterschappen zelf de uitkering bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) aanvragen.
Wat is nodig voor de aanvraag?
In de uitkeringsregeling staat hoe de aanvraag tot stand moet komen en wat er voor het aanvragen van de uitkering nodig is. Er is een standaardaanvraagformulier beschikbaar. Bij de aanvraag moet de accountantsverklaring van het waterschap bijgevoegd worden. En als dat van toepassing is ook die van de belastingsamenwerking. De accountant kan zijn controle uitvoeren tijdens de controle van de jaarrekening. Maar hij kan ook een aparte controle van de aanvraag uitvoeren en een aparte verklaring afgeven. In het laatste geval stuurt het waterschap deze aparte verklaring als bijlage mee bij de aanvraag van de uitkering. Het ministerie van BZK is nog bezig met het regelen van een e-mailadres voor het aanvragen van de uitkering.
Wat betekent dit voor de ouders?
Voor gedupeerde ouders verandert deze uitkeringsregeling niets. De openstaande belastingschulden van gedupeerde ouders en hun eventuele toeslagpartners worden kwijtgescholden. Ook andere bedragen die met deze belastingschulden samenhangen, schelden de waterschappen kwijt. Denk aan kosten van aanmaningen die bij een gedupeerde ouder in rekening zijn gebracht.
Op 14 oktober is de EU-fondsenwijzer gelanceerd. Een handige online tool voor waterschappen, gemeentes en provincies die op zoek zijn naar de juiste financiering voor een plan, project of campagne.
De fondsenwijzer is een initiatief van Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Huis van de Nederlandse Provincies & Interprovinciaal Overleg, de Unie van Waterschappen en Kenniscentrum Europa decentraal.
Subsidiekansen
Decentrale overheden staan voor grote maatschappelijke opgaven. Bijvoorbeeld op het gebied van klimaat en digitalisering. De Europese Unie biedt regelmatig kansen voor (mede)financiering van projecten. Maar het vinden van financieringsmogelijkheden blijkt in de praktijk vaak een flinke uitdaging. De EU-fondsenwijzer informeert decentrale overheden welke subsidies er zijn en welke voorwaarden er gelden.
Klimaatverandering
Hein Pieper, scheidend vicevoorzitter van de Unie van Waterschappen, zei tijdens de lancering in een videoboodschap dat het van belang is om de Europese fondsen vooral te benutten in het licht van de uitdagingen waar we momenteel mee te maken hebben, met name op het vlak van klimaatverandering. Ook wees hij op het belang van samenwerking tussen Nederlandse overheden en partners, maar ook grensoverschrijdend met buurlanden.
Op 8 september praat de Tweede Kamer over de vermogensnormen voor kwijtschelding van lokale heffingen. De waterschappen vinden het belangrijk dat mensen die hun belastingaanslag niet kunnen betalen, kwijtschelding krijgen.
Wel wijzen ze op de gevolgen hiervan: het verlenen van kwijtschelding heeft immers gevolgen voor wat andere mensen moeten betalen.
Verruiming AOW’ers en arbeidsongeschikten
De waterschappen kunnen leven met een verruiming van de vermogensnormen voor AOW’ers en arbeidsongeschikten. Het gaat hier om een te overzien aantal mensen. Daarom is de impact op de kosten van de kwijtschelding te overzien.
Knelpunt
De waterschappen zien wel een knelpunt voor wat betreft arbeidsongeschikten. Zij weten namelijk niet wie door het UWV langdurig arbeidsongeschikt zijn verklaard. Het Inlichtingenbureau, dat gemeentes en waterschappen bij de geautomatiseerde kwijtscheldingstoets ondersteunt, heeft deze informatie wel, maar mag die niet delen als het gaat om kwijtschelding. Voor een goede uitvoering is het dus nodig dat het Inlichtingenbureau de bevoegdheid krijgt om die informatie wél te kunnen delen.
