Sinds dinsdag 2 april is Mpanzu Bamenga de nieuwe woordvoerder op het waterdossier van D66 in de Tweede Kamer. Na de verkiezingen was Tjeerd de Groot tijdelijk waterwoordvoerder. Hij verving een fractiegenoot tijdens haar zwangerschapsverlof.
Nu het verlof voorbij is, is De Groot vertrokken uit de Kamer en zijn de portefeuilles opnieuw verdeeld over de fractieleden. De Unie van Waterschappen heeft Bamenga uitgenodigd voor een kennismaking en een werkbezoek aan het waterschap De Dommel, waarin hij woont.
Voor veel watersporters is afgelopen weekend het nieuwe vaarseizoen van start gegaan. Met de stijging van de temperatuur richten steeds meer booteigenaren zich op (onderhouds)werkzaamheden. Er is daarbij steeds meer aandacht voor duurzame oplossingen die de waterkwaliteit ten goede komen. Denk aan emissieloos varen en het gebruik van duurzame materialen.
Al sinds 2009 is het lozen van ‘zwart’ toiletwater vanaf boten verboden. Dit heeft namelijk een negatieve invloed op de kwaliteit van het oppervlaktewater. In 2018 werd een motie in de Tweede Kamer aangenomen om de lozingen de komende jaren verder te beperken. Over de precieze invulling van de nieuwe regels is nog geen helderheid, maar gesproken wordt over een verzegelingsplicht waardoor ongezuiverd toiletwater niet meer geloosd kan worden. Voor veel booteigenaren vergt dat aanpassingen aan boord.
> Lees meer over de verzegelingsplicht en alternatieven voor toiletlozing
Ook elektrisch of emissieloos varen krijgt steeds meer aandacht van watersporters. Het aanbod van elektrische motoren en accu’s is de afgelopen jaren flink gegroeid, wat het overstappen voor booteigenaren makkelijker maakt. Sommigen zullen wel moeten: in Amsterdam geldt vanaf 2025 een verbod op varen met verbrandingsmotoren in het centrum. Diverse andere steden, waaronder Leiden, Utrecht, Amersfoort, Maastricht en Rotterdam hebben al aangekondigd dat er binnen enkele jaren alleen nog emissieloos in de stadscentra gevaren mag worden. Het aantal openbare oplaadpunten voor elektrische vaartuigen is onlangs door Waterrecreatie Nederland in kaart gebracht.
Bij het onderhoud en de ontwikkeling van boten wordt ook steeds meer gekeken naar het gebruik van duurzame of zelfs hergebruikte materialen. Zo zijn er al boten van hergebruikt en 3D-geprint materiaal en neemt het gebruik van milieubelastende onderdelen af. Een goed voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van de aangroeiwerende verf onder de waterlijn, de antifouling. Hiervoor gelden strenge regels als het gaat om de samenstelling. Zo mogen er maar beperkt schadelijke stoffen als koper en zink in de verf verwerkt zijn.
> Lees meer over antifouling op de website van Varen doe je Samen!
Op donderdag 21 en vrijdag 22 maart was de commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen te gast bij het waterschap De Dommel. Op de tweede dag van het werkbezoek vergaderde de commissie over onder meer de resultaten van de audit ‘Informatieveiligheid en privacy voor de waterschappen’ en de jaarstukken van de Unie van Waterschappen over 2023. Een korte samenvatting van de hoofdpunten.
De commissie heeft vertrouwelijk gesproken over de resultaten van de audit ‘Informatieveiligheid en privacy voor de waterschappen’. De audit geeft inzicht in de mate waarin waterschappen maatregelen hebben genomen om hun objecten, data en processen passend te beveiligen tegen dreigingen van binnen en buiten de organisatie. Dit om de uitvoering van processen zo onverstoord mogelijk te laten verlopen. De commissie heeft een aantal aanbevelingen op dit gebied overgenomen.