Softwareaanpassingen
De waterschappen willen snel duidelijkheid over de aanpassing van de ‘Nadere regels kwijtschelding gemeenten en waterschappen’. De software van de belastingkantoren moet namelijk worden aangepast. Het is al zeer de vraag of softwareleveranciers de aanpassingen vóór 1 januari 2022 kunnen doorvoeren. De waterschappen vragen daarom of de datum kan worden opgeschoven naar 1 januari 2023.
Waterschappen willen, met ondersteuning van het Rijk, de openstaande belastingschulden kwijtschelden van ouders die slachtoffer zijn geworden van de kinderopvangtoeslagenaffaire. Dat besloot de commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën van de Unie van Waterschappen op 26 februari, na een oproep van staatssecretaris Van Huffelen van het ministerie van Financiën.
Toine Poppelaars, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, benadrukt dat alle waterschappen het er over eens zijn dat ze de groep gedupeerden zo goed mogelijk willen helpen: “Zo kunnen deze ouders hun toekomst met een schone lei beginnen.”
Positie private schuldeisers
Poppelaars vindt het belangrijk dat de ouders écht worden geholpen. Dit betekent dat het Rijk helderheid moet geven over de positie van private schuldeisers: “Op dit moment is een adempauze van een jaar afgesproken waarin onder andere private schuldeisers geen oude schulden kunnen innen bij de gedupeerden. Het kan niet zo zijn dat private schuldeisers hun vorderingen na deze verplichte afkoelingsperiode toch weer bij de gedupeerde ouders gaan incasseren. Dat zou ook betekenen dat de ruimte die de overheid creëert door een stap terug te doen, door private schuldeisers wordt benut. Daarmee zijn de ouders niet geholpen.”
Voorwaarden
De commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën besprak ook dat aan bepaalde voorwaarden moet zijn voldaan voordat de waterschappen de kwijtschelding daadwerkelijk kunnen realiseren:
Waterschappen vragen het Rijk om te zorgen voor een spoedige en zo praktisch mogelijke uitwisseling van de persoonsgegevens van de gedupeerde ouders, zodat de kwijtschelding zo snel mogelijk in gang kan worden gezet.
Waterschappen moeten door het Rijk gecompenseerd worden voor de belastingschulden die zij als gevolg van de toeslagenaffaire niet meer kunnen innen.
Waterschappen moeten door het Rijk gecompenseerd worden voor de kosten die zij maken om de kwijtscheldingsregeling uit te voeren.
Het Rijk moet duidelijkheid bieden over de positie van private schuldeisers.
Juridische grondslag
De commissie heeft daarnaast nadrukkelijk aangegeven dat er een juridische grondslag moet zijn voor deze kwijtschelding waar het Rijk zorg voor moet dragen. Ook is het wenselijk dat waterschappen vanwege de belastingsamenwerking met gemeenten de manier waarop de kwijtschelding wordt uitgevoerd gelijk trekken. Bijvoorbeeld over de periode waarover kwijtschelding wordt verleend.
Demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat heeft het voorstel voor aanpassing van het belastingstelsel van de waterschappen op 25 februari naar de Tweede Kamer gestuurd, met een korte aanbiedingsbrief.
In de aanbiedingsbrief spreekt de minister waardering uit voor het vele werk dat de Unie van Waterschappen de afgelopen periode, samen met alle betrokken partijen, heeft verzet. Het voorstel is in december door de waterschappen aan de minister aangeboden met de vraag om een voortvarend wetgevingstraject en om vervolgstappen om de bekostiging van het waterbeheer nog toekomstbestendiger te maken. De minister geeft in de brief aan dat voor het grootste deel van deze voorstellen breed draagvlak bestaat, en over een enkel punt nog gesprekken plaatsvinden.
Knelpunten
De waterschappen zorgen voor veilige dijken, niet te veel en niet te weinig water, schoon oppervlaktewater en het zuiveren van rioolwater. Om deze taken te bekostigen, heffen zij belasting. Het huidige belastingstelsel bevat enkele knelpunten. Het voorstel van de waterschappen tot aanpassing van het belastingstelsel lost de meest urgente knelpunten op. Daarnaast zijn enkele mogelijkheden opgenomen die leiden tot een eerlijker en duurzamer belastingstelsel.