De commissie geeft de ledenvergadering een positief advies over de jaarstukken van de Unie van Waterschappen over 2023. De commissie stelde daarnaast vragen over de vorming en het opheffen van enkele voorzieningen. Deze vragen zijn naar tevredenheid beantwoord.
De commissie is geïnformeerd over de acties die door de Unie van Waterschappen worden ondernomen ten aanzien van de kabinetsformatie. De commissie heeft opdracht gegeven aan het Uniebureau om het Inkoop- en Aanbestedingsbeleid Waterschappen uit 2016 te herijken met inachtneming van nieuwe ontwikkelingen. Hierbij valt te denken aan een uniform beleid en impactvol, professioneel en slim inkopen. Tot slot heeft de commissie kennisgenomen van de verleende bijstand aan Oekraïne na het breken van de Khakovka-stuwdam in juni 2023.
> Bekijk hier de volledige agenda en stukken van deze vergadering
De 21 waterschappen werken met Rijkswaterstaat samen aan de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken: Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Ruim 1000 dijkwerkers inspireerden elkaar tijdens de jaarlijkse Dijkwerkersdag op 28 maart. Naast ontmoeten en het delen van kennis, vierden ze samen ook een klein feestje omdat het HWBP tien jaar bestaat.
Om overstromingen in Nederland te voorkomen wordt er binnen het HWBP tot 2050 in heel Nederland 2.000 kilometer aan dijken en 400 sluizen en gemalen versterkt. Bestuurder Jeroen Haan van de Unie van Waterschappen: “Ook het afgelopen jaar is er veel werk verzet door alle dijkwerkers. Bijvoorbeeld tijdens het werk aan de vele dijkversterkingsprojecten in Nederland. Maar ook tijdens het hoog water in de kerstvakantie van 2023. Zonder mopperen beheerden dijkwerkers en andere waterbeheerders dag en nacht met grote betrokkenheid onze dijken, gemalen en pompen om Nederland veilig te houden. Tijdens de Dijkwerkersdag verdienen ze nogmaals een groot applaus.”
Om overstromingen in Nederland te voorkomen, wordt er tot 2050 in heel Nederland niet 1500 maar 2000 kilometer aan dijken en 400 sluizen en gemalen versterkt en opgeknapt. De opgave groeit snel, onder andere door extremer weer. Daarvoor is menskracht, materieel, geld en ruimte nodig. “Het is belangrijk dat we in de toekomst voldoende ruimte voor onze rivieren en voor dijkversterking en -uitbreiding creëren”, aldus Haan. “Dat geldt ook voor financiële middelen in het Deltafonds voor de financiering van Dijkversterkingen.”
Volgens de nieuwste inzichten door de landelijke beoordelingsronde primaire keringen is er tot het jaar 2050 een grotere investering nodig. Niet € 13 miljard maar een investering van € 24 miljard nodig om de primaire waterkeringen in Nederland op orde te houden. Hierover zijn de waterschappen met het Rijk in gesprek. Haan: “10 jaar HWBP is een prachtige mijlpaal en een mooi natuurlijk moment om samen met alle waterpartners te kijken wat er beter en anders kan. Kunnen we bijvoorbeeld meer van elkaar leren? Kunnen we projecten vergelijkbaarder maken om meer snelheid en kostenbesparing te creëren? Met alle kennis en ervaring die we nu hebben opgedaan, gaan we de komende jaren al die kilometers dijk in Nederland versterken om Nederland veilig te houden.”
De waterschappen beschermen Nederland tegen overstromingen. Zonder goed beheer aan dijken, duinen en andere waterkeringen door onze dijkwerkers zou 60 procent van Nederland regelmatig overstromen. In het kader van het HWBP versterken de waterschappen samen met Rijkswaterstaat in de komende 30 jaar waar nodig de primaire waterkeringen. Samen zijn deze keringen 3.500 kilometer lang. Kijk voor meer informatie op www.hwbp.nl.
> Bekijk ook de themapagina over het Hoogwaterbeschermingsprogramma
Op donderdag 28 maart zaten de gemeenten, provincies en waterschappen aan de onderhandelingstafel bij de formerende partijen. De kernboodschap van de voorzitters van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen is dat zij met het Rijk willen optrekken om de grote vraagstukken van Nederland op te lossen.
Gemeenten, provincies en waterschappen staan dicht bij de inwoners en zijn de sleutel voor onder meer bestaanszekerheid, woningbouw, de energietransitie, droge voeten en schoon water. Het Rijk kan niet zonder de andere decentrale overheden. Maar die kunnen op hun beurt niet zonder voldoende geld en goed bestuur vanuit Den Haag.
De drie koepelvoorzitters vinden het verstandig dat de formerende partijen hen als een van eersten uitnodigen aan de formatietafel. Hierdoor komt hun praktijkkennis vanaf het begin op tafel, wat voorkomt dat het beleid alleen in de Haagse torens wordt uitgewerkt. Ze zien hierin een hoopvolle trendbreuk met de kabinetten-Rutte en hebben aangeboden om op inhoudelijke thema’s door te praten met de formerende partijen.
De uitvoeringskracht van gemeenten, provincies en waterschappen zal voor veel vraagstukken de sleutel zijn. VNG-voorzitter Sharon Dijksma: “Wij hebben een goed bod gedaan aan tafel. We willen als één overheid optrekken om een aantal grote problemen op te lossen. We hebben daar wel een aantal randvoorwaarden bij nodig om het te kunnen waarmaken.”
De decentrale overheden willen samen met het Rijk optrekken bij het belangrijke werk dat moet worden gedaan. Grote thema’s zoals bestaanszekerheid, woningbouw, klimaat en energie, landelijk gebied en water vormen de kern van hun eind januari voorgestelde agenda voor Nederland. “Om in de toekomst te kunnen blijven wonen, werken en recreëren is het belangrijk dat water en bodem sturend worden voor ruimtelijke plannen en dat dit lokaal, regionaal en waar nodig landelijk wordt verankerd”, stelt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen.
De voorzitters van VNG, IPO en Unie van Waterschappen zijn verder in het gesprek ingegaan op het belang van een sterk partnerschap tussen het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. “Scherpe keuzes zijn nodig”, zegt Jaap Smit, voorzitter van het IPO. “Het nieuwe kabinet moet deze keuzes maken – met schaarse fysieke ruimte en beperkte middelen. De provincies staan klaar om het nieuwe kabinet te helpen bij die keuzes vanuit de provinciale kerntaken, met kennis over onze gebieden en de verbinding met de inwoners en organisaties. Daar horen wel goede afspraken bij over samenwerking en gezonde verhoudingen.”
Bekijk in de video met de kernboodschap van de drie voorzitters:
Op dinsdagmiddag 26 maart werd er in de Eerste Kamer een deskundigenbijeenkomst gehouden over waterveiligheid. Namens de 21 waterschappen ging Unie-bestuurder Jeroen Haan in gesprek met de leden van de commissie Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving over de meest urgente thema’s op het gebied van waterveiligheid. Ook Deltacommissaris Co Verdaas, Annemieke Nijhof van Deltares, Bas Jonkman (TU Delft) en diverse andere deskundigen van de Algemene Rekenkamer en het KNMI gaven hun visie over waterveiligheid in Nederland tot 2100.
Jeroen Haan: ”Het was goed om samen met diverse andere waterpartners in gesprek te gaan met Eerste Kamerleden over Waterveiligheid. Het leverde een interessant gesprek op over veilig wonen, werken en recreëren onder en boven de Nederlandse zeespiegel. Heel Nederland is kwetsbaar voor extreem weer. Die kwetsbaarheid neemt met een dalende bodem, een stijgende zeespiegel en extremer weer in de toekomst alleen maar toe. Dat merken de waterschappen nu al in de praktijk. Ik hoop dat ik duidelijk heb kunnen maken dat de waterschappen het als hun missie zien om samen met alle waterpartners en het Rijk Nederland ook in de toekomst waterveilig te houden. Hiervoor is in Nederland wel een gezamenlijke langetermijnvisie, veel ruimte voor water en een financiële investering in het Deltafonds nodig”.
De Unie van Waterschappen ontving tijdens het gesprek diverse vragen van de aanwezige Eerste Kamerleden: Van Wijk (BBB), Van Meenen (D66), Dessing (FVD), Hartog (Volt), Van Kesteren (PVV), Van Langen-Visbeek (BBB), De Vries (SGP), Thijssen (GroenLinks-PvdA), Koffeman (PvdD), Holterhues (ChristenUnie), Van der Goot (OPNL), Van Aelst-den Uijl (SP) en Klip-Martin (VVD). Bijvoorbeeld over politiek draagvlak en waterveiligheid. “Durven we echt om ruimtelijke keuzes te maken die soms ook pijnlijk zijn?”, reageerde Haan. “Zet water en bodem centraal in ruimtelijke vraagstukken en organiseer ook juridische borging om helderheid te geven over de koers die we ingaan. We kunnen wonen en werken in laag Nederland. Maar doe dat dan in de hoger gelegen delen en houd bij de inrichting rekening met het vasthouden van water en de opvang van piekbuien. Het is ook belangrijk dat we in de toekomst voldoende ruimte voor onze rivieren en voor dijkversterking en -uitbreiding creëren. Dijken zullen in de toekomst hoger en breder moeten worden. Maak ook investeringen mogelijk door voldoende financiering in het Deltafonds. Dat zijn de verzekeringspremies om in Nederland ook in de toekomst te wonen, werken en te recreëren”.
Nieuwsgierig naar het volledige gesprek? Kijk dan de bijeenkomst online terug op de website van de Eerste Kamer.
Drie kennisbijeenkomsten over Water
Deze bijeenkomst was de tweede van een reeks van drie deskundigenbijeenkomsten met als thema ‘water’. De bijeenkomsten van de Eerste Kamer zijn gericht op kennisverwerving en kennisvermeerdering. Op 19 maart werd het ‘water en bodem sturend’-principe besproken. Dat houdt in dat water en bodem veel meer richtinggevend worden bij de ruimtelijke inrichting van Nederland. De derde bijeenkomst met deskundigen uit de uitvoeringspraktijk wordt nog door de Eerste Kamer gepland.
Op 22 maart heeft de Commissie Waterketens en Emissies (CWE) van de Unie van Waterschappen unaniem ingestemd met de sectorbrede aanpak voor reductie van lachgasemissies. De commissie heeft opdracht gegeven om het vier jaar durende landelijke sectorbrede Versnellingsprogramma Lachgasreductie uit te voeren.
In oktober 2022 is in de Ledenvergadering van de Unie de Strategische Visie ‘Op weg naar Klimaatneutraliteit’ vastgesteld. In deze strategische visie staat dat de waterschappen streven naar een reductie van 50% van de emissie van lachgas in de afvalwaterzuivering in 2030 en naar klimaatneutraliteit in 2035. De reductie van de emissie van lachgas is een belangrijk onderdeel, omdat lachgas een sterk broeikasgas is (265 keer sterker dan CO2). Lachgas (distikstofoxide of N2O) komt vrij bij rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) als gevolg van het microbiële proces. Dit maakt dat de emissie van lachgas zo’n 60 procent uitmaakt van de totale CO2-footprint.
De reductie van lachgas is een flinke opgave. Het versnellingsprogramma heeft als doel om de werkelijke emissie van lachgas vanuit rwzi’s vast te stellen. En om nog beter inzicht te krijgen in reductiemogelijkheden en deze toe te gaan passen op deelnemende rwzi’s.
Alle 21 waterschappen hebben met elkaar afgesproken om deel te nemen aan het Versnellingsprogramma. Er zijn rwzi’s geselecteerd om de onderzoeken en maatregelen uit te kunnen voeren. Vanwege deze collectieve aanpak om de doelen te realiseren heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) subsidie ter beschikking gesteld. Als onderdeel van een packagedeal voor de uitvoering van de Visie Klimaatneutraliteit is € 8 miljoen beschikbaar voor het Versnellingsprogramma Lachgasreductie voor 2024-2028. Daarmee is het Versnellingsprogramma Lachgasreductie onderdeel van het strategisch partnerschap tussen het ministerie van EZK en de Unie van Waterschappen voor de realisatie van de klimaat- en energiedoelen in Nederland.
Het beoogde effect van het versnellingsprogramma omvat:
De VvZB (Vereniging van ZuiveringsBeheerders) gaat de regie voeren over het programma, in samenwerking met STOWA en de Unie van Waterschappen. De aanpak om de geformuleerde doelen en resultaten te bereiken gebeurt via drie werksporen: Inzicht (spoor 1), Reductie (spoor 2) en Speelveld (spoor 3). De sporen hangen nauw met elkaar samen. Binnen elk spoor is een fasering aangebracht van voorbereiden, uitvoeren, analyseren en opleveren eindproducten.
Er is een programmateam samengesteld met daarin een programmamanager en een trekker voor elk spoor. Om de collectieve aanpak te bevorderen, komen de leden van het team van verschillende waterschappen en de Unie. Daarnaast zal ook het Community of Practice (CoP) Lachgas een belangrijke rol vervullen in de uitvoering van het programma als platform om informatie en ervaringen te delen en de opgedane kennis te borgen.
Op 22 maart vergaderde de Commissie Waterkeringen (CWK) van de Unie van Waterschappen over onder meer het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), de uitbreiding van de Richtlijn Overstromingsrisico's en de gewijzigde Trajectaanpak.
Een deel van de CWK-leden heeft behoefte aan besluitvorming op de korte termijn om extra middelen toe te voegen tussen 2030 en 2036. Dit zodat de productie niet vertraagt. Een ander deel van de leden heeft meer tijd nodig om besluitvorming binnen hun waterschap voor te bereiden en heeft behoefte aan meer houvast zodat de aanpak van het HWBP verbetert.
De leden van de CWK spreken af om in mei een extra bijeenkomst te organiseren over de extra middelen op middellange termijn. In de tussentijd omarmen de leden de HWBP-special tijdens de ledenvergadering van 12 april, en werken enkele bestuurders mee aan een algemeen verhaal dat iedereen in hun algemeen bestuur kan gebruiken.
De CWK-leden zijn verheugd te horen dat er al meer is gebeurd in het kader van het werkplan dan in de stukken te vinden is. Uit de evaluatie van de Waterwet blijkt dat alle wensen passen binnen de kaders van de wet. Daarom roept de CWK op om bij de evaluatie van de subsidieregeling ook goed te kijken naar zaken als voor-/nacalculatie en de projectgebonden bijdrage. Het is tijd om dat de komende twee jaar te regelen en de discussies af te ronden.
De CWK adviseert dat de kadernota alle opties nog open laat voor besluit over de ontwerpprogrammering in november. Dan is er meer duidelijkheid over de extra financiering op middellange termijn. De kadernota laat dat in deze vorm toe. Er wordt een extra CWK-bijeenkomst gepland voor advisering over de ontwerpprogrammering.
De CWK stemt in met de uitbreiding van de Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR) met gebieden met een potentieel significant overstromingsrisico (zogeheten C-, D- en F-gebieden). Een uitbreiding van de gebieden in de ROR heeft impact op de rapportage, niet op het beleid van de Nederlandse overheden. Nederland kan profiteren van beter inzicht in het beleid van bovenstroomse landen.
De gewijzigde Trajectaanpak is vastgesteld. De reactie voor de bestuurlijke consultatie voor Integraal Riviermanagement is aangenomen met de aanvulling dat er aandacht gevraagd wordt voor de zorgen van waterschappen over bodemerosie. Het landelijk jaarverslag en jaarrekening muskus- en beverratten is vastgesteld.
Op donderdag 28 maart organiseert het HWBP de jaarlijkse Dijkwerkersdag, voor en door dijkwerkers. Met een terugblik op tien jaar HWBP en een vooruitblik naar de uitdagingen van nu en de toekomst.
Deze week heeft de Eerste Kamer een wetsvoorstel goedgekeurd dat nieuwe richtlijnen introduceert voor de uitslagprogrammatuur die stembureaus bij verkiezingen gebruiken. De programmatuur wordt ingezet om het aantal stemmen per kandidaat en per lijst te berekenen, evenals blanco en ongeldige stemmen. Op basis hiervan kan de Kiesraad de uitslag van de verkiezingen vaststellen.
Met de goedkeuring van dit wetsvoorstel wordt het verplicht om de apparatuur te gebruiken bij de vaststelling van de verkiezingsuitslag. De Kiesraad wordt verantwoordelijkheid voor het beheer. Deze regelgeving is van toepassing op verkiezingen van de waterschappen, maar ook van het Europees Parlement, de Eerste en Tweede Kamer, de Provinciale Staten en gemeenteraden.
Voor de waterschappen zijn de nieuwe richtlijnen voor het eerst van toepassing bij de verkiezingen van 2027. De Unie van Waterschappen informeert haar leden op een later tijdstip via een ledenbrief over de inhoud van de wetswijziging.
Op 20 maart debatteerde de Tweede Kamer over het eindverslag van informateur Kim Putters en werd gesproken over de mogelijkheden van het vormen van een ‘programkabinet’. In het eindverslag schrijft Putters dat onder meer decentrale overheden betrokken moeten worden bij de uitwerking van een hoofdlijnenakkoord. De voorzitters van de koepels van decentrale overheden onderstrepen dit en willen graag zo snel mogelijk aan tafel.
De nieuwe fase van de kabinetsformatie met de eerste inhoudelijke onderhandelingen tussen PVV, VVD, NSC en BBB begint vandaag onder leiding van de nieuwe informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol. De koepels van de decentrale overheden, VNG, IPO en Unie van Waterschappen, benadrukken dat het hierbij belangrijk is om gemeenten, provincies en waterschappen vroegtijdig te betrekken, omdat zij onmisbaar zijn voor het aanpakken van de grote maatschappelijke opgaven in Nederland.
Volgens de koepels van de decentrale overheden biedt de aanpak om te werken met een hoofdlijnenakkoord en een programkabinet kansen. “Er kan meer ruimte ontstaan om hoofdlijnen in deelakkoorden of afspraken uit te werken, waarbij gemeenten, provincies, waterschappen, bedrijven, uitvoeringsorganisaties en maatschappelijke organisaties betrokken zijn,” aldus Sharon Dijksma, voorzitter van de VNG. “Het is hoogtijd voor een maatschappelijk kabinet.“
“De grote maatschappelijke opgaven vragen om veel regionale uitvoeringskracht. Daarom is het belangrijk dat de gemeenten, provincies en waterschappen vroeg aan tafel zitten om te zorgen dat ambities ook daadwerkelijk haalbaar zijn in de praktijk,” vult Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen aan. “Daarnaast is voor thema’s als de woningbouwopgave en de transitie van het landelijk gebied de gebiedskennis van de decentrale overheden essentieel om te komen tot uitvoerbare plannen. En het is nu tijd voor actie!”
“Alle grote opgaven vragen in de uitvoering om voldoende ruimte. Denk aan woningbouw, energietransitie en de transitie van het landelijk gebied. De oplossingen liggen op dezelfde vierkante kilometer. Decentrale overheden kennen hun gebieden het beste, en kunnen slimme keuzes maken over het combineren van opgaven in de ruimte. Benut dat, want decentrale overheden zijn onmisbaar in de uitvoering!” zegt Jaap Smit, voorzitter van het Interprovinciaal Overleg (IPO).
IPO, VNG en Unie van Waterschappen willen daarom graag aanschuiven bij de formatie wanneer deze inhoudelijke thema’s en de doelen en kaders op tafel komen. “Een goed begin is het halve werk,” aldus Van der Sande. De VNG, IPO en Unie van Waterschappen hebben een gezamenlijke inzet richting de formatie opgesteld ‘Naar een agenda voor Nederland’.
